جمال فرزندوحی؛ میلاد اسدی
چکیده
پیوند میان قرآن و اهل بیت (ع) پیوند میان نور وروشنایی است. روایات تفسیری موجود در مجامع روایی، توضیح وتبیین قرآن است. بررسی روش تفسیری اهل‌بیت (ع) می‌تواند علاوه بر فهم عمیق تفاسیر آگاه‌ترین معلمان قرآن برای مفسران و پیروان آنها به‌عنوان راهنما، راهگشا و الگو باشد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای با تامل بر ...
بیشتر
پیوند میان قرآن و اهل بیت (ع) پیوند میان نور وروشنایی است. روایات تفسیری موجود در مجامع روایی، توضیح وتبیین قرآن است. بررسی روش تفسیری اهل‌بیت (ع) می‌تواند علاوه بر فهم عمیق تفاسیر آگاه‌ترین معلمان قرآن برای مفسران و پیروان آنها به‌عنوان راهنما، راهگشا و الگو باشد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و مطالعات کتابخانه‌ای با تامل بر روایات تفسیری امام سجاد (ع) به بررسی محورهای اساسی بینش آن امام بزرگوار با تکیه بر روش‌های تفسیری امام سجاد (ع) میپردازد. ابتدا برای هریک از روشها یک نمونه قرآنی ذکرکرده، سپس روش تفسیری امام (ع) ذیل آن آمده است. نویسندگان در این نوشتار پس از ذکر اهمیت بحث با تحلیل روایات تفسیری و ادعیه آن حضرت سعی کرده‌اند تا روش تفسیری امام سجاد (ع) را بیان کرده و درنهایت به این نتیجه برسد که مهم‌ترین روش‌های تفسیری حضرت عبارتند از: قرآن به قرآن، قرآن به روایت و قرآن با تاریخ، علم و متون ادبی است.
داود اسماعیلی؛ محمدرضا حاجی اسماعیلی
چکیده
روایات اسباب نزول از دیرباز کانون توجه مفسران و اندیشمندان قرآن‌پژوه و از ابزارهای فهم مراد الهی به شمار آمده است. با این‌حال آسیب‌هایی مانند وجود تعارض سندی روایات تفسیری با یکدیگر یا ناسازگاری محتوایی آنها با سیاق و تاریخ و اندیشۀ سلیم نیز متوجه این بخش از روایات است که موجب سلب اعتماد از آنها می‌گردد. در این پژوهش روایات ...
بیشتر
روایات اسباب نزول از دیرباز کانون توجه مفسران و اندیشمندان قرآن‌پژوه و از ابزارهای فهم مراد الهی به شمار آمده است. با این‌حال آسیب‌هایی مانند وجود تعارض سندی روایات تفسیری با یکدیگر یا ناسازگاری محتوایی آنها با سیاق و تاریخ و اندیشۀ سلیم نیز متوجه این بخش از روایات است که موجب سلب اعتماد از آنها می‌گردد. در این پژوهش روایات ناظر بر سبب نزول پنج آیۀ نخست سورۀ حجرات در بوتۀ نقد قرار گرفته است. این روایات صرف‌نظر از اختلاف تعابیر و تفاوت راویان بالغ‌بر چهارده گونه روایت متفاوت است که برخی نزول هر پنج آیه را مسبب از حادثه‌ای خاص معرفی نموده و برخی دیگر برای دو یا چند آیه، سببی مجزا ارائه داده‌اند؛ لذا در این پژوهش در کنار بررسی اسناد این روایات با ملاک قراردادن ظاهر و سیاق آیات به ارزیابی محتوایی هرکدام از آنها نیز پرداخته و به این نکته رهنمون شده است که هیچ‌یک از این روایات چهارده‌گانه به‌طور مشخص ناظر به سبب نزول واقعی این آیات نیست هرچند با توجه به مضمون آیات، بی‌تردید نزول آنها در پی وقوع جریانی خاص رخ‌داده که به‌درستی در روایات سبب نزول گزارش نشده است. همچنین برخی روایات به‌گونه‌ای است که احتمال تصحیف یا تحریف آنها بر اساس انگیزه‌های کلامی دور از ذهن نیست.
اسماعیل تاج بخش؛ زهره اله دادی دستجردی
چکیده
نکته‌‌های ارزشمندی در توضیح و تأویل بعضی از آیات قرآن کریم در منابع و تفاسیر روایی شیعه آمده که قسمتی از آنها در بخش «کتاب التفسیر» کتاب «مسند الإمام الرّضا(ع)» گردآوری شده‌است. در این مقاله نخست چهارده نکتة تفسیری از آنها انتخاب و سپس آرای مفسّران و قرآن پژوهندگان معروف دربارة هر یک از آن نکته‌ها آمده‌است؛ تا مجال ...
بیشتر
نکته‌‌های ارزشمندی در توضیح و تأویل بعضی از آیات قرآن کریم در منابع و تفاسیر روایی شیعه آمده که قسمتی از آنها در بخش «کتاب التفسیر» کتاب «مسند الإمام الرّضا(ع)» گردآوری شده‌است. در این مقاله نخست چهارده نکتة تفسیری از آنها انتخاب و سپس آرای مفسّران و قرآن پژوهندگان معروف دربارة هر یک از آن نکته‌ها آمده‌است؛ تا مجال و امکان تطبیق و مقایسه میان نظر معصوم(ع) و دیگران از میان نرود. و سپس پانزده نکتة تفسیری دیگر از فرمودههای حضرتش(ع) گزارش شده و از پرداختن به نظرهای مفسّران دیگر خودداری شده‌است تا حجم مقاله گسترده و دراز دامن و ملالانگیز نباشد.
قرآن پژوهی
طاهره محسنی؛ خدیجه احمدی بیغش
چکیده
یکى از علومی که در فهم، ترجمه و تفسیر کلام الهى تأثیر مستقیم دارد، «علم قرائات قرآن کریم» است. به همین سبب، این علم از دیرباز، موردتوجه مفسران قرآن بوده و تلاش جمعىِ ایشان بر این بوده که با توجه به قرائت‌های مختلف و تأثیر دادن آنها در فهم قرآن، بتوان بهترین برداشت را مطابق قرائت مقبول عرضه نمود. همین اثرگذارى، در تفسیر نیز خود ...
بیشتر
یکى از علومی که در فهم، ترجمه و تفسیر کلام الهى تأثیر مستقیم دارد، «علم قرائات قرآن کریم» است. به همین سبب، این علم از دیرباز، موردتوجه مفسران قرآن بوده و تلاش جمعىِ ایشان بر این بوده که با توجه به قرائت‌های مختلف و تأثیر دادن آنها در فهم قرآن، بتوان بهترین برداشت را مطابق قرائت مقبول عرضه نمود. همین اثرگذارى، در تفسیر نیز خود را مینمایاند. پرسشی که این پژوهش درصدد پاسخگویی به آن است آنکه اختلاف قرائات در فهم و تفسیر برخی از آیات سوره بقره چه تأثیری دارد؟ لذا پس از مرور بر تعاریف و عناوین پایهای، فرش الحروف آیات سوره بقره که اختلاف قرائات از میان هفت قرائت مشهور (قرائات سبع)، بر تفسیر آنان تأثیر دارند شمارش و مورد بررسی و مقایسه قرارگرفته است. از رهگذر این بررسى و مقایسه، میزان تطابق برخی تفاسیر با روایت حفص از عاصم به‌عنوان مشهورترین قرائت در میان مسلمانان مشخص خواهد شد.
قرآن پژوهی
وحیده شهریاری؛ حسین خاکپور
چکیده
هر یک از سه دین توحیدی (اسلام، یهودیت و مسیحیت) کتب مقدس خاص خود را دارند و کتاب‌های آسمانی از زمان آدم(ع) تا زمان پیامبر(ص) برنامة واحدی را ارائه داده‌اند که دعوت به توحید است. همچنین، این کتاب‌ها اصول و مشترکاتی دارند؛ به عنوان نمونه از مهم‌ترین آنها می‌توان به ذکر داستان انبیاء اشاره کرد. بنابراین، مفسران قرآن کریم در تفسیرهایی ...
بیشتر
هر یک از سه دین توحیدی (اسلام، یهودیت و مسیحیت) کتب مقدس خاص خود را دارند و کتاب‌های آسمانی از زمان آدم(ع) تا زمان پیامبر(ص) برنامة واحدی را ارائه داده‌اند که دعوت به توحید است. همچنین، این کتاب‌ها اصول و مشترکاتی دارند؛ به عنوان نمونه از مهم‌ترین آنها می‌توان به ذکر داستان انبیاء اشاره کرد. بنابراین، مفسران قرآن کریم در تفسیرهایی که از قرآن ارائه داده‌اند، از مطالب عهدین نیز بهره جستهاند و در واقع، شناخت رویکردهای مفسران در بهره‌گیری از عهدین سبب می‌شود تا بدانیم مفسران در برابر مطالب عهدین و استفاده از آن در تفسیر خود چه موضعی دارند. مقالة حاضر با روش توصیفیـ تحلیلی به بررسی رویکردهای مفسران در بهره‌گیری از عهدین پرداختهاست و نتیجه می‌گیرد که مفسران در بهره‌گیری از عهدین چهار رویکرد اثباتی حداکثری، اثباتی حداقلی، نفیی و دوگانه دارند و هر یک به گونههای مختلف از مطالب عهدین استفاده کرده‌اند، به طوری که برخی از آنان مطالب عهدین را آوردهاند و به نقد کشیدهاند و برخی نیز برای تبیین و توضیح مطالب از عهدین بهره جستهاند.
علی شریفی؛ زهرا بختیاری
چکیده
پژوهش حاضر با روش توصیفی و مطالعات کتابخانه‌ای به مقایسة تطبیقی آرای امام موسی صدر و شیخ محمد عبده به عنوان نمونه‌هایی از عقل شیعی و نومعتزلی پرداخته، جایگاه «عقل» را نزد آنان روشن کرده‌است و از طریق استناد به نمونه‌هایی از آیات قرآن، سعی در نشان دادن استدلال عقلی آنها در تفسیر قرآن با تأکید بر مسائل اجتماعی دارد. پرسش اصلی ...
بیشتر
پژوهش حاضر با روش توصیفی و مطالعات کتابخانه‌ای به مقایسة تطبیقی آرای امام موسی صدر و شیخ محمد عبده به عنوان نمونه‌هایی از عقل شیعی و نومعتزلی پرداخته، جایگاه «عقل» را نزد آنان روشن کرده‌است و از طریق استناد به نمونه‌هایی از آیات قرآن، سعی در نشان دادن استدلال عقلی آنها در تفسیر قرآن با تأکید بر مسائل اجتماعی دارد. پرسش اصلی تحقیق چنین مطرح می‌شود: موضع مشترک امام موسی صدر و شیخ محمد عبده دربارة «عقل» و جایگاه آن در تفسیر چیست؟ در پاسخ به این سؤال، بر حجیت عقل به عنوان یکی از مدارک تفسیر عقلی تکیه می‌شود. سرانجام، با بررسی نظرات ایشان به این نتایج میرسد که هر دو در امکان فهم و جواز تفسیر قرآن برای همة انسانها اتفاق نظر دارند. همچنین، هر دو قائل به حجیت عقل در تفسیر قرآن هستند و در پایان، هر دو از عقل در تفسیر قرآن، به‌عنوان قوة درک بدیهیات، تبیین و توضیح، استنباط گزارههای نظری و تأویل بخشی از ظواهر قرآن بهرة کافی را بردهاند.
رسول محمدجعفری؛ حسن اصغرپور؛ مرتضی اوحدی
چکیده
در روش تفسیر قرآن به قرآن، یکی از قراین مقالیّه برای فهم آیات، توجه به سیاق آن‌هاست. از این رو، علامه طباطبائی که در تفسیر المیزان به روش تفسیر قرآن به قرآن عنایت ویژه‌ای داشته، به سیاق آیات اهمیت فراوانی داده‌است، آن سان که بالغ بر 2111 بار قاعدة سیاق را در فهم و تبیین آیات و روایات به کار گرفته‌است. برخلاف پژوهش‌های پیشین که تنها ...
بیشتر
در روش تفسیر قرآن به قرآن، یکی از قراین مقالیّه برای فهم آیات، توجه به سیاق آن‌هاست. از این رو، علامه طباطبائی که در تفسیر المیزان به روش تفسیر قرآن به قرآن عنایت ویژه‌ای داشته، به سیاق آیات اهمیت فراوانی داده‌است، آن سان که بالغ بر 2111 بار قاعدة سیاق را در فهم و تبیین آیات و روایات به کار گرفته‌است. برخلاف پژوهش‌های پیشین که تنها بخشی از کارکردهای سیاق را در المیزان تحقیق کرده‌اند، این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی به احصا و بررسی دقیق تمام استعمالهای سیاق در این تفسیر پرداختهاست و کارکردهای آن را در دو محور کلان ایجابی و سلبی سامان داده‌است. در محور کارکردهای ایجابی، چهارده کارکرد مختلف سیاق، از جمله بیان احکام شرعی، تاریخگذاری آیات، تبیین مبهمات، تبیین مفهوم آیات، تبیین و تعیین معنای واژگان و... به دست آمد و در محور کارکردهای سلبی سیاق نیز سه رویکرد نسبت به سیاق تبیین گردید.
محمدعلی مهدوی راد؛ مهدی حبیب‌اللّهی؛ سعید آخوندی یزدی
چکیده
کتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن1 اثر برویس فاج (Bruce fudge) از جملة مهم‌ترین آثار خاورشناسان دربارة تفسیر مجمع‌البیان به حساب می‌آید. بررسی کتاب نشان می‌دهد که با وجود ابتکار و تلاش نویسنده در خلق برخی مطالب، کاستی‌ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می‌خورد. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی فاج و آثار وی، گزارشی از محتوای کتاب ...
بیشتر
کتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن1 اثر برویس فاج (Bruce fudge) از جملة مهم‌ترین آثار خاورشناسان دربارة تفسیر مجمع‌البیان به حساب می‌آید. بررسی کتاب نشان می‌دهد که با وجود ابتکار و تلاش نویسنده در خلق برخی مطالب، کاستی‌ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می‌خورد. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی فاج و آثار وی، گزارشی از محتوای کتاب ارائه شده است و در مقام بررسی، آرای وی در دو بخش نقد محتوایی و نقد منابع ارزیابی شده است. بر اساس بخشهایی از کتاب، نویسنده بر این باور است که طبرسی آیات قرآنی را مطابق با عقیدة خویش تفسیر کرده است و باورهای وی نقش تعیینکنندهای در تفسیر مجمع‌البیان دارد. در ادعایی دیگر نیز مجمع‌البیان را رونوشت و کپیبرداری از تبیان شیخ طوسی دانسته که غالباً همان کلمات با اندک تغییری جایگزین شدهاند. در این مقاله، به نقد و بررسی ادعاهای مذکور پرداخته شده است.
علی کربلایی پازوکی؛ سید صدر الدین طاهری
چکیده
از دیدگاه قرآن کریم، انسان برترین آفریدة الهی است و به همین دلیل، دربارة او فراوان در این کتاب سخن گفته شده است و قضاوت‌هایی دربارة او و کارهایش صورت گرفته است. با توجّه به اهمیّت انسان‌شناسی ارزشی و تأثیر آن در رفتار آدمی، در این مقاله قضاوت‌های قرآن دربارة انسان را در دو گروه، ویژگی‌های ستایش‌آمیز و ویژگی‌های نکوهش‌آمیز، جمع‌آوری ...
بیشتر
از دیدگاه قرآن کریم، انسان برترین آفریدة الهی است و به همین دلیل، دربارة او فراوان در این کتاب سخن گفته شده است و قضاوت‌هایی دربارة او و کارهایش صورت گرفته است. با توجّه به اهمیّت انسان‌شناسی ارزشی و تأثیر آن در رفتار آدمی، در این مقاله قضاوت‌های قرآن دربارة انسان را در دو گروه، ویژگی‌های ستایش‌آمیز و ویژگی‌های نکوهش‌آمیز، جمع‌آوری و طبقه‌بندی و به‌اختصار با توجّه به بعضی از تفاسیر شیعه و سنّی، معاصر و متقدّم مقایسه و تحلیل کرده‌ایم. از منظر قرآن، انسان از چه جهاتی قابل ستایش و از چه نظر سزاوار نکوهش است و در سنجش کمّی وکیفی، نسبت این ابعاد چگونه، و اصالت با کدام یک از این دو ویژگی مهمّ انسان است. پرسش اساسی در این مسئله آن است که حکمت توصیف‌های دوگانة قرآن از انسان چیست؟ این تحقیق با رویکرد نظری و به شیوة کتابخانه‌ای و با روش توصیفی و هرمنوتیکی در صدد دریافت دیدگاه قرآن نسبت به پرسش‌های تحقیق است. از این تحقیق فهمیده شد که تمام غرایز و صفاتی که ذات انسان بر اساس آن سرشته شده (مثبت یا منفی)، لازمة کمال و مقدّمة تعالی و رشد انسان است و اگر بعضی از ویژگی‌های انسان در آیاتی از قرآن مورد نکوهش قرار گرفته، ناظر به آن جهتی است که انسان آن را در مسیر غیرصحیح و خارج از حدّ اعتدال به کار می‌گیرد و یا نکوهش نسبی است؛ یعنی وقتی انسان در بعضی از جهات با بعضی از موجودات مقایسه و یا با عظمت الهی سنجیده می‌شود، صفات نقص به او نسبت داده می‌شود. بدین ترتیب، چرایی توصیف‌های دوگانة قرآن از انسان معلوم می‌گردد و تعارض ظاهری بین آیات ستایش‌آمیز و نکوهش‌آمیز برطرف می‌شود.
سید یوسف محفوظی؛ قاسم بستانی؛ نصره باجی
چکیده
چکیده ائمّة اطهار(ع) مفسّران راستین قرآن کریم هستند. آنچه امام معصوم دربارة قرآن تفسیر می‌نماید، همان سخن قرآن است؛ چراکه آنان قرآن ناطق‌اَند وعلم تفسیر آن را از رسول خدا(ص) اخذ کرده‌اند. از آنجا که آن بزرگواران داناترین این افراد به معارف قرآن بعد از آن حضرت(ص) می‌باشند، در این تحقیق بر آن شدیم تا به روایات امام باقر(ع) در باب این علوم ...
بیشتر
چکیده ائمّة اطهار(ع) مفسّران راستین قرآن کریم هستند. آنچه امام معصوم دربارة قرآن تفسیر می‌نماید، همان سخن قرآن است؛ چراکه آنان قرآن ناطق‌اَند وعلم تفسیر آن را از رسول خدا(ص) اخذ کرده‌اند. از آنجا که آن بزرگواران داناترین این افراد به معارف قرآن بعد از آن حضرت(ص) می‌باشند، در این تحقیق بر آن شدیم تا به روایات امام باقر(ع) در باب این علوم بپردازیم. مقالة حاضر گونهها و روش‌های تفسیری امام باقر(ع) را بررسی کرده است و نتیجه می‌گیرد که امام(ع) در سخنان خود، بسته به ظرفیّت و فضای حاکم، به روش‌های گوناگون، از جمله علوم قرآنی، تفسیر قرآن با قرآن، تفسیر قرآن با سنّت، جری و تطبیق، بیان تمثیلهای قرآنی، بیان باطن و ظاهر قرآن، زدودن شبهات، بیان مصداقی آیات و بُعد تربیتی و... از معارف قرآن را تبیین فرموده است.
داوود معماری؛ فاطمه خامدا
چکیده
چکیده خداوند در زبان دینی، وجود برتر است و نه تنها ذات مقدّس، بلکه صفات و کلام او را در قیاس با سایر موجودات نمی‌توان شناخت. آیات وحیانی هرچند کلام خدا، امّا خطاب به آدمی و برای رساندن او به کمال و سعادت حقیقی محسوب می‌‌شوند و فقط با درک و فهمی دارای ضابطه جذب فطرت الهی وی خواهند شد. لذا فهم متن وحیانی و درک مراد جدّی خداوند، انسان ...
بیشتر
چکیده خداوند در زبان دینی، وجود برتر است و نه تنها ذات مقدّس، بلکه صفات و کلام او را در قیاس با سایر موجودات نمی‌توان شناخت. آیات وحیانی هرچند کلام خدا، امّا خطاب به آدمی و برای رساندن او به کمال و سعادت حقیقی محسوب می‌‌شوند و فقط با درک و فهمی دارای ضابطه جذب فطرت الهی وی خواهند شد. لذا فهم متن وحیانی و درک مراد جدّی خداوند، انسان را در مسیر آگاهی صحیح و هدایت واقعی قرار می‌دهد. از روش‌های رایج فهم در عصر حاضر، فهم هرمنوتیکی از متن است که برخلاف ادّعای برخی مبنی بر ابتکار آن از سوی غربیان، از دیرباز مبانی و روشهایی از آن توسّط مفسّران و اندیشمندان مسلمان به کار گرفته شده است. این نوشتار به بررسی اجمالی فهم روشمندانه، و نه صرفاً و اصطلاحاً هرمنوتیکی، مفسّران از کلام الهی پرداخته، نتیجه می‌گیرد که تفسیر قرآن گاه به راستی امری سهل و ممتنع می‌نماید؛ زیرا عوامل گوناگونی در فهم مفسّر دخیل و مؤثّرند و دلیل اختلاف نظر مفسّران در تفسیر آیات و فهم معارف قرآن اغلب به حضور یا عدم حضور و شدّت و ضعف این عوامل در مقدّمات تفسیر هر یک ارتباط دارد، عواملی مانند ادبیّات آیات و بلاغت آن، جغرافیای متن (فضا و اسباب نزول آیات)، شخصیّت مفسّر، دیدگاهها و زمانة او.
علیرضا فخاری
چکیده
روش‌شناسی تفسیری یکی از مهم‌ترین علوم در حوزة قرآن‌پژوهی است که می‌تواند به شیوه‌های مختلف فهم و تفسیر قرآن را از آن استخراج نمود. میزان آشنایی مفسّر با متن و مؤلّف نیز ارتباط مستقیم با این فهم دارد. این ویژگی در حضرات معصومین (علیهم‌السّلام) به سبب قرابت ایشان با متن قرآن و عالم وحی، مطالعة روایات تفسیری را از دو بُعد دارای اهمیّت ...
بیشتر
روش‌شناسی تفسیری یکی از مهم‌ترین علوم در حوزة قرآن‌پژوهی است که می‌تواند به شیوه‌های مختلف فهم و تفسیر قرآن را از آن استخراج نمود. میزان آشنایی مفسّر با متن و مؤلّف نیز ارتباط مستقیم با این فهم دارد. این ویژگی در حضرات معصومین (علیهم‌السّلام) به سبب قرابت ایشان با متن قرآن و عالم وحی، مطالعة روایات تفسیری را از دو بُعد دارای اهمیّت مضاعف میکند. اوّل از حیث القای محتوا و دوم به جهت الگوگیری از شیوة تفسیری آنها. کلام و پاسخهای امام رضا (ع)، با قرآن و برگرفته از قرآن می‌باشد. لذا نیاز به بیان معصوم (ع) در تفسیر قرآن ضروری است و کمتوجّهی یا بیتوجّهی، موجب خروج و انحراف از مراد واقعی در آیات قرآن شود. شیوة تفسیری امام رضا (ع) در گونههای مختلفی از جمله ارشادی، تطبیق مصداقی و تطبیق فعلی و رفتاری ـ اعمّ از عملکرد و رفتار خود یا دیگران ـ ظهور دارد. در مواردی استناد به بخشی از آیه بوده است نه کُلّ آیه یا چند آیه. می‌توان گفت شیوة تفسیری معصومان (علیهم‌السّلام)، اگرچه در مواضعی برای دیگران قابل الگوبرداری است، ولی در همة موارد، شمولیّت ندارد و قابل تسرّی به افراد عادی نیست.
اسماعیل تاجبش
چکیده
«مشاکله» آرایه‌ای مشهور در علم بدیع است. در این مقاله ده مورد از آیات قرآن کریم که در آنها این آرایه مجال ظهور یافته، بررسی و تحلیل و نظر مفسّران و قرآن‌پژوهان دربارة آنها نقل و تبیین شده است. جان کلام این است که اسناد مقوله‌هایی از قبیل «ذهن» و «ضمیر» و «نَفْس» و «روح» و «استهـزاء» و «نسیان» و ...
بیشتر
«مشاکله» آرایه‌ای مشهور در علم بدیع است. در این مقاله ده مورد از آیات قرآن کریم که در آنها این آرایه مجال ظهور یافته، بررسی و تحلیل و نظر مفسّران و قرآن‌پژوهان دربارة آنها نقل و تبیین شده است. جان کلام این است که اسناد مقوله‌هایی از قبیل «ذهن» و «ضمیر» و «نَفْس» و «روح» و «استهـزاء» و «نسیان» و «مکر» و «رنگآمیزی» و ... به ذات اقدس خداوند روا نیسـت و اگر در آیات قرآن آمده، از باب همشکلسازی و نظیرهگویی و تقارن نحوی و بلاغی است که یکی از سبکهای ادبی این کتاب مقدّس به شمار می‌آید.
علی سروری مجد؛ امیر حسن علم الهدی
چکیده
پژوهش حاضر جستاری است در خصوص اسرار لفظی و معنوی ذکر شریف «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» که به اعتقاد اکثریّت دانشمندان شیعه و اهل سنّت از بهترین و مفیدترین اذکار برای یک مسلمان می‌باشد. پژوهشگر با شناختی که در زمینة علوم قرآن و حدیث دارد، با بهره‌گیری از قرآن و عترت که دو یادگار گرانبهای به‌جا مانده از پیغمبر اکرم (ص) است، سعی در اثبات ...
بیشتر
پژوهش حاضر جستاری است در خصوص اسرار لفظی و معنوی ذکر شریف «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» که به اعتقاد اکثریّت دانشمندان شیعه و اهل سنّت از بهترین و مفیدترین اذکار برای یک مسلمان می‌باشد. پژوهشگر با شناختی که در زمینة علوم قرآن و حدیث دارد، با بهره‌گیری از قرآن و عترت که دو یادگار گرانبهای به‌جا مانده از پیغمبر اکرم (ص) است، سعی در اثبات مدّعای خود دارد. در زمینة اعجاز عددی «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» تحقیقات زیادی شده که بیشتر آنهاسلیقه و ذوق شخصی است و پشتوانة معتبر علمی ندارد، ولی آیا اسرار این ذکر تنها محدود به مسائل عددی است یا جنبههای مختلف از اعجاز را در برمیگیرد. دانشمندان با بررسی دقیق دو منبع قرآن و سنّت جنبههای مختلفی از اعجاز را برای این ذکر در نظر میگیرند. در این پژوهش سعی شده با نگاهی جامع پیرامون منابع متعدّد شیعه و سنّی دربارة این ذکر تا حدِّ امکان از اسرار آن پرده بردارد.
منصور پهلون؛ قاسم درزی
چکیده
دانشمندان علوم قرآنی و مفسّران تعاریف گوناگونی از تفسیر ارائه کرده‌اند. برخی به تبیین و شرح الفاظ و ترکیبات تأکید کرده‌اند و برخی دیگر از کشف مراد الله سخن گفته‌اند. غیر از کاستی‌هایی که در این تعاریف هست، لازم است در موضوع ابزارهایی که ما را به این اهداف می‌رساند، بحث شود. در این تحقیق نشان داده شده است که دانستن ادبیّات عرب و شعر ...
بیشتر
دانشمندان علوم قرآنی و مفسّران تعاریف گوناگونی از تفسیر ارائه کرده‌اند. برخی به تبیین و شرح الفاظ و ترکیبات تأکید کرده‌اند و برخی دیگر از کشف مراد الله سخن گفته‌اند. غیر از کاستی‌هایی که در این تعاریف هست، لازم است در موضوع ابزارهایی که ما را به این اهداف می‌رساند، بحث شود. در این تحقیق نشان داده شده است که دانستن ادبیّات عرب و شعر و لغت شرط کافی برای تفسیر نیست و کسانی که با استمداد از این روش به تفسیر قرآن پرداختهاند، به لغزشهایی گرفتار شدهاند. همچنین، نیازمندی مفسّر به احادیث و اقوال پیامبر اکرم (ص) و ائمّة معصومین (ع) از اوّلیّات تفسیر محسوب می‌شود و این دستاورد توسّط شواهد بسیاری در قرآن و حدیث مورد تأیید قرار می‌گیرد.
اسماعیل تاجبخش
چکیده
آیه 33 سوره احزاب به آیه تطهیر معروف است. خداوند سبحان در این آیه، اهل بیت را از هر گونه پلیدی و پلشتی و ناپاکی مصون معرفی فرموده است. مصداق های دقیق اهل بیت کیانند؟ همه دانشمندان شیعه و گروهی از علمای اهل سنت این آیه را درباره اصحاب کساء می دانند و برخی دیگر از آنان، زنان پیامبر ص را نیز از مصادیق آن گمان می کنند. اما اینکه کدام گروه در ...
بیشتر
آیه 33 سوره احزاب به آیه تطهیر معروف است. خداوند سبحان در این آیه، اهل بیت را از هر گونه پلیدی و پلشتی و ناپاکی مصون معرفی فرموده است. مصداق های دقیق اهل بیت کیانند؟ همه دانشمندان شیعه و گروهی از علمای اهل سنت این آیه را درباره اصحاب کساء می دانند و برخی دیگر از آنان، زنان پیامبر ص را نیز از مصادیق آن گمان می کنند. اما اینکه کدام گروه در رای و اعتقاد خود بر راه صواب هستند و کدام گروه بر طریق خطا می روند؟ در این مقاله پاسخ این پرسش با ادله عقلی، نقلی و ذکر دقیق منابع در حد امکان ذکر شده است.
منصور پهلوان؛ ابراهیم اقبال
چکیده
بدون تردید داناترین شخص به قرآن و علوم آن پس از رسول خدا (ص)، حضرت علی (ع) است. بخشی از این علوم در قالب نقل، روایت و خطبه به اصحاب و معاصران ایشان انتقال یافت که در آثار و مجموعه‌های روایی و تفسیری به دوره‌های بعد منتقل گردید. یکی از این آثار، کتاب نهج‌البلاغه است که هر چند مدوِّن آن، سیّد رضی، گلچینی از خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های ...
بیشتر
بدون تردید داناترین شخص به قرآن و علوم آن پس از رسول خدا (ص)، حضرت علی (ع) است. بخشی از این علوم در قالب نقل، روایت و خطبه به اصحاب و معاصران ایشان انتقال یافت که در آثار و مجموعه‌های روایی و تفسیری به دوره‌های بعد منتقل گردید. یکی از این آثار، کتاب نهج‌البلاغه است که هر چند مدوِّن آن، سیّد رضی، گلچینی از خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌های آن حضرت (ع) را عمدتاً در پنج سالة حکومت ایشان، با رویکرد بلاغی گِرد آورده است، ولی جلوههایی از علوم قرآن همانند انواع آن، فضائل قرآن، تعلیم و تعلّم آن، آداب تلاوت، تفسیر و تأویل، واژهشناسی، محکم و متشابه و صیانت قرآن را از تحریف در آن به صورت ابتکاری می‌توان به دست آورد.
کریم علی محمدی
چکیده
با توجّه به آثار علاّمه قاضی روشن می‌شود که ایشان تفسیر قرآن را با روش «تفسیر قرآن به قرآن» انجام می‌دادند و در این روش فهم جمعی آیات قرآن و تبیین برخی آیات فرعی توسّط آیات اصلی و محوری انجام می‌گیرد و این همان روشی است که رسول اکرم (ص) و امامان معصوم، علیهم‌السّلام، به عنوان مبیِّن قرآن اِعمال می‌کردند و فقها و اصولیین در مباحث ...
بیشتر
با توجّه به آثار علاّمه قاضی روشن می‌شود که ایشان تفسیر قرآن را با روش «تفسیر قرآن به قرآن» انجام می‌دادند و در این روش فهم جمعی آیات قرآن و تبیین برخی آیات فرعی توسّط آیات اصلی و محوری انجام می‌گیرد و این همان روشی است که رسول اکرم (ص) و امامان معصوم، علیهم‌السّلام، به عنوان مبیِّن قرآن اِعمال می‌کردند و فقها و اصولیین در مباحث آیاتالاحکام بر همین مبنا عمل میکنند. بر همین اساس، در تمسّک به عامّ و مطلق از وجود مخصّص و مقیّد، تفحّص میکنند. علاّمه طباطبائی روش تفسیری و فقهالحدیثی خود را مدیون شاگردی مرحوم قاضی میداند و روش ایشان در«المیزان» بر اساس تفسیر قرآن به قرآن می‌باشد. با بررسی شرح دعای سمات و اشعار غدیریّه مرحوم قاضی روشن می‌گردد که ایشان ادیبی متبحّر و مفسّر عقلی بودند که این مطلب از بیانات گوناگونش نیز آشکار می‌گردد.
سید صدرالدین طاهری
چکیده
در این مقاله پرسش اصلی این است که روش صحیح تفسییر قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی چیست؟ و پاسخ اصلی این است که روش صحیح تفسیر قرآن از دیدگاه ایشان، روشی است که متضمّن «خلوص» باشد و هرچه خلوص تفسیر بیشتر باشد، آن‌روش صحیح‌تر و مستحکم‌تر است. ذیل این پرسش و پاسخ و بعد از مستندسازی و توضیح پاسخ، پرسش‌های ذیل مطرح و پاسخ داده ...
بیشتر
در این مقاله پرسش اصلی این است که روش صحیح تفسییر قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی چیست؟ و پاسخ اصلی این است که روش صحیح تفسیر قرآن از دیدگاه ایشان، روشی است که متضمّن «خلوص» باشد و هرچه خلوص تفسیر بیشتر باشد، آن‌روش صحیح‌تر و مستحکم‌تر است. ذیل این پرسش و پاسخ و بعد از مستندسازی و توضیح پاسخ، پرسش‌های ذیل مطرح و پاسخ داده می‌شود. الف) خلوص به چه معناست؟ خلوص بدینمعناست که در تفسیر آیات فقط بر آیات دیگر و بر گفتار پیامبر (ص) و ائمّه معصومین (علیهم‌السّلام) تکیه شود. ب) آیا شیوهی فوق بعد از پیامبر (ص) بهگونهی کامل مورد استفاده قرار گرفته است؟ پاسخ علامه به این پرسش منفی است. ج) چه عواملی موجب انحراف تفسیر قرآن از شیوهی صحیح گردیده است؟ که پاسخ این سؤال در متن مقاله آمده است. د) چارهی کار از دیدگاه علامه چیست؟ که پاسخ به اینگونه سؤالات در متن مقاله آمده است. ه) دربارهی اصلی که علامه طباطبایی در مورد تفسیر صحیح قرآن نهادهاند چه می‌توان گفت؟ حداقل این است که در اینمورد جای چندپرسش هست که مطرح خواهد شد.
صالح حسن زاده؛ حدیثه سلیمانی
چکیده
آن روز که بار دیگر درِ رحمت الهی بر روی بندگان گشوده شد و کوه حرا میزبان اوّلین آیات حیات‌بخش الهی و خاتم‌النّبیین (ص) و جبرئیل امین (ع) بود، قلب محمد (ص) مدخل و منزل نزول وحی الهی شد و او به امر اله خواند: «إقرَأ باسمِ ربِّک الّذی خَلَق ...». او که تا دیروز چیزی از این آیات نمی‌دانست، حال آیات الهی را می‌خواند و مأمور است که اینها ...
بیشتر
آن روز که بار دیگر درِ رحمت الهی بر روی بندگان گشوده شد و کوه حرا میزبان اوّلین آیات حیات‌بخش الهی و خاتم‌النّبیین (ص) و جبرئیل امین (ع) بود، قلب محمد (ص) مدخل و منزل نزول وحی الهی شد و او به امر اله خواند: «إقرَأ باسمِ ربِّک الّذی خَلَق ...». او که تا دیروز چیزی از این آیات نمی‌دانست، حال آیات الهی را می‌خواند و مأمور است که اینها را به مردم برساند. امّا این مردمی که سالیان دراز با فرهنگ و آداب آباء و اجدادی‌شان خو گرفته‌اند، چطور می‌توانند دست از حداقل بخشی از آنها بکشند و آنها را رها کنند و سخنان مُرسل الهی را گوش فراداده و بپذیرند؟! شخص نبی (ص) چگونه و به چه ترتیب باید رسالت الهی خویش را برایشان مطرح و بازگو نماید؟! آیا این رسالت همانگونه که عدّه‌ای از جمله مستشرقان ادّعای آن را دارند، مختصِّ جامعه‌ای خاصّ، قبیله‌ای منفرد، ن‍ژادی ویژه و ... می‌باشد یا نه، شامل تمام مردم در تمام اعصار و تمام مکان‌ها می‌شود؟ آیا راهی برای پاسخ‌دادن به اشکال آنانی نیست که امر رسالت نبی گرامی را منحصر به شرایط و افراد و زمان و مکان می‌نمایند؟ و ... اینها مطالبی است که سعی‌شده در این پژوهش بررسی شود و گفته خواهد شد که دین اسلام و رسالت الهی پیامبر (ص) تخصیص‌بردار و محدودیّت‌بردار نیست، بلکه فراگیر و همگانی است.
