دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
3
8
2012
09
22
علوم قرآنی در نهجالبلاغه
9
28
FA
منصور
پهلوان
هیت علمی دانشگاه تهران
pahlevan@ut.ac.ir
ابراهیم
اقبال
هیئت علمی دانشگاه تهران
farzaddehghani9@yahoo.com
10.22054/ajsm.2012.5497
بدون تردید داناترین شخص به قرآن و علوم آن پس از رسول خدا (ص)، حضرت علی (ع) است. بخشی از این علوم در قالب نقل، روایت و خطبه به اصحاب و معاصران ایشان انتقال یافت که در آثار و مجموعههای روایی و تفسیری به دورههای بعد منتقل گردید. یکی از این آثار، کتاب نهجالبلاغه است که هر چند مدوِّن آن، سیّد رضی، گلچینی از خطبهها، نامهها و حکمتهای آن حضرت (ع) را عمدتاً در پنج سالة حکومت ایشان، با رویکرد بلاغی گِرد آورده است، ولی جلوههایی از علوم قرآن همانند انواع آن، فضائل قرآن، تعلیم و تعلّم آن، آداب تلاوت، تفسیر و تأویل، واژهشناسی، محکم و متشابه و صیانت قرآن را از تحریف در آن به صورت ابتکاری میتوان به دست آورد.
قرآن,نهجالبلاغه,تفسیر,علوم قرآنی,حدیث
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5497.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5497_78212141f44b97a54ed46c30dfc21bbb.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
3
8
2012
09
22
تحلیل ساختاری داستان مریم مقدّس به روایت قرآن کریم
29
45
FA
حسن
مجیدی
0000-0003-1033-7259
هیئت علمی دانشگاه حکیم سبزواری
majidi.dr@gmail.com
الهه
ویسی
دانشجوی دانشگاه حکیم سبزواری
لیلا
اکبر زاده
دانشجوی دانشگاه حکیم سبزواری
10.22054/ajsm.2012.5498
«روایتشناسی» علم مطالعة نظاممند روایت است که از حدود سال 1960میلادی موارد دورة روایتشناسی یا ساختارگرایی میشود. نظریّهپردازان آن دوره در پیِ تحلیل ساختاری روایت برآمدند؛ از آن جمله تقسیم روایت به پارهها، بخشپارهها و کُنشهای تشکیلدهندة آن است. از مهمترین و شناخته شدهترین روشهای تربیتی که در اکثر جوامع کاربرد دارد و در قرآن کریم نیز مورد تأکید قرار گرفته است، روش الگوگیری از پیامبران و رهبران الهی، بهعنوانبهترین نمونهها و سرمشقها برای بشر، میباشد. در این پژوهش به بررسی و تحلیل داستان حضرت مریم(س) در قرآن پرداخته میشود و پس از نشان دادن کُنشهای این روایت، ساختار کلّی داستان، ارتباط پیرنگ و درونمایه با ساختار و شخصیّتها و نوع کُنش آنها بررسی میگردد. در پایان نیز نتایج بهصورت جدولها و نمودارهایی که حاصل این پژوهش است، نشان داده میشود.
قرآن کریم,روایت مریم مقدّس,تحلیل ادبی,ساختار داستانی,اجزاء
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5498.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5498_439f5eed7e2b181cfdf0e6349f98c009.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
3
8
2012
09
22
مؤلّفههای کرامت انسان از منظر قرآن کریم
46
61
FA
سیّد ابوالقاسم
نقیبی
هیئت علمی دانشگاه شهید مطهری
10.22054/ajsm.2012.5499
خلقت احسن، اختیار، علم، عقل، فطرت، غایت بودن انسان برای آفریدهها، خلافت از جملة مفاهیم فراحقوقی هستند که ما را به شناسایی انسان به عنوان تجلّیبخش همة صفات و اسماء الهی رهنمون میشوند و از عناصر و مؤلّفههای کرامت آدمی به شمار میآیند. ریشة اصلی طرح مسألة کرامت انسان در تعالیم اخلاقی و حقوقی اسلام را در خود قرآن کریم باید جستجو کرد؛ زیرا قرآن کریم بذر اصل کرامت انسان را در گزارة «وَ لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ...» کاشت. تعلیمات اخلاقی اسلام سرشار از آموزههایی است که با امعان نظر در آنها میتوان به اصل کرامت به عنوان زیربنای قواعد اخلاقی اسلام دست یافت. آموزههایی که بر خودشناسی، خودسازی، پاکیزگی و طهارت روح و رفتار تأکید دارد و متضمّن بایدها و نبایدهایی است که التزام به آنها به پاسداشت کرامت انسانی در هر فرد میانجامد. برخی دیدگاهها و سیرة عملی معصومین، علیهمالسّلام، بر شناسایی کرامت انسان، بِمَا هُوَ انسان دلالت دارد. اطلاق روایات متضمّن حُسْن خُلْق نسبت به همة آدمیان، مدارا با مردم، محبّت و دوستی با آنها حاکی از کرامت ذاتی انسان است. علاوه بر آموزههای اخلاقی، بسیاری از آموزههای حقوقی اسلام نیز بر رعایت حقوق دیگران در مناسبات اجتماعی برای اکرام و تکریم آنها دلالت دارند. لذا کرامت انسان را میتوان از مقاصد شریعت به شمار آورد.
قرآن,سنّت,انسان,کرامت,حقوق انسانی
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5499.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5499_5a44b59136502c5e4be30654bfb89432.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
3
8
2012
09
22
احوال گنج قارون
62
79
FA
داوود
معماری
هیئت علمی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
مژگان
آقایی
دانشجوی دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین
10.22054/ajsm.2012.5500
سرگذشت قارون1به عنوان مظهرثروت آمیخته با کِبروغروروطغیان درسه سوره ازقرآن مطرح شده است که عبارت هستند از: سورههای قصص،عنکبوت وغافر. درهریک از سورههای عنکبوت وغافر فقط یک آیه،امّا درسورة قصص ضمن هفت آیه، غرور و سرمستی قارون ازثروتی بیحد، و در پی آن فراموشی خداوند و نیکی به دیگران و در نهایت، هلاکت وی را به تصویر می کشد. به فرمودة قرآن، قارون از قوم موسی (ع) است و بر آنها ستم می کند. ثروت بسیاری داشت و کسب آن را تنها نتیجة کاردانی خود میداند. قوم او را خیرخواهانه نصیحت میکنند و خداوند هم به قارونصفتان یادآوری میکند که کسانی که از او نیرومندتر و مالاندوزتر بودند، به هلاکت رسیدهاند، امّا باز هم او از بذل مال خود سر باز زده، نمایش ثروت به راه می اندازد و دنیاطلبان آرزو میکنندکه مانند او باشند. آنگاه عذاب خداوند نازل شده، او و خانه اش را به کام زمین فرو میبرد. علاوه بر قرآن، کتاب مقدّس نیز ماجرای قارون را در اصحاح 16 از سفر اعداد با نام عبریِ «قورح بن یصهار بن قهات بن لاوی» این چنین ذکر نموده است: قورح پسر عموی موسی است که به دلیل حسادت به موسی و هارون همراه داتان و ابیرام و اون، 250 نفر از سران بنی اسرائیل را با خود همراه کرده، در برابر موسی دست به شورش میزنند، آنگاه زمین دهان باز کرده، قورح و داتان و ابیرام را می بلعد. سپس آتشی ازجانب پروردگار آمد و بقیّة یاران او را میسوزاند. در این پژوهش سعی شده مقایسهای بین این متون صورت گیرد، چرا که امروزه عرضة این گونه مباحث برای رسیدن به همدلی پیروان ادیان الهی و پرهیز از اختلافات یک نیاز ضروری است.
قرآن,کتاب مقدّس,قارون,بررسی تطبیقی
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5500.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5500_241fa05a9a23587836192b41eee4c155.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
3
8
2012
09
22
روش تفسیری عارف نامدار، سیّدعلی قاضی
80
94
FA
کریم
علی محمدی
000-0002-0460-523x
هیئت علمی دانشگاه مدنی تبریز
karim110_ali@yahoo.com
10.22054/ajsm.2012.5501
با توجّه به آثار علاّمه قاضی روشن میشود که ایشان تفسیر قرآن را با روش «تفسیر قرآن به قرآن» انجام میدادند و در این روش فهم جمعی آیات قرآن و تبیین برخی آیات فرعی توسّط آیات اصلی و محوری انجام میگیرد و این همان روشی است که رسول اکرم (ص) و امامان معصوم، علیهمالسّلام، به عنوان مبیِّن قرآن اِعمال میکردند و فقها و اصولیین در مباحث آیاتالاحکام بر همین مبنا عمل میکنند. بر همین اساس، در تمسّک به عامّ و مطلق از وجود مخصّص و مقیّد، تفحّص میکنند. علاّمه طباطبائی روش تفسیری و فقهالحدیثی خود را مدیون شاگردی مرحوم قاضی میداند و روش ایشان در«المیزان» بر اساس تفسیر قرآن به قرآن میباشد. با بررسی شرح دعای سمات و اشعار غدیریّه مرحوم قاضی روشن میگردد که ایشان ادیبی متبحّر و مفسّر عقلی بودند که این مطلب از بیانات گوناگونش نیز آشکار میگردد.
قرآن,تفسیر,سیرة معصومین,روش قرآن به قرآن,قاضی طباطبائی
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5501.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5501_0de2524e00b3e2bc82458eb08ae7e68b.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
3
8
2012
09
22
مبانی دینی و تحلیل روانشناختی«صبر» با تکیه بر آیات قرآن کریم
95
113
FA
فیرده
حسین ثابت
هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
10.22054/ajsm.2014.5502
انسان اگر صبور نباشد، نمیتواند در برابر حوادث و ناملایمات کوبندة زندگی دوام آورد و سلامت روانی خود را حفظ کند و چه بسا در معرض اختلالات روانی قرار میگیرد. «صبر» مقاومت در برابر ناملایمات و دشواریهای روزگار و موانع درونی است. میزان «صبر» افراد در طیِّ زندگی و در اثر حوادث مختلف میتواند کم یا زیاد شود. از این رو، آموزش «صبر» اهمیّت پیدا میکند. در قرآن کریم نیز برای آموزش صبر از روشهایی چون دستور صریح، بیان فواید «صبر»، سفارش یکدیگر به «صبر» و ارائة الگو استفاده شده است. از دیدگاه روانشناسی میتوان از روشهایی چون تقویت تفکیکی، تنشزدایی، خود آموزشدهی و سرمشقگیری و همانندسازی استفاده کرد. از جمله پیامدهای صبر دستیابی به حقیقت، افزایش قدرت مقابله با حوادث، ایجاد تعادل روانی، آسان شدن سختیها و مِهرورزی میباشد. سخترویی از مفاهیم مشابه با «صبر» در روانشناسی است، امّا در واقع، با آن متفاوت است. «صبر» از طریق توجّه به تمام رویدادهای مثبت و منفی که در طیِّ ناملایمات رُخ میدهد، کاهش ادراک ناکارآمدی و غلبه بر موانع و به تَبَع آن، شکوفایی باعث کاهش اضطراب میشود. همچنین «صبر» از طریق افزایش تلاش برای رفع موانع، مواجهه با تقویتکنندههای مثبت را زیاد میکند و از طریق کاهش و تغییر ارزیابی منفی نسبت به جهان، کاهش درماندگی و افزایش مِهرورزی باعث کاهش افسردگی میشود. «صبر» میتواند مِهروزی بین انسانها را تقویت کند و آنان را از خودخواهی به سمت دگرخواهی سوق دهد. «صبر» از طریق افزایش مِهرورزی و یادآوری نعمتهای پروردگار در زمان سختی منجر به افزایش شادکامی میشود.
قرآن کریم,صبر,سلامت روانی,روانشناسی دین,سخترویی,آموزش
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5502.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5502_2e74c6b50b9ca8d6af20088f5ede7e70.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
3
8
2012
09
22
اعتبارسنجی منابع کتاب الکافی
114
145
FA
جمال
فرزند وحی
0000-0002-2047-0515
هیئت علمی دانشگاه رازی
farzandwahy@yahoo.com
مینا
یعقوبی
دانشجوی دانشگاه ایلام
10.22054/ajsm.2012.5503
کتاب «الکافی» اثر ثقةالاسلام کُلینی را به واسطة برخی امتیازات از جمله جامعیّت کتاب، جایگاه علمی مؤلّف، نزدیکی به زمان ائمّه(ع)، دسترسی به اصول اربعمائه، نحوة تبویب، استحکام أسناد و ... از برترین نگاشتههای حدیث شیعه میدانند. این پژوهش در صدد است تا با رویکردی نو و از طریق مطالعة منابع «الکافی» و بررسی اصالت و اعتبار آنها، به میزان اعتبار«الکافی» دست یابد.بدین منظور، از شواهد تاریخی و دیدگاههای اندیشمندان در ارتباط با منابع در دسترسِ«الکافی» استفاده نموده است و به بررسی وثاقت و اعتبار آنها میپردازد. این منابعْاصول اربعمائه،جوامع پیش از کافی و نیز کتابهایی که راویان آنها تضعیف شدهاند، کُتُبی که در وثاقت راویان آنها اختلاف نظر وجود دارد و کُتُبی را که معتبر میباشند، امّا راویان آن تضعیف گشتهاند، شامل میشود. در نهایت، این تحقیق نشان می دهد که شیخ کُلینی از منابع معتبر و مورد اعتمادی برای تدوین کتاب «الکافی» بهره برده است و در نتیجه، این کتاب به لحاظ اعتبار علمی از جایگاه بالایی برخوردار خواهد بود.
الکافی,اعتبارسنجی,منابع,اصول اربعمائه,جوامع متقّدم
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5503.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_5503_12a7561dd55296858800b85f88295af1.pdf