قرآن پژوهی
زینب شمس؛ راضیه سادات میرزاده
چکیده
دکتر نصر حامد ابوزید، متفکر مصری است که همواره به عنوان یک چهره نومعتزلی قلمداد میشود، اخیراً برخی محققان از ترکیبی بودن نظرات وی نتیجه گرفتهاند که ایشان روش منحصر به خود را داشته که محصور به هیچ جریانی نیست و یا تنها با اتکاء بر یک نظریه ابوزید، پیوند وی با نومعتزله را مورد تردید قرار دادهاند. نوشتار حاضر، با نگاهی جامع به روش ...
بیشتر
دکتر نصر حامد ابوزید، متفکر مصری است که همواره به عنوان یک چهره نومعتزلی قلمداد میشود، اخیراً برخی محققان از ترکیبی بودن نظرات وی نتیجه گرفتهاند که ایشان روش منحصر به خود را داشته که محصور به هیچ جریانی نیست و یا تنها با اتکاء بر یک نظریه ابوزید، پیوند وی با نومعتزله را مورد تردید قرار دادهاند. نوشتار حاضر، با نگاهی جامع به روش تحلیلی-تطبیقی درصدد ارزیابی صحت انتساب ابوزید به مکتب اعتزال قدیم و جدید است، بدین منظور ابتدا نظریات ایشان را در چند مبحث (فارغ از ارزیابی و نقد) بیان نموده و سپس با معتزله و نومعتزله مقایسه شده است. ضمن اذعان به تفاوتهای معتزله با نومعتزله، مشخص شد دیدگاههای ابوزید به رغم رویکرد عقلگرایانهاش، در مواردی با معتزلیان قدیم تفاوت دارد و در موارد متعدّدی مشابه نومعتزلیان است، لذا همسویی ابوزید با مکتب اعتزال غیرقابل انکار است، اختلاف نظریات وی با معتزلیان قدیم و کثرت مشابهت آرائش با نومعتزلیان، قرابت آراء او با نومعتزلیان را نتیجه میدهد.
حسن رضایی هفتادر؛ محمد قاسمی شوب؛ صفر نصیریان
چکیده
امروزه بحث قلمرو دین، از مباحث مهم در دنیای اسلام است. سید احمدخان هندی، اولین متفکری است که در تحدید قلمرو قرآن و سنّت بهعنوان دو منبع مهم دین سخن گفته است. دیدگاههایی که وی دراینباره ارائه کرده است، در چهار محور بررسی و ارزیابی میشود: سید احمدخان آیاتی از قرآن را که حاکی از قوانین دنیوی است، به معنایی مادی تأویل میکند؛ بر اساس ...
بیشتر
امروزه بحث قلمرو دین، از مباحث مهم در دنیای اسلام است. سید احمدخان هندی، اولین متفکری است که در تحدید قلمرو قرآن و سنّت بهعنوان دو منبع مهم دین سخن گفته است. دیدگاههایی که وی دراینباره ارائه کرده است، در چهار محور بررسی و ارزیابی میشود: سید احمدخان آیاتی از قرآن را که حاکی از قوانین دنیوی است، به معنایی مادی تأویل میکند؛ بر اساس دیدگاه وی، سنت، روحِ پیام الهی و تفسیر آن بهشمار میآید که ازاینجهت شبیه کتب مقدس است. به اعتقاد سید احمد خان، سنت بهطور عمده با معیار عقل سنجیده میشود؛ ازنظر وی، مسائل اخروی تنها حوزه وحی سنت است. مهمترین نقدهایی که بر دیدگاههای وی وارد است، عبارتاند از: عقل و تجربه انسان در شناخت همه راههای معرفت، محدودیت دارد؛ ازاینرو، تابع قرار دادن قوانین حاکم بر زندگی دنیوی انسان در ابعاد اجتماعی -سیاسی، از قوانین مطرح در علوم تجربی، خطاست. تشبیه وحی سنت به وحی کتب مقدس، درحالیکه تفاوتهای مهمی بین این دو است، وجهی ندارد. تفسیر بودن جزئیات وحی سنّت، ناشی از دیدگاه سید احمدخان درباره ماهیت وحی و جنبه بشری دادن به آن است. قلمرو وحی سنّت، مسائل مهم اجتماعی -سیاسی را نیز در برمیگیرد.
سیدسعید شرفالدین طباطبائی؛ سیدحجت طباطبایی
چکیده
صدرالمتألّهین در بحث تقسیم وحی، تعلیم را به سه نوع تعلیم بشری، تعلیم مَلَکی و تعلیم الهی تقسیم میکند. ازنظر علامه، «وحی الهی» به سه صورت مطرح است؛ «وحی»، «سخنی از پشت حجاب» و «گفتاری که بهوسیله مَلکی رسانده میشود»؛ اما حقیقت آن یک معنا و مفهوم است و آن اینکه جبرئیل آن را احساس میکند، با خود به زمین میآورد ...
بیشتر
صدرالمتألّهین در بحث تقسیم وحی، تعلیم را به سه نوع تعلیم بشری، تعلیم مَلَکی و تعلیم الهی تقسیم میکند. ازنظر علامه، «وحی الهی» به سه صورت مطرح است؛ «وحی»، «سخنی از پشت حجاب» و «گفتاری که بهوسیله مَلکی رسانده میشود»؛ اما حقیقت آن یک معنا و مفهوم است و آن اینکه جبرئیل آن را احساس میکند، با خود به زمین میآورد و در جان پیغمبر قرار میدهد. از اهداف این نوشتار، بیان خصوصیات ادراک وحیانی ازنظر این دو حکیم متألّه است که با روش توصیفی - تحلیلی و در قالب تحقیق کتابخانهای ارائه شده است. از نتایج این بحث در نظر صدرالمتألهین اینکه آنچه بر قلب نبی اکرم(ص) نازلشده، حقائق قرآن است؛ نه الفاظ یا نوشته آن؛ ازاینرو قلب نبی، نور عقلی قرار دادهشده که به سبب آن نور، حقایق اشیا در آن مانند نوری آشکار و منورند. به اعتقاد او آنچه در مسئله وحی هست، درک شهودی یک واقعه یا یک حقیقت عرفانی است که این ادراک جز با صعود نفس به مصدر وحی محقق نمیشود. علامه طباطبائی نیز معتقد است که وحی، کلام خفی و تفهیم به طریق اشاره است. او آن را ادراکی بشری و شعوری مرموز میداند که فراتر از عقل و حس و با پشتوانه امر غیبی است؛ پس منشأ الهی دارد و با خرق عادت، به نبی داده شده است.
محمد حسین بیات
چکیده
در این مقاله نخست سخنان قرآن مجید با برخی از احادیث معتبر دربارهی معرّفی قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) نقل شده است. در این بخش با استناد به آیات و احادیث، عصمت قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) از هر نوع خطا به اثبات رسیده است. سپس همهی شبهههای شبههسازان در هشت عنوان کلّی نقل و بررسی شده و سرانجام به یکیک آنها در حدِّ یک مقاله بهگونهای ...
بیشتر
در این مقاله نخست سخنان قرآن مجید با برخی از احادیث معتبر دربارهی معرّفی قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) نقل شده است. در این بخش با استناد به آیات و احادیث، عصمت قرآن کریم و پیامبر اکرم(ص) از هر نوع خطا به اثبات رسیده است. سپس همهی شبهههای شبههسازان در هشت عنوان کلّی نقل و بررسی شده و سرانجام به یکیک آنها در حدِّ یک مقاله بهگونهای مستدل پاسخ داده شده است.