دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
4
10
2013
03
21
بازپژوهی در معناشناسی «تفسیر»
7
20
FA
منصور
پهلون
هیئت علمی دنشگاه تهران
قاسم
درزی
دانشجوی دانشگاه تهران
10.22054/ajsm.2013.5511
دانشمندان علوم قرآنی و مفسّران تعاریف گوناگونی از تفسیر ارائه کردهاند. برخی به تبیین و شرح الفاظ و ترکیبات تأکید کردهاند و برخی دیگر از کشف مراد الله سخن گفتهاند. غیر از کاستیهایی که در این تعاریف هست، لازم است در موضوع ابزارهایی که ما را به این اهداف میرساند، بحث شود. در این تحقیق نشان داده شده است که دانستن ادبیّات عرب و شعر و لغت شرط کافی برای تفسیر نیست و کسانی که با استمداد از این روش به تفسیر قرآن پرداختهاند، به لغزشهایی گرفتار شدهاند. همچنین، نیازمندی مفسّر به احادیث و اقوال پیامبر اکرم (ص) و ائمّة معصومین (ع) از اوّلیّات تفسیر محسوب میشود و این دستاورد توسّط شواهد بسیاری در قرآن و حدیث مورد تأیید قرار میگیرد.
تفسیر,مفادّ استعمالی,اصول عقلایی محاوره,مراد الله,طهارت
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5511.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5511_17e70d0f21a1382726a8dcf0d693797f.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
4
10
2013
03
21
تقیّه در اسلام و فلسفة تقیّة امام رضا(ع) با تکیه بر آیات و روایات
21
44
FA
محمد حسین
بیات
هیئت علمی دانشگاه تهران
dr_bayat@gmail.com
10.22054/ajsm.2013.5512
آیین مقدّس اسلام یک آیین فطری است. مسألة أخذ میثاق که بارها در قرآن مجید (از جمله الحدید/8)1وارد آمده، به همین نکته اشارت دارد. شایان ذکر آنکه، جمیع احکام شرع مقدّس اسلام، اعمّ از احکام تکلیفی که بر اساس اقتضاء و تخییر جعل شدهاند و احکام وضعی که قراردادهای الهی در زندگی عادی بشر میباشند، معالیل مصالح و مفاسد میباشند؛ یعنی اگر کسی واجبی از واجبات دینی را امتثال نماید، به مصلحتی عاجل یا آجل دست یابد و به عکس اگر انسان مکلّفی از ارتکاب حرامی از محرّمات شرعی باز ایستد، از مفسدهای دنیایی یا اُخروی نجات یابد. در احکام وضعی نیز داستان از همین قرار است؛ یعنی اگر کسی مثلاً از راه ازدواج شرعی تشکیل خانواده دهد و دارای اولادی گردد، به مصلحتی دست یافته باشد، لیکن اگر از راه هوای نَفس رود و از شیطان پیروی نماید و از راه غیر مشروع صاحب اولادی گردد، گرفتار مفسدهای میشود. تقیّه نیز که یکی از احکام شرع مقدّس اسلام است، از این قانون مستثنا نمیباشد. چه اگر کسی در صورت وجوب تقیّه بدان عمل نکند، به خود و دین اسلام زیان رساند و نیز اگر به تقیّه عمل کند، به مصالح دست یابد و دین را از خطر برهاند. نویسندة مقاله در این جستار کوشش نموده تا حقیقت و ماهیّت حُکم تقیّه که یکی از احکام دین مبین اسلام است، بیان نماید و تا حدودی به فلسفۀ این حُکم اشارت کند و نقش معصومان(ع) و به خصوص امام رضا(ع) را در بیان و تبیین این حُکم بسیار مهمِّ الهی نشان دهد.
تقیّه,احکام تکلیفی,احکام وضعی,مصالح,مفاسد,آیات,روایات
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5512.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5512_d7623dd731550e423a7571bc3755bfe5.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
4
10
2013
03
21
بررسی مصداق آیة صدّیقین (النّساء/69)از دیدگاه فریقین
45
66
FA
مجید
معارف
هیئت علمی دانشگاه تهران
حامد
دژ آباد
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
10.22054/ajsm.2013.5513
برخی از مفسّران و متکلّمان اهل سنّت کوشیدهاند برای آنچه پس از رحلت پیامبر اکرم(ص)رخ داد، مستندات قرآنی بیابند. یکی از این مستندات، آیة 69 از سورة نساء به انضمام آیة ششم و هفتم سورة حمد است که در نظر برخی از مفسّران اهل سنّت از جایگاه خاصّی در مبحث خلافت برخوردار است و یکی از مستندات و دلایل آنان برای اثبات خلافت ابوبکر میباشد. به نظر میرسد که اختلاف در تعیین مصداق «صدّیق» که به دلیل روایات متعارض بهوجود آمده، زیربنای بسیاری از اختلافات مفسّران فریقین را پیرامون این آیه شکل داده است، بهطوریکه روشن شدن مصداق این تعبیر، بسیاری از این اختلاف اقوال را از بین میبرد. این نوشتار دلایل روایی فریقین را مورد بررسی سندی و دلالی قرار داده و معلوم میگرداند که روایات مورد ادّعای اهل سنّت مبنی بر صدّیق بودن ابوبکر ـ حتّی بر مبنای منابع رجالی خودشان ـ ضعیف و غیر قابل استناد است و در نتیجه، سخنان ایشان به هیچ روی ارزش علمی ندارد.
خلافت,صدّیق,ابوبکر,اهل سنّت,شیعه,آیة صدّیقین
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5513.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5513_b74633d11733b3a6b0a0266292f029b2.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
4
10
2013
03
21
جایگاه حقوق و اخلاق در خانواده از منظر قرآن و روایات
67
84
FA
جمال
فرزندوحی
هیئت علمی دانشگاه رازی
www.farzandwahy@yahoo.com
فاطمه
احمدی
دانشجوی دانشگاه ایلام
خانواده کوچکترین اجتماع انسانی است که روابط اعضای آن در درجة نخست از پیوند عاطفی و خونی نشأت میگیرد و هر یک از اعضای خانواده نقشی دارند و این نقشها پدیدآورندة روابطی هستند که تکالیف و حقوق خاصّی را ایجاد میکنند. نقش همسری، پدری، مادری و فرزندی نقشهایی هستند که در خانواده وجود دارند. این نقشها رابطهای حقوقی را میان اعضای خانواده پدید میآورد. اجرای احکام حقوقی در خانواده، حافظ نظم خانواده به عنوان جزئی از جامعه است و همچنین شناخت احکام اخلاقی خانواده و عمل به آنها، محبّت خانوادگی را سالم و بارور نگاه میدارد و در سایة باروری نهال محبّت، نظم خانوادگی استوار میماند. هدف این پژوهش، شناخت و بیان حقوق و اخلاق در نظام خانواده است و روش تحقیق در جمعآوری اطّلاعات، توصیفی ـ کتابخانهای میباشد.
قرآن کریم,خانواده,حقوق,اخلاق,روایات
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5514.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5514_f082b94ddb524d21f4d2d42913d06c2f.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
4
10
2013
03
21
انسجام و هدفمندی سورههای قرآن
85
102
FA
حمیدرضا
بصیری
0000-0003-4159-1639
هیئت علمی دانشگاه علمه طباطبایی
basiri_hr@yahoo.com
مینا
شریعتی
دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی
10.22054/ajsm.2013.5515
در تقسیمات قرآنی، «سوره» بیشترین اهمیّت را دارد؛ زیرا خداوند تمام انسانها را برای آوردن یک سوره به مبارزه دعوت کرده، ولی دربارۀ حدّی کمتر از سوره، ادّعای عجز نشده است. تقسیم قرآن به سوره خاستگاه بشری ندارد، بلکه پیامبر (ص) مطابق اقراء خداوند و دستور فرشتۀ وحی، نزول هر بسملهای را آغاز فصلی جدید در وحی تلقّی میکرد و معاصران نزول، مخصوصاً کاتبان وحی، با این امر آشنا بودهاند. این پرسش وجود دارد که سوره چه ویژگیی دارد که خداوند برای تحدّی با مخالفان، آوردن آن را مطالبه کرده است؟! چرا یک یا چند آیه میتواند کلام بشر باشد، ولی آوردن سوره، حتّی اگر مانند سورۀ کوثر تنها سه آیه باشد، از توان بشر خارج است؟ آیا چینش آیات درون سورهها حکیمانه و برای غرض خاصّی است؟ اگر پاسخ به این سؤال مثبت است، حکمت قرار گرفتن مجموعهای از آیات در ساختاری به نام سوره چیست؟ چرا تقسیمبندی کلّ آیات قرآن به 114 سوره، موضوعمحور و مطابق با اسلوب متداول کُتُب علمی نیست؟ به عنوان مثال، چرا ابتدا سورههای اعتقادی با موضوع توحید، نبوّت، معاد و ... جدا از قصص و احکام و سایر موضوعات مطرح نگردیده است؟ این مقاله با روش توصیفی در صدد پاسخ به این سؤالات است. هر سوره مشتمل بر حکمتی الهی است که انسان را در مسیر کمال هدایت میکند.امکان ندارد سوره حکمتی داشته باشد، امّا آیات آن در راستای تحقّق آن حکمت نقشی ایفا نکنند. لذا سوره مجموعهای هدفمند و منسجم است. خداوند با شناختی که از انسان، استعدادها و نیازهای وی دارد، برنامهای کامل برای سعادت او ارائه داده است. لذا سخن او مخاطبمحور و هدایتی است که بشر با علم محدودش نسبت به خویش و خدا و طریق رسیدن به او، هرگز توان آوردن چنین چیزی را ندارد.
قرآن کریم,سوره,هدفمندی,هماهنگی و انسجام,بیان هدایتی
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5515.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5515_32d4c2b8ba1d4a5d06fc498a1d7058ba.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
4
10
2013
03
21
مصونسازی جامعه از مضرّات برنامههای انحرافی رسانههای نوین با توجّه به راهکارهای قرآنی
103
126
FA
مهدی
سبحانی نژاد
هیئت علمی دانشگاه شاهد
نجمه
احمد آبادی آرانی
دانشجوی دانشگاه شاهد
زهره
عسگری
دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی
10.22054/ajsm.2013.5516
پژوهش حاضر با استفاده از روشتحلیلاسنادی، ابتدا به ترسیم مضرّات رسانههای دیجیتالی اقدام نموده، سپس با بهرهگیری از آیات قرآن کریم به ارائة راهکارهایی در جهت مصونسازی جامعه از مضرّات مذکور پرداخته است. یافتهها نشان داد که مضرّات رسانههای نوین را میتوان در ابعاد فردی (روحی ـ روانی)، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مورد بررسی قرار داد. عمدهترین راهکارهای مأخوذ از قرآن کریم در خصوص دفع مضرّات مذکور نیز به ترتیب در مضرّات فردی (روحی ـ روانی) شامل راهکارهایی چون تقوای حضور و ارتباطات متقابل اجتماعی و رویکرد معنویّتگرایی، در مضرّات اجتماعی شامل راهکارهایی چون ازدواج، پرهیز از شایعهپراکنیهای رسانهای با تأکید بر واقعیّتمحوری،امر به معروف و نهی از منکر در مقابل انحرافات اجتماعی، در مضرّات فرهنگی شاملراهکارهایی چون آمادگی کامل برای تهاجمات فرهنگی، مدیریّت ارزشی در رسانهها، منع از شیطانپرستی در مضرّات سیاسی شامل راهکارهایی چون تأکید بر هویّت حقیقی خود، استکبارستیزی، عبرتآموزی از سرنوشت گذشتگان و در مضرّات اقتصادی شامل راهکار اصلاح الگوی مصرف و پرهیز از تجمّلپرستی میباشند.
رسانه,آسیبشناسی,برنامههای انحرافی,مصونسازی,دلالتهای قرآن کریم
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5516.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5516_b5b7e97840d5423fc81eb403a5777ddb.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
4
10
2013
03
21
گونهشناسی ترس از منظر قرآن کریم
127
160
FA
داوود
معماری
هیئت علمی دانشگاه امام خمینی قزوین
رسول
زمردی
دانشجوی دانشگاه امام خمینی قزوین
10.22054/ajsm.2013.5517
ترس، واکنشی هیجانی است که از تعبیر انسان از موقعیّتهای تهدیدانگیز برای سلامتی او منشأ میگیرد.منبع و درک مخاطرات میتواند روانی یا جسمانی باشد.ترس مکانیزم دفاعی آدمی را بر میانگیزد و به عنوان علامت هشدار برای صدمة احتمالی جسمانی یا روانی عمل میکند. بنابراین، ترس یکی از مواهب الهی است و نقش بسزایی در زندگی انسان ایفا میکند و موجب حفظ حیات وانسان میشود و عدم وجود آن سبب بروز انواع اختلالات روانی و رفتاری میگردد. از دیدگاه قرآن کریم آنچه در هیجان ترس بیشترین اهمیّت را دارد، منبع ترس است. به این معنی اگر منبع ترس، تهدیدی واقعی باشدکه به اهداف و سلامتی انسان آسیب برساند، ترس پسندیده است، ولی چنانچه منبعث از عاملی غیرواقعی باشد و تهدیدی جدّی برایسعادت انسان نباشد، ترسی ناپسند خواهد بود. با این دیدگاه، قرآن کریم انواع هیجان ترس را بر شمرده و برای مدیریّت هر کدام راهکارهای ارزشمندی ارائه فرموده است.
قرآن,حدیث,هیجان,ترس,مدیریّت ترس,مراتب ترس
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5517.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5517_f63698c4cf331a0fb839269275923a27.pdf