دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
9
32
2018
09
23
امیر مؤمنان(ع) و مؤلفههای فرهنگ «جاهلیت»، با تکیه بر ترسیم نهجالبلاغه
7
35
FA
رضا
مرادی سحر
کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران
allamehclass91.moradisahar@gmail.com
زهره
اخوان مقدم
دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران
dr.zo.akhavan@gmail.com
سید مجید
نبوی
0000-0002-1382-5998
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران
majidnabavi1366@gmail.com
10.22054/ajsm.2019.4821.1175
فرهنگ، مجموعة پیچیدهای شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنن وخلاصه، همة عادات، رفتار و ضوابطی است که فرد به عنوان عضو جامعه، از اجتماع خود فرامیگیرد. در مفهومشناسی جاهلیت در <em>قرآن</em> و <em>نهجالبلاغه</em>، به تقابل جهل با عقل و حلم رهنمون میشویم. عقل مفهوم جامعی است که شامل علم و دانش، فهم و تعقل امور و عمل به اوامر الهی، حسنات و نیکیها میشود. در مقابل، جهل صفت فضیلتسوزی است که علم و دانش، فهم و عمل به دستورهای الهی را یکسره نابود میکند. جاهلیت محدود به برههای از زمان نیست و به همین دلیل، قرآن آن را به «اولی» و «اُخری» تقسیم نمودهاست. امیر مؤمنان<sup>(ع)</sup> نکات متعددی را دربارة ویژگیهای عصر جاهلی فرمودهاند که میتوان آنها را به دو محور کلی تقسیم نمود: نکاتی دربارة فرهنگ دینیِ آن عصر، و نکاتی دربارة فرهنگ اجتماعی آن. مقالة حاضر با روش تحلیلیـ توصیفی هر یک از دو قِسم فوق را با شش مؤلفه به بحث مینشیند.
امیرالمؤمنین(ع),نهجالبلاغه,فرهنگ,جاهلیت,اجتماع,قرآن
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11785.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11785_3ba690e5c03a11fbb8ea991efad4c474.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
9
32
2018
09
23
تحلیل محتوای دعای 26 صحیفۀ سجادیه
37
61
FA
سعیده
مطیعیان نجار
0000-0002-9710-7060
دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
saidehmotieyan@chmail.ir
فتحیه
فتاحی زاده
000000031633-0955
استاد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
f_fattahizadeh@alzahra.ac.ir
10.22054/ajsm.2019.29954.1405
بهرهبرداری از آموزههای اهل بیت، مسیر رشد و سعادت آحاد جامعه را هموار میسازد. دعای بیستوششم صحیفة سجادیه با محوریت دعا در حق همسایگان و شیعیان، یکی از آموزههایی است که میتواند در شناخت وظایف متقابل امام و امت مؤثر باشد. در این پژوهش، روش تحلیل محتوا به منظور کشف زوایای پنهان کلام امام سجاد<sup>(ع)</sup> و کاربردی کردن آن بهکار گرفته شدهاست. ضمن تحلیل کمّی وکیفی دعای مذکور، وظایف امام و امت در سه بخش وظایف اختصاصی امام، وظایف اختصاصی امت ودر پایان، وظایف متقابل آن دو شناسایی شد. در راستای تحقق وظایف یادشده، به دو جنبة اعتقادی و اخلاقی توجه شدهاست، البته بُعد اخلاقی آن بسامد بالاتری دارد. تأکید بر شناخت امام در بخش اعتقادی وتوجه به تحکیم روابط عاطفی آحاد امت، یاری رساندن به یکدیگر و نیز تنظیم رفتار و نوع تعامل هریک با دیگران از مؤلفههای اخلاقی است که در دعای حضرت بدان پرداخته شدهاست. دستاورد کاربردی کردن آموزههای اسلامی، گام برداشتن در مسیر سلامت زیست اجتماعی و بهرهمندی از جامعهای ایدهآل خواهد بود.
دعای 26 صحیفة سجادیه,تحلیل محتوا,امام سجاد(ع),دعا در حق همسایگان و شیعیان
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11786.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11786_0f19dfb080f961316b0b8cfa716cfee4.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
9
32
2018
09
23
بررسی معارضات زبانی یهودِ عصرِ پیامبر(ص) بر اساس آیات قرآن کریم
63
88
FA
زهره
بابااحمدی میلانی
استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران
z.milani21@yahoo.com
10.22054/ajsm.2019.17444.1224
با ظهور اسلام، هر روز که بر شکوه اسلام و قدرت مسلمانان افزوده میشد، یهودیان عصر پیامبر<sup>(ص)</sup> که وجود دین آسمانی جدید را برنمیتافتند، از روشهای خاصی برای رویارویی و مقابله با پیامبر<sup>(ص)</sup> بهره میجستند. از این رو، شروع به شبههپراکنی و معارضات زبانی کردند. «معارضات زبانی» تمام رویاروییهای غیرنظامی پیامبر<sup>(ص)</sup>، یعنی تمام شبههپراکنیها، جوسازی و طرح اتهامات را در بر میگیرد. در <em>قرآن</em> کریم، برخی معارضات به طور مستقیم (همراه با پاسخهای آنها) و برخی معارضات به طور غیرمستقیم ذکر شدهاست. همچنین، گاه از شأن نزولها و گاهی از پاسخهای <em>قرآنی</em> پی به معارضة یهود برده میشود. در این پژوهش، به بررسی هر دو نوع شبهه خواهیم پرداخت.
معارضات زبانی,یهود,قرآن,پیامبر,مؤمنان
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11787.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11787_55a0159f0367d1d0926b362b528d9e75.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
9
32
2018
09
23
بازخوانی انتقادی آرای ژیلیو در اعتبارسنجی تفسیر روایی سدة نخست هجری
89
120
FA
حسن
رضایی هفتادر
دانشیار علوم قرآن و حدیث، پردیس فارابی دانشگاه تهران، تهران، ایران
hrezaii@ut.ac.ir
صفر
نصیریان
دانشآموختة دکتری مدرسی معارف اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، تهران، ایران
s.nasirian@ut.ac.ir
حسین
علوی مهر
دانشیار علوم قرآن و حدیث، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران
alavimehr@hotmail.com
10.22054/ajsm.2019.36646.1470
آغاز تفسیر از جمله مباحث مهمی است که در تاریخ تفسیر بدان توجه شدهاست. خاورپژوهان هم توجه ویژهای به این مسئله دارند. قسمتی از مقالة «تفسیر در دوران صدر اسلام و سدههای میانه» اثر ژیلیو، خاورپژوه معاصر، دربارة آغاز تفسیر و اعتبارسنجی آن است. در این اثر، ژیلیو پیشینة تفسیر روایی دورة نخستین را به طور ویژه بررسی کردهاست. از دیدگاه او، دوران نخستین تفسیر روایی به صورت شفاهی و مکتوب عبارتند از: 1ـ تفسیر پیامبر<sup>(ص)</sup> که نقطة عزیمت است. 2ـ تفسیر صحابه که دَه تن از آنان جزو مفسران مشهور هستند. 3ـ تفسیر تابعان که مثل دورة صحابه، دَه تن از آنان جزو مفسران مشهورند. 4ـ آغاز نگارش تفسیر که متأخر از سه دورة پیشین است. ژیلیو معتقد است تفسیر سه دورة اول، دورة شفاهی تفسیر بوده که مصادف با سدة نخست هجری است و از نظر کمیت روایات تفسیری و کیفیت طرق آنها اعتبار چندانی ندارد. همچنین، از دیدگاه او، تفسیر دورة چهارم، یعنی دورة کتابت تفسیر روایی، از سدة دوم آغاز میشود. از این رو، اعتبار تفسیر روایی از نظر مکتوب بودن نیز ضعیف است. اما بر اساس منابع اسلامی، تفسیر روایی دوران نخستین، برخلاف دیدگاه ژیلیو ویژگیهای زیر را دارد: 1ـ تفسیر شفاهی که شامل سه دورة اول است، از نظر کمیت روایات، تعداد راویان و طرق روایات، وسیعتر و موثقتر از آن چیزی است که ژیلیو ادعا میکند. 2ـ زمان شروع تفسیر مکتوب روایی به قبل از سدة دوم، یعنی سدة نخست بازمیگردد.
تفسیر روایی,سدة نخست,اعتبارسنجی,شفاهی,مکتوب,ژیلیو
https://ajsm.atu.ac.ir/article_9721.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_9721_c44a27081c31fc0939337136e45cc9a6.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
9
32
2018
09
23
عاشورا و زیارت عاشورا،آیینة تجلّی تولی، با رویکرد قرآنی ـ روایی
121
145
FA
هاشم
اندیشه
0000-0002-4462-8292
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشکدة اصولالدّین و عضو باشگاه پژوهشگران و نخبگان، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مشهد، ایران
hashem.andisheh@gmail.com
احمد
عابدی
دانشیار فلسفه، دانشگاه قم، قم، ایران
yas.andisheh@gmail.com
10.22054/ajsm.2020.18940.1255
واژة «تولّی» مصدر باب تفعّل و از ریشة «ولی» مشتق شدهاست. این کلمه حدود هشتاد بار به همراه مشتقات خود و بیش از چهار بار در زیارت عاشورا آمدهاست. تولی به معنای حب ودوستی اولیای الهی است و آن کششی در درون انسان است که وی را به سوی محبوب سوق میدهد. با جستجو در آیات و بررسی روایات میتوان دریافت که «تولی» عامل جدایی مؤمنان از کفار، موجب رحمت خدا، محکمترین دستگیرة ایمان، پایة اسلام، نشانة خیر و نیکی، برترین و بالاترین اعمال است. تولی در زیارت عاشورا به معنای رسیدن به امام حسین<sup>(ع)</sup> و رسیدن به خدای حسین<sup>(ع)</sup> است و با دوستی آن امام و اهل بیت<sup>(ع)</sup> میتوان به مقربان الهی دست یافت. در این مقاله، بحث «جایگاه و ارزش تولی، در آیات و روایات و زیارت عاشورا» را بررسی میشود و در ابتدای مقاله به تعریف کلمة «تولّی» در لغت و اصطلاح میپردازیم، سپس به تولّی از دید <em>قرآن</em> و روایات و نیز آثار و موانع تولّی در <em>قرآن</em> اشاره میکنیم. در پایان، از تجلی «تولّی» در زیارت عاشورا و کسانی که باید نسبت به آنها تولّی داشته باشیم، سخن به میان میآوریم.
قرآن,روایات,زیارت عاشورا,تولی,حب,دوستی
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11795.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_11795_b80334009e839d040b8a26b20205229f.pdf
دانشگاه علامه طباطبایی
سراج منیر
2228-6616
2476-6070
9
32
2018
09
23
تحلیلی بر حکم جمعخوانی قرآن در دیدگاه سلفیان تکفیری
147
171
FA
حمزه علی
بهرامی
استادیار معارف اسلامی، دانشگاه اصفهان،ذ ایران
bahrame1918@gmail.com
10.22054/ajsm.2019.26588.1362
در منابع دینی شیعه و سنی، سفارشهای فراوانی برای قرائت <em>قرآن</em> با ترتیل و صدای بلند وارد شدهاست. پیرو همین توصیهها در جوامع اسلامی، قرائتهای فردی و دستهجمعی مرسوم بود و هست. قرائت فردی قرآن به اجماع مسلمانان جایز و سنت است. اما در این میان، سلفیان تکفیری به عنوان فرقهای از فرق اسلامی، راهی متفاوتتر از دیگر فرق امت در پیش گرفتهاند. این جریان فکری افزون بر اینکه جمعخوانی <em>قرآن</em> را جایز و مباح نمیدانند، بلکه آن را بدعت میانگارند. در این میان، سؤالی که به ذهن متبادر میشود، این است که آیا واقعاً چنین سبکی از قرائت <em>قرآن</em> بدعت است؟ پژوهش پیش رو در راستای پاسخگویی به این سؤال با روشی اسنادی و تحلیلی با نظر در منابع اهل سنت و سلفیان، ابتدا حکم جمعخوانی <em>قرآن</em> را در دیدگاه علمای اهل سنت مطالعه میکند و آنگاه به تبیین و تحلیل دیدگاه سلفیان میپردازد و در انتها به این نتیجه میرسد که دیدگاه سلفیان در بدعتانگاری قرائت جمعی قرآن فاقد مستند شرعی و عقلی و نیز خلاف اجماع مسلمان شیعه و سنی است. از دیگر یافتههای نوشتار حاضر این است که قرائت جمعی <em>قرآن</em> جایز و مشروع و دلایلی از قرآن و سنت و سیرة صحابه و مسلمین، این عمل را تأیید میکند.
قرآن,قرائت جمعی,سلفیان,بدعت
https://ajsm.atu.ac.ir/article_9825.html
https://ajsm.atu.ac.ir/article_9825_60a6c6e03e829f05f9f3179527164ae4.pdf