علی کربلایی پازوکی؛ سید صدر الدین طاهری
چکیده
از دیدگاه قرآن کریم، انسان برترین آفریدة الهی است و به همین دلیل، دربارة او فراوان در این کتاب سخن گفته شده است و قضاوتهایی دربارة او و کارهایش صورت گرفته است. با توجّه به اهمیّت انسانشناسی ارزشی و تأثیر آن در رفتار آدمی، در این مقاله قضاوتهای قرآن دربارة انسان را در دو گروه، ویژگیهای ستایشآمیز و ویژگیهای نکوهشآمیز، جمعآوری ...
بیشتر
از دیدگاه قرآن کریم، انسان برترین آفریدة الهی است و به همین دلیل، دربارة او فراوان در این کتاب سخن گفته شده است و قضاوتهایی دربارة او و کارهایش صورت گرفته است. با توجّه به اهمیّت انسانشناسی ارزشی و تأثیر آن در رفتار آدمی، در این مقاله قضاوتهای قرآن دربارة انسان را در دو گروه، ویژگیهای ستایشآمیز و ویژگیهای نکوهشآمیز، جمعآوری و طبقهبندی و بهاختصار با توجّه به بعضی از تفاسیر شیعه و سنّی، معاصر و متقدّم مقایسه و تحلیل کردهایم. از منظر قرآن، انسان از چه جهاتی قابل ستایش و از چه نظر سزاوار نکوهش است و در سنجش کمّی وکیفی، نسبت این ابعاد چگونه، و اصالت با کدام یک از این دو ویژگی مهمّ انسان است. پرسش اساسی در این مسئله آن است که حکمت توصیفهای دوگانة قرآن از انسان چیست؟ این تحقیق با رویکرد نظری و به شیوة کتابخانهای و با روش توصیفی و هرمنوتیکی در صدد دریافت دیدگاه قرآن نسبت به پرسشهای تحقیق است. از این تحقیق فهمیده شد که تمام غرایز و صفاتی که ذات انسان بر اساس آن سرشته شده (مثبت یا منفی)، لازمة کمال و مقدّمة تعالی و رشد انسان است و اگر بعضی از ویژگیهای انسان در آیاتی از قرآن مورد نکوهش قرار گرفته، ناظر به آن جهتی است که انسان آن را در مسیر غیرصحیح و خارج از حدّ اعتدال به کار میگیرد و یا نکوهش نسبی است؛ یعنی وقتی انسان در بعضی از جهات با بعضی از موجودات مقایسه و یا با عظمت الهی سنجیده میشود، صفات نقص به او نسبت داده میشود. بدین ترتیب، چرایی توصیفهای دوگانة قرآن از انسان معلوم میگردد و تعارض ظاهری بین آیات ستایشآمیز و نکوهشآمیز برطرف میشود.