داود معماری؛ خدیجه عباسعلی زاده
چکیده
یکی از مسائل اساسی در باب فکر، جایگاه آن در وجود آدمی و به عبارت دیگر یافتن نسبت میان اندیشه و هستی انسان است. در منابع و معارف اسلامی و به ویژه شیعی از عقل به عنوان محبوبترین مخلوق الهی و رسول باطنی یاد و اساس شخصیت آدمی و وجه تمایز او با سایر موجودات تلقی شده و از طرفی پر رنگترین نقش قرآن کریم در شکلدهی به نظام فکری بشر، ارائه موضوع ...
بیشتر
یکی از مسائل اساسی در باب فکر، جایگاه آن در وجود آدمی و به عبارت دیگر یافتن نسبت میان اندیشه و هستی انسان است. در منابع و معارف اسلامی و به ویژه شیعی از عقل به عنوان محبوبترین مخلوق الهی و رسول باطنی یاد و اساس شخصیت آدمی و وجه تمایز او با سایر موجودات تلقی شده و از طرفی پر رنگترین نقش قرآن کریم در شکلدهی به نظام فکری بشر، ارائه موضوع است؛ یعنی قرآن اساسیترین حوزههایی را که اندیشیدن و کاوش در آنها، روشنکننده راه هدایت و تحول آفرین در زندگی فردی و اجتماعی انسان تلقی می-شود، به بهترین شکل معرفی نمودهاست، حوزههایی مانند جهان خلقت، احکام الهی و تحولات تاریخی. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی ضمن تبیین نقش و جایگاه تفکر در ساختار وجود آدمی از منظر قرآن کریم، به واکاوی مهمترین و اساسیترین حوزهها و موضوعات پیشنهادی این منبع وحیانی برای اندیشه آدمی و پیشبرد جامعه بشری میپردازد.
فهیمه شریعتی؛ محبوبه صمصامی
چکیده
احساس حرمت، عزت و کرامت برای خود که در متون دینی و اخلاقی مبتنی بر وحی از دیرباز به دو صورت مذموم و ممدوح موردتوجه بوده است در متون روانشناسی جدید تحت عنوان عزتنفس و تنها بهصورت مثبت موردتوجه قرار گرفته و مؤلفهها و علائم و نتایجی برای آن بیان شده است. بررسی دعای مکارم الاخلاق در صحیفه سجادیه بهعنوان یک متن معتبر اخلاق وحیانی، ...
بیشتر
احساس حرمت، عزت و کرامت برای خود که در متون دینی و اخلاقی مبتنی بر وحی از دیرباز به دو صورت مذموم و ممدوح موردتوجه بوده است در متون روانشناسی جدید تحت عنوان عزتنفس و تنها بهصورت مثبت موردتوجه قرار گرفته و مؤلفهها و علائم و نتایجی برای آن بیان شده است. بررسی دعای مکارم الاخلاق در صحیفه سجادیه بهعنوان یک متن معتبر اخلاق وحیانی، توجه ویژه امام سجاد علیهالسلام بر عواملی مانند بخشش و گذشت، دعا و طلب خیر و شفا برای بهبود بخشی به رذایل اخلاقی دیگر انسانها، تقویت حرمت و تکریم نفس، هدفمندی و اصلاح و تکمیل نیت را نشان میدهد. این مسائل در روانشناسی جدید در مجموعهای به نام عزتنفس که دانش جدید از طریق تجربه حسی به زاویهای از آن الزامات رسیده قابل مشاهده است. در عین حال تفاوت عمدهای بین رهیافت دعای مکارم الاخلاق و روانشناسی در توجه به این عوامل وجود دارد که مایه افتراق دو نوع متن بوده و باعث تفاوت در برخی دستورات شده است. بررسی الزامات اخلاق و روانشناسی مدرن از یکسو نشاندهنده جهانبینی متفاوت متون اخلاقی مبتنی بر وحی با علوم مدرن است و از سوی دیگر دربردارنده این حقیقت است که بایدهای دستیابی به سعادت اخروی نهتنها با سود مادی منافات ندارد بلکه مسیر تحقق سود مادی نیز از آن میگذرد.
محمدحسین بیات
چکیده
شناخت سرشت و فطرت انسانی یکی از مباحث بسیار اساسی قرآن مجید، سنت مأثور، عرفان و فلسفة اسلامی است. با توجه به شناخت فطرت، حقیقت و ماهیت انسان از دیگر انواع حیوانات متمایز میگردد. نویسندة مقاله، در این جستار کوشیده تا ماهیّت «سرشت» انسان و چگونگی «سرنوشت» آدمی را از دیدگاه علامه طباطبائی ارائه نماید. علامه در آثار گوناگون ...
بیشتر
شناخت سرشت و فطرت انسانی یکی از مباحث بسیار اساسی قرآن مجید، سنت مأثور، عرفان و فلسفة اسلامی است. با توجه به شناخت فطرت، حقیقت و ماهیت انسان از دیگر انواع حیوانات متمایز میگردد. نویسندة مقاله، در این جستار کوشیده تا ماهیّت «سرشت» انسان و چگونگی «سرنوشت» آدمی را از دیدگاه علامه طباطبائی ارائه نماید. علامه در آثار گوناگون خویش، بهویژه در تفسیر المیزان، در باب سرشت و سرنوشت انسانی مباحث ژرفی دارد. به طور کلّی، از نظر علامه، شناخت سرشت و فطرت انسان موجبشناخت سر نوشت ویمیگردد، چون آدمی موجودی است که از حیث نوع خلقت، نامتناهی ظلّی و در عین حال، دینگراست. بدیهی است که چنین موجودی، انتخابگر و مختار است که خود سرنوشت خویش را رقم میزند وکمال مطلوب خود را در گزینش دین مییابد؛ به بیان دیگر، انتخابگری و دینگرایی انسان، لازمة نوع خلقت و سرشت اوست و کمال نهایی وی در پیروی از دستورهای دین است.
علی کربلایی پازوکی؛ سید صدر الدین طاهری
چکیده
از دیدگاه قرآن کریم، انسان برترین آفریدة الهی است و به همین دلیل، دربارة او فراوان در این کتاب سخن گفته شده است و قضاوتهایی دربارة او و کارهایش صورت گرفته است. با توجّه به اهمیّت انسانشناسی ارزشی و تأثیر آن در رفتار آدمی، در این مقاله قضاوتهای قرآن دربارة انسان را در دو گروه، ویژگیهای ستایشآمیز و ویژگیهای نکوهشآمیز، جمعآوری ...
بیشتر
از دیدگاه قرآن کریم، انسان برترین آفریدة الهی است و به همین دلیل، دربارة او فراوان در این کتاب سخن گفته شده است و قضاوتهایی دربارة او و کارهایش صورت گرفته است. با توجّه به اهمیّت انسانشناسی ارزشی و تأثیر آن در رفتار آدمی، در این مقاله قضاوتهای قرآن دربارة انسان را در دو گروه، ویژگیهای ستایشآمیز و ویژگیهای نکوهشآمیز، جمعآوری و طبقهبندی و بهاختصار با توجّه به بعضی از تفاسیر شیعه و سنّی، معاصر و متقدّم مقایسه و تحلیل کردهایم. از منظر قرآن، انسان از چه جهاتی قابل ستایش و از چه نظر سزاوار نکوهش است و در سنجش کمّی وکیفی، نسبت این ابعاد چگونه، و اصالت با کدام یک از این دو ویژگی مهمّ انسان است. پرسش اساسی در این مسئله آن است که حکمت توصیفهای دوگانة قرآن از انسان چیست؟ این تحقیق با رویکرد نظری و به شیوة کتابخانهای و با روش توصیفی و هرمنوتیکی در صدد دریافت دیدگاه قرآن نسبت به پرسشهای تحقیق است. از این تحقیق فهمیده شد که تمام غرایز و صفاتی که ذات انسان بر اساس آن سرشته شده (مثبت یا منفی)، لازمة کمال و مقدّمة تعالی و رشد انسان است و اگر بعضی از ویژگیهای انسان در آیاتی از قرآن مورد نکوهش قرار گرفته، ناظر به آن جهتی است که انسان آن را در مسیر غیرصحیح و خارج از حدّ اعتدال به کار میگیرد و یا نکوهش نسبی است؛ یعنی وقتی انسان در بعضی از جهات با بعضی از موجودات مقایسه و یا با عظمت الهی سنجیده میشود، صفات نقص به او نسبت داده میشود. بدین ترتیب، چرایی توصیفهای دوگانة قرآن از انسان معلوم میگردد و تعارض ظاهری بین آیات ستایشآمیز و نکوهشآمیز برطرف میشود.
محمد علی دولت
چکیده
چکیده بر اساس آیات و روایات، اوّلاً انسان با دیگر موجودات در سه موضوعِ ادراک، کشف جهان، جاذبههایی که بر او احاطه دارد و کیفیّتِ قرار گرفتن تحت تأثیر جاذبهها تفاوتهای ماهوی دارد. ثانیاً انسان موجودی است که با حفظ ظاهر انسانی، هم میتواند به رفیعترین قلّههای وجودی صعود نماید و هم میتواند از محدودۀ انسانیّت خارج شود و به پستترین ...
بیشتر
چکیده بر اساس آیات و روایات، اوّلاً انسان با دیگر موجودات در سه موضوعِ ادراک، کشف جهان، جاذبههایی که بر او احاطه دارد و کیفیّتِ قرار گرفتن تحت تأثیر جاذبهها تفاوتهای ماهوی دارد. ثانیاً انسان موجودی است که با حفظ ظاهر انسانی، هم میتواند به رفیعترین قلّههای وجودی صعود نماید و هم میتواند از محدودۀ انسانیّت خارج شود و به پستترین مراتب وجودی تنزّل کند. ثالثاً عوامل خروج انسان از انسانیّت، هم به زمینههای ادراکی و شناختی او مرتبط است و هم رابطهای تنگاتنگ با ملکات نفسانی او دارد. عقل عنوان جامعی است که شامل تمام چیزهایی میشود، انسان را از سایر موجودات متمایز میسازد.
سیّد ابوالقاسم نقیبی
چکیده
خلقت احسن، اختیار، علم، عقل، فطرت، غایت بودن انسان برای آفریدهها، خلافت از جملة مفاهیم فراحقوقی هستند که ما را به شناسایی انسان به عنوان تجلّیبخش همة صفات و اسماء الهی رهنمون میشوند و از عناصر و مؤلّفههای کرامت آدمی به شمار میآیند. ریشة اصلی طرح مسألة کرامت انسان در تعالیم اخلاقی و حقوقی اسلام را در خود قرآن کریم باید جستجو ...
بیشتر
خلقت احسن، اختیار، علم، عقل، فطرت، غایت بودن انسان برای آفریدهها، خلافت از جملة مفاهیم فراحقوقی هستند که ما را به شناسایی انسان به عنوان تجلّیبخش همة صفات و اسماء الهی رهنمون میشوند و از عناصر و مؤلّفههای کرامت آدمی به شمار میآیند. ریشة اصلی طرح مسألة کرامت انسان در تعالیم اخلاقی و حقوقی اسلام را در خود قرآن کریم باید جستجو کرد؛ زیرا قرآن کریم بذر اصل کرامت انسان را در گزارة «وَ لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ...» کاشت. تعلیمات اخلاقی اسلام سرشار از آموزههایی است که با امعان نظر در آنها میتوان به اصل کرامت به عنوان زیربنای قواعد اخلاقی اسلام دست یافت. آموزههایی که بر خودشناسی، خودسازی، پاکیزگی و طهارت روح و رفتار تأکید دارد و متضمّن بایدها و نبایدهایی است که التزام به آنها به پاسداشت کرامت انسانی در هر فرد میانجامد. برخی دیدگاهها و سیرة عملی معصومین، علیهمالسّلام، بر شناسایی کرامت انسان، بِمَا هُوَ انسان دلالت دارد. اطلاق روایات متضمّن حُسْن خُلْق نسبت به همة آدمیان، مدارا با مردم، محبّت و دوستی با آنها حاکی از کرامت ذاتی انسان است. علاوه بر آموزههای اخلاقی، بسیاری از آموزههای حقوقی اسلام نیز بر رعایت حقوق دیگران در مناسبات اجتماعی برای اکرام و تکریم آنها دلالت دارند. لذا کرامت انسان را میتوان از مقاصد شریعت به شمار آورد.
صالح حسن زاده
چکیده
خدا، انسان و جهان سه محور اساسی اندیشهی بشری است. در طول تاریخ پرسشهای مهمی دربارهی آنها طرح شده و همهی تلاش فکری انسان متوجّه این سه کانون و یافتن پاسخهای درست و مناسب برای آن پرسشهاست. در این میان، شناخت انسان اهمیّت ویژهای دارد. در آموزههای قرآن، پس از خدا، انسان اساسیترین موضوع بهشمار آمده است. ارسال پیامبران و کتب ...
بیشتر
خدا، انسان و جهان سه محور اساسی اندیشهی بشری است. در طول تاریخ پرسشهای مهمی دربارهی آنها طرح شده و همهی تلاش فکری انسان متوجّه این سه کانون و یافتن پاسخهای درست و مناسب برای آن پرسشهاست. در این میان، شناخت انسان اهمیّت ویژهای دارد. در آموزههای قرآن، پس از خدا، انسان اساسیترین موضوع بهشمار آمده است. ارسال پیامبران و کتب آسمانی، برای رسیدن انسان به سعادت نهاییاش صورت گرفته است. قرآن با جهتدهی علوم و معارف دخیل در تربیت و هدایت انسان، علوم مادی و سکولار را عامل اصلی انحطاط انسان میداند. علوم انسانی، جاری و ساری در عرصهی علم امروز، خاستگاهاش قرن هفدهم در فرهنگ غربی است؛ روایت غربی از مفهوم انسان، محصول این علوم است؛ این مفهوم از انسان غایت علوم را به سکولار و اومانیسم فروکاسته است. انسانِ قرآن«کونِ جامع» است. کونِ جامع میتواند همهی کمالات نبات، حیوان و ملَک را در خود جمع کند. از اینرو، انسان«احسنالمخلوقین» است، پس خدای خالق او هم«احسنالخالقین» است:«فتبارک الله أحسن الخالقین». بنابراین، انسانشناسی کامل تنها با خداشناسی ممکن است. امروزه انسانشناسان بسیاری با وجود پیشرفت شگفت علوم روانشناسی و روانکاوی و علوم مرتبط دیگر از شناخت انسان اظهار ناتوانی نموده و سخن از «بحران انسانشناسی» بهمیان آوردهاند. انسانشناسان بصیر میگویند: انسان سه بعد مهم دارد: 1. بعد شخصی مادی2.بعد زندگی اجتماعی 3. بعد روحانی و معنوی.آنها که به بعد اول چشم دوخته و برای انسان آزادی مطلق قائلند، گرچه این آزادی برای انسان زیانبار باشد، از شخصیّت شگرف انسانی غافل مانده و دو بعد مهم او را از نظر انداختهاند و آنان که به دو بعد اوّل و دوم توجّه کرده و به بعد سوم نظر ندارند محیطی بهوجود میآورند که فاقد ارزشهای اصیل اخلاقی و معنوی است. در این مقاله اهداف ذیل را در نظر است: 1. بررسی ابعاد انسان از منظر قرآن. 2. تبیین جهتگیری علم از نگاه قرآن. 3. بیان برتری انسان مدل قرآن بر انسان مدل فرهنگ غربی