قرآن پژوهی
زینب آزادبختی؛ خلیل پروینی
چکیده
در طول تاریخ مخصوصاً در عصرکنونی نیازهای مادی و جسمانی انسان بیشتر مورد حمایت واقع شده و برعکس نیازهای معنوی او که جنبه مهمتر آن است مورد بیتوجهی قرار گرفته و به فراموشی سپرده شده است. اگر آدمی از بُعد معنوی و روحانی وجود خویش غفلت نماید و حقیقت وجودی و اصالت خود را از یاد ببرد، دچار فقر معنوی شده است. شناخت مسئلهی فقر معنوی ...
بیشتر
در طول تاریخ مخصوصاً در عصرکنونی نیازهای مادی و جسمانی انسان بیشتر مورد حمایت واقع شده و برعکس نیازهای معنوی او که جنبه مهمتر آن است مورد بیتوجهی قرار گرفته و به فراموشی سپرده شده است. اگر آدمی از بُعد معنوی و روحانی وجود خویش غفلت نماید و حقیقت وجودی و اصالت خود را از یاد ببرد، دچار فقر معنوی شده است. شناخت مسئلهی فقر معنوی و آگاهی از علل آن موجب میشود که آدمی با زمینههای آن به مقابله جدی برخیزد و کوتاهی در این امر مهم علاوه بر اینکه جسم انسان را تهدید میکند، روح و روان او را نیز به مخاطره میاندازد. بدین منظور نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر آیه 19 سوره مبارکه حشر ضمن تبیین مؤلفههای فقر معنوی، به مهم-ترین علل آن پرداخته است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که مهمترین مؤلفههای فقر معنوی عبارتند از: خودنایابی، خدانایابی، خردگریزی و جهالت عملی و عوامل فقر معنوی عبارتند از: غفلت، عُجب و خودبینی، وابستگی به دنیا، محیط ناسالم و شیطان.
قرآن پژوهی
مریم صادری؛ محمود طباطبایی؛ علیرضا حیدرزادگان؛ محمدجواد عنایتی راد؛ محمدجواد اصغری ابراهیم آباد
چکیده
خودشیفتگی در قرآن رذیلتی اخلاقی و مشمول مذمت و عقوبت است اما در روانشناسی نوعی اختلال شخصیتی است. پرسش اولیه: تفاوت خودشیفته در قرآن با روانشناسی چیست. چالش بین توصیف خودشیفتگی چونان اختلالی شخصیتی و واجد سویههای ناخودآگاه و ناارادی در روانشناسی با آن در مقام رذیلتی اخلاقی در قرآن (که با اراده و آگاهی التزام قطعی دارد)، اهمیت ...
بیشتر
خودشیفتگی در قرآن رذیلتی اخلاقی و مشمول مذمت و عقوبت است اما در روانشناسی نوعی اختلال شخصیتی است. پرسش اولیه: تفاوت خودشیفته در قرآن با روانشناسی چیست. چالش بین توصیف خودشیفتگی چونان اختلالی شخصیتی و واجد سویههای ناخودآگاه و ناارادی در روانشناسی با آن در مقام رذیلتی اخلاقی در قرآن (که با اراده و آگاهی التزام قطعی دارد)، اهمیت و ضرورت این پژوهش را آشکار میسازد زیرا خداوند حکیم، قصد تربیت و هدایت دارد، پس فرد دارای اختلال غیرارادی را مشمول سرزنش و عقوبت قرار نمیدهد. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد کتابخانهای، وجوه اشتراک و افتراق خودشیفتگی را در این دو حوزه نسبتسنجی کرده است. یافتهها حاکی از وحدت در مفهوم و نشانهها و تباین در سبب و منشأ بود. مستنبط از سیاق آیات مرتبط، سبب خودشیفتگی، ضعف معرفت توحیدی است که با استناد به بافتار عقلانی وحی، آن را عملی آگاهانه و ارادی و لذا مشمول مذمت و عقوبت میتوان دانست؛ اما در روانشناسی، فرد در ایجاد اختلال شخصیتی، نقشی ندارد اما چون اینها عموماً در کارکردهای اساسی روانی این افراد و بالتبع، قدرت اراده و تمییز در آنها خللی ایجاد نمیکند، طبق روانشناسی نیز فرد خودشیفته نسبت به اعمالش مسئول است و داشتن اختلال خودشیفتگی، موجب سلب مسئولیت از کسی نمیشود.
قرآن پژوهی
فروغ پارسا
چکیده
مفسران قرآن کریم همواره دردر صدد کشف و آشکار نمودن مقصود خداوند در تفسیر آیات الهی بوده اند. این درحالی است که در نظریات هرمنوتیکی ( تفسیری) نوین ، خواننده و مفسّر متن بیش از مؤلف اهمیت دارد. در واقع هرمنوتیک فلسفی و نیز نظریه تفسیری ساختار گرایان و نیز ساختار شکنان تقریباً برای مؤلف متن ارزشی قایل نبوده، شرایط ذهنی و تاریخی مؤلف و نیز ...
بیشتر
مفسران قرآن کریم همواره دردر صدد کشف و آشکار نمودن مقصود خداوند در تفسیر آیات الهی بوده اند. این درحالی است که در نظریات هرمنوتیکی ( تفسیری) نوین ، خواننده و مفسّر متن بیش از مؤلف اهمیت دارد. در واقع هرمنوتیک فلسفی و نیز نظریه تفسیری ساختار گرایان و نیز ساختار شکنان تقریباً برای مؤلف متن ارزشی قایل نبوده، شرایط ذهنی و تاریخی مؤلف و نیز ساختار زبان و عوامل فرهنگی دیگری را در فهم و تفسیر متن مؤثر می دانند. مسأله اصلی پژوهش، تبیین نسبت و مقایسة دیدگاه های تفسیری برخی مفسران معاصر با نظریه های هرمنوتیکی نوین است و ایدة تقابل گستردة بین آنها را به چالش کشیده است. روش مطالعه کتابخانه ای است و جهت کشف موارد تمایز و تشابه رویکرد توصیفی و مقایسه ای را انتخاب کرده است. مقایسه دیدگاه های تفسیری سید محمود طالقانی (1289-1358ش) ، سید محمد حسین طباطبایی(1281-1360ش) ، سید محمدحسین فضل الله (1935-2010م) و عبدالله جوادی آملی(متولد1312 شمسی) به مثابه مهم ترین مفسران شیعی معاصر با نظریه های تفسیری هرمنوتیک کلاسیک ، هرمنوتیک فلسفی ، ساختار گرایان و ساختار شکنان ، نشان می دهد ؛ اعتقاد به اصالت و اعتبار مراد مؤلف و تعین معنا، نقطة تمایز دیدگاه مفسّران مسلمان با نظریات تفسیری: هرمنوتیک فلسفی ، ساختار گرایان و ساختار شکنان است ولی در اعتقاد به تأثیر شرایط وجودی مفسّر در تفسیر و نیز در بحث نسبی بودن فهم ها و عدم امکان بازیابی معنای اصیل متن تا حدودی اشتراک نظر دارند.
قرآن پژوهی
ابراهیم نوئی؛ رضا علی شیرخدا
چکیده
آموزه بداء از اختصاصات اعتقادی شیعه است. قرآن کریم حاوی آیاتی در اثبات این آموزه و یا رویارویی با مخالفان با این آموزه است. شماری از متفکران امامیه معتقدند علاوه بر این، قرآن حاوی مصادیقی از این آموزه در زندگی انبیای الهی است. یکی از ماجراهایی که گفته شده مصداق این آموزه است، آیات ناظر به ذبح فرزندتوسط حضرت ابراهیم (ع) است. نوشتار حاضر ...
بیشتر
آموزه بداء از اختصاصات اعتقادی شیعه است. قرآن کریم حاوی آیاتی در اثبات این آموزه و یا رویارویی با مخالفان با این آموزه است. شماری از متفکران امامیه معتقدند علاوه بر این، قرآن حاوی مصادیقی از این آموزه در زندگی انبیای الهی است. یکی از ماجراهایی که گفته شده مصداق این آموزه است، آیات ناظر به ذبح فرزندتوسط حضرت ابراهیم (ع) است. نوشتار حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که آیا آیات ناظر به این ماجرا را می توان از مصادیق بداء دانست؟ در این راستا با مراجعه به کتب تفسیری، کلامی و حدیثی و با روش توصیفی و تحلیلی کوشیده است تقریرهای موافق و مخالفت را مورد بررسی قرار دهد و سرانجام به این نتیجه رسیده است که تقریر بی مناقشه ای از این آیات که به نحوی از بداء بودن آنها حمایت کرده، در اختیار نیست. البته همه تقریرهای غیر بدائی از این آیات هم بی مناقشه نیستند و تقریر برتر آن است که این ماجرا و آیات ناظر به آن، از باب امتحان و ابتلاء بوده است.
قرآن پژوهی
داود ابراهیم پور؛ ماجد نجاریان؛ مهدی حبیب الهی
چکیده
مفهوم قسم و سوگند در قرآن کریم از مسائل مهمی است که باید با استفاده از دانش معناشناسی شناختی موردبحث قرار گیرد. در این تحقیق از نظریه استعاره مفهومی و طرحوارههای تصوری بر پایه مقوله حجمی استفاده میشود. هدف از تحقیق حاضر درک عمیق و جامع از مفهوم سوگند در قرآن کریم با توجه به روشی علمی در مطالعات تفسیری مدل مفهومسازی قرآن میباشد. ...
بیشتر
مفهوم قسم و سوگند در قرآن کریم از مسائل مهمی است که باید با استفاده از دانش معناشناسی شناختی موردبحث قرار گیرد. در این تحقیق از نظریه استعاره مفهومی و طرحوارههای تصوری بر پایه مقوله حجمی استفاده میشود. هدف از تحقیق حاضر درک عمیق و جامع از مفهوم سوگند در قرآن کریم با توجه به روشی علمی در مطالعات تفسیری مدل مفهومسازی قرآن میباشد. این نوشتار که نتیجه یک پژوهش است ازنظر هدف کاربردی است و از جهت سطح تحلیل برخوردار از ماهیتی توصیفی- استنباطی و از جهت روش به روش کتابخانه متکی است. جمعآوری دادههای موردنظر از طریق فیش میباشد. ابتدا موارد استعمال سوگندها در قرآن کریم استخراج شده است و بعد بر مبنای مقوله حجمی موردبررسی قرار میگیرد. نتیجه حاصل از تحقیق این شد که در مفهومسازی سوگندهای قرآن کریم، کتاب قرآن و عقل نمادی برای هدایت معنوی در تاریکیهای جهل و گمراهی هستند که انسان خسران زده نشود. خورشید و ستارگان آسمان در تاریکیهای دریا و خشکی هدایتکننده حسی هستند تا انسان به سمت حق خروج کند؛ و اگر انسان باوجود همه نمادهای هدایتی ملموس و دیدنی، به سمت نور نرود؛ ظلمت و تاریکی ظلالت، این قبیل افراد را فرا میگیرد.
قرآن پژوهی
هاشم اندیشه؛ احمد عابدی
چکیده
حمد الهی چیزی است که هر فرد مسلمان و مؤمنی به دنبال آن است و همواره در دنیا در تلاش و تکاپوست تا بدین مقصد و مقصود نائل شود. دین اسلام با برخورداری از منابع گرانبهای «قرآن و سنت» برنامة تربیتی و اخلاقی همهجانبهای به جهانیان در این زمینه عرضه میکند. یکی از ابعادی که دین مبین اسلام آن را بهخوبی تبیین میکند و بر او تأکید میکند، ...
بیشتر
حمد الهی چیزی است که هر فرد مسلمان و مؤمنی به دنبال آن است و همواره در دنیا در تلاش و تکاپوست تا بدین مقصد و مقصود نائل شود. دین اسلام با برخورداری از منابع گرانبهای «قرآن و سنت» برنامة تربیتی و اخلاقی همهجانبهای به جهانیان در این زمینه عرضه میکند. یکی از ابعادی که دین مبین اسلام آن را بهخوبی تبیین میکند و بر او تأکید میکند، «حمد» است. پژوهش حاضر بر موضوع جایگاه و ارزش و آثار سلامت اخلاقی- معنوی حمد با رویکردی قرآنی – روایی و زیارت عاشورا متمرکز است؛ به همین دلیل در این مقاله نخست معنای لغوی و اصطلاحی حمد و سلامت اخلاقی- معنوی مطرح میشود سپس به حمد درآیات و روایات و آثار آن در سلامت اخلاقی- معنوی پرداخته میشود و در انتها به حمد در زیارت عاشورا اشاره میکنیم. این تحقیق، از روش آمیزهای و به کمک اسناد نوشتاری و سامانههای رایانهای و نرمافزارهای علمی و روش دادهپردازی توصیفی و تحلیلی بهره برده است. نتیجه اینکه ازآنجهت که مهمترین مبانی دین، حمد است و این حالت الهی، از عواطف مهم انسانی است که در اخلاق فرد و همچنین فعالیتهای سیاسی و اجتماعی و... آثار مهمی دارد و انگیزه بسیاری از رفتارهای پسندیده میباشد و دستاوردهای این تحقیق در زمینه آثار سلامت اخلاقی- معنوی حمد عبارتاند از: اخلاص؛ تحصیل مقام توکل؛ کسب رضای خداوند متعال؛ تحصیل مقام تسلیم؛ پاککننده رذایل اخلاقی همانند: تکبر، بخل، طمع و حرص و... .
قرآن پژوهی
مریم برهمن؛ مهدیه حسینی
چکیده
هدف این پژوهش، تبیین ضعفهای رفتاری انسان و روشهای اصلاح آن بر اساس قرآن کریم است. جامعۀ آماری پژوهش، مشتمل بر قرآن کریم و نمونۀ پژوهش، آیات مرتبط با ضعف رفتاری است. این تحقیق به لحاظ رویکرد در زمرۀ پژوهشهای کیفی قرار داشته، از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. بدین منظور، دادههای اولیه شامل آیات مرتبط با موضوع، با بهرهمندی از ...
بیشتر
هدف این پژوهش، تبیین ضعفهای رفتاری انسان و روشهای اصلاح آن بر اساس قرآن کریم است. جامعۀ آماری پژوهش، مشتمل بر قرآن کریم و نمونۀ پژوهش، آیات مرتبط با ضعف رفتاری است. این تحقیق به لحاظ رویکرد در زمرۀ پژوهشهای کیفی قرار داشته، از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. بدین منظور، دادههای اولیه شامل آیات مرتبط با موضوع، با بهرهمندی از تفاسیر دستاول، کدگذاری گردیده، سپس طبقهبندی بر اساس مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر در سه محور مبانی، اصول و روشها صورت گرفته است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که ضعفهای رفتاری در حوزۀ فردی شامل غفلت در زندگی، ناسپاس بودن، غرور و تکبر، عجول بودن، حریص بودن، کمطاقتی و یأس در مواجهه با سختیها است. در حوزۀ اجتماعی، مبانی مسخره کردن، عیبجویی، کینهتوزی و نفاق از ضعفهای رفتاری انسان میباشد. متناظر با مبانی، جهت اصلاح ضعفهای رفتاری در حوزۀ روش یاد حق، شکرگزاری، هوشیاری، شکیبایی، قناعت ورزی، بالابردن آستانۀ تحمل در مواجهه با دشواریها، بخشش، ارشادپذیری، ستّاریّت، تأثیرگذاری قلبی، سکوت مدبرانه و راستگویی شناسایی شد. نتایج حاکی از آن است که برای تحقق رشد واقعی انسانها، برنامهای جامع و همهجانبه لازم است تا ابتدا مبانی ضعف رفتاری شناخته شود و سپس متناسب با آن، روشهای تربیتی برای اصلاح این ضعفها با توجه به کلام خداوند اتخاذ شود، بهنحویکه روشهای تربیتی بهدستآمده در تسریع رفع و اصلاح انحراف از وجود انسان هم در حوزۀ فردی و هم در حوزۀ اجتماعی بکار گرفته شود.
قرآن پژوهی
زهره سماواتیان
چکیده
آیه 14 سوره آلعمران ازجمله آیات چالشی و مورد اختلاف مفسران است. دلیل اصلی این امر از یکسو به نامشخص بودن فاعل تزئین و از سوئی دیگر به وجود زنان در زمره امور تزئین شده برمیگردد درحالیکه خطاب آیه ناس است؛ گویی زنان جزء ناس به شمار نمیآیند و مقصود از ناس تنها مردان هستند. بررسی این مسئله که چرا زنان در زمره مشتهیات انسان قرار ...
بیشتر
آیه 14 سوره آلعمران ازجمله آیات چالشی و مورد اختلاف مفسران است. دلیل اصلی این امر از یکسو به نامشخص بودن فاعل تزئین و از سوئی دیگر به وجود زنان در زمره امور تزئین شده برمیگردد درحالیکه خطاب آیه ناس است؛ گویی زنان جزء ناس به شمار نمیآیند و مقصود از ناس تنها مردان هستند. بررسی این مسئله که چرا زنان در زمره مشتهیات انسان قرار گرفته است، علاوه بر معرفی مزیِّن، مراد از لفظ الناس را نیز تبیین خواهد نمود. در همین راستا، نوشتار پیش رو با بررسی نظریات مختلف تفسیری، سیاق خود آیه، تحلیل موضوعی آن در آیات هم سیاق به شیوه توصیفی- تحلیلی و رجوع به رکوعات قرآنی که دیری است مورد غفلت محققان قرآنپژوه قرارگرفته، دلیل ذکر و ترتّب جنس زنان را در میان مشتهیات مذکور، میزان تأثیرگذاری این قشر جامعه از جنبه روحی-روانی بر دیگران برشمرده است چه اینکه اُنس ناس به نساء در نقشهای مادری، خواهری و همسری انکارناپذیر است؛ ازاینرو ضمن انتساب فعل مجهول زُیِّن به خداوند، لفظ ناس را استغراق در جنس شمرده که شامل عموم انسانهاست که در ارتباطی تنگاتنگ با این جنس قرار دارند.
قرآن پژوهی
علی شریفی؛ موسی رحیمی
چکیده
وجوه و نظائر به معنای استعمال یک واژه واحد در مواضع مختلف قرآن است که در هر موضعی، معنایی متفاوت دارد که این بحث در علم معناشناسی نیز معادل چندمعنایی است و برخلاف نگاه سنتی، صرفاً شامل اشتراک معنوی میشود. در این پژوهش که به روش توصیفی و مقایسهای سامان یافته است، پس از بررسی وجوه مختلف معنایی واژه دین از منظر سنتی و علم زبانشناسی ...
بیشتر
وجوه و نظائر به معنای استعمال یک واژه واحد در مواضع مختلف قرآن است که در هر موضعی، معنایی متفاوت دارد که این بحث در علم معناشناسی نیز معادل چندمعنایی است و برخلاف نگاه سنتی، صرفاً شامل اشتراک معنوی میشود. در این پژوهش که به روش توصیفی و مقایسهای سامان یافته است، پس از بررسی وجوه مختلف معنایی واژه دین از منظر سنتی و علم زبانشناسی جدید، نحوه ترجمه وجوه مختلف واژة دین در ترجمههای مختلف ترکی استانبولی موردبررسی قرار خواهد گرفت. به نظر میرسد بیشتر مترجمان همت خود را صرف روانی و سلامت زبان ترجمه کرده و از دقت در معادلیابی واژههای قرآنی و رعایت نکات دستوری غفلت ورزیدهاند. یافتههای پژوهش حاکی از عدم دقت لازم در ترجمه وجوه و نظائر قرآن در ترجمههای ترکی استانبولی میباشد؛ که البته در مواردی که واژه «دین» مشمول اشتراک لفظی میشد عملکرد مترجمان ترک تا حدود زیادی مناسب بوده است.
قرآن پژوهی
کریم علی محمدی؛ رقیه صادقی نیری
چکیده
یکی از مسائل مربوط به زندگی پس از مرگ و قیامت در قرآن کریم، وضعیت پیوندها و روابط بین انسانهاست که آیاتی حاکی از انقطاع و نابودی همهی روابط پس از مرگ است. از دلایل پررنگ این اتفاق، ترس و وحشت انسانها از واقعهی قیامت و مراحل بعدازآن و نیز روابط و دوستیهای گناهآلود و بد سرانجام است. در آیاتی دیگر الحاق افراد به اهل و خانواده و ...
بیشتر
یکی از مسائل مربوط به زندگی پس از مرگ و قیامت در قرآن کریم، وضعیت پیوندها و روابط بین انسانهاست که آیاتی حاکی از انقطاع و نابودی همهی روابط پس از مرگ است. از دلایل پررنگ این اتفاق، ترس و وحشت انسانها از واقعهی قیامت و مراحل بعدازآن و نیز روابط و دوستیهای گناهآلود و بد سرانجام است. در آیاتی دیگر الحاق افراد به اهل و خانواده و بقای دوستیها، در آخرت دیده میشود. با نگاه سطحی و عدمتشخیص مصادیق صحیح و بیتوجهی به اطلاق و تقیید آیات، به تقابلی ظاهری برخورد میکنیم. نکتهای که در این پژوهش موردتوجه قرارگرفته است، وضعیت مؤمنین و کفار در مراحل مختلف آخرت و محور ارتباطات است که با در نظر گرفتن این دو مورد، آیات بهظاهر مختلف، در این زمینه، مختص به گروهی خاص میگردند. بهطورکلی آیاتی که بیانگر قطع اسباب و نسبها است، ارتباطاتی است که خدامحور نبوده است، اما ارتباطی که حول ایمان و تقوا باشد، در آخرت هم ماندگار میباشند. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی با توجه به محور و اسباب پیوندها که یا الهیاند و یا مادی و توسط خود قرآن و روایات تبیین شدهاند، مصادیق آیات قطع روابط و بقای آنها، بهخوبی روشن میگردد. پرسش اصلی عبارت است از اینکه آیا ارتباطات دنیوی در آخرت بهطورکلی منقطع میشود یا نه؟
قرآن پژوهی
عباس فنی اصل
چکیده
سؤال از هدف آفرینش یکی از مهمترین سؤالات بشری است که در طی تاریخ همواره مطرح بوده و تلاشهای فراوانی برای پاسخ به آن بهعملآمده است. گستره تأثیر و اهمیت این سؤال به حدی است که همه ابعاد حیات بشری را در برگرفته و تا انسان پاسخ قانعکننده برای آن پیدا نکند، زندگی او معنا پیدا نکرده و با احساس پوچی و بیمعنایی، همواره در اضطراب و نگرانی ...
بیشتر
سؤال از هدف آفرینش یکی از مهمترین سؤالات بشری است که در طی تاریخ همواره مطرح بوده و تلاشهای فراوانی برای پاسخ به آن بهعملآمده است. گستره تأثیر و اهمیت این سؤال به حدی است که همه ابعاد حیات بشری را در برگرفته و تا انسان پاسخ قانعکننده برای آن پیدا نکند، زندگی او معنا پیدا نکرده و با احساس پوچی و بیمعنایی، همواره در اضطراب و نگرانی خواهد بود. علاوه بر پاسخهای بشری، ادیان آسمانی نیز پاسخهایی به این سؤال ارائه کردهاند که به سبب نشاءت گیری از مبدأ آسمانی و موثق و معصومانه بودن، از جایگاه ویژهای برخوردارند. تمامی ادیان آسمانی خصوصاً اسلام، خلقت عالم بهویژه انسان بهعنوان سید مخلوقات را هدفمند میدانند. قران اهداف متعددی را بهعنوان هدف خلقت انسان معرفی کرده است که تنها در خصوص معرفی «عبودیت» از کلمه حصر استفاده کرده و آن را بهعنوان «عهد الهی» و «صراط مستقیم» نامیده است. مقام عبودیت، شریفترین و والاترین مقام انسانی است که برتر از نبوت و رسالت است؛ چراکه «رسالت»، مأموریت الهی برای انسانهای برگزیده است، درحالیکه «عبودیت»، امر اختیاری است که انسانها با انتخاب خود و با تلاش مستمر و روشمند، مراحل و درجات آن را طی میکنند. رسیدن به مقام عبودیت مطلق، در حقیقت رسیدن به تمامی خیرات دنیا و آخرت است که در پی آن، انسان به مقام ربوبیت نائل شده و مظهر تجلی الهی میگردد.
قرآن پژوهی
راضیه سادات سیدخراسانی؛ محسن قاسمپور؛ خدیجه حسین زاده
چکیده
یکی از مسائل اختلافی و بنیادین در تفسیر قرآن، مسئلهی جامعیت قرآن است. جامعیت از مبانی مهم تفسیر بوده که در چگونگی و مصادیق آن اختلافنظر وجود دارد؛ بهگونهای که هرکدام از مفسران با استناد به ادلهای در هر یک از حوزههای جامعیت ذاتی و مقایسهای به یکی از دیدگاههای جامعیت تمایل پیدا کردهاند. بررسی دیدگاه آیتالله جوادی و آیتالله ...
بیشتر
یکی از مسائل اختلافی و بنیادین در تفسیر قرآن، مسئلهی جامعیت قرآن است. جامعیت از مبانی مهم تفسیر بوده که در چگونگی و مصادیق آن اختلافنظر وجود دارد؛ بهگونهای که هرکدام از مفسران با استناد به ادلهای در هر یک از حوزههای جامعیت ذاتی و مقایسهای به یکی از دیدگاههای جامعیت تمایل پیدا کردهاند. بررسی دیدگاه آیتالله جوادی و آیتالله مصباح بهعنوان مفسران و قرآنپژوهان تأثیرگذار دوره معاصر میتواند راهگشای حل برخی مباحث نظری در حوزه اندیشه و عمل دینی باشد. نوشتار حاضر با شیوه توصیفی و تحلیلی و با گردآوری دادهها از راه جمعآوری کتابخانهای درصدد تبیین، تحلیل و ارزیابی دیدگاه این دو اندیشمند در دو حوزهی جامعیت است. با توجه به آثارشان، هر دو اندیشمند درباره جامعیت مقایسهای قرآن اتفاقنظر دارند و هر دو، قرآن را نسبت به سایر کتب الهی کاملتر و حاوی تمام مسائل و معارف مفید برای سعادت دنیوی و اخروی میدانند؛ اما در خصوص جامعیت ذاتی، اندکی اختلافنظر وجود دارد. ازنظر علامه مصباح، قرآن کریم در عرصه هدایت به سعادت دنیایى و آخرتى، جامعیت دارد و به جامعیت اعتدالی معتقدند؛ اما آیه الله جوادی، جامعیت حداکثری برای قرآن را با دو شرط پذیرفته است. این پژوهش، ضمن تبیین اصل دیدگاه این اندیشمندان قرآنی و ارزیابی مناسب به این حقیقت دستیافته که اگرچه اصل دیدگاه این دو مفسر و اندیشمند فرزانه معاصر موردقبول و قابلاثبات است، اما از منظری دیگر این نگرشها با ملاحظات و بلکه کاستیهایی مواجه است که در این جستار به آنها پرداخته میشود.
قرآن پژوهی
حسن مجیدی
چکیده
آموزش در سن کودکی چون نقشی بر سنگ و ماندگار است، از سویی قرآن برای مسلمانان، تنها کتابی بهشمار میآید که از سوی خداوند و آنهم برای راهنمایی و خوشبختی انسان به وی هدیه شده است، ازاینرو معجزهای است که آموزش آن بیش از سایر کتابها برای کودک لازم مینماید و آموزش آن به شیوه منطقی و بهصورت ملایم و متناسب و پلکانی میتواند ...
بیشتر
آموزش در سن کودکی چون نقشی بر سنگ و ماندگار است، از سویی قرآن برای مسلمانان، تنها کتابی بهشمار میآید که از سوی خداوند و آنهم برای راهنمایی و خوشبختی انسان به وی هدیه شده است، ازاینرو معجزهای است که آموزش آن بیش از سایر کتابها برای کودک لازم مینماید و آموزش آن به شیوه منطقی و بهصورت ملایم و متناسب و پلکانی میتواند تأثیر تربیتی پایداری بر رشد و پرورش وی داشته باشد. با نگاه به این مهم و در راستای جایگاه ویژه ترجمه در انتقال درست مفاهیم، درصدد برآمدیم با روش نقدی و بررسی فنّی، ترجمه کتاب آموزش قرآن دوم ابتدایی را از دید چندوچون ترجمه و سازگاری آن با این رده سنی بررسی نماییم. نیز با نگاه به جایگاه تصاویر در رساندن پیام برای کودک که گاه بسیار بیشتر از جایگاه واژگان است، سازگاری تصاویر با ترجمه درست بررسی شده است. برآیندهای بررسی نشان میدهد که آیات، خوب و هماهنگ با نیاز مخاطب انتخابشده و تلاش شده – هرچند به اسم مترجم خاصی اشاره نشده- ترجمهها رایج باشد، هرچند انتظار است مرجع این ترجمهها مشخص گردد. همچنین در مقدمه و در صفحه اول کتاب اشارهشده که: «کودک عزیز ما باید سادگی یادگیری قرآن را احساس کند»، اما ترجمهها از جهت رده سنی مخاطب کودک هفتساله و نوع و سطح واژگان، فارسینویسی، نیازمحوری و ارتباطگیری سازگاری ندارد و نیازمند تطبیق و دلپذیر و روانسازی است.
قرآن پژوهی
زهرا مواظبی؛ ابراهیم ابراهیمی
چکیده
چیستی مفهوم «خدا» بهعنوان موجودی شناخت ناپذیر و چگونگی بازنمایی رابطه او با موجودات دیگر ازجمله مسائلی است که موردتوجه دینپژوهان با رویکردهای مختلف قرارگرفته است. به نظر میرسد معناشناسی شناختی ازآنرو که به چیستی و چگونگی یک مفهوم توجه دارد بتواند در تحلیل ساختار مفهومی از «خدا» در قرآن راهگشا باشد. در پژوهش پیش ...
بیشتر
چیستی مفهوم «خدا» بهعنوان موجودی شناخت ناپذیر و چگونگی بازنمایی رابطه او با موجودات دیگر ازجمله مسائلی است که موردتوجه دینپژوهان با رویکردهای مختلف قرارگرفته است. به نظر میرسد معناشناسی شناختی ازآنرو که به چیستی و چگونگی یک مفهوم توجه دارد بتواند در تحلیل ساختار مفهومی از «خدا» در قرآن راهگشا باشد. در پژوهش پیش رو با رویکرد معناشناسی شناختی و با شیوة توصیفی - تحلیلی به تبیین مفهوم «خدا» با استفاده از استعارههای شناختی حوزة «مالکیت» و مدلهای مفهومی مرتبط با آن پرداخته شده است تا از این طریق شیوة ساختبندی و بازنمایی مفهوم «خدا» در حافظه ادراکی انسان را در چارچوب نظریه استعارة مفهومی نشان دهد. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان میدهد که استعارهها دارای کارکردهای شناختی و ارتباطی هستند و قابلیت این را دارند که برای مفاهیم دشوار و ناملموس قالبی روشن و درک پذیر را فراهم آورند. در زبان قرآن مفهوم خدا و تصور از او با مدل شناختی خدای شخصوار و بر اساس مؤلفههای مفهومی مرتبط با انسان بر مبنای احساسات و تجربیات فرد از ارتباط با دیگران در قالب رابطة یک شخص با شخص دیگر شکل گرفته است که در حافظه ادراکی انسان با مفاهیمی، چون: پادشاه، پدر، حمایتگر، خریدار، مُقترِض، در قالب استعارههای مفهومی «خدا پادشاه است»، «خدا خریدار است»، «خدا پدر است» و» خدا جِواردهنده است» بازنمایی و درک میشود. این حوزههای شناختی رابطة تمثیلی با ذات خداوند دارند. با تداعی مفهوم خداوند در ذهن از طریق استعاره مفهومی زوایای ملموس متعددی از مفهوم خداوند کشف میگردد که در غیر زبان استعاری و بدون بهرهگیری از مدلهای شناختی قابل دریافت نمیباشد.
قرآن پژوهی
سیدمحمدحسن مومنی
چکیده
جبرئیل (ع)، فرشتة حامل و پیامآور وحی است؛ اما قلمرو این وساطت آیا شأن تعلیم وحی را نیز در بر میگرفته یا امر تعلیم فقط مستقیماً از جانب الله تعالی بر پیامبر اکرم(ص) بوده است؟! مفسّرین شیعه و اهل تسنن ذیل آیة (عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوى) النجم/5 دو گروه شدهاند؛ اما تمام ارباب تفاسیر روایی شیعه (شَدِیدُ الْقُوى) را توصیف الله تعالی ...
بیشتر
جبرئیل (ع)، فرشتة حامل و پیامآور وحی است؛ اما قلمرو این وساطت آیا شأن تعلیم وحی را نیز در بر میگرفته یا امر تعلیم فقط مستقیماً از جانب الله تعالی بر پیامبر اکرم(ص) بوده است؟! مفسّرین شیعه و اهل تسنن ذیل آیة (عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوى) النجم/5 دو گروه شدهاند؛ اما تمام ارباب تفاسیر روایی شیعه (شَدِیدُ الْقُوى) را توصیف الله تعالی دانسته و نقشی تعلیمی جبرئیل(ع) را نپذیرفتهاند. بسیاری از کسانی که شأن تعلیمی جبرئیل(ع) نسبت به پیامبر اکرم(ص) را پذیرفتهاند تن به تأویل داده، تعلیم را از حقیقت آن دور کرده و به معانی، مثل تلقین و واسطة در نزول فرض کردهاند که صِرفاً وساطت در پیامآوری است، نه تعلیم آن. این پژوهش، با روش مطالعة کتابخانهای و بررسی تطبیقی نظرات مفسّرین و تدبر عقلی در آیات و روایات، نظریة تفاسیر روایی شیعه را به پنج دلیل مستند ساخته، به تمام اشکالات مربوطه جواب میگوید و نظریة شأن تعلیمی جبرئیل(ع) نسبت به پیامبر اکرم(ص) را از پنج جهت مخدوش میسازد.
قرآن پژوهی
ماندانا پرستنده خیال؛ علی ثامنی
چکیده
بعضی از آیات قرآن میتوانند در نگاه ابتدایی در ذهن مخاطب ایجاد اشکال نمایند. برخی از این موارد، آیاتی هستند که به بحث حسن و قبح عقلی مرتبط میشوند. حسنوقبح اعمال و پیامد ناشی از آن اولاً در بعد مسائل اخلاقی و ثانیاً بهعنوان یک پیشفرض ذهنی و الگوی عملی نیازمند شالوده عمل و چارچوب است؛ لذا، به استناد ادلهی قطعی چون عقل، قرآن و ...
بیشتر
بعضی از آیات قرآن میتوانند در نگاه ابتدایی در ذهن مخاطب ایجاد اشکال نمایند. برخی از این موارد، آیاتی هستند که به بحث حسن و قبح عقلی مرتبط میشوند. حسنوقبح اعمال و پیامد ناشی از آن اولاً در بعد مسائل اخلاقی و ثانیاً بهعنوان یک پیشفرض ذهنی و الگوی عملی نیازمند شالوده عمل و چارچوب است؛ لذا، به استناد ادلهی قطعی چون عقل، قرآن و سنت مطالعهی حسنوقبح اعمال در دنیا و آخرت حائز اهمیت است. ضرورت این پژوهش ذیل رفع اشکال شکلگرفته در آیه توجیه میگردد، زیرا آیه 34 سورهی مبارکه مطففین «فَالْیَوْمَ الَّذِینَ آمَنُوا مِنَ الْکُفَّارِ یَضْحَکُونَ» بدان معناست که مؤمنان در بهشت برین کفار را مسخره مینمایند، حالآنکه در بهشت بدی راه ندارد. این پژوهش در مقام گردآوری دادهها به روش کتابخانهای و در مرحلهی پردازش دادهها به روش تحلیلی-توصیفی درصدد پاسخ به مجهولات و نقد اشکال موردنظر میباشد و در ضمن اثبات دلالت آیه بر استهزاء، با دو رویکرد اخلاقی و فلسفی اشکال را پاسخ میگوید.
قرآن پژوهی
مهدی اسمعیلی صدرابادی؛ سارا حیدری؛ سمیه دستان زند
چکیده
جنبه شاخصی از وجوه اعجاز قرآن ناظر به ساختار بیانی خاص آن است که در انتخاب الفاظ و عبارات بهویژه در مسائل تربیت جنسی عفت کلام و نزاهت بیان بازتاب دادهشده و در بسیاری از آیات قرآن ضمن استفاده از الفاظ و عبارات کنایی، از هرگونه لفظ صریح و بهدوراز ادب در این مسائل خودداری شده است. این پژوهش باهدف کاوش در این آیات و از رهگذر روش توصیفی- ...
بیشتر
جنبه شاخصی از وجوه اعجاز قرآن ناظر به ساختار بیانی خاص آن است که در انتخاب الفاظ و عبارات بهویژه در مسائل تربیت جنسی عفت کلام و نزاهت بیان بازتاب دادهشده و در بسیاری از آیات قرآن ضمن استفاده از الفاظ و عبارات کنایی، از هرگونه لفظ صریح و بهدوراز ادب در این مسائل خودداری شده است. این پژوهش باهدف کاوش در این آیات و از رهگذر روش توصیفی- تحلیلی در پاسخ به این سؤال که زبان کنایی قرآن چه نقشی در تربیت جنسی دارد به بررسی آن پرداخته است. نتایج حاصل از این پژوهش گویای این است که در تربیت جنسی اسلام بهخصوص در آیات قرآن شیوه بیانی مأخوذه جهت طرح مسائل جنسی تماماً مشحون از عفت کلام، نزاهت گفتار و نهایت ادب است و گفتار الهی با بلاغتی تام و شیوا ایرادشده و گزینش الفاظ و جملات کنایاتی بهنحوی است که کلام الهی عاری از هرگونه لفظ صریح، مستهجن و زشت در این امور باشد. این شیوه بیانی از صفت حیا و ستاریت خداوند سرچشمه گرفته و در آیات قرآن متبلور شده و باید بهعنوان الگویی مطلوب و مهم در حیطه مسائل تربیتی و اخلاقی موردتوجه همگان قرار گیرد.
قرآن پژوهی
الهام عمویی؛ محمد مهدی شاهمرادی فریدونی؛ مهدی تقی زاده طبری
چکیده
بیتردید، ایمان موهبت الهی است که انسان بهوسیله آن میتواند مسیر سعادت و تعالی را پیش گیرد. ازاینرو مقوله ایمان که فعل اختیاری نفس است، از مهمترین موضوعات اعتقادى در ادیان مختلف به شمار میآید. پیشینیان افعال اختیاری را تنها، نتیجه عامل معرفتی میدانستند؛ اما تتنس فیلسوف و روانشناس آلمانی، نفس انسان را دارای سه ساحت مستقل ...
بیشتر
بیتردید، ایمان موهبت الهی است که انسان بهوسیله آن میتواند مسیر سعادت و تعالی را پیش گیرد. ازاینرو مقوله ایمان که فعل اختیاری نفس است، از مهمترین موضوعات اعتقادى در ادیان مختلف به شمار میآید. پیشینیان افعال اختیاری را تنها، نتیجه عامل معرفتی میدانستند؛ اما تتنس فیلسوف و روانشناس آلمانی، نفس انسان را دارای سه ساحت مستقل و همعرض معرفتی، عاطفی و ارادی دانسته و معتقد است تأثیر متقابل این ساحات در تحقق فعل اختیاری ازجمله ایمانآوری حائز اهمیت است. پژوهش حاضر با تکیه بر روش «تحلیل مضمون» به بررسی این امور از منظر قرآن پرداخته است. در این راستا، 18 مضمون کلیدی بهعنوان زمینههای ایمان، از قرآن استخراج و در سه ساحت «معرفتی، عاطفی و ارادی» طبقهبندی و موردبررسی و تبیین قرار گرفت. یافتههای پژوهش نشان میدهد ایمان، محصول ترکیب ابعاد سهگانه معرفت، عاطفه و اراده است و این سه بُعد در هم اثرگذارند.
قرآن پژوهی
مهدی آذری فرد؛ مصطفی عباسی مقدم
چکیده
خواندن و نوشتن پیامبر(ص) ازجمله مباحث موردتوجه دانشمندان مسلمان بوده و ذیل آیاتی از قرآن بهویژه آیه 48 سوره عنکبوت، محور بحث قرار گرفته است. اینکه محدودهی زمانی (قبل و بعد از بعثت) و مکانی (قبل و پس از هجرت) و دیدگاهها در خصوص خواندن و نوشتن پیامبر(ص) کدام است؟ از پرسشهای اصلی این پژوهش محسوب میگردد. لذا در این جستار با روش توصیفی-تحلیلی ...
بیشتر
خواندن و نوشتن پیامبر(ص) ازجمله مباحث موردتوجه دانشمندان مسلمان بوده و ذیل آیاتی از قرآن بهویژه آیه 48 سوره عنکبوت، محور بحث قرار گرفته است. اینکه محدودهی زمانی (قبل و بعد از بعثت) و مکانی (قبل و پس از هجرت) و دیدگاهها در خصوص خواندن و نوشتن پیامبر(ص) کدام است؟ از پرسشهای اصلی این پژوهش محسوب میگردد. لذا در این جستار با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد کتابخانهای به بررسی، نقد و تحلیل دیدگاه 35 تن از مفسران و اندیشمندان اسلامی ذیل این آیه پرداختهایم. نتایج نشان میدهد که دیدگاههای مطرحشده دراینباره در 11 عنوان متنوع و به دو دوره قبل و بعد از بعثت قابلتقسیم است. دیدگاههای مربوط به قبل از بعثت عبارتاند از: 1-عدم عادت پیامبر بر خواندن و نوشتن. 2-تنها نخواندن کتابهای آسمانی. 3-تسلط بر خواندن و نوشتن. 4-خوب نخواندن و خوب ننوشتن. 5-نخواندن و ننوشتن نه عدم توانایی بر آن. 6-عدم توانایی بر خواندن و نوشتن. دیدگاههای مربوط به پس از بعثت نیز عبارتاند از: 1-خواندن و نوشتن پیامبر. 2-امکان خواندن و نوشتن. 3-جواز و بلااشکال بودن هر دو وَجه (خواندن و نوشتن، نخواندن و ننوشتن). 4-نوشتن. 5-نخواندن و ننوشتن. ارائه گزارشی نسبتاً جامع و تکمیل نقایص گزارشهای دیگران در این خصوص، از دیگر نتایج پژوهش حاضر است. نویسندگان بر پایه دلایل قرآنی، تاریخی و عقلی، از میان دیدگاههای مطرحشده، به این گزاره متمایل شدهاند که: پیامبر قبل از بعثت نمیخواند و نمینوشت و این با توانایی ایشان بر خواندن و نوشتن منافات ندارد، اما پس از بعثت خواندن و نوشتن ایشان امری دور از ذهن نیست.
قرآن پژوهی
کریم علی محمدی؛ ژیلا حسین زاده خانمیری
چکیده
مفهوم «امّی» یکی از مباحث چالشی در مطالعات دینی است که هم در آثار مستشرقان و هم در مطالعات اندیشمندان و مفسران اسلامی، محور بحث واقع شده است. یکی از دلایل چالشی بودن فهم امّی، کاربرد قرآنیِ این واژه در توصیف پیامبر اکرم(ص) است که منجر به بروز برخی شبهات از سوی عدهای و درنتیجه، دفاعیههای مختلف از سوی مسلمانان شده است. در بین ...
بیشتر
مفهوم «امّی» یکی از مباحث چالشی در مطالعات دینی است که هم در آثار مستشرقان و هم در مطالعات اندیشمندان و مفسران اسلامی، محور بحث واقع شده است. یکی از دلایل چالشی بودن فهم امّی، کاربرد قرآنیِ این واژه در توصیف پیامبر اکرم(ص) است که منجر به بروز برخی شبهات از سوی عدهای و درنتیجه، دفاعیههای مختلف از سوی مسلمانان شده است. در بین آرای اندیشمندان اسلامی، مفسران قرآن جایگاه ویژهای داشته و در این موضوع، بحثهای متعددی مطرح کردهاند. در پژوهش حاضر، سعی شده است با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن اشاره به برخی از آرای مفسران درباره مفهوم امّی، عللِ رواج یافتن معنای مشهورِ این واژه بررسی شود. بر اساس یافتههای این پژوهش، عواملی همچون: نگرش لغوی بهاصطلاح امّی، غفلت از قرائن موجود در تورات و سیاق آیات قرآنی و همچنین بیتوجهی به کاربرد امّی در متون فقهی موجب شده است که در طول زمان، معنای «بیسوادی» برای واژهی امّی رواج یابد. توجه به قرائن فوق، صحت معنای رایج را تأیید نمیکند. بر اساس قرائن کافی که برای فهم واژه امّی در متون دینی وجود دارد، این واژه در اصل، اصطلاحی است که از سوی یهودیان، برای نامیدن غیر اهل کتاب استفاده میشد و بعدها به هرکسی اطلاق شد که ناآشنا به محتوای کتاب آسمانی باشد، چه اهل کتاب باشد یا نباشد.
قرآن پژوهی
مرضیه محصص؛ ریحانه خدامردی
چکیده
دانش اسبابالنزول بهمثابه یکی از ابزارهای فهم مضامین قرآن، تأثیر مهمی در سیر تطور نگارش کتب تفسیری داشته است. یکی از موضوعات مهمی که در بازخوانی انتقادی رویکردهای معاصر به اسبابالنزول ضروری به نظر میرسد، ترسیم چگونگی اهتمام مفسران در میراث فرهنگی دانش تفسیراست. تفسیر «روضالجنان و روح الجنان» ابوالفتوح رازی یکی از کتب ...
بیشتر
دانش اسبابالنزول بهمثابه یکی از ابزارهای فهم مضامین قرآن، تأثیر مهمی در سیر تطور نگارش کتب تفسیری داشته است. یکی از موضوعات مهمی که در بازخوانی انتقادی رویکردهای معاصر به اسبابالنزول ضروری به نظر میرسد، ترسیم چگونگی اهتمام مفسران در میراث فرهنگی دانش تفسیراست. تفسیر «روضالجنان و روح الجنان» ابوالفتوح رازی یکی از کتب تفسیری شیعی قرن ششم با رویکرد کلامی- اجتهادی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به نقش روایات سبب نزول و میزان تأثیر فضای فرهنگی آن دوره در فهم آیات قرآن کریم پرداخته است. یافتههای پژوهش حاکی از آن است که عنایت و اهتمام ویژهی ابوالفتوح رازی به روایات سبب نزول بهگونهای است که در نظر او اینگونه روایات پیوند وثیقی با فرهنگ عصر نزول دارد؛ بهگونهای که برای فهم بهتر آیات قرآن کریم به روایات بسیاری اعتماد کرده و از آن در ارزیابی محتوایی یا متنی مدد گرفته است، این تا جایی است که برخی روایات سبب نزول را نیز در فهم آیات ناکارآمد دانسته و معیارهایی را برای نقد روایات اتخاذ کرده است که نوشتار حاضر بیان کارکردها و معیارهای نقادانه ابوالفتوح رازی و میزان کمی هر یک از این کاربستها را تشریح میکند.
قرآن پژوهی
فتحیه فتاحی زاده؛ فرشته مرزبان
چکیده
معناشناسی ساختاری «خیر» در قرآن کریم با تبیین معانی مرتبط با خیر از میان شبکهی گسترده به کشف روابط مفهومی «خیر» میپردازد. پژوهش حاضر بر مبنای روابط همنشین و جانشین با رویکرد ساختگرا به تحلیل معنایی واژگانی درصدد کشف مؤلفههای معنایی «خیر» در قرآن میباشد. سؤال اصلی پژوهش این است که کاربرد واژه «خیر» در ...
بیشتر
معناشناسی ساختاری «خیر» در قرآن کریم با تبیین معانی مرتبط با خیر از میان شبکهی گسترده به کشف روابط مفهومی «خیر» میپردازد. پژوهش حاضر بر مبنای روابط همنشین و جانشین با رویکرد ساختگرا به تحلیل معنایی واژگانی درصدد کشف مؤلفههای معنایی «خیر» در قرآن میباشد. سؤال اصلی پژوهش این است که کاربرد واژه «خیر» در قرآن کریم بر اساس روش معناشناسی ساختاری ازنظر مصداقی و مفهومی به چه مؤلفههایی برمیگردد. پژوهش حاضر بر اساس روش معناشناسی ساختاری به توصیف مفهوم «خیر» در قرآن کریم پرداخته است. ماده «خیر» در 196 آیه قرآن کریم به صورتهای مختلف آمده است. بروز و ظهور خارجی بهویژه در مقام فعل، فیوضات لایتناهی خیر مطلق اعم از مادی و معنوی، باور قلبی، رغبت، پراکنده شدن، دست زدن، یافتن و چسبیدن، مؤلفههای معنایی «خیر» از طریق روابط همنشین هستند و در محور جانشینی تبعیت محض در علم و عمل، بازگشت بهسوی منبع اصلی خیرات، فعل خیر شناختهشده عقل یا شرع، گسترش دادن، بازدارندگی نفس از انحراف، تمایل و رغبت، آشکار شدن خلوص انسان، تجسّم اعمال در قیامت را شامل میشود. با توجه به نتایج بهدستآمده جانشینی برای «خیر» کشف نشد.
قرآن پژوهی
فاطمه علایی رحمانی؛ زینت پورکاویان؛ فرشته معتمد لنگرودی
چکیده
روابط افراد و جوامع مسلمان با دیگر افراد و ملل مسلمان و غیرمسلمان از موضوعاتی است که در آیات قرآن کریم بدان پرداخته شده است. لزوم مرزبندی از مسائل مرتبط به روابط مسلمانان است در اسلام و آیات الهی بدان تأکید شده است. گاه مرزبندی در حوزهی جغرافیایی و زمینی است؛ گاه در مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و دینی. با توجه بهضرورت مرزبندی اعتقادی، ...
بیشتر
روابط افراد و جوامع مسلمان با دیگر افراد و ملل مسلمان و غیرمسلمان از موضوعاتی است که در آیات قرآن کریم بدان پرداخته شده است. لزوم مرزبندی از مسائل مرتبط به روابط مسلمانان است در اسلام و آیات الهی بدان تأکید شده است. گاه مرزبندی در حوزهی جغرافیایی و زمینی است؛ گاه در مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و دینی. با توجه بهضرورت مرزبندی اعتقادی، سیاسی و اجتماعی ایران اسلامی با دشمنان و لزوم اطاعت و تبعیت از قرآن کریم، پژوهش حاضر با استفاده از فرایند تحلیل مضمون و نرمافزار MAXQDA به بررسی آموزههای قرآنی در مرزبندی ارتباط ولایی پرداخته است. بررسی این آموزهها بیانگر آن است که در آیات الهی دربارهی این موضوع چهار رویکرد اثبات، نفی، نهی و ذم وجود دارد. مضمون اثبات به دو مضمون فرعی جبههی حق و جبههی باطل قابلتقسیم است. جبههی حق شامل مضامین پایه خداوند، پیامبر(ص)، مؤمنان و فرشتگان میشود و جبههی باطل شامل مضامین پایهی شیطان، طاغوت، کافران، یهود و نصارا و ظالمان میگردد. مضامین پایهی نفی نیز شامل سه گروه غیرخداوند، کافران و مؤمنان غیرمهاجر میشود. همچنین خداوند مؤمنان را از ارتباط ولایی با کافران، یهود و نصارا، مسخره و بازیگیرندگان دین، افراد مورد غضب الهی و دشمنان خود و خداوند نهی میفرماید و درنهایت، ولی قرار دادن شیطان و نسلش بهجای خداوند و ولی قرار دادن کافران نیز درآیات الهی مورد مذمت قرار گرفته است.
قرآن پژوهی
مجید منهاجی؛ علی شریفی
چکیده
ابزار «سمع» از نعمتهای الهی و از ملزومات اصلی بدن بوده و بسیاری از ادراکات از این طریق انجام میپذیرد. سمع نخستین حس فعال در وجود انسان قبل و بعد از تولد است. این واژه در قرآن، در چهار معنای گوش، فعل شنیدن، فهم و ادراک و قبول و فرمانبری از حق بهکار رفته است. این مقاله بارویکردی توصیفی_تحلیلی به بررسی ابزار «سمع» بر تربیت ...
بیشتر
ابزار «سمع» از نعمتهای الهی و از ملزومات اصلی بدن بوده و بسیاری از ادراکات از این طریق انجام میپذیرد. سمع نخستین حس فعال در وجود انسان قبل و بعد از تولد است. این واژه در قرآن، در چهار معنای گوش، فعل شنیدن، فهم و ادراک و قبول و فرمانبری از حق بهکار رفته است. این مقاله بارویکردی توصیفی_تحلیلی به بررسی ابزار «سمع» بر تربیت انسان میپردازد. هدف از نگارش آن، تبیین جایگاه سمع و لزوم توجه بیشتر به آن در پیشبرد اهداف تربیتی و جایگاه بخشی این ابزار حیاتی و تأثیرگذار در رشد انسان است. سمع بهعنوان یک ابزار تربیتی چه جایگاهی در قرآن دارد؟ نقش سمع در تربیت انسان چیست؟ باتوجه به کارایی سمع، القای اهداف تربیتی از این طریق میتواند صورت گیرد. اگر بخواهیم یک مسئله تربیتی را در بین گروه هدف نهادینه کنیم، توجه به نعمت و ابزار سمع بیش از بقیه حواس میتواند ما را به اهداف نزدیکتر نموده و در نهادینه کردن هنجارها میتوان بهتر عمل کرد. همچنین دقت در محتوای کلام و تکرار مطلب در رشد تربیتی و پذیرش حق توسط مخاطب تا تأثیرگذار است. سمع نخستین مرتبه از حصول علم است و فهم و تعقل پس آن صورت میگیرد.
قرآن پژوهی
کامران اویسی؛ سعید فرهنگ جلودار
چکیده
مسأله اولین سوره نازله توسط قرآن پژوهان مورد تحقیق قرار گرفته است و نهایتاً با عنایت به ادلّه و قرائن مربوطه، یکی از سورههای مدثر، علق، حمد به عنوان نخستین سوره نازله برگزیده شده است. قائلان به تقدم نزولی سوره حمد به شواهد و ادله متعددی تمسک کردهاند؛ مانند برپایی نماز توسط پیامبر(ص) و یاران وی و حدیث "لا صَلاةَ الّا بِفاتِحَةِ الکِتابِ" ...
بیشتر
مسأله اولین سوره نازله توسط قرآن پژوهان مورد تحقیق قرار گرفته است و نهایتاً با عنایت به ادلّه و قرائن مربوطه، یکی از سورههای مدثر، علق، حمد به عنوان نخستین سوره نازله برگزیده شده است. قائلان به تقدم نزولی سوره حمد به شواهد و ادله متعددی تمسک کردهاند؛ مانند برپایی نماز توسط پیامبر(ص) و یاران وی و حدیث "لا صَلاةَ الّا بِفاتِحَةِ الکِتابِ" . هدف از این پژوهش، تبیین رابطه تشریع نماز و حدیث " لا صَلاةَ الّا بِفاتِحَةِ الکِتابِ" با نخستین آیات و سُوَر نازله، در راستای اعتبار بخشی به ظنّ حاصل از تاریخگذاری نخستین آیات یا سُوَر نازله است. با بررسی رابطه این دو دلیل به روش توصیفی- تحلیلی در تعیین اولین سوره نازله و تأمّل در توجیههای ذکر شده ی مقابل آن دو، دانسته میشود که نیازی نیست نخستین بودن نزول سوره حمد را بر اساس آن دو دلیل اثبات کرد. با التفات به روش رایج در جمع بین روایات دال بر نخستین آیات و سُوَر نازله میتوان گفت که پنج آیه ابتدایی سوره علق در ابتدای بعثت و سپس آیاتی از اول سوره مدّثر نازل شده است. سوره حمد اولین سوره نازله کامل محسوب میشود.