علی بنایی
چکیده
آنچه در پی میآید، گزیدهای از ادلّهی قرآنی و روایی دربارهی تقیّه و ضرورت آن است. در بخش نخست اموری مانند حفظ جان و پاسداری از کیان دین و جلوگیری از خونریزیهای بیهوده، بهعنوان ضرورت تقیه از منظر قرآن و روایات بحث و بررسی خواهد شد. در بخش دوم آشکار خواهد شد که تقیّه مستند به همهی ادلّهای است که در اثبات هر حکم دینی کارایی ...
بیشتر
آنچه در پی میآید، گزیدهای از ادلّهی قرآنی و روایی دربارهی تقیّه و ضرورت آن است. در بخش نخست اموری مانند حفظ جان و پاسداری از کیان دین و جلوگیری از خونریزیهای بیهوده، بهعنوان ضرورت تقیه از منظر قرآن و روایات بحث و بررسی خواهد شد. در بخش دوم آشکار خواهد شد که تقیّه مستند به همهی ادلّهای است که در اثبات هر حکم دینی کارایی و کاربرد دارد؛ یعنی قرآن و سنّت و عقل و اجماع. بدینرو آیات دالِّ بر تقیّه و شماری از روایاتی که تقیّه را توصیه و تشریع یا تعریف میکنند، بازگو میشود.
قرآن پژوهی
الهام عمویی؛ محمد مهدی شاهمرادی فریدونی؛ مهدی تقی زاده طبری
چکیده
بیتردید، ایمان موهبت الهی است که انسان بهوسیله آن میتواند مسیر سعادت و تعالی را پیش گیرد. ازاینرو مقوله ایمان که فعل اختیاری نفس است، از مهمترین موضوعات اعتقادى در ادیان مختلف به شمار میآید. پیشینیان افعال اختیاری را تنها، نتیجه عامل معرفتی میدانستند؛ اما تتنس فیلسوف و روانشناس آلمانی، نفس انسان را دارای سه ساحت مستقل ...
بیشتر
بیتردید، ایمان موهبت الهی است که انسان بهوسیله آن میتواند مسیر سعادت و تعالی را پیش گیرد. ازاینرو مقوله ایمان که فعل اختیاری نفس است، از مهمترین موضوعات اعتقادى در ادیان مختلف به شمار میآید. پیشینیان افعال اختیاری را تنها، نتیجه عامل معرفتی میدانستند؛ اما تتنس فیلسوف و روانشناس آلمانی، نفس انسان را دارای سه ساحت مستقل و همعرض معرفتی، عاطفی و ارادی دانسته و معتقد است تأثیر متقابل این ساحات در تحقق فعل اختیاری ازجمله ایمانآوری حائز اهمیت است. پژوهش حاضر با تکیه بر روش «تحلیل مضمون» به بررسی این امور از منظر قرآن پرداخته است. در این راستا، 18 مضمون کلیدی بهعنوان زمینههای ایمان، از قرآن استخراج و در سه ساحت «معرفتی، عاطفی و ارادی» طبقهبندی و موردبررسی و تبیین قرار گرفت. یافتههای پژوهش نشان میدهد ایمان، محصول ترکیب ابعاد سهگانه معرفت، عاطفه و اراده است و این سه بُعد در هم اثرگذارند.
داوود معماری؛ رسول زمردی
چکیده
خشم یکی از اساسیترین و فراگیرترین هیجانها در وجود آدمی است و نقشی بسزا در حفظ موقعیّت، عزّت نفس و صیانت از او در هنگام تهدید دارد. خشم، قدرت و انرژی فرد را به سمت غلبه کردن بر موانع ناموجّه یا اصلاح آنها هدایت میکند. امّا اگر تحت مدیریّت عقلانی و اخلاقی قرار نگیرد، به مشکلی روانی و رفتاری تبدیل میگردد که سامان فکری، عاطفی و رفتاری ...
بیشتر
خشم یکی از اساسیترین و فراگیرترین هیجانها در وجود آدمی است و نقشی بسزا در حفظ موقعیّت، عزّت نفس و صیانت از او در هنگام تهدید دارد. خشم، قدرت و انرژی فرد را به سمت غلبه کردن بر موانع ناموجّه یا اصلاح آنها هدایت میکند. امّا اگر تحت مدیریّت عقلانی و اخلاقی قرار نگیرد، به مشکلی روانی و رفتاری تبدیل میگردد که سامان فکری، عاطفی و رفتاری وی را ویران میسازد. بنابراین، آنچه در مقولة خشم باید بیشتر مورد توجّه قرارگیرد، شناخت گونههای مثبت و منفی و مدیریّت آن با ضوابط عقلانی و اخلاقی است. مقالة حاضر در پی تبیین آموزههای قرآنی در شناخت هیجان خشم، انواع آن و ارائة تکنیکهای مدیریّت این هیجان فراگیر و خطیر است. قرآن کریم و به تبع آن، احادیث شریف به عنوان کاملترین نسخة هدایت بشری با نگاهی کلّی به موضوع خشم، آن را مفهومشناسی کردهاند و با بیان انواع، راههای صحیح ابراز، مراتب و آثار آن، راهکارهایی ارزشمند، گاه به شکل مستقیم و در قالب امر و نهی و گاه غیرمستقیم و در لابهلای داستانهای زیبا وحکیمانه، در راستای مدیریّت این پدیدة روانی ارائه فرمودهاند.
سروش شهریاری نسب؛ فرزاد دهقانی
چکیده
چکیده رفتارهای بسیاری از ما تحت تأثیر انگیزههای مختلفی میباشد؛ انگیزهی ناخودآگاه در واقع، یک عامل درونی است که برخی از رفتارهای انسان بر اساس همین نوع انگیزه رخ میدهد. در پی فهم اینکه فرایند درونسازی رفتار و ناخودآگاه چگونه میتواند زمینة گرایشهای اعتقادی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. در مرحلة اوّل، با رویکردی دینی به بررسی ...
بیشتر
چکیده رفتارهای بسیاری از ما تحت تأثیر انگیزههای مختلفی میباشد؛ انگیزهی ناخودآگاه در واقع، یک عامل درونی است که برخی از رفتارهای انسان بر اساس همین نوع انگیزه رخ میدهد. در پی فهم اینکه فرایند درونسازی رفتار و ناخودآگاه چگونه میتواند زمینة گرایشهای اعتقادی فرد را تحت تأثیر قرار دهند. در مرحلة اوّل، با رویکردی دینی به بررسی تعاملات محیط و اثر آن بر تشکیل ناخودآگاه اقدام نموده، سپس عناصری چون خانواده، به عنوان ابتداییترین محیط تأثیرگذار بر ناخودآگاه و نیز گروههای مرجع و رسانههای جمعی را مورد توجّه قرار دادهایم و در مرحلة دوم، به هویّت در حال ساخت با تأکید بر سه هویّت اساسی و ارزشی «خانوادگی، جنسی، اعتقادی» متأثّر از ناخودآگاه پرداخته شده است و از دیدگاه قرآن، نمونههایی را از رویکردهایی اعتقادی که در تعاقب مراحل اوّل و دوم شکل میگیرند، بیان داشتهایم و در پایان، راهکارهایی را برای تشکّل هویّت سالم کودکان ارائه میشود.
قرآن پژوهی
محمد علی رستمیان
چکیده
این مقاله به بررسی تأثیر تفسیرپذیری قرآن کریم بر فهم معرفت دینی و منشاء آن پرداختهاست. در این رابطه، با روش تحلیلی و مراجعه به آیات و روایات، ویژگیهای قرآن کریم از نظر تفسیرپذیری را بررسی کردهاست. نتایج این تحقیق از دو خاستگاه اصلی برای تفسیرپذیری قرآن کریم، یعنی ابهام روشمند و داشتن ابعاد مختلف معنایی پرده برمیدارد. خاستگاه ...
بیشتر
این مقاله به بررسی تأثیر تفسیرپذیری قرآن کریم بر فهم معرفت دینی و منشاء آن پرداختهاست. در این رابطه، با روش تحلیلی و مراجعه به آیات و روایات، ویژگیهای قرآن کریم از نظر تفسیرپذیری را بررسی کردهاست. نتایج این تحقیق از دو خاستگاه اصلی برای تفسیرپذیری قرآن کریم، یعنی ابهام روشمند و داشتن ابعاد مختلف معنایی پرده برمیدارد. خاستگاه اول، روشهای خاصی مثل اکتفا به بیان کلیات و روش محکم و متشابه و روشهای مشابه را در بر دارد که قرآن کریم به سبب اهداف خاص، از طریق آن با مردم سخن گفتهاست. این امر موجب شده که زمینههای تفسیر به رأی فراهم شده، افراد غرضورز یا ناآگاه به روش درست تفسیر قرآن کریم، در معرض فهمهای نادرست قرار گیرند. از این نظر، هشدار لازم در متون دینی داده، راه درستِ تفسیر بیان شدهاست. خاستگاه دوم، ابعاد مختلف معنایی قرآن کریم است که شامل دو نوع همعرض و طولی است. این امر زمینه را برای فهمهای درست همعرض و طولی فراهم میکند. فهمهای همعرض یا حاصل رویکردهای مختلف به قرآن کریم است که تفسیرهای مختلف عرفانی، اجتماعی، ادبی و غیره را پدید آوردهاست، یا از طریق جری و تطبیق بر مفاهیم و مصادیق جدید شکل میگیرد. اما فهمهای طولی در دو بُعد معانی ظاهری و باطنی شکل میگیرد. بر طبق روایات، مراتب معانی ظاهری ابعاد مختلفی دارد که از فهم عبارات شروع و تا فهم تفسیری و اشاری ادامه مییابد که آگاهان به شیوة تفسیر و رموز آن، میتوانند آنها را استنباط کنند. مراتب معانی باطنی که از ظاهر لفظ استخراج نمیشود، نهایتی ندارد و برای اولیاءالله و انبیای الهی از طریق تأویل عرفانی و علم لدنی مکشوف میشود.
حمزه علی بهرامی
چکیده
یکی از باورهای مهم در میان مسلمانان، بهویژه شیعیان، زیارت و توسل به قبور، خاصه قبور انبیا و اولیاست. این اعتقاد موجب شکلگیری مسافرتهای فردی و جمعی به صورت پیاده و سواره برای دعا و طلب حوایج نزد این مقابر شدهاست. سلفیان تکفیری با بدعت دانستن زیارت قبور و سفر برای آن، به تخریب مقابر انبیا و اولیا و نیز تکفیر زایران و کشتار آنها ...
بیشتر
یکی از باورهای مهم در میان مسلمانان، بهویژه شیعیان، زیارت و توسل به قبور، خاصه قبور انبیا و اولیاست. این اعتقاد موجب شکلگیری مسافرتهای فردی و جمعی به صورت پیاده و سواره برای دعا و طلب حوایج نزد این مقابر شدهاست. سلفیان تکفیری با بدعت دانستن زیارت قبور و سفر برای آن، به تخریب مقابر انبیا و اولیا و نیز تکفیر زایران و کشتار آنها میپردازند. مقالة پیش رو با هدف بررسی اصالت فتواها و استدلالهای برجستهترین و تأثیرگذارترین چهرة این فرقه، یعنی ابنتیمیه، در سه بخش دیدگاه «ابنتیمیه»، «ادلة ابنتیمیه» و «ارزیابی آنها» شکل گرفتهاست. در این مقاله، با روشی اسنادی ـ تحلیلی به جمعآوری ادله و مستندات ابنتیمیه پرداخته میشود. سپس با ارزیابی و تحلیل این ادله و آشکار کردن تناقض آنها با ادلة قرآنی و روایی، بیپایه واساس بودن عقیدة ابنتیمیه و سلفیان ثابت میشود و در پایان به این نتیجه میرسیم که ادلة فراوانی از قرآن، سنت و اجماع مسلمین بر مشروعیت زیارت قبور و سفر برایان وجود دارد و دیدگاه ابنتیمیه و پیروان او مستند شرعی ندارد و مخالف کتاب، سنت و سیره هست.
محمد سلطانی رنانی؛ محمود حاجی احمدی
چکیده
آیه 37 سوره بقره از جامعترین تعبیرات قرآنی درباره پذیرش توبه انسان گنهکار از سوی پروردگار است. پرسش اصلی در این آیه آن است که «تَلَقی کلمات» به چه معناست و چه جایگاهی در فرایند توبه آدمی و خداوند دارد؟ تحقیق در این مسأله، معنا و مراحل «توبه» را در جایگاه آموزهای دینی با جنبههای اخلاقی، کلامی و عرفانی، تبیین میکند. ...
بیشتر
آیه 37 سوره بقره از جامعترین تعبیرات قرآنی درباره پذیرش توبه انسان گنهکار از سوی پروردگار است. پرسش اصلی در این آیه آن است که «تَلَقی کلمات» به چه معناست و چه جایگاهی در فرایند توبه آدمی و خداوند دارد؟ تحقیق در این مسأله، معنا و مراحل «توبه» را در جایگاه آموزهای دینی با جنبههای اخلاقی، کلامی و عرفانی، تبیین میکند. بر پایه تفحص وتحقیق در لغت وبلاغت عربی، دیگر آیات قرآن و سخن مفسران و متکلّمان، چنین دریافت میشود که «کلمات» در بافت این آیه حقایقی است که در قالب واژهها پدیدار میشود، این حقایق ریشه در ربوبیت الهی دارد. آدمی این حقایق را «تلقی» میکند، تلقی گونهای دیدار وپذیرش دوسویه است و اختلاف قرائت موجود در آیه نیز این دوسویه بودن را تقویت میکند. پیش وپس از توبه آدمی، توبه خداوند بر آدمی است؛ توبه پیشین، توبه اِذن است؛ قرار دادن «کلمات» در صحنه اختیار انسان گنهکار. وتوبه پسین، پذیرش توبه بنده و به معنای اثر قرار دادن در توبه وی است. از این روی خداوند «توّاب» است، هر توبه آدمی با دو توبه خداوند همراه است. اختتام آیه، دو صفت خداوند را دربردارد: تواب و رحیم. تواب بودن خداوند بشارت به همه بندگان است و رحیم بودن خداوند هم بشارت است و همانذار؛ بشارت به توبهکنندگان که مهربانی خداوند را پذیرفتهاند، و انذار گنهکاران توبهناکرده که از سایه رحمت همیشگی خداوند برون رفتهاند.
غلامرضا رئیسیان؛ عبدالعلی پاکزاد
چکیده
آدمی در مسیر تکاملی خود به سوی خداوند، به جهت دارا بودن طبیعت مادّی (شهوانی)، با نَفْس امّاره که امرکننده به زشتیها و پستیها میباشد، همیشه در ستیز است. این نوشتار با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی در پی ارائة مهارتهای قرآنی غلبه بر نَفْس امّاره است که انسانها در پرتو آن(مهارتها) میتوانند بر نَفْس امّاره فائق آیند و از آن در رشد و ...
بیشتر
آدمی در مسیر تکاملی خود به سوی خداوند، به جهت دارا بودن طبیعت مادّی (شهوانی)، با نَفْس امّاره که امرکننده به زشتیها و پستیها میباشد، همیشه در ستیز است. این نوشتار با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی در پی ارائة مهارتهای قرآنی غلبه بر نَفْس امّاره است که انسانها در پرتو آن(مهارتها) میتوانند بر نَفْس امّاره فائق آیند و از آن در رشد و تعالی خویش بهره گیرند. مقالة حاضر با تکیه بر آیات کریمه و روش تفسیر موضوعی و معناشناسی و با هدف استخراج و شناسایی مهارتهای قرآنی غلبه بر نَفْس امّاره، آنها را مورد بحث قرار داده است. قرآن برای غلبه بر نَفْس امّاره، مجموعهای از مهارتهای شناختی (آگاهیبخشی به وجود سرای واپسین، سرانجام نَفْس امّاره هلاکت و جهنم و توجّه دادن بشر به درک حضور خداوند در زندگی) و مهارتهای رفتاری (پندپذیری، پیروی هدفمند و کنترل و محدود کردن نگاه) و مهارتهای معنوی (ایمان، ارتباط با خدا، تقوا و صبر) را ارائه داده است که به تفضیل در این نوشتار بدانها پرداخته میشود. حاصل نوشتار حاضر این است که آدمی برای غلبه کردن بر نَفْس امّاره و مقابله با خواستههای نَفْسانی حیوانی، ناگزیر از بهرهگیری از مهارتهای ارائه شدة قرآنی است تا در پرتو آنها بتواند به سعادت که مطلوب فطری اوست، نایل آید وگرنه از مطلوب فطری خویش دور مانده، بلکه به واسطة تبعیّت از خواستههای نَفْسانی امر شده از سوی نَفْس امّاره، از حیوان هم پستتر میشود.
محسن صمدانیان؛ نازیلا عادل فر
چکیده
زیارت در سیرة انبیاء و ائمّة اطهار(ع)، بهویژه فرهنگ شیعه، جایگاه و اهمیّت خاصّی دارد، امّا این امر از سوی برخی جریانهای روشنفکرنما و فِرَق ساختگی، نظیر وهابیّت، مورد تخطئه قرار گرفته است. از این روی، این نوشتار درصدد بررسی جایگاه زیارت از دیدگاه ادیان و اقوام گذشته تا زمان اسلام و پس از آن، با روش استدلال عقلی و نقلی است تا نسبت ...
بیشتر
زیارت در سیرة انبیاء و ائمّة اطهار(ع)، بهویژه فرهنگ شیعه، جایگاه و اهمیّت خاصّی دارد، امّا این امر از سوی برخی جریانهای روشنفکرنما و فِرَق ساختگی، نظیر وهابیّت، مورد تخطئه قرار گرفته است. از این روی، این نوشتار درصدد بررسی جایگاه زیارت از دیدگاه ادیان و اقوام گذشته تا زمان اسلام و پس از آن، با روش استدلال عقلی و نقلی است تا نسبت آن با کفر و توحید به دست آید. در این مسیر، شناخت اهداف و فواید زیارت، از جمله الگوگیری از بزرگان، تکریم و پاسداری از آرمانهای آنان، کسب آرامش روحی و معنوی، ایجاد رقّت قلب، افزایش یاد خدا و آخرت، شناخت ائمّه(ع) از طریق متونِ برخی از زیارات مأثور و مهمتر از همه، شفاعت، ضروری به نظر میرسد. البتّه واضح است که زیارت نیز مانند هر عمل عبادی دیگر، آفاتی دارد که باید جستجو و برطرف شود. با تفحّص در مفاهیم، آداب و جملات زیارات مأثور استنباط میشود که هیچ یک از آنها دلیل بر شرک نیست و زیارت در راستای توحیدی شدن زائر عمل میکند. در روایات، زیارت با شرط معرفت حقّ امام «عارفاً بحقّه» زیارت خداوند محسوب میشود. بنابراین، زیارت اولیای الهی در مسیر لقاءالله است.
محمد صدقی
چکیده
یکی از مسائل که در اسلام اهمیّت ویژهای دارد، بررسی تاریخ حدیث از این نظر است که نهی از کتابت حدیث به چه دلیل و هدفی انجام گرفت؟ آیا رسول خدا (ص) کتابت حدیث را نهی فرموده بود؟ و اگر آن حضرت منع نموده بود، چرا عدّهی چشمگیری از صحابه حدیث نبوی را مینوشتند؟ برعکس اگرآن حضرت (ص) منع نفرموده بود، چه عواملی موجب جلوگیری از کتابت حدیث شد و ...
بیشتر
یکی از مسائل که در اسلام اهمیّت ویژهای دارد، بررسی تاریخ حدیث از این نظر است که نهی از کتابت حدیث به چه دلیل و هدفی انجام گرفت؟ آیا رسول خدا (ص) کتابت حدیث را نهی فرموده بود؟ و اگر آن حضرت منع نموده بود، چرا عدّهی چشمگیری از صحابه حدیث نبوی را مینوشتند؟ برعکس اگرآن حضرت (ص) منع نفرموده بود، چه عواملی موجب جلوگیری از کتابت حدیث شد و هدف از آن چه بوده است؟ نویسندهی این مقاله بدیننتیجه رسیده است که ادّعای نهی از کتابت حدیث از سوی رسول خدا (ص)، نمیتواند درست باشد، بلکه به نظر میرسد که رأی درست در این مورد آن است که نهی از کتابت حدیث نبـوی، بعد از رحلت آن حضرت (ص) و از سـوی دستگاه حاکم وقت، بهویژه از سوی خلیفهی دوم و هدف از این کار تقویت پایههای حکومت نـوپا بوده است. از اینرو، بهرغم اشارهی صحابه بر نوشتن سنّت نبوی، به مردم اجازه داده نشد حدیـث را جز آن احادیثی که دستگاه تأیید میکرد، بنویسند و با کتابت حدیث، آثار صحیح نبوی، سالم بهدست مسلمین برسد که در نتیجهی این ممنوعیّت، بسیاری از احادیث نبـوی در اینباره متروک شد یا مغفول ماند و مردم از سنّت نبوی بهویژه آن احادیث که مربوط به امر خلافت بود، ناآگاه ماندند و بدینترتیب از خالیشدن پشتوانهی فکری و ایدئولوژیک حکومت جدید جلوگیری شد.
نسرین انصاریان؛ محمد فلاحی قمی؛ حسین شیر افکن
چکیده
بسیاری از معارف دینی و دستورات زندگی در دین اسلام، از قرآن کریم به عنوان ثقل اکبر به دست میآید از این رو شناخت آموزههای قرآن از صدر اسلام تاکنون با عنوان «تفسیر قرآن» کانون توجه مسلمانان بهویژه اندیشمندان علوم قرآنی بوده و هست؛ اولین گام برای رسیدن به این هدف شناخت موضوعله و معانی حقیقی الفاظ ...
بیشتر
بسیاری از معارف دینی و دستورات زندگی در دین اسلام، از قرآن کریم به عنوان ثقل اکبر به دست میآید از این رو شناخت آموزههای قرآن از صدر اسلام تاکنون با عنوان «تفسیر قرآن» کانون توجه مسلمانان بهویژه اندیشمندان علوم قرآنی بوده و هست؛ اولین گام برای رسیدن به این هدف شناخت موضوعله و معانی حقیقی الفاظ و عبارات قرآنی است، با توجه به جایگاه علمی علّامه طباطبائی در جامعه تفسیری پی بردن به دیدگاههای ایشان در این رابطه اهمیت دارد از این رو این مقاله به دنبال دیدگاههای ایشان پیرامون «موضوعله حقیقی الفاظ قرآن» بود؛ روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و دادههای پژوهش علاوه بر کتاب «المیزان فی تفسیر القرآن» در اکثر مواقع کتب تفسیری، لغوی، اصولی و بلاغی بود؛ یافتههای پژوهش این شد که علّامه طباطبائی قائل به دیدگاه «روح معنا» با تقریر «حقیقی بودن معقول و محسوس» هستند و مؤیدات دیدگاه ایشان تغییر و تحول مصادیق در طول زمان، تشکیک در مصادیق و مصادیق ظاهری و باطنی است.
مسلم سیمرغی زنوزی؛ صمد عبداللهی عابد
دوره 3، شماره 6 ، فروردین 1391، ، صفحه 121-144
چکیده
معاد جسمانی و اعتقاد به آن از ملزومات و ضروریّات دین مبین اسلام میباشد، بهطوریکه عدم اعتقاد به آن از موجبات کُفر است. دربارهی کیفیّت معاد، اندیشمندان اسلامی نظریّات گوناگونی را ارائه کردهاند. متکلّمین از منظر کلامی و فلاسفه از منظر فلسفی و محدّثین از منظر روایات بدین موضوع نگریستهاند. در این مقاله سعی شده است که دیدگاههای ...
بیشتر
معاد جسمانی و اعتقاد به آن از ملزومات و ضروریّات دین مبین اسلام میباشد، بهطوریکه عدم اعتقاد به آن از موجبات کُفر است. دربارهی کیفیّت معاد، اندیشمندان اسلامی نظریّات گوناگونی را ارائه کردهاند. متکلّمین از منظر کلامی و فلاسفه از منظر فلسفی و محدّثین از منظر روایات بدین موضوع نگریستهاند. در این مقاله سعی شده است که دیدگاههای دو مفسّر بزرگ عالم تشیّع و تسنّن، یعنی علاّمه طباطبائی و آلوسی در روحالمعانی و المیزان، در آیاتی که دالّ بر معاد جسمانی هستند، بررسی شود. رویکرد آلوسی، رویکردی کلامی است و آن اینکه در قیامت، انسان بعد از تألیف اجزای متفرّق او، عین انسان دنیوی خواهد بود، ولی علاّمهطباطبائی، رویکردی فلسفی دارد و آن اینکه آنچه در قیامت اتّفاق میافتد، تبدّل است نه تألیف و عینیّت انسان اُخروی با توجّه به روح اوست وگرنه بدن اُخروی عین بدن دنیوی نخواهد بود؛ بلکه مثل آن است.
هاشم اندیشه؛ احمد عابدی
چکیده
واژة «تولّی» مصدر باب تفعّل و از ریشة «ولی» مشتق شدهاست. این کلمه حدود هشتاد بار به همراه مشتقات خود و بیش از چهار بار در زیارت عاشورا آمدهاست. تولی به معنای حب ودوستی اولیای الهی است و آن کششی در درون انسان است که وی را به سوی محبوب سوق میدهد. با جستجو در آیات و بررسی روایات میتوان دریافت که «تولی» عامل جدایی ...
بیشتر
واژة «تولّی» مصدر باب تفعّل و از ریشة «ولی» مشتق شدهاست. این کلمه حدود هشتاد بار به همراه مشتقات خود و بیش از چهار بار در زیارت عاشورا آمدهاست. تولی به معنای حب ودوستی اولیای الهی است و آن کششی در درون انسان است که وی را به سوی محبوب سوق میدهد. با جستجو در آیات و بررسی روایات میتوان دریافت که «تولی» عامل جدایی مؤمنان از کفار، موجب رحمت خدا، محکمترین دستگیرة ایمان، پایة اسلام، نشانة خیر و نیکی، برترین و بالاترین اعمال است. تولی در زیارت عاشورا به معنای رسیدن به امام حسین(ع) و رسیدن به خدای حسین(ع) است و با دوستی آن امام و اهل بیت(ع) میتوان به مقربان الهی دست یافت. در این مقاله، بحث «جایگاه و ارزش تولی، در آیات و روایات و زیارت عاشورا» را بررسی میشود و در ابتدای مقاله به تعریف کلمة «تولّی» در لغت و اصطلاح میپردازیم، سپس به تولّی از دید قرآن و روایات و نیز آثار و موانع تولّی در قرآن اشاره میکنیم. در پایان، از تجلی «تولّی» در زیارت عاشورا و کسانی که باید نسبت به آنها تولّی داشته باشیم، سخن به میان میآوریم.
جمشید صدی؛ ندا کعبه
چکیده
هجرت در تاریخاسلام جایگاه و اهمیّت ویژهای دارد و در آیات متعدّدی از قرآنکریم بهعنوان روشی برای توسعه و گسترش اسلام و خارجشدن از سلطهی ظالمان و مستکبران مطرح شده است. پیامبر خدا(ص) نیز آنگاه که آزار و فشار مشرکان در مکّه بهاوج خود رسید، از این روش استفاده کرد و با بهرهگیری از هجرت بهعنوان یک تاکتیک، دامنهی فعالیّت و مبارزهی ...
بیشتر
هجرت در تاریخاسلام جایگاه و اهمیّت ویژهای دارد و در آیات متعدّدی از قرآنکریم بهعنوان روشی برای توسعه و گسترش اسلام و خارجشدن از سلطهی ظالمان و مستکبران مطرح شده است. پیامبر خدا(ص) نیز آنگاه که آزار و فشار مشرکان در مکّه بهاوج خود رسید، از این روش استفاده کرد و با بهرهگیری از هجرت بهعنوان یک تاکتیک، دامنهی فعالیّت و مبارزهی خود را گسترش داد و بهمدینه کشاند، بااینکه دعوت از قریشیان حدود سیزدهسال طول کشید، ولی سرانجام پیامبر(ص) به این نتیجه رسید که برای پشتیبانی از دعوت خود باید کسانی جز قریشیان را به دین خدا دعوت کند. در همینزمان مردم یثرب که پاسخ نیازهای خود را در وجود پیامبر و دعوت او یافتند، او را به یثرب دعوت کرده و شهرشان را بهنام «مدینۀالنّبی» نامیدند. هجرت پیامبر اکرم(ص) از مکّه به مدینه مبدأ تحوّل بزرگی در پیشرفت اسلام و بالندگی و رشد اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مسلمانان گردید.
حدیث پژوهی
علی اسدی اصل؛ حسن نقی زاده؛ سید مهدی ظفرحسینی
چکیده
بسیاری از سخنان امام علی (ع) در نهجالبلاغه در غالب وصف آمده است مانند توصیف خداوند، پیامبر و غیره. با توجه به آنکه وصف در ادبیات عربی یکی از فنون مهم شاعری در کنار مدح، هجو و رثاء است تأکید این مقاله بر آن است که توصیفات نهجالبلاغه علاوه بر بعد فلسفی، کلامی و عرفانی از حیث ادبی نیز به دقّت مطالعه شود تا روشن گردد بررسی آن از این منظر ...
بیشتر
بسیاری از سخنان امام علی (ع) در نهجالبلاغه در غالب وصف آمده است مانند توصیف خداوند، پیامبر و غیره. با توجه به آنکه وصف در ادبیات عربی یکی از فنون مهم شاعری در کنار مدح، هجو و رثاء است تأکید این مقاله بر آن است که توصیفات نهجالبلاغه علاوه بر بعد فلسفی، کلامی و عرفانی از حیث ادبی نیز به دقّت مطالعه شود تا روشن گردد بررسی آن از این منظر چه ثمره فقه الحدیثی را به همراه دارد. این مقاله دو راه را در جهت درک بهتر توصیفات نهجالبلاغه در اختیار ما قرار میدهد: یکی پرداختن به ظواهر الفاظ و دیگری پرداختن به آرایههای ادبی است زیرا ظواهر الفاظ دارای معانی هستند که گاه بهصورت آشکار آن را میرساند و گاه بهصورت لوازمی که به همراه آنان است. آرایههای ادبی از قبیل تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه نیز هر یک اقتضائاتی را در رساندن معنادارند که با توجّه به آنها به فهم بهتری در معنای توصیفات نهجالبلاغه میتوان رسید.
ابراهیم فلاح؛ اعظم دهقانی نیسیانی
چکیده
سبکشناسی گفتمانی متون ادبی را از منظر گفتمانی مورد تحلیل و بررسی قرار میدهد و با قدم نهادن در عرصههای فراتر از جمله و ورود به عرصه تحلیل گفتمان، موضوعی جدید در مطالعات سبک شناختی، فراهم آوردهاست. مهمترین مؤلفهها در سبکشناسی گفتمانی عبارتند از: تحلیل گفتمان بر اساس بافت موقعیتی جمله-ها، کنشهای گفتاری و سبکهای نحوی. از ...
بیشتر
سبکشناسی گفتمانی متون ادبی را از منظر گفتمانی مورد تحلیل و بررسی قرار میدهد و با قدم نهادن در عرصههای فراتر از جمله و ورود به عرصه تحلیل گفتمان، موضوعی جدید در مطالعات سبک شناختی، فراهم آوردهاست. مهمترین مؤلفهها در سبکشناسی گفتمانی عبارتند از: تحلیل گفتمان بر اساس بافت موقعیتی جمله-ها، کنشهای گفتاری و سبکهای نحوی. از سویی ساختارهای مجهول غالباً با حذف عامل یا کنشگر، تلاش میکنند مفهومی فراتر از مفهوم ظاهری جمله نشان دهند و واکاوی اینگونه ساختارها با روشهای تحلیل گفتمانی، اهمیت فراوانی در زبان دارد. این مقاله در پی آن است با کمک روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر نظریه تحلیل گفتمان، ساختارهای مجهول جزء سیام را از طریق نظریه سبکشناسی گفتمانی مورد تحلیل و بررسی قرار دهد، نتایج حاصل از تحقیق نشان دادهاست که کنش گفتاری در ساختارهای مجهول جزء سیام قرآن بیشتر، از نوع ترغیبی و سبک نحوی جملات همپایه است و قرآن کریم به هنگام سخن گفتن درباره رخدادهایی که وحشتآور است از جملات مجهول بیشتر استفاده میکند. در بسیاری از موارد، هدف تأکید بر رویدادها در جملات مجهول و واداشتن انسانها به تفکر و تأمل در رویداد و گاهی نیز هوشیار ساختن افراد غافل است.
حدیث پژوهی
محمد حسن الهی زاده؛ راضیه سیروسی
چکیده
پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت ایشان همواره در میان مسلمانان جایگاه ویژه ای داشتهند. در این میان توجه به حضرت فاطمه (س) به گونهای خاص مدنظر علمای خاصه و عامه قرار داشته است. نویسنده مشهور و عالم شافعی مذهب، محمدبن محمدبن عبدالله مصری (975-1035 ق) معروف به «قلقشندی» رسالهای تحت عنوان «المنتقی من اتحاف السائل بما لفاطمه من المناقب و ...
بیشتر
پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت ایشان همواره در میان مسلمانان جایگاه ویژه ای داشتهند. در این میان توجه به حضرت فاطمه (س) به گونهای خاص مدنظر علمای خاصه و عامه قرار داشته است. نویسنده مشهور و عالم شافعی مذهب، محمدبن محمدبن عبدالله مصری (975-1035 ق) معروف به «قلقشندی» رسالهای تحت عنوان «المنتقی من اتحاف السائل بما لفاطمه من المناقب و الفضائل» در بیان مناقب و فضایل حضرت فاطمه(س) تالیف کرده است. قلقشندی در این رساله سعی داشته تا با دقت در نقل روایات متناقض و متضاد و جمع میان آنها خواننده را با نحوههای مختلف روایت یک حدیث از راویان متعدد آشنا سازد. در این مقاله، سعی شده با بررسی منابع مورد استفاده قلقشندی در این رساله و بیان ویژگیهای کار او و تجزیه و تحلیل آن، دیدگاه او به عنوان یکی از علمای عامه مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان داد که قلقشندی با دقت در نقل روایات متناقض و متضاد و جمع میان آنها، خواننده را با نحوههای مختلف روایت یک حدیث از راویان متعدد آشنا سازد. البته گاهی بدون تحلیل روایات، روایتی را بدون دلیل بر روایت دیگر ترجیح داده است.
محمد فاتحی؛ محمد جواد توکلی خانیکی
چکیده
بهموازات تلاشهای همیشگی دولتهای غربی جهت نفوذ فرهنگی در جوامع اسلامی، از اواخر دهه 1990 موج فمینیسم اسلامی در بسیاری از کشورهای اسلامی به راه افتاده است. ازآنجاکه این نهضت پسوند اسلامی را یدک میکشد سعی بر آن دارد که خود را مجزا از فمینیسم سکولار معرفی نموده و بدین ترتیب جایگاه مناسبی در بین جوامع اسلامی برای خود ایجاد کند. با توجه ...
بیشتر
بهموازات تلاشهای همیشگی دولتهای غربی جهت نفوذ فرهنگی در جوامع اسلامی، از اواخر دهه 1990 موج فمینیسم اسلامی در بسیاری از کشورهای اسلامی به راه افتاده است. ازآنجاکه این نهضت پسوند اسلامی را یدک میکشد سعی بر آن دارد که خود را مجزا از فمینیسم سکولار معرفی نموده و بدین ترتیب جایگاه مناسبی در بین جوامع اسلامی برای خود ایجاد کند. با توجه به اینکه فمینیسم اسلامی میتواند ابزاری برای تهاجم فرهنگی علیه جامعه ایرانی باشد، پژوهش حاضر باهدف ارائه الگوی آسیبهای اجتماعی فمینیسم اسلامی با استناد به قرآن و احادیث معصومین (ع) انجام شده است. رویکرد اصلی مورداستفاده در این تحقیق، تحلیل کیفی نتایج حاصل از مصاحبه با اساتید علوم قرآنی و در ادامه هرمنوتیک متن محور است که در آن با بررسی اسناد مرتبط با فمینیسم اسلامی و همچنین مراجعه به آیات قرآن کریم و احادیث معصومین علیهمالسلام نسبت به واکاوی آسیبهای فمینیسم اسلامی پرداخته شده است. نتایج بهدستآمده در این پژوهش نشان میدهد که اولاً فمینیسم اسلامی در اساس هیچ تفاوت ماهوی با فمینیسم سکولار غربی ندارد؛ ثانیاً فمینیسم اسلامی با الگوی مجموعه آسیبهای فرهنگی-اجتماعی چون تزلزل بنیان خانواده، نفی حجاب و عفاف، سوق دادن اجتماع به سمت جامعه دوجنسی و مهمتر از آن، تضییع جایگاه زن در جامعه همراه است.
سید محمود طیب حسینی؛ خدیجه بنایی
دوره 7، شماره 22 ، فروردین 1395، ، صفحه 133-166
چکیده
واژة «کریم» از نظر مفهوم و معنا یکی از واژههای مهم و در عین حال، پیچیدة قرآنی است که تاکنون با رویکرد معناشناسانه به آن پرداخته نشده است. پژوهش حاضر کوشیده است تا به روش توصیفی ـ تحلیلی، این واژه را در قرآن مجید، مورد واکاوی قرار دهد. در این پژوهش، با استفاده از قاعدة سیاق و ارتباط مفهومی واژة «کریم» با واژههای همنشین و ...
بیشتر
واژة «کریم» از نظر مفهوم و معنا یکی از واژههای مهم و در عین حال، پیچیدة قرآنی است که تاکنون با رویکرد معناشناسانه به آن پرداخته نشده است. پژوهش حاضر کوشیده است تا به روش توصیفی ـ تحلیلی، این واژه را در قرآن مجید، مورد واکاوی قرار دهد. در این پژوهش، با استفاده از قاعدة سیاق و ارتباط مفهومی واژة «کریم» با واژههای همنشین و جانشین، چگونگی کاربرد این واژه در سراسر آیات قرآن مجید تبیین گردیده است. واژة «کریم» در قرآن از دایرة تنوّع معنایی گستردهای برخوردار است و در یازده معنا از قبیل: بخشش بلاعوض، عطای بدون نقصان و خواری، عطای بدون طلب، مختوم به مُهر، پُرفایده و ... به کار رفته است. همچنین، این واژه با واژههای «مجید» و «جواد» بر محور جانشینی در یک حوزة معنایی قرار دارد. کشف مؤلّفههای معنایی «کریم» سبب آشکار شدن بخش اندکی از معارف نهفته در باطن آیات میشود و نشاندهندة نظاممند بودن اندیشة قرآن است.
حدیث پژوهی
حسن نجفی؛ مرتضی اکبرپور؛ محمدحسن محمدی
چکیده
پژوهش حاضر با هدف شناسایی مدلولهای تربیتی دعای بیستو پنجم صحیفة سجادیه و چگونگی کاربرد آنها در برنامۀ درسی معارف اسلامی انجام شدهاست. روش پژوهش توصیفیـ تحلیلی میباشد. برای گردآوری دادههای لازم در نیل به اهداف پژوهش، متن و ترجمة دعای مذکور و نیز دیگر منابع تشریحی با استفاده از فرمهای فیشبرداری از منابع جمعآوری، و با ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف شناسایی مدلولهای تربیتی دعای بیستو پنجم صحیفة سجادیه و چگونگی کاربرد آنها در برنامۀ درسی معارف اسلامی انجام شدهاست. روش پژوهش توصیفیـ تحلیلی میباشد. برای گردآوری دادههای لازم در نیل به اهداف پژوهش، متن و ترجمة دعای مذکور و نیز دیگر منابع تشریحی با استفاده از فرمهای فیشبرداری از منابع جمعآوری، و با شیوههای کیفی تجزیه و تحلیل شدهاست. بر اساس یافتههای این تحقیق، در دعای بیستو پنج صحیفة سجادیه به گونهای ظریف و دقیق برخی از مدلولهای تربیتی را میتوان استنتاج و استخراج نمود که عبارتند از: استعانت از خداوند، بهرهگیری از تقوا، محور قرار دادن محبت راستین، اطاعتپذیری، شناخت دشمن (شیطان)، بصیرت، واگذاری مسئولیت به متربیان، توجه به رشد اخلاقی، طلب رزق طیب و توجه به تربیت جسمانی. برنامهریزان درسی میتوانند از مدلولهای تربیتی مذکور با اتخاذ استراتژیهای مطرحشده از سوی محققان در طراحی بخشهای اهداف، محتوا، روشهای یاددهیـ یادگیری و ارزشیایی برنامۀ درسی معارف اسلامی استفاده نمایند.
محمدهادی قهاری کرمانی
چکیده
یکی از آموزههای اهلبیت(ع) در بیان معارف قرآن کریم، گشودن دریچهای نو و هماهنگ با زمان به نام تأویل است. آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آنها استفاده میشود، دارای تأویلاند و بهترین راه دستیافتن به تأویل قرآن از طریق اهلبیت(ع) میباشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهلبیت(ع) بهعنوان عِدل قرآن بهشمار میروند. در بسیاری از روایات ...
بیشتر
یکی از آموزههای اهلبیت(ع) در بیان معارف قرآن کریم، گشودن دریچهای نو و هماهنگ با زمان به نام تأویل است. آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آنها استفاده میشود، دارای تأویلاند و بهترین راه دستیافتن به تأویل قرآن از طریق اهلبیت(ع) میباشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهلبیت(ع) بهعنوان عِدل قرآن بهشمار میروند. در بسیاری از روایات تفسیری اهلبیت(ع) به تأویل آیات قرآن پرداختهشده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این سؤال است که در روایات تفسیری سوره یونس چه نوع تأویلاتی نسبت به امامعلی(ع) صورت پذیرفته است؟ در این راستا، روایات تأویلی مرتبط با امامعلی(ع) از بین روایات تفسیری سوره یونس استخراج گردید و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که چهار نوع تأویل در این روایات درباره آن حضرت(ع) وجود دارد که عبارتاند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق) و مصداق اتمّ اطلاق آیه. همچنین دونوع دیگر تأویل قرآن یعنی تحقق مفاد آیه و معنای آیه متشابه در روایات یادشده، مشاهده نشد.
حامد دژآباد؛ اعظم خداپرست
چکیده
یکی از آیاتی که اهل سنت دربارة فضایل ابوبکر مطرح نمودهاند، آیة Pوَالَّذِی جَاء بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِO (الزمر/33) میباشد. ایشان با استناد به روایات وتحلیلهایی که از این آیه نمودهاند، فراز «صَدَّقَ بِهِ» را به «ابوبکر» نسبت دادهاند. مهمترین دلیل روایی آنان، روایتی منسوب به امام علی(ع) است که بر اساس آن، مصداق ...
بیشتر
یکی از آیاتی که اهل سنت دربارة فضایل ابوبکر مطرح نمودهاند، آیة Pوَالَّذِی جَاء بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِO (الزمر/33) میباشد. ایشان با استناد به روایات وتحلیلهایی که از این آیه نمودهاند، فراز «صَدَّقَ بِهِ» را به «ابوبکر» نسبت دادهاند. مهمترین دلیل روایی آنان، روایتی منسوب به امام علی(ع) است که بر اساس آن، مصداق این فراز از آیه، ابوبکر میباشد. از سوی دیگر، با مطرح نمودن سبقت ابوبکر بر دیگران در تصدیق پیامبر اکرم(ص)، شهرت ابوبکر به این آیه و تعمیم لفظ آیه برای اثبات همین ادعا تلاش نمودهاند. در این نوشتار، مستندات و دلایل مفسران فریقین در یک بررسی تطبیقی ارزیابی خواهد شد و با توجه به دلایل متعدد درونمتنی و برونمتنی، به این نتیجه خواهد رسید که روشنترین مصداق این آیه، «حضرت علی(ع)» است و روایت منسوب به آن حضرت(ع) و دیگر دلایل اهل سنت بر مبنای منابع مورد اعتماد خودشان پذیرفتنی نیست.
کریم علی محمدی؛ فاطمه بابایی
چکیده
قرآن کریم در آیهی 105 سورهی هود انسانها را به دو گروه سعید و شقی تقسیم میکند. « شقاوت عبارت است از محرومیت و نداشتن خیر». اُسوه نیز به معنی الگو، مقتدا و سرمشق و ... میباشد، امّا تأسّی به معنی پیروی کردن از اعمال و رفتار دیگران میباشد. یادآوری میشود که یکی از شیوههای تربیتی قرآن، شیوهی الگودهی است و با توجّه به سهولتِ ...
بیشتر
قرآن کریم در آیهی 105 سورهی هود انسانها را به دو گروه سعید و شقی تقسیم میکند. « شقاوت عبارت است از محرومیت و نداشتن خیر». اُسوه نیز به معنی الگو، مقتدا و سرمشق و ... میباشد، امّا تأسّی به معنی پیروی کردن از اعمال و رفتار دیگران میباشد. یادآوری میشود که یکی از شیوههای تربیتی قرآن، شیوهی الگودهی است و با توجّه به سهولتِ در دسترس بودن الگوها در برابر دیدگان مردم، بهتر است به معرّفی چهره-های شقاوت اهمیّت ویژهای داده شود. یکی از هدفهای قرآن از بیان داستانهای زندگی افراد، بیان شیوههای زشت رفتاری آنها و روش الگویی آنها است تا افراد پند گیرند. در این پژوهش ضمن پرداختن به عوامل شقاوت از قبیل: تکذیب آیات خدا، هواپرستی، حرص، طمع و .... به اقسام شقاوتمندان و مصادیق شقاوتمندان مانند ابلیس، قابیل، پسر نوح، اصحاب فیل، قوم عاد و ... پرداخته شده است.
فیرده حسین ثابت
چکیده
انسان اگر صبور نباشد، نمیتواند در برابر حوادث و ناملایمات کوبندة زندگی دوام آورد و سلامت روانی خود را حفظ کند و چه بسا در معرض اختلالات روانی قرار میگیرد. «صبر» مقاومت در برابر ناملایمات و دشواریهای روزگار و موانع درونی است. میزان «صبر» افراد در طیِّ زندگی و در اثر حوادث مختلف میتواند کم یا زیاد شود. از این رو، آموزش ...
بیشتر
انسان اگر صبور نباشد، نمیتواند در برابر حوادث و ناملایمات کوبندة زندگی دوام آورد و سلامت روانی خود را حفظ کند و چه بسا در معرض اختلالات روانی قرار میگیرد. «صبر» مقاومت در برابر ناملایمات و دشواریهای روزگار و موانع درونی است. میزان «صبر» افراد در طیِّ زندگی و در اثر حوادث مختلف میتواند کم یا زیاد شود. از این رو، آموزش «صبر» اهمیّت پیدا میکند. در قرآن کریم نیز برای آموزش صبر از روشهایی چون دستور صریح، بیان فواید «صبر»، سفارش یکدیگر به «صبر» و ارائة الگو استفاده شده است. از دیدگاه روانشناسی میتوان از روشهایی چون تقویت تفکیکی، تنشزدایی، خود آموزشدهی و سرمشقگیری و همانندسازی استفاده کرد. از جمله پیامدهای صبر دستیابی به حقیقت، افزایش قدرت مقابله با حوادث، ایجاد تعادل روانی، آسان شدن سختیها و مِهرورزی میباشد. سخترویی از مفاهیم مشابه با «صبر» در روانشناسی است، امّا در واقع، با آن متفاوت است. «صبر» از طریق توجّه به تمام رویدادهای مثبت و منفی که در طیِّ ناملایمات رُخ میدهد، کاهش ادراک ناکارآمدی و غلبه بر موانع و به تَبَع آن، شکوفایی باعث کاهش اضطراب میشود. همچنین «صبر» از طریق افزایش تلاش برای رفع موانع، مواجهه با تقویتکنندههای مثبت را زیاد میکند و از طریق کاهش و تغییر ارزیابی منفی نسبت به جهان، کاهش درماندگی و افزایش مِهرورزی باعث کاهش افسردگی میشود. «صبر» میتواند مِهروزی بین انسانها را تقویت کند و آنان را از خودخواهی به سمت دگرخواهی سوق دهد. «صبر» از طریق افزایش مِهرورزی و یادآوری نعمتهای پروردگار در زمان سختی منجر به افزایش شادکامی میشود.
ممد اسماعیل شیخانی؛ محمد جواد ملکوتی
چکیده
مقولة تعلیم و تربیت از مهمترین مباحث مشترک در میان متفکّران اسلامی و غربی میباشد. در غرب از دیرباز وخصوصاً با شکوفایی مکتب یونان در آرای افلاطون و ارسطو بدین امر توجّه شده است. در اسلام نیز توجّه به مقولة تعلیم و تربیت سابقهای دیرینه دارد و این امر ناشی از جایگاه والا و دغدغة وافری است که مکتب اسلام برای تعلیم و تربیت قائل است. اندیشمندان ...
بیشتر
مقولة تعلیم و تربیت از مهمترین مباحث مشترک در میان متفکّران اسلامی و غربی میباشد. در غرب از دیرباز وخصوصاً با شکوفایی مکتب یونان در آرای افلاطون و ارسطو بدین امر توجّه شده است. در اسلام نیز توجّه به مقولة تعلیم و تربیت سابقهای دیرینه دارد و این امر ناشی از جایگاه والا و دغدغة وافری است که مکتب اسلام برای تعلیم و تربیت قائل است. اندیشمندان مسلمان در پرتو تعالیم انسانساز اسلام به موضوع انسان و کمال و سعادت او و راههای وصول به کمال، بسیار پرداختهاند و نظامهایی فکری را برای پاسخگویی به سؤالات مربوط به انسان و تربیت او بنا گذاردهاند. در دورة معاصر کسانی مانند علاّمه طباطبائی،امام خمینی(ره)، شهید مطهّری و سیّد قطب با روشهای ترکیبی و مزجی و با نگاهی تطبیقی و ناظر به تحوّلات جدید اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و تربیتی، در این عرصه گام نهادهاند. در این مقاله به استناد و بهرهگیری از اندیشة شهید مطهّری، ابعاد گوناگون مسألة تربیت از قبیل مفهوم و ماهیّت تربیت، چیستی آن، اسلام و تربیت و عوامل تأثیرگذار در تعلیم و تربیت مورد بررسی قرار میگیرد.