قرآن پژوهی
مؤلفه های فقر معنوی و عوامل آن با تکیه بر آیه 19 سوره مبارکه حشر

زینب آزادبختی؛ خلیل پروینی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 اردیبهشت 1402

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.65088.1783

چکیده
  در طول تاریخ مخصوصاً در عصرکنونی نیازهای مادی و جسمانی انسان بیش‌تر مورد حمایت واقع شده و برعکس نیازهای معنوی او که جنبه مهم‌تر آن است مورد بی‌توجهی قرار گرفته و به فراموشی سپرده شده است. اگر آدمی از بُعد معنوی و روحانی وجود خویش غفلت نماید و حقیقت وجودی و اصالت خود را از یاد ببرد، دچار فقر ‌‌معنوی شده است. شناخت مسئله‌ی فقر معنوی ...  بیشتر

قرآن پژوهی
نسبت سنجی خودشیفتگی از منظر قرآن و روان شناسی

مریم صادری؛ محمود طباطبایی؛ علیرضا حیدرزادگان؛ محمدجواد عنایتی راد؛ محمدجواد اصغری ابراهیم آباد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 دی 1402

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.73853.1937

چکیده
  خودشیفتگی در قرآن رذیلتی اخلاقی و مشمول مذمت و عقوبت است اما در روان‌شناسی نوعی اختلال شخصیتی است. پرسش اولیه: تفاوت خودشیفته در قرآن با روان‌شناسی چیست. چالش بین توصیف خودشیفتگی چونان اختلالی شخصیتی و واجد سویه‌های ناخودآگاه و ناارادی در روان‌شناسی با آن در مقام رذیلتی اخلاقی در قرآن (که با اراده و آگاهی التزام قطعی دارد)، اهمیت ...  بیشتر

قرآن پژوهی
مقایسه وجوه تمایز و اشتراک نظریه های هرمنوتیکی نوین با دیدگاه مهم ترین مفسران شیعی معاصر قرآن

فروغ پارسا

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 اسفند 1402

https://doi.org/10.22054/ajsm.2024.77799.2003

چکیده
  مفسران قرآن کریم همواره دردر صدد کشف و آشکار نمودن مقصود خداوند در تفسیر آیات الهی بوده اند. این درحالی است که در نظریات هرمنوتیکی ( تفسیری) نوین ، خواننده و مفسّر متن بیش از مؤلف اهمیت دارد. در واقع هرمنوتیک فلسفی و نیز نظریه تفسیری ساختار گرایان و نیز ساختار شکنان تقریباً برای مؤلف متن ارزشی قایل نبوده، شرایط ذهنی و تاریخی مؤلف و نیز ...  بیشتر

قرآن پژوهی
بررسی بداء انگاری آیات ذبح فرزند

ابراهیم نوئی؛ رضا علی شیرخدا

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 اسفند 1402

https://doi.org/10.22054/ajsm.2024.75143.1950

چکیده
  آموزه بداء از اختصاصات اعتقادی شیعه است. قرآن کریم حاوی آیاتی در اثبات این آموزه و یا رویارویی با مخالفان با این آموزه است. شماری از متفکران امامیه معتقدند علاوه بر این، قرآن حاوی مصادیقی از این آموزه در زندگی انبیای الهی است. یکی از ماجراهایی که گفته شده مصداق این آموزه است، آیات ناظر به ذبح فرزندتوسط حضرت ابراهیم (ع) است. نوشتار حاضر ...  بیشتر

قرآن پژوهی
مفهوم‌سازی تأثیر سوگند در نظام هدایت بر مبنای مقوله حجمی در قرآن کریم

داود ابراهیم پور؛ ماجد نجاریان؛ مهدی حبیب الهی

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 1-26

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.72487.1908

چکیده
  مفهوم قسم و سوگند در قرآن کریم از مسائل مهمی است که باید با استفاده از دانش معناشناسی شناختی موردبحث قرار گیرد. در این تحقیق از نظریه استعاره مفهومی و طرح‌واره‌های تصوری بر پایه مقوله حجمی استفاده می‌شود. هدف از تحقیق حاضر درک عمیق و جامع از مفهوم سوگند در قرآن کریم با توجه به روشی علمی در مطالعات تفسیری مدل مفهوم‌سازی قرآن می‌باشد. ...  بیشتر

قرآن پژوهی
جایگاه و ارزش و آثار سلامت اخلاقی- معنوی حمد با رویکردی قرآنی – روایی و زیارت عاشورا

هاشم اندیشه؛ احمد عابدی

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 27-53

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.62959.1735

چکیده
  حمد الهی چیزی است که هر فرد مسلمان و مؤمنی به دنبال آن است و همواره در دنیا در تلاش و تکاپوست تا بدین مقصد و مقصود نائل شود. دین اسلام با برخورداری از منابع گران‌بهای «قرآن و سنت» برنامة تربیتی و اخلاقی همه‌جانبه‌ای به جهانیان در این زمینه عرضه می‌کند. یکی از ابعادی که دین مبین اسلام آن را به‌خوبی تبیین می‌کند و بر او تأکید می‌کند، ...  بیشتر

قرآن پژوهی
تبیین ضعف‌های رفتاری انسان و روش‌های تربیتی اصلاح آن بر اساس قرآن کریم

مریم برهمن؛ مهدیه حسینی

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 85-116

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.75969.1967

چکیده
  هدف این پژوهش، تبیین ضعف‌های رفتاری انسان و روش‌های اصلاح آن بر اساس قرآن کریم است. جامعۀ آماری پژوهش، مشتمل بر قرآن کریم و نمونۀ پژوهش، آیات مرتبط با ضعف رفتاری است. این تحقیق به لحاظ رویکرد در زمرۀ پژوهش‌های کیفی قرار داشته، از روش تحلیل مضمون استفاده شده است. بدین منظور، داده‌های اولیه شامل آیات مرتبط با موضوع، با بهره‌مندی از ...  بیشتر

قرآن پژوهی
آراستگی میل به زنان در واکاوی آیه 14 سوره آل‌عمران

زهره سماواتیان

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 117-144

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.72823.1914

چکیده
  آیه 14 سوره آل‌عمران ازجمله آیات چالشی و مورد اختلاف مفسران است. دلیل اصلی این امر از یک­سو به نامشخص بودن فاعل تزئین و از سوئی دیگر به وجود زنان در زمره امور تزئین شده برمی­گردد درحالی‌که خطاب آیه ناس است؛ گویی زنان جزء ناس به شمار نمی­آیند و مقصود از ناس تنها مردان هستند. بررسی این مسئله که چرا زنان در زمره مشتهیات انسان قرار ...  بیشتر

قرآن پژوهی
وجوه و نظائر قرآن در ترجمه‌های ترکی استانبولی با تکیه بر واژه‌«دین»

علی شریفی؛ موسی رحیمی

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 145-170

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.76130.1969

چکیده
  وجوه و نظائر به معنای استعمال یک واژه واحد در مواضع مختلف قرآن است که در هر موضعی، معنایی متفاوت دارد که این بحث در علم معناشناسی نیز معادل چندمعنایی است و برخلاف نگاه سنتی، صرفاً شامل اشتراک معنوی می‌شود. در این پژوهش که به روش توصیفی و مقایسه‌ای سامان یافته است، پس از بررسی وجوه مختلف معنایی واژه دین از منظر سنتی و علم زبان‌شناسی ...  بیشتر

قرآن پژوهی
رفع تعارض آیات بقا و قطع پیوندها در آخرت

کریم علی محمدی؛ رقیه صادقی نیری

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 171-197

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.71028.1880

چکیده
  یکی از مسائل مربوط به زندگی پس از مرگ و قیامت در قرآن کریم، وضعیت پیوندها و روابط بین انسان‌هاست که آیاتی حاکی از انقطاع و نابودی همه‌ی روابط پس از مرگ است. از دلایل پررنگ این اتفاق، ترس و وحشت انسان‌ها از واقعه‌ی قیامت و مراحل بعدازآن و نیز روابط و دوستی‌های گناه‌آلود و بد سرانجام است. در آیاتی دیگر الحاق افراد به اهل و خانواده و ...  بیشتر

قرآن پژوهی
بررسی تنها هدف اساسی خلقت انسان از دیدگاه قرآن

عباس فنی اصل

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 199-230

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.70241.1868

چکیده
  سؤال از هدف آفرینش یکی از مهم‌ترین سؤالات بشری است که در طی تاریخ همواره مطرح بوده و تلاش‌های فراوانی برای پاسخ به آن به‌عمل‌آمده است. گستره تأثیر و اهمیت این سؤال به حدی است که همه ابعاد حیات بشری را در برگرفته و تا انسان پاسخ قانع‌کننده برای آن پیدا نکند، زندگی او معنا پیدا نکرده و با احساس پوچی و بی‌معنایی، همواره در اضطراب و نگرانی ...  بیشتر

قرآن پژوهی
تحلیل و بررسی تطبیقی جامعیت ذاتی و مقایسه‌ای قرآن کریم از منظر آیت‌الله جوادی آملی و آیت‌الله مصباح‌ یزدی

راضیه سادات سیدخراسانی؛ محسن قاسمپور؛ خدیجه حسین زاده

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 231-262

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.75682.1960

چکیده
  یکی از مسائل اختلافی و بنیادین در تفسیر قرآن، مسئله‌ی جامعیت قرآن است. جامعیت از مبانی مهم تفسیر بوده که در چگونگی و مصادیق آن اختلاف‌نظر وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که هرکدام از مفسران با استناد به ادله‌ای در هر یک از حوزه‌های جامعیت ذاتی و مقایسه‌ای به یکی از دیدگاه‌های جامعیت تمایل پیدا کرده‌اند. بررسی دیدگاه آیت‌الله جوادی و آیت‌الله ...  بیشتر

قرآن پژوهی
بررسی و نقد کتاب آموزش قرآن پایه دوم ابتدایی (مطالعه موردی: ترجمه آیات قرآن کریم)

حسن مجیدی

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 263-291

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.72369.1905

چکیده
  آموزش در سن کودکی چون نقشی بر سنگ و ماندگار است، از سویی قرآن برای مسلمانان، تنها کتابی به­شمار می­آید که از سوی خداوند و آن­هم برای راهنمایی و خوشبختی انسان به وی هدیه شده است، ازاین‌رو معجزه‌ای است که آموزش آن بیش از سایر کتاب‌ها برای کودک لازم می­نماید و آموزش آن به شیوه منطقی و به‌صورت ملایم و متناسب و پلکانی می­­­­­­­­­­­­­­­­تواند ...  بیشتر

قرآن پژوهی
تحلیل ساختار مفهومی «خدا» بر مبنای نظام شناختی مفهوم «مالکیت» در قرآن کریم

زهرا مواظبی؛ ابراهیم ابراهیمی

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 293-322

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.75663.1957

چکیده
  چیستی مفهوم «خدا» به‌عنوان موجودی شناخت ناپذیر و چگونگی بازنمایی رابطه او با موجودات دیگر ازجمله مسائلی است که موردتوجه دین‌پژوهان با رویکردهای مختلف قرارگرفته است. به نظر می‌رسد معناشناسی شناختی ازآن‌رو که به چیستی و چگونگی یک مفهوم توجه دارد بتواند در تحلیل ساختار مفهومی از «خدا» در قرآن راهگشا باشد. در پژوهش پیش ...  بیشتر

قرآن پژوهی
کیستی معلّم وحی بر پیامبر اکرم(ص) در آیه پنجم سوره النجم

سیدمحمدحسن مومنی

دوره 14، شماره 47 ، مهر 1402، ، صفحه 323-351

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.76191.1972

چکیده
  جبرئیل (ع)، فرشتة حامل و پیام‌آور وحی است؛ اما قلمرو این وساطت آیا شأن تعلیم وحی را نیز در بر می‎گرفته یا امر تعلیم فقط مستقیماً از جانب الله تعالی بر پیامبر اکرم(ص) بوده است؟! مفسّرین شیعه و اهل تسنن ذیل آیة (عَلَّمَهُ شَدِیدُ الْقُوى) النجم/5 دو گروه شده‎اند؛ اما تمام ارباب تفاسیر روایی شیعه (شَدِیدُ الْقُوى‏) را توصیف الله تعالی ...  بیشتر

قرآن پژوهی
نقدی بر انگاره‌ی غیراخلاقی‌بودن فعل «یَضحکون» در آیه‌ی 34 سوره‌ی مطففین

ماندانا پرستنده خیال؛ علی ثامنی

دوره 14، شماره 46 ، فروردین 1402، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.68183.1851

چکیده
  بعضی از آیات قرآن می‌توانند در نگاه ابتدایی در ذهن مخاطب ایجاد اشکال نمایند. برخی از این موارد، آیاتی هستند که به بحث حسن و قبح عقلی مرتبط می‌شوند. حسن‌وقبح اعمال و پیامد ناشی از آن اولاً در بعد مسائل اخلاقی و ثانیاً به‌عنوان یک پیش‌فرض ذهنی و الگوی عملی نیازمند شالوده عمل و چارچوب است؛ لذا، به استناد ادله‌ی قطعی چون عقل، قرآن و ...  بیشتر

قرآن پژوهی
نقش زبان کنایه قرآن در تربیت جنسی

مهدی اسمعیلی صدرابادی؛ سارا حیدری؛ سمیه دستان زند

دوره 14، شماره 46 ، فروردین 1402، ، صفحه 29-58

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.71521.1889

چکیده
  جنبه شاخصی از وجوه اعجاز قرآن ناظر به ساختار بیانی خاص آن است که در انتخاب الفاظ و عبارات به‌ویژه در مسائل تربیت جنسی عفت کلام و نزاهت بیان بازتاب داده‌شده و در بسیاری از آیات قرآن ضمن استفاده از الفاظ و عبارات کنایی، از هرگونه لفظ صریح و به‌دوراز ادب در این مسائل خودداری شده است. این پژوهش باهدف کاوش در این آیات و از رهگذر روش توصیفی- ...  بیشتر

قرآن پژوهی
کاربست تحلیل مضمونی در کشف شبکه مضمونی ایمان در قرآن

الهام عمویی؛ محمد مهدی شاهمرادی فریدونی؛ مهدی تقی زاده طبری

دوره 14، شماره 46 ، فروردین 1402، ، صفحه 113-144

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.73749.1933

چکیده
  بی­تردید، ایمان موهبت الهی است که انسان به‌وسیله آن می‌تواند مسیر سعادت و تعالی را پیش گیرد. ازاین‌رو مقوله ایمان که فعل اختیاری نفس است، از مهم‌ترین موضوعات اعتقادى در ادیان مختلف به شمار می­آید. پیشینیان افعال اختیاری را تنها، نتیجه عامل معرفتی می­دانستند؛ اما تتنس فیلسوف و روان‌شناس آلمانی، نفس انسان را دارای سه ساحت مستقل ...  بیشتر

قرآن پژوهی
بازپژوهی و نقد و تحلیل نگرش مفسران و اندیشمندان مسلمان به امیّت پیامبر(ص) با محوریت آیه 48 سوره عنکبوت

مهدی آذری فرد؛ مصطفی عباسی مقدم

دوره 14، شماره 46 ، فروردین 1402، ، صفحه 145-172

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.72005.1900

چکیده
  خواندن و نوشتن پیامبر(ص) ازجمله مباحث موردتوجه دانشمندان مسلمان بوده و ذیل آیاتی از قرآن به‌ویژه آیه 48 سوره عنکبوت، محور بحث قرار گرفته است. اینکه محدوده‌ی زمانی (قبل و بعد از بعثت) و مکانی (قبل و پس از هجرت) و دیدگاه‌ها در خصوص خواندن و نوشتن پیامبر(ص) کدام است؟ از پرسش‌های اصلی این پژوهش محسوب می‌گردد. لذا در این جستار با روش توصیفی-تحلیلی ...  بیشتر

قرآن پژوهی
بررسی علل رواج معنای مشهور و نادرست برای واژه امّی در مطالعات قرآنی

کریم علی محمدی؛ ژیلا حسین زاده خانمیری

دوره 14، شماره 46 ، فروردین 1402، ، صفحه 173-196

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.71284.1885

چکیده
  مفهوم «امّی» یکی از مباحث چالشی در مطالعات دینی است که هم در آثار مستشرقان و هم در مطالعات اندیشمندان و مفسران اسلامی، محور بحث واقع شده است. یکی از دلایل چالشی بودن فهم امّی، کاربرد قرآنیِ این واژه در توصیف پیامبر اکرم(ص) است که منجر به بروز برخی شبهات از سوی عده‌ای و درنتیجه، دفاعیه­های مختلف از سوی مسلمانان شده است. در بین ...  بیشتر

قرآن پژوهی
کاربست روایات سبب نزول در تفسیر روض‌الجنان و روح الجنان

مرضیه محصص؛ ریحانه خدامردی

دوره 14، شماره 46 ، فروردین 1402، ، صفحه 197-220

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.73976.1938

چکیده
  دانش اسباب‌النزول به‌مثابه یکی از ابزارهای فهم مضامین قرآن، تأثیر مهمی در سیر تطور نگارش کتب تفسیری داشته است. یکی از موضوعات مهمی که در بازخوانی انتقادی رویکردهای معاصر به اسباب‌النزول ضروری به نظر می‌رسد، ترسیم چگونگی اهتمام مفسران در میراث فرهنگی دانش تفسیراست. تفسیر «روض‌الجنان و روح الجنان» ابوالفتوح رازی یکی از کتب ...  بیشتر

قرآن پژوهی
معناشناسی ساختاری واژه «خیر» در قرآن کریم

فتحیه فتاحی زاده؛ فرشته مرزبان

دوره 14، شماره 46 ، فروردین 1402، ، صفحه 221-244

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.64589.1767

چکیده
  معناشناسی ساختاری «خیر» در قرآن کریم با تبیین معانی مرتبط با خیر از میان شبکه‌ی گسترده به کشف روابط مفهومی «خیر» می‌پردازد. پژوهش حاضر بر مبنای روابط هم‌نشین و جانشین با رویکرد ساخت‌گرا به تحلیل معنایی واژگانی درصدد کشف مؤلفه‌های معنایی «خیر» در قرآن می‌باشد. سؤال اصلی پژوهش این است که کاربرد واژه «خیر» در ...  بیشتر

قرآن پژوهی
ساختار روابط مسلمانان از رهگذر تحلیل مضمون ارتباط ولایی در قرآن کریم

فاطمه علایی رحمانی؛ زینت پورکاویان؛ فرشته معتمد لنگرودی

دوره 14، شماره 46 ، فروردین 1402، ، صفحه 277-308

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.64973.1778

چکیده
  روابط افراد و جوامع مسلمان با دیگر افراد و ملل مسلمان و غیرمسلمان از موضوعاتی است که در آیات قرآن کریم بدان پرداخته شده است. لزوم مرزبندی از مسائل مرتبط به روابط مسلمانان است در اسلام و آیات الهی بدان تأکید شده است. گاه مرزبندی در حوزه‌ی جغرافیایی و زمینی است؛ گاه در مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و دینی. با توجه به‌ضرورت مرزبندی اعتقادی، ...  بیشتر

قرآن پژوهی
بررسی تأثیر ابزار «سمع» بر تربیت انسان از منظر قرآن

مجید منهاجی؛ علی شریفی

دوره 14، شماره 46 ، فروردین 1402، ، صفحه 309-321

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.71874.1898

چکیده
  ابزار «سمع» از نعمت‍های الهی و از ملزومات اصلی بدن بوده و بسیاری از ادراکات از این طریق انجام می‌پذیرد. سمع نخستین حس فعال در وجود انسان قبل و بعد از تولد است. این واژه در قرآن، در چهار معنای گوش، فعل شنیدن، فهم و ادراک و قبول و فرمان‌بری از حق به‍کار رفته است. این مقاله بارویکردی توصیفی_تحلیلی به بررسی ابزار «سمع» بر تربیت ...  بیشتر

قرآن پژوهی
رابطه تشریع نمازبا حدیث "لا صَلاةَ الّا بِفاتِحَةِ الکِتابِ" در شناخت نخستین سوره نازله

کامران اویسی؛ سعید فرهنگ جلودار

دوره 13، شماره 45 ، مهر 1401، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.72377.1906

چکیده
  مسأله اولین سوره نازله توسط قرآن پژوهان مورد تحقیق قرار گرفته است و نهایتاً با عنایت به ادلّه و قرائن مربوطه، یکی از سوره‌های مدثر، علق، حمد به عنوان نخستین سوره نازله برگزیده شده است. قائلان به تقدم نزولی سوره حمد به شواهد و ادله متعددی تمسک کرده‌اند؛ مانند برپایی نماز توسط پیامبر(ص) و یاران وی و حدیث "لا صَلاةَ الّا بِفاتِحَةِ الکِتابِ" ...  بیشتر