حدیث پژوهی
نقش ظواهر الفاظ و آرایه‌های ادبی در فهم توصیفات نهج‌البلاغه

علی اسدی اصل؛ حسن نقی زاده؛ سید مهدی ظفرحسینی

دوره 12، شماره 43 ، مهر 1400، ، صفحه 123-146

https://doi.org/10.22054/ajsm.2022.66259.1809

چکیده
  بسیاری از سخنان امام علی (ع) در نهج‌البلاغه در غالب وصف آمده است مانند توصیف خداوند، پیامبر و غیره. با توجه به آن‌که وصف در ادبیات عربی یکی از فنون مهم شاعری در کنار مدح، هجو و رثاء است تأکید این مقاله بر آن است که توصیفات نهج‌البلاغه علاوه بر بعد فلسفی، کلامی و عرفانی از حیث ادبی نیز به دقّت مطالعه شود تا روشن گردد بررسی آن از این منظر ...  بیشتر

اسرائیلیات در تفسیر منهج الصادقین با تأکید بر داستان نوح(ع) در سورۀ هود(ع)

مینا شمخی؛ نصره باجی

دوره 10، شماره 35 ، تیر 1398، ، صفحه 139-159

https://doi.org/10.22054/ajsm.2021.7088.1069

چکیده
  موضوع پیدایش اسرائیلیات در میان مسلمانان و راه‌یابی آن به حوزه‌های حدیث، تاریخ و تفسیر، بسی درخور اهمیت است. با آغاز عصر تدوین تفسیر، اسرائیلیات بسیاری که وارد حوزه‌ی فرهنگ اسلامی شده بود، به تفاسیر راه یافت که تفاسیر شیعه نیز از این امر مستثنا نبودند. شیوه‌ی تعامل مفسران شیعی با روایات اسرائیلی از جهت ذکرسند، نقد و ردّ آنها متفاوت ...  بیشتر

کارکرد حدیث در دانش کلام

محمد شعبانپور

دوره 9، شماره 33 ، دی 1397، ، صفحه 165-194

https://doi.org/10.22054/ajsm.2020.11882.1134

چکیده
  علم کلام، علمی است که دربارۀ اصول و عقاید اسلامی بحث می کند و با استفاده از روش‌‌‌های مختلف استدلال به دفع شبهات مخالفان می‌‌‌پردازد. حدیث نیز به معنای سخنی است که حاکی ازقول وفعل وتقریر معصوم باشد.این پژوهش باروش تحلیل محتوا به کارکرد حدیث درکلام می پردازد و این نتیجه به‌‌‌ دست آمد که در دورۀ نخست کلام اسلامی بنای متکلمان بر آن ...  بیشتر

کارکرد سنّت در دانش فقه

محمد شعبانپور

دوره 6، شماره 21 ، دی 1394، ، صفحه 105-136

https://doi.org/10.22054/ajsm.2016.5040

چکیده
  در میان علوم لازم برای دانش فقه، سنّت و احادیث اهل بیت(ع)مهم‌ترین منبع و علوم مورد نیاز بعداز قرآن کریم و به عنوان یکی از پایه‌های ضروری اجتهاد به شمار می‌آید.با توجّه به نقش عمدة آن در فقه، مقالة پیش رو درصدد است تا با تکیه بر سنّت و احادیث موجود و مطالعة دانش فقه به کارکردهای سنّت در این دانش دست یابد. بدین منظور، ضمن تبیین برخی از ...  بیشتر

خشم و مدیریّت آن در قرآن کریم

داوود معماری؛ رسول زمردی

دوره 6، شماره 18 ، فروردین 1394، ، صفحه 115-136

https://doi.org/10.22054/ajsm.2015.1612

چکیده
  خشم یکی از اساسی‌ترین و فراگیرترین هیجان‌ها در وجود آدمی است و نقشی بسزا در حفظ موقعیّت، عزّت نفس و صیانت از او در هنگام تهدید دارد. خشم، قدرت و انرژی فرد را به سمت غلبه کردن بر موانع ناموجّه یا اصلاح آنها هدایت می‌کند. امّا اگر تحت مدیریّت عقلانی و اخلاقی قرار نگیرد، به مشکلی روانی و رفتاری تبدیل می‌گردد که سامان فکری، عاطفی و رفتاری ...  بیشتر

واکاوی سبک زندگی علمی حضرت زینب (س) با رویکردی به قرآن و حدیث

سهراب مروتی؛ زهرا منصور زاده

دوره 5، شماره 14 ، فروردین 1393، ، صفحه 127-148

https://doi.org/10.22054/ajsm.2014.1300

چکیده
  چکیدهآیات تطهیر، مباهله، مودّت، تبلیغ و... به نوعی جلوه‌گر تقدیر خداوند از اهل بیت (ع) است. زندگی علمی حضرت زینب (س) زاویه‌ای است که نیاز به واکاوی و تحلیل دقیق‌تری دارد؛ زیرا دربارة این خاندان گفته شده: «إِنَّ هَؤلاَء وَرَثُوا العِلمَ وَ الفَصَاحَةَ زُقُّوا العِلمَ زُقّاً». حضرت زینب(س) علاوه بر علم لدّنی، تمام شرایط یک راوی ...  بیشتر

نقش وراثت در سرنوشت انسان از منظر قرآن و حدیث

حمیدرضا بصیری؛ مریم گوهری

دوره 4، شماره 13 ، دی 1392، ، صفحه 105-128

https://doi.org/10.22054/ajsm.2013.295

چکیده
  یکی از عوامل غیرقابل انکار در سرنوشت انسان، قانون وراثت است. خصوصیّات روحی و اخلاقی همچون ویژگی‌های جسمانی از طریق عوامل وراثتی (ژن‌ها) از والدین به فرزندان منتقل می‌شود. برخی قایل به نقش انحصاری وراثت در تعیین سرنوشت انسانمی‌باشند، ولی از منظر برخی دیگر، قانون وراثت تنها به منزلة یک بستر است و به نحو اقتضا در اعمال فرد اثر دارد ...  بیشتر

عجایب و فضایل ذکرِ «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» در آیات و روایات

علی سروری مجد؛ امیر حسن علم الهدی

دوره 4، شماره 11 ، تیر 1392، ، صفحه 79-94

https://doi.org/10.22054/ajsm.2013.5523

چکیده
  پژوهش حاضر جستاری است در خصوص اسرار لفظی و معنوی ذکر شریف «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» که به اعتقاد اکثریّت دانشمندان شیعه و اهل سنّت از بهترین و مفیدترین اذکار برای یک مسلمان می‌باشد. پژوهشگر با شناختی که در زمینة علوم قرآن و حدیث دارد، با بهره‌گیری از قرآن و عترت که دو یادگار گرانبهای به‌جا مانده از پیغمبر اکرم (ص) است، سعی در اثبات ...  بیشتر

گونه‌شناسی ترس از منظر قرآن کریم

داوود معماری؛ رسول زمردی

دوره 4، شماره 10 ، فروردین 1392، ، صفحه 127-160

https://doi.org/10.22054/ajsm.2013.5517

چکیده
  ترس، واکنشی هیجانی است که از تعبیر انسان از موقعیّت‌های تهدیدانگیز برای سلامتی او منشأ می‌گیرد.منبع و درک مخاطرات می‌تواند روانی یا جسمانی باشد.ترس مکانیزم دفاعی آدمی را بر می‌انگیزد و به عنوان علامت هشدار برای صدمة احتمالی جسمانی یا روانی عمل می‌کند. بنابراین، ترس یکی از مواهب الهی است و نقش بسزایی در زندگی انسان ایفا می‌کند ...  بیشتر

قاعده نفی عسر و حرج با تکیه بر آیات و روایات

محمد حسین بیات

دوره 3، شماره 9 ، دی 1391، ، صفحه 30-46

https://doi.org/10.22054/ajsm.2012.5506

چکیده
  شریعت مقدس اسلام که آخرین دین در سلسله آیین های آسمانی است، شریعتی دور از افراط و تفریط است؛ شریعتی است که حتی در قصاص و انتقام آن، روح حیات وجود دارد. ایستادگی و استقامت را در برابر دشمنان معاند زورگو به پیروان خود دستور داده است و نسبت به محرومان و ستمدیدگان، حد اعلای فروتنی را بدانان یاد داده است. خداوند متعال در قرآن مجید خطاب به ...  بیشتر

بررسی تطبیقی براهین اثبات صانع در قرآن و حدیث

محمد شعبان پور

دوره 3، شماره 9 ، دی 1391، ، صفحه 99-130

https://doi.org/10.22054/ajsm.2012.5510

چکیده
  بنیادی ترین مطلب در مباحث اعتقادی که وجه امتیاز ماتریالیست ها و لائیک های دنیا از معتقدین به وجود خداوند است مساله اعتقاد به وجود حقیقت مطلق به نام خدای متعال است. از این روی، نخستین مساله ای که برای جوینده حقیقت مطرح است و پیش از هر چیز باید پاسخ صحیح آن را به دست بیاورد این است که آیا خدایی وجود دارد یا نه؟ برای به دست آوردن پاسخ این ...  بیشتر

علوم قرآنی در نهج‌البلاغه

منصور پهلوان؛ ابراهیم اقبال

دوره 3، شماره 8 ، مهر 1391، ، صفحه 9-28

https://doi.org/10.22054/ajsm.2012.5497

چکیده
  بدون تردید داناترین شخص به قرآن و علوم آن پس از رسول خدا (ص)، حضرت علی (ع) است. بخشی از این علوم در قالب نقل، روایت و خطبه به اصحاب و معاصران ایشان انتقال یافت که در آثار و مجموعه‌های روایی و تفسیری به دوره‌های بعد منتقل گردید. یکی از این آثار، کتاب نهج‌البلاغه است که هر چند مدوِّن آن، سیّد رضی، گلچینی از خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های ...  بیشتر

بررسی تأثیرکلامحضرت علی(ع) بر زندگی و اشعار شهریار

صمد عبداللهی عابد؛ عنایت الله قاضی شیراز

دوره 3، شماره 7 ، تیر 1391، ، صفحه 173-206

https://doi.org/10.22054/ajsm.2012.5496

چکیده
  سخن‌گفتن از نعمت‌های الهی برای انسان است تا بدین‌وسیله امتیازش از دیگر موجودات مشخّص گردد واینامتیازدر سخنوران و شاعران بیشتر خود را نشان می‌دهد؛ زیرا ارزش‌های هر جامعه را با هنر می‌توان زنده نگهداشت و شعر در این میان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. حال اگر شاعران آثار خود را با تعالیم آسمانی عجین سازند، ماندگاری شعرشان بیشتر ...  بیشتر

جایگاه حدیث در علم اخلاق

محمد شعبانپور

دوره 3، شماره 6 ، فروردین 1391، ، صفحه 35-60

https://doi.org/10.22054/ajsm.2012.5484

چکیده
  بعد از قرآن کریم، حدیث دومین منبع و سند دین‌شناسی و تعیین‌کننده‌ی راه سعادت انسان‌ها است. تکیه بر این منبع حیات‌بخش در برخی حوزه‌های دین‌پژوهی همچون فقه و بخش‌هایی از اخلاق بیشتر و گسترده‌تر است؛ زیرا اصول این دانش‌ها در قرآن به اجمال و اشاره آمده و تفصیل آن را باید در حدیث یافت. این مقاله درپی آن است که با بررسی کُتُب حدیث و اصول ...  بیشتر

درآمدی بر نظریّه‌ی «توصیف أثری قرآن»

حمیدرضا بصیری

دوره 2، شماره 3 ، تیر 1390، ، صفحه 61-94

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5462

چکیده
  در میان احادیث معصومین (ع)، آن دسته از روایات که به شأن یا سبب صدور و نیز شرح و توضیح مفردات و مفاهیم یا ذکر مصداق آیات و ... اشاره و تصریح می‌کنند، عهده‌دار تفسیر أثری قرآن می‌باشند، امّا دسته‌ی دیگری از روایات، تنها به توصیف برخی از آیات و سوره‌های قرآن می‌پردازد که شایسته است این روایات اخیر را عهده‌دارِ «توصیف أثری قرآن» ...  بیشتر

تأثیر قرآن و حدیث در ادب عرفانی

بتول واعظ

دوره 2، شماره 3 ، تیر 1390، ، صفحه 127-148

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5465

چکیده
  در این مقاله نخست، مقوله‌ی مهم سیر و سلوک عرفانی و اسفار اربعه که اساس مکتب عرفان بر آن استوار است، از منظر کلام الهی بررسی و تحلیل شده است. در این بخش، با استناد به آیات بسیاری از قرآن کریم که در آنها به‌طور صریح یا ضمنی به سیر آفاقی و انفسی انسان برای کمال اشاره شده، ریشه و مبنای قرآنیِ سلوک عرفانی قابل اثبات است. سپس بحث معرفت‌شناسانه‌ی ...  بیشتر

برهان صدّیقین و وجوب و امکان در اثبات واجب تعالی از منظر فلاسفه‌ی بزرگ با تکیه بر قرآن و حدیث

محمد حسین بیات

دوره 2، شماره 2 ، فروردین 1390، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5449

چکیده
  در این جستار، اولاً به اختصار دیدگاه فلاسفه‌ی مشّاء و آخرین یافته‌های ایشان در اثبات وجود خدا با تکیه بر براهین وجوب و امکان و صدّیقین بررسی می‌شود. ثانیاً دیدگاه ویژه‌ی ملّاصدرا در باب برهان صدیقین بیان خواهد شد. نکته‌ی مهم آنکه نویسنده‌ی مقاله ریشه‌های فکری ملّاصدرا را بررسی کرده و نشان داده است که وی تحت‌تاثیر چه عواملی بدین ...  بیشتر

عوامل منع کتابت حدیث و پیامدهای آن

محمد صدقی

دوره 2، شماره 2 ، فروردین 1390، ، صفحه 119-146

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5453

چکیده
  یکی از مسائل که در اسلام اهمیّت ویژه‌ای دارد، بررسی تاریخ حدیث از این نظر است که نهی از کتابت حدیث به چه دلیل و هدفی انجام گرفت؟ آیا رسول خدا (ص) کتابت حدیث را نهی فرموده بود؟ و اگر آن حضرت منع نموده بود، چرا عدّه‌ی چشمگیری از صحابه حدیث نبوی را می‌نوشتند؟ برعکس اگرآن حضرت (ص) منع نفرموده بود، چه عواملی موجب جلوگیری از کتابت حدیث شد و ...  بیشتر

بررسی و نقد سخنان شبهه‌سازان در حقّانیت قرآن

محمد حسین بیات

دوره 1، شماره 1 ، دی 1389، ، صفحه 37-64

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5442

چکیده
  در این مقاله نخست سخنان قرآن مجید با برخی از احادیث معتبر درباره‌ی معرّفی قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) نقل شده است. در این بخش با استناد به آیات و احادیث، عصمت قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) از هر نوع خطا به اثبات رسیده است. سپس همه‌ی شبهه‌های شبهه‌سازان در هشت عنوان کلّی نقل و بررسی شده و سرانجام به یک‌یک آنها در حدِّ یک مقاله به‌گونه‌ای ...  بیشتر