ORIGINAL_ARTICLE
امیر مؤمنان(ع) و مؤلفههای فرهنگ «جاهلیت»، با تکیه بر ترسیم نهجالبلاغه
فرهنگ، مجموعة پیچیدهای شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنن وخلاصه، همة عادات، رفتار و ضوابطی است که فرد به عنوان عضو جامعه، از اجتماع خود فرامیگیرد. در مفهومشناسی جاهلیت در قرآن و نهجالبلاغه، به تقابل جهل با عقل و حلم رهنمون میشویم. عقل مفهوم جامعی است که شامل علم و دانش، فهم و تعقل امور و عمل به اوامر الهی، حسنات و نیکیها میشود. در مقابل، جهل صفت فضیلتسوزی است که علم و دانش، فهم و عمل به دستورهای الهی را یکسره نابود میکند. جاهلیت محدود به برههای از زمان نیست و به همین دلیل، قرآن آن را به «اولی» و «اُخری» تقسیم نمودهاست. امیر مؤمنان(ع) نکات متعددی را دربارة ویژگیهای عصر جاهلی فرمودهاند که میتوان آنها را به دو محور کلی تقسیم نمود: نکاتی دربارة فرهنگ دینیِ آن عصر، و نکاتی دربارة فرهنگ اجتماعی آن. مقالة حاضر با روش تحلیلیـ توصیفی هر یک از دو قِسم فوق را با شش مؤلفه به بحث مینشیند.
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11785_3ba690e5c03a11fbb8ea991efad4c474.pdf
2018-09-23
7
35
10.22054/ajsm.2019.4821.1175
امیرالمؤمنین(ع)
نهجالبلاغه
فرهنگ
جاهلیت
اجتماع
قرآن
رضا
مرادی سحر
allamehclass91.moradisahar@gmail.com
1
کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
زهره
اخوان مقدم
dr.zo.akhavan@gmail.com
2
دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران
AUTHOR
سید مجید
نبوی
majidnabavi1366@gmail.com
3
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران
AUTHOR
نهجالبلاغه.
1
ابنابیالحدید، عزالدین ابوحامد. (1337). شرح نهجالبلاغه. چ1. قم: کتابخانة عمومی آیتالله مرعشی نجفی.
2
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1375). شرح نهجالبلاغه؛ جلوة تاریخ. ترجمة محمود مهدوی دامغانی. چ2. تهران: نشر نی.
3
ابناثیر جزری، مبارکبن محمد. (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. چ4. قم: مؤسسة مطبوعاتی اسماعیلیان.
4
ابنفارس، احمد. (بیتا). معجم مقاییس اللغة. چ1. قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
5
ابنمنظور، محمدبن مکرم. (بیتا). لسان العرب. چ3. بیروت: دار صادر.
6
ابنمیثم بحرانی، میثمبن علی. (1362). شرح نهجالبلاغه. چ2. قم: دفتر نشرالکتاب.
7
ابنهشام حمیری معافری، عبدالملک. (بیتا). السیرة النبویة. بیروت: دار المعرفة.
8
انصاری قمی، محمد علی. (بیتا). چ 2. تهران: بینا.
9
البلاذری، أحمدبن یحیی. (1988م.). فتوح البلدان. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
10
تهانوی، محمدعلیبن علی. (بیتا). کشاف اصطلاحات الفنون. چ1. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
11
جوهری، اسماعیلبن حماد. (بیتا). الصحاح. تحقیق و تصحیح احمد عبد الغفور عطار. چ1. بیروت: دار العلم للملایین.
12
حسینی شیرازی، سید محمد. (بیتا). توضیح نهجالبلاغه. تهران: دار التراث الشیعه.
13
خوانساری، جمالالدین محمد. (1408ق.). شرح غررالحکم و دررالکلم. چ4. تهران: منشورات جامعه.
14
الخوری الشرتونی اللبنانی، سعید. (1992م.). اقربالموارد فی فصح العربیه والشوارد. ط2. بیروت: مکتبه اللبنان.
15
دائرة المعارف قرآن کریم. (1389). چ2. قم: مرکز فرهنگ و معارف قرآن، مؤسسة بوستان کتاب.
16
راغب اصفهانی، حسینبن محمد. (1412ق.). المفردات فی غریب القرآن. چ1. بیروت ـ دمشق: دارالعلم الدار الشامیة.
17
روحالامینی. محمود. (1365). زمینة فرهنگشناسی. تهران: ایران چاپ.
18
زمخشری، محمودبن عمر. (بیتا). أساسالبلاغة. چ1. بیروت: دار صادر.
19
شریف الرضی، محمدبن حسین. (1414ق.). نهجالبلاغة. محقق و مصحح صبحی صالح. چ1. قم: هجرت.
20
شکری الآلوسی، محمود. (بیتا). بلوغ الارب فی معرفة أحوال العرب. محقق محمد بهجة الاثری. بیروت ـ لبنان: دارالکتب العلمیه.
21
شوشتری، محمدتقی. (1376). بهجالصباغة فی شرح نهجالبلاغة. چ1. تهران: امیر کبیر.
22
الشهرستانی، محمدبن عبد الکریم. (بیتا). الملل والنحل. بیروت ـ لبنان: دار المعرفة ـ دار المعرفة للطباعة والنشر والتوزیع.
23
طبری، محمدبن جریر. (1412ق.). جامعالبیان فی تفسیر القرآن. چ1. بیروت: دار المعرفة.
24
طوسی، محمدبن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. چ1. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
25
العروسی الحویزی، عبدعلیبن جمعة. (1415ق.). تفسیر نور الثقلین. چ4. قم: اسماعیلیان.
26
علی، جواد. (1422ق./ 2001م.). المفصل فی تاریخ العرب قبل الإسلام. ط4. بیروت: دار الساقی.
27
فخر رازی، محمدبن عمر. (1420ق.). مفاتیح الغیب. چ3. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
28
فراهیدی، خلیلبن احمد. (بیتا). کتاب العین. چ2. قم: نشر هجرت.
29
فیومی، احمدبن محمد. (بیتا). المصباح المنیر. چ2. قم: مؤسسة دار الهجرة.
30
قزوینی حایری، سید محمدکاظم. (1381). شرح نهجالبلاغه. بیروت: مطبعة المنیمنة.
31
کراجکی، محمدبن علی. (1410ق.). کنز الفوائد.تحقیق عبدالله نعمة. قم: دارالذخائر.
32
الکلبی، ابو المنذر هشامبن محمد. (1364). الأصنام. تحقیق احمد زکی باشا. چ2. القاهرة ـ افست تهران (همراه با ترجمه): نشر نو.
33
کلینی، محمدبن یعقوب. (1407ق.). الکافی. چ4. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
34
مغنیه، محمد جواد. (1400ق.). فی ضلال نهجالبلاغه. چ3. بیروت: دارالعلم للملایین.
35
مکارم شیرازی، ناصر. (1386). پیام امام امیر المومنین(ع). تهران: دارالکتب الإسلامیة.
36
موسوی، سید عباس. (1376). شرح نهجالبلاغه. چ1. بیروت: دارالرسول الأکرم ـ دار المحجة البیضاء.
37
نقوی قاینی خراسانی، محمدتقی. (بیتا). مفتاح السعادة فی شرح نهجالبلاغة. تهران: مکتبة المصطفوی.
38
نواب لاهیجی، میرزا محمدباقر. (بیتا). شرح نهجالبلاغه. تهران: اخوان کتابچی.
39
هاشمی خویی، حبیبالله. (1358). منهاج البراعة فی شرح نهجالبلاغه. چ4. تهران: مکتبة الإسلامیة.
40
یعقوبی، احمد بن أبییعقوب. (بیتا). تاریخ الیعقوبی. بیروت: دار صادر.
41
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل محتوای دعای 26 صحیفۀ سجادیه
بهرهبرداری از آموزههای اهل بیت، مسیر رشد و سعادت آحاد جامعه را هموار میسازد. دعای بیستوششم صحیفة سجادیه با محوریت دعا در حق همسایگان و شیعیان، یکی از آموزههایی است که میتواند در شناخت وظایف متقابل امام و امت مؤثر باشد. در این پژوهش، روش تحلیل محتوا به منظور کشف زوایای پنهان کلام امام سجاد(ع) و کاربردی کردن آن بهکار گرفته شدهاست. ضمن تحلیل کمّی وکیفی دعای مذکور، وظایف امام و امت در سه بخش وظایف اختصاصی امام، وظایف اختصاصی امت ودر پایان، وظایف متقابل آن دو شناسایی شد. در راستای تحقق وظایف یادشده، به دو جنبة اعتقادی و اخلاقی توجه شدهاست، البته بُعد اخلاقی آن بسامد بالاتری دارد. تأکید بر شناخت امام در بخش اعتقادی وتوجه به تحکیم روابط عاطفی آحاد امت، یاری رساندن به یکدیگر و نیز تنظیم رفتار و نوع تعامل هریک با دیگران از مؤلفههای اخلاقی است که در دعای حضرت بدان پرداخته شدهاست. دستاورد کاربردی کردن آموزههای اسلامی، گام برداشتن در مسیر سلامت زیست اجتماعی و بهرهمندی از جامعهای ایدهآل خواهد بود.
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11786_0f19dfb080f961316b0b8cfa716cfee4.pdf
2018-09-23
37
61
10.22054/ajsm.2019.29954.1405
دعای 26 صحیفة سجادیه
تحلیل محتوا
امام سجاد(ع)
دعا در حق همسایگان و شیعیان
سعیده
مطیعیان نجار
saidehmotieyan@chmail.ir
1
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
فتحیه
فتاحی زاده
f_fattahizadeh@alzahra.ac.ir
2
استاد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
AUTHOR
ابنبابویه، علیبن حسین. (۱۳۶۳). الإمامة و التبصرة من الحیرة. قم: بینا.
1
ـــــــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۹۸). التوحید. قم: چاپ هاشم حسینی طهرانی.
2
ـــــــــــــــــــــــــــــ . (۱۴۱۲ق.). فضائل الاشهر الثلاثة. بیروت: چاپ غلامرضا عرفانیان.
3
ابنفارس، احمد. (بیتا). معجم مقاییس اللغة. تحقیق هارون عبدالسلام محمد. قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
4
ابوداوود، سلیمانبن اشعث. (۱۴۲۱ق.). سنن أبی داوود. قاهره: بیتا.
5
ابوزهره، محمد. (۱۹۸۹م.). تاریخ المذاهب الإسلامیة. بیروت: دار الفکر العربی.
6
ابنحنبل، احمد. (بیتا). مسند الإمام أحمدبن حنبل. بیروت: دار صادر.
7
انصاریان، حسین. (۱۳۷۳). دیار عاشقان: تفسیر جامع صحیفة سجادیه. چ ۱. تهران: پیام آزادی.
8
ایجی، میر سید شریف. (1325). شرح المواقف. تصحیح بدرالدّین نعسانی. قم: الشریف الرضی.
9
برقی، احمدبن محمد. (1330). کتاب المحاسن. تهران: چاپ جلالالدّین محدث ارموی.
10
بلاذری، احمدبن یحیی. (۱۴۱۷ق.). أنساب الأشراف. بهکوشش سهیل زکّار و ریاض زرکلی. بیروت: دار الفکر.
11
ترمذی، محمدبن عیسی. (1403ق.). سنن الترمذی و هو الجامع الصحیح. ج۳ و ۵. بیروت: چاپ عبدالرّحمن محمد عثمان.
12
تهرانی، آقابزرگ. (1403ق.). الذریعةالی تصانیف الشیعة. ایران ـلبنان: بینا.
13
جانیپور، محمد و رضا شکرانی. (1392). «رهاوردهای استفاده از روش "تحلیل محتوای کمّی" در فهم احادیث». پژوهشهای قرآن و حدیث. د 46. ش 2. صص 27ـ57.
14
جعفریان، رسول. (1388). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی. تهران: نشر علم.
15
جوهری، اسماعیلبن حماد. (1376). الصحاح: تاج اللغةو صحاح العربیة. قاهره: چاپ احمد عبدالغفور عطار.
16
حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله. (۱۴۰۶ق.). المستدرک علی الصحیحین. بیروت: چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی.
17
حسینی مدنی، سید علیخان. (۱۴۰۹ق.). ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
18
دوانی، جلالالدّین. (1391). اخلاق جلالی. تهران: اطلاعات حکم و معرفت.
19
سهمی، حمزةبن یوسف. (بیتا). تاریخ جرجان. بیروت ـ لبنان: عالم الکتب.
20
شهرستانی، محمدبن عبدالکریم. (1364). الملل و النحل. تحقیق محمد بدران. قم: الشریف الرضی.
21
الصحیفة السجادیة. (1376). چ1. قم: بینا.
22
ــــــــــــــــ. (1380). ترجمة سید صدرالدّین بلاغی. با مقدمهای از آیتالله مرعشی نجفی. تهران: دارالکتب الإسلامیه.
23
الصحیفة کامله السجادیة. (1390). ترجمة جواد قیومی اصفهانی. چ2. قم: دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیه).
24
صلیبا، جمیل. (1370).واژهنامة فلسفه و علوم اجتماعی: فارسی ـ عربی ـ فرانسه ـ انگلیسی ـ آلمانی ـ لاتین. ترجمة کاظم برکنیسی و دیگران. تهران: بینا.
25
طباطبایی، سید محمدحسین. (1390). المیزان فی تفسیر القرآن. 20 جلد. چ2. لبنان ـ بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
26
طبرسی، الحسنبن الفضل. (1410ق.). مکارم الأخلاق. قم: انتشارات مؤسسة الأعلمی.
27
طوسی، محمدبن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. 10 جلد. لبنان ـ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
28
عسکری، ابوهلال. (1412ق.). معجم الفروق اللغویة. قم:بیتا.
29
فراهیدی، خلیلبن احمد. (1410ق.). العین. تصحیح مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی. قم: نشر هجرت.
30
فیض کاشانی، محمدبن مرتضی. (۱۴۰۷ق.). تعلیقات علی الصحیفة السجادیة. تهران: مؤسسة البحوث و التحقیقات الثقافیه.
31
کلینی، محمدبن یعقوب. (1407ق.). الکافی. چ4. تهران: الإسلامیة.
32
گولد، جولیوس و ویلیام کولب. (1384). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمة محمدجواد زاهدی. چ2. تهران: نشر مازیار.
33
لیثی واسطی، علیبن محمد. (۱۳۷۶). عیون الحکم و المواعظ. قم: چاپ حسین حسنی بیرجندی.
34
متقی الهندی، علیبن حسامالدّین. (۱۴۰۹ق.). کنزالعمال فی سنن الأقوال والأفعال. بیروت: چاپ بکری حیانی و صفوة سقا.
35
محرمی، غلامحسن. (1382). تاریخ تشیع از آغاز تا پایان غیبت صغری. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
36
معتزلی، ابن أبیالحدید. (1415ق.). شرح نهجالبلاغه. به کوشش اعلمی. بیروت: مؤسسة اعلمی.
37
نصیرالدّین طوسی، محمدبن محمد. (1413ق.). اخلاق ناصری. تهران: الإسلامیة.
38
نوبختی، حسنبن موسی. (1404ق.). فرق الشیعه. بیروت: دار الأضواء.
39
نئوندورف، کیمبرلی ای. (1395). راهنمای تحلیل محتوا. ترجمة حامد بخشی و دیگران. چ1. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.
40
Atlas of the Middle East. (2008). 2Ed. Washington D.C: National Geographic. Pp. 80-81.
41
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی معارضات زبانی یهودِ عصرِ پیامبر(ص) بر اساس آیات قرآن کریم
با ظهور اسلام، هر روز که بر شکوه اسلام و قدرت مسلمانان افزوده میشد، یهودیان عصر پیامبر(ص) که وجود دین آسمانی جدید را برنمیتافتند، از روشهای خاصی برای رویارویی و مقابله با پیامبر(ص) بهره میجستند. از این رو، شروع به شبههپراکنی و معارضات زبانی کردند. «معارضات زبانی» تمام رویاروییهای غیرنظامی پیامبر(ص)، یعنی تمام شبههپراکنیها، جوسازی و طرح اتهامات را در بر میگیرد. در قرآن کریم، برخی معارضات به طور مستقیم (همراه با پاسخهای آنها) و برخی معارضات به طور غیرمستقیم ذکر شدهاست. همچنین، گاه از شأن نزولها و گاهی از پاسخهای قرآنی پی به معارضة یهود برده میشود. در این پژوهش، به بررسی هر دو نوع شبهه خواهیم پرداخت.
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11787_55a0159f0367d1d0926b362b528d9e75.pdf
2018-09-23
63
88
10.22054/ajsm.2019.17444.1224
معارضات زبانی
یهود
قرآن
پیامبر
مؤمنان
زهره
بابااحمدی میلانی
z.milani21@yahoo.com
1
استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
LEAD_AUTHOR
ابناثیر، عزالدّین علی. (1385/ 1965م.). الکامل فیالتاریخ. بیروت: دار صادر.
1
ابنکثیر دمشقی، اسماعیلبن عمرو. (1419ق.). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق محمدحسین شمسالدّین. بیروت: دار الکتب العلمیّة.
2
ابنمنظور، محمدبن مکرم. (1414ق.). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
3
ابنعطیّه اندلسی، عبدالحقبن غالب. (1422ق.). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمّد. بیروت: دارا لکتب العلمیّة.
4
ابنهشام، عبدالملک. (بیتا). السیرةالنبویّة. تحقیق مصطفی السقا و ابراهیم الأبیاری و عبدالحفیظ شلبی. بیروت: دار المعرفة.
5
ابوالفتوح رازی، حسینبن علی. (1408ق.). روضالجنانو روحالجنان فی التفسیر القرآن. تحقیق محمدجعفر یاحقی ـ محمدمهدی ناصح. مشهد: بنیان پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
6
آلوسی، محمود. (1415ق.). روحالمعانی فی التفسیر القران العظیم. تحقیق عبدالباری عطیة. بیروت: دار الکتب العلمیّة.
7
بحرانی، سیدهاشم. (1416ق.). البرهان فی التفسیر القرآن. تحقیق قسم الدّراسات الاسلامیّة مؤسسة البعثة. تهران: بنیاد بعثت.
8
بغوی، حسینبن مسعود. (1420ق.). معالم التنزیل فی التفسیر القرآن. تحقیق عبدالرزاق المهدی. بیروت: دار إحیاء التراث.
9
بلاغی نجفی، محمدجواد. (1420ق.). آلاء الرحمن فی التفسیر القرآن. قم: بنیاد بعثت.
10
بلخی، مقاتلبن سلیمان. (1423ق.). تفسیر مقاتل بن سلیمان. تحقیق عبدالله محمود شحاته. بیروت: دارإحیاء التراث.
11
ثعلبی نیشابوری، احمد بنابراهیم. (1422ق.). الکشف و البیان عن تفسیرالقران. بیروت: دارإحیاءالتراث العربی.
12
جعفری، یعقوب. (1383). «پندار باطل یهود دربارة بسته شدن درهای آسمان». مکتب اسلام. ش522. صص18ـ 22.
13
جوادی آملی، عبدالله. (1390). تفسیر تسنیم. تحقیق حیدرعلی ایوبی، حسین اشرفی و محمدفراهانی. قم: اسراء.
14
حسینی زبیدی، محمدمرتضی. (1391ق.). التاج العروس من جواهر القاموس. تحقیق عبدالستّار أحمد خراج. بیروت: دارالهدایة.
15
حسینی شاه عبدالعظیمی، حسینبن احمد. (1363). تفسیر اثنا عشری. ج1. تهران: انتشارات میقات.
16
حقی بروسی، اسماعیل. (بیتا). تفسیر روح البیان. بیروت: دارالفکر.
17
دروزة، محمد عزة. (1383). التفسیرالحدیث. قاهره: دارإحیاء الحدیث العربیّة.
18
راغب اصفهانی، حسینبن محمد. (1412ق.). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق صفوان عدنان داودی. بیروت ـ دمشق: دارالعلم ـ الدار الشامیة.
19
رشیدرضا، محمد. (بیتا). تفسیر القرآن الحکیم الشهیر بتفسیر المنار. بیروت ـ لبنان: دارالمعرفة.
20
زمخشری، محمود. (1407ق.). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت: دار الکتاب العربی.
21
سراج، منهاج. (1363). طبقات ناصری تاریخ ایران و اسلام. تحقیق عبدالحیّ حبیبی. تهران: دنیای کتاب.
22
سیوطی، جلالالدین. (1404ق.). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم: کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی.
23
ـــــــــــــــــــــــ . (بیتا). لباب النقول. تحقیق احمد عبدالشافی. بیروت ـ لبنان: دار الکتب العلمیّة.
24
شاذلی، سیدقطب ابراهیم. (1412ق.). فی الظلال القران. بیروت ـ قاهرة: دار الشرق.
25
شوکانی، محمدبن علی. (1414ق.). فتح القدیر. دمشق/ بیروت: دار ابن کثیر. دار الکلم الطیب.
26
شیبانی، محمدبن حسن. (1413ق.). نهجالبیان عن کشف معانی القرآن. تحقیق حسین درگاهی. تهران: بنیاد دایرةالمعارف اسلامی.
27
صادقی تهرانی، محمد. (1419ق.). البلاغ فی التفسیرالقرآن بالقرآن. قم: مؤلف.
28
طباطبائی، سید محمدحسین. (1417ق.). المیزان فی التفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیّه.
29
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1372). المیزان فی التفسیر القرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیّة.
30
طبرسی، فضلبن حسن. (1372). مجمعالبیان فی التفسیر القرآن. تحقیق محمدجواد بلاغی. تهران: ناصرخسرو.
31
طبری، محمدبن جریر. (1412ق.). جامعالبیان فی التفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
32
طریحی، فخرالدین. (1375). مجمع البحرین. تحقیق سیّداحمد حسینی. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
33
طوسی، محمدبن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. تحقیق احمد قیصر عاملی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
34
طیب، سید عبدالحسین. (1378). أطیب البیان فی التفسیر القرآن. تهران: انتشارات اسلام.
35
فخرالدین رازی، محمدبن عمر. (1420ق.). مفاتیح الغیب. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
36
فراهیدی، خلیلبن احمد. (1410ق.). کتاب العین. قم: انتشارات هجرت.
37
فیض کاشانی، حسن. (1415ق.). تفسیر الصافی. تحقیق حسین اعلمی. تهران: الصدر.
38
قاضی ابرقوه همدانی، اسحاق بن محمد. (1377).سیرت رسولالله. تحقیق اصغر مهدوی. تهران: خوارزمی.
39
قرشی، سید علیاکبر. (1371). قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیّة.
40
قرطبی، محمدبن احمد. (1364). الجامع لإحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
41
قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا. (1368).کنزالدقائق و بحر الغرائب. تحقیق حسین درگاهی. بیجا: بینا.
42
گردیزی، ابوسعید عبدالحی. (1363). زین الأخبار (تاریخ گردیزی). تحقیق عبدالحی حبیبی. تهران: دنیای کتاب.
43
مسعودی، ابوالحسن علی. (1409ق.). مروج الذهب و معادن الجوهر. تحقیق اسعد داغر. قم: دار الهجرة.
44
مصطفوی، حسن. (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
45
مظهری، محمد ثناءالله. (1412ق.). التفسیر المظهری. تحقیق غلام نبی تونسی. پاکستان: مکتبة رشدیة.
46
مغنیّه، محمدجواد. (بیتا). التفسیر المبین. قم: بنیاد بعثت.
47
مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیرنمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیّة.
48
نجفی خمینی، محمدجواد. (1398ق.). تفسیر آسان. تهران: انتشارات اسلامیّة.
49
نخجوانی، نعمتاللهبن محمود. (1999م.).الفواتح الإلهیةو مفاتح الغیبیة. مصر: دار رکابی للنشر.
50
واحدی، علیبن احمد. (1411ق.). اسباب النزول القرآن. تحقیق کمال بسیونی زغلول. بیروت ـ لبنان: دار الکتب العلمیّة.
51
ORIGINAL_ARTICLE
بازخوانی انتقادی آرای ژیلیو در اعتبارسنجی تفسیر روایی سدة نخست هجری
آغاز تفسیر از جمله مباحث مهمی است که در تاریخ تفسیر بدان توجه شدهاست. خاورپژوهان هم توجه ویژهای به این مسئله دارند. قسمتی از مقالة «تفسیر در دوران صدر اسلام و سدههای میانه» اثر ژیلیو، خاورپژوه معاصر، دربارة آغاز تفسیر و اعتبارسنجی آن است. در این اثر، ژیلیو پیشینة تفسیر روایی دورة نخستین را به طور ویژه بررسی کردهاست. از دیدگاه او، دوران نخستین تفسیر روایی به صورت شفاهی و مکتوب عبارتند از: 1ـ تفسیر پیامبر(ص) که نقطة عزیمت است. 2ـ تفسیر صحابه که دَه تن از آنان جزو مفسران مشهور هستند. 3ـ تفسیر تابعان که مثل دورة صحابه، دَه تن از آنان جزو مفسران مشهورند. 4ـ آغاز نگارش تفسیر که متأخر از سه دورة پیشین است. ژیلیو معتقد است تفسیر سه دورة اول، دورة شفاهی تفسیر بوده که مصادف با سدة نخست هجری است و از نظر کمیت روایات تفسیری و کیفیت طرق آنها اعتبار چندانی ندارد. همچنین، از دیدگاه او، تفسیر دورة چهارم، یعنی دورة کتابت تفسیر روایی، از سدة دوم آغاز میشود. از این رو، اعتبار تفسیر روایی از نظر مکتوب بودن نیز ضعیف است. اما بر اساس منابع اسلامی، تفسیر روایی دوران نخستین، برخلاف دیدگاه ژیلیو ویژگیهای زیر را دارد: 1ـ تفسیر شفاهی که شامل سه دورة اول است، از نظر کمیت روایات، تعداد راویان و طرق روایات، وسیعتر و موثقتر از آن چیزی است که ژیلیو ادعا میکند. 2ـ زمان شروع تفسیر مکتوب روایی به قبل از سدة دوم، یعنی سدة نخست بازمیگردد.
https://ajsm.atu.ac.ir/article_9721_c44a27081c31fc0939337136e45cc9a6.pdf
2018-09-23
89
120
10.22054/ajsm.2019.36646.1470
تفسیر روایی
سدة نخست
اعتبارسنجی
شفاهی
مکتوب
ژیلیو
حسن
رضایی هفتادر
hrezaii@ut.ac.ir
1
دانشیار علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
صفر
نصیریان
s.nasirian@ut.ac.ir
2
دانشآموختة دکتری مدرسی معارف اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، تهران، ایران
AUTHOR
حسین
علوی مهر
alavimehr@hotmail.com
3
دانشیار علوم قرآن و حدیث، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابن أبیالجمهور احسایی، محمدبن علی. (1403ق.). عوالی اللئالی. ج 1. قم: انتشارات سیدالشهدا.
2
ابناثیر جزری، علیبن محمد. (1409ق.). أسد الغابةفی معرفةالصحابة. ج3. بیروت: دار الفکر.
3
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (۱۳۵۱ق.).غایة النهایة. بهکوشش گ. برگشتر سر. ج1. قاهره: بینا.
4
ابنحجر عسقلانی، احمدبن علی. (بیتا). تقریب التهذیب. بیروت: دار المعرفة.
5
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1326ق.). تهذیب التهذیب. ج 2، 3، 4، 9 و 10. هند: دائرةالمعارف النظامیة.
6
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1379ق.).فتح الباری بشرح البخاری. ج ۸. بیروت: دارالمعرفه.
7
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (۱۴۱۵ق.). الإصابة فی تمییز الصحابة. بیروت: دار الکتب العلمیة.
8
ابنخلکان، شمسالدین احمد. (بیتا). وفیات الأعیان. ج 2 و 3. بیروت: دار الثقافة.
9
ابنسعد، محمد. (1420ق.). الطبقات الکبری. ج3. بیروت: دار الفکر.
10
ابن شهرآشوب، محمدبن علی. (1406ق.). مناقب آل أبیطالب. ج 1 و 2. قم: مطبعة علمیة.
11
ابنعساکر، علیبن حسن. (1394ق.). تاریخ الدمشق. ج2. دمشق: المجمع العلمی.
12
ابنکثیر، اسماعیلبن عمر. (بیتا). البدایة و النهایة. ج9. بیروت: دارالفکر.
13
ابنمردویه، احمد. (1422ق.). مناقب علیبن أبیطالب و ما نزل من القرآن فی علی. قم: دارالحدیث.
14
هلالی، ابنمزاحم ضحاک. (1419ق.). تفسیر الضحاک. تحقیق محمد شکری و احمد زاویتی. ج1. قاهره: دارالسلام.
15
ابنمغازلی، علی. (1403ق.). مناقب الإمام امیرالمؤمنین علیبن أبیطالب. بیروت: دارالأضواء.
16
ابنندیم، محمدبن إسحاق. (1398ق.). الفهرست. بیروت: دار المعرفة.
17
ابوحمزه ثمالی، ثابتبن دینار. (1420ق.). تفسیر القرآن الکریم. تحقیق عبدالرزاق محمدحسین حرزالدّین. قم: نشر الهادی.
18
ابونعیم اصفهانی، احمدبن عبدالله. (بیتا). حلیة الأولیاء. بیروت: دار الفکر.
19
اسعدی، محمد و دیگران. (1390). آسیبشناسی جریانهای تفسیری. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
20
امینی، عبدالحسین. (1410ق.). الغدیر. ج2. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
21
ایازی، سید محمدعلی. (1381). قرآن اثری جاویدان. رشت: کتاب مبین.
22
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن. (1403ق.). الذریعة إلی تصانیف الشیعه. ج4. بیروت: دارالأضواء.
23
بابایی، علیاکبر. (1381). مکاتب تفسیری. ج1. قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
24
بحرانی، سیدهاشم. (بیتا). البرهان فی تفسیر القرآن. ج2. قم: اسماعیلیان.
25
بخاری، محمدبن إسماعیل. (1422ق.). صحیح البخاری. تحقیق محمدزهیر بن ناصر الناصر. ج 1، 2، 3، 4، 5 و 6، بیروت: دار طوق النجاة.
26
برقی، احمدبن أبیعبدالله. (1383). رجال برقی. تحقیق سید کاظم موسوی. تهران: دانشگاه تهران.
27
بِرْگ، هِربِرت. (2000م.). تکوین و تکامل تفسیر در نخستین سدههای اسلامی. ریچموند انگلستان: انتشارات کرزن.
28
بلاذری، احمدبن یحیی. (۱۴۱۷ق.). کتاب جمل من أنساب الأشراف. تحقیق سهیل زرکار و ریاض زرکلی. ج4. بیروت: دارالفکر.
29
ثعلبی، احمد. (1422ق.). الکشف و البیان. ج5. بیروت: بینا.
30
جعفریان، رسول. (1368). مقدمهای بر تاریخ حدیث. قم: انتشارات فؤاد.
31
حاجی خلیفه، مصطفیبن عبدالله. (1413ق.). کشف الظنون عن اسامیالکتب و الفنون. ج1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
32
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمدبن عبدالله. (1409ق.). المستدرک علی الصحیحین. ج3. بیروت: دارالکتب العربی.
33
حجتی، محمدباقر. (1368). سه مقاله در تاریخ تفسیر و نحو. تهران: بنیاد قرآن.
34
ــــــــــــــــــــــ . (1384). پژوهشی در تاریخ قرآن کریم. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
35
حر عاملی، محمدبن حسن. (1412ق.). تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة. ج 18. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
36
حلی، حسنبن یوسف. (1381ق.). خلاصة الاقوال. نجف: کتابخانة حیدریه.
37
خضیری، محمدبن عبدالله. (1420ق.). تفسیر التابعین. ج1. ریاض: عرض و دراسة مقارنة.
38
خویی، سیدابوالقاسم. (1403ق.). معجم رجال الحدیث. ج 1، 4 و 8. بیروت: دار الزهراء.
39
داودی، حافظ شمسالدّین محمد. (1422ق.). طبقات المفسرین. بیروت: دارالکتب العلمیة.
40
ذهبی، محمدحسین. (1381ق.). التفسیر و المفسرون. ج1 و 2. قاهره: دار الکتب الحدیثة.
41
رضوان، عمربن ابراهیم. (1413ق.). آراء المستشرقین حول القرآن الکریم و تفسیره. الریاض: دار الطیبة.
42
زرکشی، بدرالدّین. (1410ق.). البرهان فی علوم القرآن. ج1 و 2. تحقیق مرعشلی. بیروت: دار المعرفة.
43
سیدبن طاووس، علی. (1363). سعدالسعود. قم: منشورات الرضی.
44
سیوطی، جلالالدّین. (1380). الإتقان فی علوم القرآن. ج2 و 4. قم: مکتبة فخرالدّین.
45
شاطبی، ابراهیمبن موسی. (بیتا). الموافقات فی اصول الشریعة. ج 9. قاهره: مکتبة التجاریة الکبری.
46
شریفی، علی. (1392). «تفسیر در دوران اولیة اسلام». قرآنپژوهی خاورشناسان. د1. ش3. صص 191ـ216.
47
شواخ، علی. (1307ق.). معجم مصنفات القرآن الکریم. ج2. بیروت: دار الکتاب العربی.
48
شوشتری، محمدتقی. (1415ق.). قاموس الرجال. ج4. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
49
شهید ثانی، زینالدّین بن علی. (1408ق.). الرعایةفی علم الدرایة. قم: کتابخانة آیتالله مرعشی نجفی.
50
شهیدی صالحی، عبدالحسین. (1381). تفسیر و تفاسیر شیعه. قزوین: حدیث امروز.
51
صالح، صبحی. (1363). علومالحدیث و مصطلحه. قم: منشورات رضی.
52
صدر، سیدحسن. (بیتا). تأسیس الشیعة لعلوم الإسلام. تهران: منشورات الأعلمی.
53
صدوق، محمدبن علی. (بیتا). الف. الامالی. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
54
ـــــــــــــــــــــــــــ . (بیتا). ب. عیون اخبار الرضا. ج2. قم: مکتبة المصطفوی.
55
ـــــــــــــــــــــــــــ . (1403ق.). الخصال. قم: جامعة مدرسین.
56
صیامیان، زهیر. «گزارش نقد کتاب شفاهی و مکتوب در نخستین سدههای اسلامی. مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. تاریخ بازبینی: 28/10/1397:
57
https://www.cgie.org.ir/fa/news/25961
58
طبرسی، احمدبن علی. (1368). الإحتجاج. ج1. نجف: دار النعمان.
59
طبری، محمدبن جریر. (1412ق.). جامعالبیان عن تأویل آیّ القرآن. ج1 و 2. بیروت: دار الکتب العلمیة.
60
طوسی، محمدبن حسن. (1380ق.). رجال الطوسی. نجف: کتابخانة حیدریه.
61
عاصمی احمدبن علی و عبدالحق ابنعطیه. (1392ق.). مقدمتان فی علوم القرآن. تحقیق عبدالله اسماعیل الصّاوی. قاهره: مکتبة الخانجی.
62
العاملی، اکرم برکات. (1418ق.). حقیقةمصحف فاطمه عند الشیعة. بیروت: دار الصفوة.
63
عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم. (1387). طبقات مفسران شیعه. قم: نوید اسلام.
64
علوی مهر، حسین. (1384). آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
65
عیاشی، محمد. (بیتا). تفسیر العیاشی. ج1. تهران: المکتبة الإسلامیة.
66
قرطبی، محمدبن احمد. (1420ق.). الجامع الاحکام القرآن. ج1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
67
قمی، شیخ عباس. (1397ق.). تتمة المنتهی. قم: داوری.
68
ــــــــــــــــــــ . (بیتا). سفینة البحار. بیروت: دارالتعارف.
69
کشی، ابوعمرو محمد. (1404ق.). اختیار معرفة الرجال. ج1 و 2. قم: مؤسسة آلالبیت.
70
کوفی، محمد. (1422 ق). مناقب الإمام امیرالمؤمنین علیبن ابیطالب. ج1. قم: مجمع احیاء الثقافة.
71
کلینی، محمدبن یعقوب. (1407ق.). الکافی. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
72
گلدزیهر، ایگناتس. (1374). مذاهب التفسیر الإسلامی. ترجمة عبدالحلیم نجّار. قاهره: مکتبة السنة المحمدیة.
73
مامقانی، عبدالله. (1411 ق). مقباس الهدایة. ج۳. قم: مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث.
74
ـــــــــــــــــــ . (بیتا). تنقیح المقال. ج1. بیجا: بینا.
75
متقیالهندی، علاءالدّین علی. (1409ق.). کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال. ج11 و 13. بیروت: مؤسسة الرسالة.
76
مجاهد، بنجبر. (بیتا). تفسیر الإمام المجاهد. تحقیق عبدالرّحمن الطاهر سورتی. ج1. اسلامآباد: مجمع البحوث الإسلامیة.
77
مجلسی، محمدباقر. (بیتا). بحارالانوار. ج 85، 92، 98، 99. بیروت: مؤسسة الوفاء.
78
مدیر شانهچی، کاظم. (۱۳۸۲). تاریخ حدیث. تهران: سمت.
79
مروّتی، سهراب. (1381). پژوهشی پیرامون تاریخ تفسیر قرآن کریم (در سدة نخست). تهران: نشر رمز.
80
مزی، یوسف. (1403ق.). تهذیب الکمال فی أسماء الرجال. ج13. بیروت: مؤسسة الرسالة.
81
مسلم، مصطفی. (1415ق.). مناهجالمفسرین. ریاض: دارالمسلم.
82
معرفت، محمدهادی. (1409ق.). التفسیر والمفسرون فی ثوبة القشیب. ج1. مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الإسلامیة.
83
مؤدب، سید رضا و سید محمد موسوی مقدم. (1387). «نقد دایرةالمعارف قرآن لیدن بر اساس آراء و مبانی شیعه». شیعهشناسی. د6. ش23. صص105ـ144.
84
مؤدب، سیدرضا. (1380). روشهای تفسیر قرآن. قم: اشراق.
85
ناصحیان، علیاصغر و محمدعلی مهدویراد. (1390). جریان شناسی تفاسیر فقهی. ج1. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
86
نجارزادگان، فتحالله. (1389). تفسیر تطبیقی. قم: نشر المصطفی.
87
نجاشی، احمدبن علی. (1413ق.). رجال النجاشی. قم: نشر اسلامی.
88
نیلساز، نصرت و الهام زرینکلاه. (1391). «بررسی و نقد دیدگاه ونزبرو دربارة گونهشناسی و سیر تاریخی تطور تفاسیر کهن با تکیه بر تفسیر مجاهد». پژوهشهای قرآن و حدیث. د 45. ش 1. صص189ـ210.
89
هلالی، سلیمبن قیس. (۱۴۰۵ق.). کتاب سلیم. ج 2. قم: هادی.
90
Gilliot, Claude. (2002). «Exegesis of the Qurān: Classical and Medieval». Encyclopadia of the Quran. Leiden: Brill. Pp. 99-123.
91
Mc Auliffe, Jane Dammen. (2001-2005). Encyclopaedia of the Qur'an. Leiden: Brill.
92
ORIGINAL_ARTICLE
عاشورا و زیارت عاشورا،آیینة تجلّی تولی، با رویکرد قرآنی ـ روایی
واژة «تولّی» مصدر باب تفعّل و از ریشة «ولی» مشتق شدهاست. این کلمه حدود هشتاد بار به همراه مشتقات خود و بیش از چهار بار در زیارت عاشورا آمدهاست. تولی به معنای حب ودوستی اولیای الهی است و آن کششی در درون انسان است که وی را به سوی محبوب سوق میدهد. با جستجو در آیات و بررسی روایات میتوان دریافت که «تولی» عامل جدایی مؤمنان از کفار، موجب رحمت خدا، محکمترین دستگیرة ایمان، پایة اسلام، نشانة خیر و نیکی، برترین و بالاترین اعمال است. تولی در زیارت عاشورا به معنای رسیدن به امام حسین(ع) و رسیدن به خدای حسین(ع) است و با دوستی آن امام و اهل بیت(ع) میتوان به مقربان الهی دست یافت. در این مقاله، بحث «جایگاه و ارزش تولی، در آیات و روایات و زیارت عاشورا» را بررسی میشود و در ابتدای مقاله به تعریف کلمة «تولّی» در لغت و اصطلاح میپردازیم، سپس به تولّی از دید قرآن و روایات و نیز آثار و موانع تولّی در قرآن اشاره میکنیم. در پایان، از تجلی «تولّی» در زیارت عاشورا و کسانی که باید نسبت به آنها تولّی داشته باشیم، سخن به میان میآوریم.
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11795_b80334009e839d040b8a26b20205229f.pdf
2018-09-23
121
145
10.22054/ajsm.2020.18940.1255
قرآن
روایات
زیارت عاشورا
تولی
حب
دوستی
هاشم
اندیشه
hashem.andisheh@gmail.com
1
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکدة اصولالدّین و عضو باشگاه پژوهشگران و نخبگان، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، ایران
LEAD_AUTHOR
احمد
عابدی
yas.andisheh@gmail.com
2
دانشیار فلسفه، دانشگاه قم، قم، ایران
AUTHOR
قرآن کریم. (1386). ترجمة مهدی الهیقمشهای، قم: چاپخانة بزرگ قرآن کریم.
1
آلوسی، ابوالفضل محمود. (1415ق.). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
2
ابنفارس، احمد. (1404ق.). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
3
ابنکثیر دمشقی، اسماعیلبن عمرو. (1419ق.). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیة.
4
ابنمنظور، محمدبن مکرم. (1988م.). لسان العرب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
5
ابوالفتوح رازی، حسینبن علی. (1408ق.).روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن. مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
6
بحرانی، هاشم. (1416ق.). تفسیر البرهان. لبنان: مؤسسة اعلمی.
7
بغدادی، علاءالدین علیبن محمد. (1415ق.). لباب التأویل فی معانی التنزیل. بیروت: دار الکتب العلمیة.
8
ترمذی، محمدبن عیسی. (بیتا). سنن. تحقیق احمد محمد شاکر. بیروت: دارالکتب العلمیة.
9
ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمدبن ابراهیم. (1422ق.).الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
10
جوهری، اسماعیلبن حمّاد. (1377ق.) الصحاح تاج اللغةو صحاح العربیة. تحقیق احمد عبدالغفور عطار. مصر: دارالکتاب العربی.
11
دستغیب، عبدالحسین. (1386). گناهان کبیره. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
12
راغب اصفهانی، حسین بنمحمد. (1404ق.). المفردات فی غریب القرآن. مصر: دفتر نشر الکتاب.
13
زمخشری، محمودبن عمر. (1407ق.). تفسیر الکشاف. بیروت: دارالمعرفة.
14
سید رضی، محمدبن حسین. (1379). نهجالبلاغه. ترجمة محمد دشتی. تهران: لاهیجی.
15
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن. (1404ق.). الدر المنثور فی التفسیر المأثور. بیروت: دار الکتب العلمیة.
16
شاذلی، سیدبن قطب بن ابراهیم. (1412ق.). فی ظلال القرآن. بیروت: دار الشروق.
17
طباطبایی، سید محمدحسین. (1377). تفسیرالمیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
18
طبرسی، ابوعلی الفضلبن الحسن. (1405ق.). تفسیر جوامع الجامع فی تفسیر القرآن المجید. بیروت: دار الأضواء.
19
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1380). تفسیر مجمع البیان. تهران: انتشارات فراهانی.
20
طبری، محمدبن جریر. (1356). جامع البیان عن تأویل آیّ القرآن. بیروت: دارالمعرفة.
21
طوسی، محمدبن حسن. (بیتا). التبیان فی تفسیر القرآن. قم: دار الکتب الإسلامیة.
22
عبدالباقی، محمد فؤاد. (1374). المعجم المفهرس. تهران: انتشارات اسلامی.
23
عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعة. (1415ق.). تفسیر نورالثقلین. قم: المطبعة العلمیة.
24
فخر رازی، محمدبن عمر. (بیتا). تفسیر مفاتیح الغیب. بیروت: دار المعرفة.
25
فرات کوفی، ابوالقاسم فراتبن ابراهیم. (1410ق.). تفسیر فرات الکوفی. تهران: سازمان چاپ وانتشارات وزارت ارشاد اسلامی.
26
فیروز آبادی، مجدالدین محمدبن یعقوب. (1419ق.). القاموس المحیط. به اشراف محمد نعیم العرقوسی. بیروت: مؤسسة الرسالة.
27
فیض کاشانی، محسن. (1415ق.). تفسیر الصافی. بیروت: مؤسسة اعلمی.
28
ــــــــــــــــــــــــــــــ . (1418ق.). تفسیر الاصفی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
29
قرشی، سید علیاکبر. (1377). تفسیر احسن الحدیث. تهران: بنیاد بعثت.
30
ـــــــــــــــــــــــــ . (1376).قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
31
کلینی رازی، ابیجعفر محمدبن یعقوب. (1381). اصول کافی. تهران: انتشارات اسوه.
32
مجلسی، محمدباقر. (1403ق.). بحارالانوار لدرر اخبار الائمة الاطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
33
مشکوری، ابوالفضل. (1361). فقه سیاسی اسلام. بیجا: آدین.
34
مصدقیان، حسینعلی. (1383). شرحی بر زیارت عاشورا [تحلیلی. تاریخی]. اصفهان: کهن دژ.
35
مطهری، مرتضی. (1370). مجموعة آثار استاد شهید مطهری (3). تهران: صدرا.
36
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1378). اخلاق در قرآن. قم: مدرسة الإمام علیبن ابیطالب.
37
میبدی، احمدبن ابیسعد رشیدالدین. (1371). کشفالأسرار و عدة الأبرار. تهران: انتشارات امیرکبیر.
38
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیلی بر حکم جمعخوانی قرآن در دیدگاه سلفیان تکفیری
در منابع دینی شیعه و سنی، سفارشهای فراوانی برای قرائت قرآن با ترتیل و صدای بلند وارد شدهاست. پیرو همین توصیهها در جوامع اسلامی، قرائتهای فردی و دستهجمعی مرسوم بود و هست. قرائت فردی قرآن به اجماع مسلمانان جایز و سنت است. اما در این میان، سلفیان تکفیری به عنوان فرقهای از فرق اسلامی، راهی متفاوتتر از دیگر فرق امت در پیش گرفتهاند. این جریان فکری افزون بر اینکه جمعخوانی قرآن را جایز و مباح نمیدانند، بلکه آن را بدعت میانگارند. در این میان، سؤالی که به ذهن متبادر میشود، این است که آیا واقعاً چنین سبکی از قرائت قرآن بدعت است؟ پژوهش پیش رو در راستای پاسخگویی به این سؤال با روشی اسنادی و تحلیلی با نظر در منابع اهل سنت و سلفیان، ابتدا حکم جمعخوانی قرآن را در دیدگاه علمای اهل سنت مطالعه میکند و آنگاه به تبیین و تحلیل دیدگاه سلفیان میپردازد و در انتها به این نتیجه میرسد که دیدگاه سلفیان در بدعتانگاری قرائت جمعی قرآن فاقد مستند شرعی و عقلی و نیز خلاف اجماع مسلمان شیعه و سنی است. از دیگر یافتههای نوشتار حاضر این است که قرائت جمعی قرآن جایز و مشروع و دلایلی از قرآن و سنت و سیرة صحابه و مسلمین، این عمل را تأیید میکند.
https://ajsm.atu.ac.ir/article_9825_60a6c6e03e829f05f9f3179527164ae4.pdf
2018-09-23
147
171
10.22054/ajsm.2019.26588.1362
قرآن
قرائت جمعی
سلفیان
بدعت
حمزه علی
بهرامی
bahrame1918@gmail.com
1
استادیار معارف اسلامی، دانشگاه اصفهان،ذ ایران
LEAD_AUTHOR
ابن أبیشیبه، عبداﷲ بن محمد. (1409ق.). المصنف فی الأحادیث والآثار. ریاض: مکتبة الرشد.
1
ابنجبرین، عبدالله. (بیتا). فتاوی الشیخ ابن جبرین. نرمافزار مکتبة الشاملة.
2
ابنحجر عسقلانی، احمد. (بیتا). فتح الباری بشرح الصحیح البخاری. باشراف محبالدّین الخطیب. بیروت: دار صادر.
3
ابنحنبل، احمد. (1420ق.). مسند الإمام أحمدبن حنبل. تحقیق شعیب الأرنؤوط و دیگران. بیروت: مؤسسة الرسالة.
4
ابن عثیمین، محمدبن صالح. (1413ق.). مجموع فتاوی و رسائل ابن عثیمین. تحقیق فهدبن ناصربن ابراهیم السلیمان. بیجا: دار الوطن ـ دار الثریا.
5
ابنعربی، محمدبن عبداﷲ. (بیتا). أحکام القرآن. بیجا: بینا.
6
ابنعطیه اندلسی، أبومحمد عبدالحق بن غالب. (1422ق.). المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد. ط1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
7
ابنعلوی مالکی، سید محمدبن سید. (1419ق.). منهج السلف فی فهم النصوص بین النظریة والتطبیق. چ2. بیجا: بینا.
8
ابنقدامه مقدسی، عبدالله بن احمد. (1405ق.). المغنی. بیروت: دار الفکر.
9
ابنماجه، محمدبن یزید. (بیتا). سنن ابنماجه. محمد فؤاد عبدالباقی. بیروت: دار الفکر.
10
ابنتیمیه، احمدبن عبدالحلیم. (1426ق.). مجموع الفتاوی. تحقیق انوار الباز و عامر الجزار. چ 3. بیجا: دارالوفاء.
11
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1397ق.). الإختیارات الفقهیة. تحقیق علیبن محمد البعلی الدمشقی. بیروت: دار المعرفة.
12
ابنحزم، علیبن أحمد. (بیتا). المحلی بالآثار. بیروت: دار الفکر.
13
ابنقیم، محمدبن أبیبکر. (1415ق.). زاد المعاد فی هدی خیر العباد. بیروت: مؤسسة الرسالة.
14
ابنقیم، محمدبن أبیبکر. (1427ق.). البدائع فی علوم القرآن. بیروت: دار المعرفة.
15
البانی، ابوعبدالرّحمن محمد. (1422ق.). الثمر المستطاب فی فقه السنة والکتاب. ط 1. بیجا: غراس للنّشر والتوزیع.
16
فتاوی اللجنة الدائمة. (بیتا). المجموعة الأولی. تحقیق أحمدبن عبدالرزاق الدویش. ریاض: رئاسة إدارة البحوث العلمیة والإفتاء.
17
بخاری، محمدبن اسماعیل. (1407ق.). الجامع الصحیح المختصر. بیروت: دار ابنکثیر.
18
بغوی، حسینبن مسعود. (1420ق.). معالم التنزیل فی تفسیر القرآن. تحقیق عبدالرزاق المهدی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
19
بوطی، محمد سعید رمضان. (1411ق.). السلفیة مرحلة زمنیة مبارکة لامذهب اسلامی. دمشق: دار الفکر.
20
حطاب رعینی، محمدبن محمد. (1412ق.). مواهب الجلیل فی شرح مختصر خلیل. بیروت: دار الفکر.
21
خرشی مالکی، محمدبن عبداﷲ. (بیتا). شرح مختصر خلیل للخرشی. بیروت: دار الفکر للطباعة.
22
خلیل، ضیاءالدّین ابن اسحاق. (1426ق.). مختصر العلامة خلیل. قاهره: دار الحدیث.
23
دوسری، محمودبن احمد. (1429ق.). هجر القرآن العظیم: انواعه و احکامه. ریاض: دار ابنجوزی.
24
ذهبی، شمسالدّین محمد. (1413ق.). سیر اعلام النبلاء. تحقیق شعیب الأرنئوط. چ 4. بیروت: مؤسسة الرسالة.
25
راغب اصفهانی، حسینبن محمد. (1412ق.). المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دار العلم.
26
رضوانی، علیاصغر. (1390). البانی و بن باز، محدث و مفتی وهابیان. تهران: مشعر.
27
ــــــــــــــــــــــــ . (1390). بدعت چیست؟ تهران: مشعر.
28
ــــــــــــــــــــــــ . (بیتا). بدعت از منظر وهابیان. سایت وهابیتپژوهی.
29
سادات فخر، سیدعلی. (1394). «قرائت جمعی از منظر روایات و فقیهان فریقین». پژوهشهای قرآنی. س20. ش 2 (پیاپی 75). صص 82ـ97.
30
سعدی، عبدلملک. (1413ق.). البدعة فی مفهومها الاسلامی الدقیق. بغداد: دار الإیمان.
31
سیوطی، جلالالدّین. (1421ق.). الإتقان فی علوم القرآن. بیروت: دار الکتاب العربی.
32
طباطبائی، سید محمدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
33
طریحی، فخرالدّین. (1375). مجمع البحرین. تهران: کتابفروشی مرتضوی.
34
علیش، محمدبن احمد. (1409ق.). منح الجلیل شرح مختصر خلیل. بیروت: دار الفکر.
35
عمرو، عبدالمنعم سلیم. (بیتا). المنهج السلفی عند الشیخ ناصرالدّین الألبانی. بیجا: بینا.
36
قرشی، سید علیاکبر. (1371). قاموس قرآن. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
37
قرضاوی، یوسف. (بیتا). الحلال والحرام فی الإسلام. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
38
قرطبی، محمدبن احمد. (1408ق.). البیان والتحصیل والشرح والتوجیه والتعلیل لمسائل المستخرجة. تحقیق محمد حجی و دیگران. بیروت: دار الغرب الإسلامی.
39
نیشابوری، مسلمبن حجاج. (بیتا). صحیح مسلم. تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
40
مغنیه، محمد جواد. (1421ق.). الفقه علی المذاهب الخمسة. بیروت: دار التیار الجدید.
41
نووی، یحییبن شرف. (1414ق.). التبیان فی آداب حملة القرآن. بیروت: دار ابنحزم.
42
هلالی، شیخ تقیالدّین. (بیتا). المقالات. نرمافزار المکتبة الشاملة.
43