قرآن پژوهی
زینب آزادبختی؛ خلیل پروینی
چکیده
در طول تاریخ مخصوصاً در عصرکنونی نیازهای مادی و جسمانی انسان بیشتر مورد حمایت واقع شده و برعکس نیازهای معنوی او که جنبه مهمتر آن است مورد بیتوجهی قرار گرفته و به فراموشی سپرده شده است. اگر آدمی از بُعد معنوی و روحانی وجود خویش غفلت نماید و حقیقت وجودی و اصالت خود را از یاد ببرد، دچار فقر معنوی شده است. شناخت مسئلهی فقر معنوی ...
بیشتر
در طول تاریخ مخصوصاً در عصرکنونی نیازهای مادی و جسمانی انسان بیشتر مورد حمایت واقع شده و برعکس نیازهای معنوی او که جنبه مهمتر آن است مورد بیتوجهی قرار گرفته و به فراموشی سپرده شده است. اگر آدمی از بُعد معنوی و روحانی وجود خویش غفلت نماید و حقیقت وجودی و اصالت خود را از یاد ببرد، دچار فقر معنوی شده است. شناخت مسئلهی فقر معنوی و آگاهی از علل آن موجب میشود که آدمی با زمینههای آن به مقابله جدی برخیزد و کوتاهی در این امر مهم علاوه بر اینکه جسم انسان را تهدید میکند، روح و روان او را نیز به مخاطره میاندازد. بدین منظور نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر آیه 19 سوره مبارکه حشر ضمن تبیین مؤلفههای فقر معنوی، به مهم-ترین علل آن پرداخته است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که مهمترین مؤلفههای فقر معنوی عبارتند از: خودنایابی، خدانایابی، خردگریزی و جهالت عملی و عوامل فقر معنوی عبارتند از: غفلت، عُجب و خودبینی، وابستگی به دنیا، محیط ناسالم و شیطان.
حدیث پژوهی
کیوان احسانی؛ فاطمه احمدی
چکیده
تاریخگذاری مأثورات در نگاه مستشرقان ـ علیرغم گذشت یک سده ـ از مباحث نوین درحدیثپژوهی معاصر تلقی میشود؛ به گونهای که بازشناسی شیوه آنان در تحلیل روایات از ضرورت این امر گواهی میدهد؛ زیرا قبول یا طرد نتایج آنان فارغ از آشنایی با شیوه حدیثپژوهان غربی میسر نخواهد بود. پژوهش حاضر نیز با نگاهی مشترک بر سند و متن گزاره "لَقَدْ ...
بیشتر
تاریخگذاری مأثورات در نگاه مستشرقان ـ علیرغم گذشت یک سده ـ از مباحث نوین درحدیثپژوهی معاصر تلقی میشود؛ به گونهای که بازشناسی شیوه آنان در تحلیل روایات از ضرورت این امر گواهی میدهد؛ زیرا قبول یا طرد نتایج آنان فارغ از آشنایی با شیوه حدیثپژوهان غربی میسر نخواهد بود. پژوهش حاضر نیز با نگاهی مشترک بر سند و متن گزاره "لَقَدْ جِئْتُکُمْ بِالذَّبْحِ"، در پی ارزیابی این پرسش است که تعیین حلقه مشترک، کدامین دوره را نخستین خاستگاه زمانی ترویج روایت معرفی میدارد. لذا این پژوهش با نظر به فقدان مطالعات حدیثی پیرامون تاریخگذاری روایت مذکور در مجامع فریقین، برآن است تا ازگذار پاسخ به سؤال فوق مبتنی بر نتایج حاصل از تحلیل ترکیبی، کاستیهای موجود را برطرف نماید. گفتنی است این نوشتار با بهرهوری از شیوه توصیفی ـ تحلیلی بدین رهیافت نایل آمد که تحلیل سندی و دلالی روایت بر مبنای مستندات نقلی و کلامی، تماماً از ضعف روایت و گسترش بیرویه آن در عصر فتوحات خلفا حکایت مینماید. نقل منفرد گزاره در مصادر شیعی و انتقال آن در مکتوبات "راوندی" و "طبرسی"، در قیاس با نخستین ورود روایت در سیره "إبنإسحاق" و انعکاس آن با تعدد طرق در منابع متاخرتر، از جمله مهمترین برآیند حاصله از تحلیل ترکیبی روایت است .
حدیث پژوهی
محمد شریفی؛ حسن یعقوبی
چکیده
یکی از مهمترین مباحث انسانشناسی و اخلاق، مسئلهی "خشونت" است. زیرا، از یکطرف دشمنان دین همواره سعی در معرفی چهرهای خشن و ناخوشایند از دین و پیشوایان آن داشته و از طرفی، در تعالیم دینی، گاه انسان حق إعمال خشونت را ندارد و گاهی هم، باید ابراز خشم و خشونت کند. این رویکَرد دوگانهی دین و آموزههای اسلامی به مبحث خشونت و ترسیم چهرهای ...
بیشتر
یکی از مهمترین مباحث انسانشناسی و اخلاق، مسئلهی "خشونت" است. زیرا، از یکطرف دشمنان دین همواره سعی در معرفی چهرهای خشن و ناخوشایند از دین و پیشوایان آن داشته و از طرفی، در تعالیم دینی، گاه انسان حق إعمال خشونت را ندارد و گاهی هم، باید ابراز خشم و خشونت کند. این رویکَرد دوگانهی دین و آموزههای اسلامی به مبحث خشونت و ترسیم چهرهای خشن از دین توسط مخالفان و اسلامستیزان در سالهای اخیر، نویسندگان مقاله را بر آن داشت تا به بررسی مبحث خشونت در نهجالبلاغه بپردازند. پژوهش حاضر، به هدف بررسی معنا و مفهوم خشونت در کلام امام علی(ع) با تأکید بر گسترهی معنایی آن در نهجالبلاغه، با روش توصیفی-تحلیلی سامان پذیرفته و به این نتایج دست یافت که أولاً؛ خشونت با تعدادی واژگان دیگر در این کتاب شریف ارتباط و ترادف معنایی آشکار دارد که هر یک، معنا و کارکردهای خاص خود را دارند و با وجود داشتن اتّحاد موضوعی، کاربردهای متفاوتی مییابند و ثانیاً؛ مراتب، کاربردها و بالتّبع کارکردهای متفاوت خشونت، شناخت دقیق و کاربست صحیح آنها را ضرورتی اجتنابناپذیر ساخته و ثالثاً؛ میتوان با شناخت هرچه دقیقتر و کاملتر آن مفاهیم، ضمن رفع اتهامِ خشونتگرایی از دین اسلام، کاربردها و کارکردهای درست آن-از جمله: دفع و رفع ظلم از جامعه و دفاع از مظلوم- را در ساحت جامعهی دینی و انسانی به نظاره نشست.
حدیث پژوهی
محمدهادی قهاری کرمانی
چکیده
قرآن چشمهای همیشه جاری در بستر زمان است که تشنگان حقیقت و هدایت از زلال آن سیراب گشته و هم چنان در گذر زمان، جاری و جاودانه است. یکی از مهمترین رموز جاودانگی قرآن، تطبیق و سرایتدادن مفاد آیات بر مصادیق جدید در گذر زمان است. از این عمل، تحت عنوان «قاعده جری» یا «قاعده جری و تطبیق» یاد میشود. آیتالله معرفت بر این باور ...
بیشتر
قرآن چشمهای همیشه جاری در بستر زمان است که تشنگان حقیقت و هدایت از زلال آن سیراب گشته و هم چنان در گذر زمان، جاری و جاودانه است. یکی از مهمترین رموز جاودانگی قرآن، تطبیق و سرایتدادن مفاد آیات بر مصادیق جدید در گذر زمان است. از این عمل، تحت عنوان «قاعده جری» یا «قاعده جری و تطبیق» یاد میشود. آیتالله معرفت بر این باور است که قاعده جری، غیر از تأویل آیه میباشد؛ بنابراین بررسی و نقد این دیدگاه بر اساس روایات، اهمیت و ضرورت مییابد. از این رو، در این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی در صدد یافتن پاسخ این سؤال هستیم که آیا نظریه آیتالله معرفت مبنی بر نفی تأویلی بودن قاعده جری منطبق با روایات است؟ در این راستا ابتدا دیدگاه ایشان مطرح و سپس با استفاده از روایاتی که در آنها تأویل قرآن به مصادیقی توصیف شده که فراتر از سبب و مورد نزول آیات میباشند و نیز روایاتی که در آنها قاعده جری به کار برده شده و تصریح شده که این عمل، تأویل قرآن است، ادعای ایشان، نقد و اثبات شد که جری و تطبیق، یکی از انواع تأویل قرآن است.
قرآن پژوهی
مریم صادری؛ محمود طباطبایی؛ علیرضا حیدرزادگان؛ محمدجواد عنایتی راد؛ محمدجواد اصغری ابراهیم آباد
چکیده
خودشیفتگی در قرآن رذیلتی اخلاقی و مشمول مذمت و عقوبت است اما در روانشناسی نوعی اختلال شخصیتی است. پرسش اولیه: تفاوت خودشیفته در قرآن با روانشناسی چیست. چالش بین توصیف خودشیفتگی چونان اختلالی شخصیتی و واجد سویههای ناخودآگاه و ناارادی در روانشناسی با آن در مقام رذیلتی اخلاقی در قرآن (که با اراده و آگاهی التزام قطعی دارد)، اهمیت ...
بیشتر
خودشیفتگی در قرآن رذیلتی اخلاقی و مشمول مذمت و عقوبت است اما در روانشناسی نوعی اختلال شخصیتی است. پرسش اولیه: تفاوت خودشیفته در قرآن با روانشناسی چیست. چالش بین توصیف خودشیفتگی چونان اختلالی شخصیتی و واجد سویههای ناخودآگاه و ناارادی در روانشناسی با آن در مقام رذیلتی اخلاقی در قرآن (که با اراده و آگاهی التزام قطعی دارد)، اهمیت و ضرورت این پژوهش را آشکار میسازد زیرا خداوند حکیم، قصد تربیت و هدایت دارد، پس فرد دارای اختلال غیرارادی را مشمول سرزنش و عقوبت قرار نمیدهد. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد کتابخانهای، وجوه اشتراک و افتراق خودشیفتگی را در این دو حوزه نسبتسنجی کرده است. یافتهها حاکی از وحدت در مفهوم و نشانهها و تباین در سبب و منشأ بود. مستنبط از سیاق آیات مرتبط، سبب خودشیفتگی، ضعف معرفت توحیدی است که با استناد به بافتار عقلانی وحی، آن را عملی آگاهانه و ارادی و لذا مشمول مذمت و عقوبت میتوان دانست؛ اما در روانشناسی، فرد در ایجاد اختلال شخصیتی، نقشی ندارد اما چون اینها عموماً در کارکردهای اساسی روانی این افراد و بالتبع، قدرت اراده و تمییز در آنها خللی ایجاد نمیکند، طبق روانشناسی نیز فرد خودشیفته نسبت به اعمالش مسئول است و داشتن اختلال خودشیفتگی، موجب سلب مسئولیت از کسی نمیشود.
قرآن پژوهی
فروغ پارسا
چکیده
مفسران قرآن کریم همواره دردر صدد کشف و آشکار نمودن مقصود خداوند در تفسیر آیات الهی بوده اند. این درحالی است که در نظریات هرمنوتیکی ( تفسیری) نوین ، خواننده و مفسّر متن بیش از مؤلف اهمیت دارد. در واقع هرمنوتیک فلسفی و نیز نظریه تفسیری ساختار گرایان و نیز ساختار شکنان تقریباً برای مؤلف متن ارزشی قایل نبوده، شرایط ذهنی و تاریخی مؤلف و نیز ...
بیشتر
مفسران قرآن کریم همواره دردر صدد کشف و آشکار نمودن مقصود خداوند در تفسیر آیات الهی بوده اند. این درحالی است که در نظریات هرمنوتیکی ( تفسیری) نوین ، خواننده و مفسّر متن بیش از مؤلف اهمیت دارد. در واقع هرمنوتیک فلسفی و نیز نظریه تفسیری ساختار گرایان و نیز ساختار شکنان تقریباً برای مؤلف متن ارزشی قایل نبوده، شرایط ذهنی و تاریخی مؤلف و نیز ساختار زبان و عوامل فرهنگی دیگری را در فهم و تفسیر متن مؤثر می دانند. مسأله اصلی پژوهش، تبیین نسبت و مقایسة دیدگاه های تفسیری برخی مفسران معاصر با نظریه های هرمنوتیکی نوین است و ایدة تقابل گستردة بین آنها را به چالش کشیده است. روش مطالعه کتابخانه ای است و جهت کشف موارد تمایز و تشابه رویکرد توصیفی و مقایسه ای را انتخاب کرده است. مقایسه دیدگاه های تفسیری سید محمود طالقانی (1289-1358ش) ، سید محمد حسین طباطبایی(1281-1360ش) ، سید محمدحسین فضل الله (1935-2010م) و عبدالله جوادی آملی(متولد1312 شمسی) به مثابه مهم ترین مفسران شیعی معاصر با نظریه های تفسیری هرمنوتیک کلاسیک ، هرمنوتیک فلسفی ، ساختار گرایان و ساختار شکنان ، نشان می دهد ؛ اعتقاد به اصالت و اعتبار مراد مؤلف و تعین معنا، نقطة تمایز دیدگاه مفسّران مسلمان با نظریات تفسیری: هرمنوتیک فلسفی ، ساختار گرایان و ساختار شکنان است ولی در اعتقاد به تأثیر شرایط وجودی مفسّر در تفسیر و نیز در بحث نسبی بودن فهم ها و عدم امکان بازیابی معنای اصیل متن تا حدودی اشتراک نظر دارند.
قرآن پژوهی
ابراهیم نوئی؛ رضا علی شیرخدا
چکیده
آموزه بداء از اختصاصات اعتقادی شیعه است. قرآن کریم حاوی آیاتی در اثبات این آموزه و یا رویارویی با مخالفان با این آموزه است. شماری از متفکران امامیه معتقدند علاوه بر این، قرآن حاوی مصادیقی از این آموزه در زندگی انبیای الهی است. یکی از ماجراهایی که گفته شده مصداق این آموزه است، آیات ناظر به ذبح فرزندتوسط حضرت ابراهیم (ع) است. نوشتار حاضر ...
بیشتر
آموزه بداء از اختصاصات اعتقادی شیعه است. قرآن کریم حاوی آیاتی در اثبات این آموزه و یا رویارویی با مخالفان با این آموزه است. شماری از متفکران امامیه معتقدند علاوه بر این، قرآن حاوی مصادیقی از این آموزه در زندگی انبیای الهی است. یکی از ماجراهایی که گفته شده مصداق این آموزه است، آیات ناظر به ذبح فرزندتوسط حضرت ابراهیم (ع) است. نوشتار حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که آیا آیات ناظر به این ماجرا را می توان از مصادیق بداء دانست؟ در این راستا با مراجعه به کتب تفسیری، کلامی و حدیثی و با روش توصیفی و تحلیلی کوشیده است تقریرهای موافق و مخالفت را مورد بررسی قرار دهد و سرانجام به این نتیجه رسیده است که تقریر بی مناقشه ای از این آیات که به نحوی از بداء بودن آنها حمایت کرده، در اختیار نیست. البته همه تقریرهای غیر بدائی از این آیات هم بی مناقشه نیستند و تقریر برتر آن است که این ماجرا و آیات ناظر به آن، از باب امتحان و ابتلاء بوده است.
حدیث پژوهی
محمد ابراهیمی راد
چکیده
یکی از مسایل مهمی که همواره مورد گفت گو و اختلاف دیدگاه بین اندیشمندان اسلامی بوده، وجود عالمی به نام « عالم ذر» است. مهمترین دلایلی که برای اثبات «عالم ذر» مطرح شده، آیات 172-173 سوره اعراف و احادیث متعددی است که درکتاب های حدیثی شیعه نقل شده است. بر اساس ظاهر این آیه و احادیث وارده، خداوند انسان ها را در عالم مادی قبل از آفرینش ...
بیشتر
یکی از مسایل مهمی که همواره مورد گفت گو و اختلاف دیدگاه بین اندیشمندان اسلامی بوده، وجود عالمی به نام « عالم ذر» است. مهمترین دلایلی که برای اثبات «عالم ذر» مطرح شده، آیات 172-173 سوره اعراف و احادیث متعددی است که درکتاب های حدیثی شیعه نقل شده است. بر اساس ظاهر این آیه و احادیث وارده، خداوند انسان ها را در عالم مادی قبل از آفرینش انسان در دنیا، از پشت پدرانشان خارج کرده و آنان در آن عالم، به خداوند معرفت قلبی پیدا کرده و به ربوبیت او اقرار کرده اند و در نتیجه حجت بر همه انسان ها تمام شده است. برخی از اندیشمندان اسلامی که وجود چنین عالمی را منکر هستند، احادیث «عالم ذر» را یا از نظر سند نامعتبر دانسته و یا دلالت این روایات را برعالم ذر مورد انکار قرار داده اند. در این پژوهش، که با استفاده از منابع کتابخانهای و روش توصیفی-تحلیلی احادیث «عالم ذر» مورد بررسی قرار گرفته، تلاش شده که ثابت شود، اولا، بخش قابل توجهی از احادیث عالم ذر از نظر سند معتبرند و ثانیا، دلالت این احادیث بر وجود عالم ذر غیر قابل انکار است.