نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران

2 کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

3 کارشناس ارشد آموزش بزرگسالان، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد همدان، همدان، ایران

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، بررسی اسلوب ادبی در صحیفة سجادیه است. نزد اهل صناعت و فن، اسلوب عبارت است از طریقه‌ای که ترکیب‌ها بر طبق آن ساخته، یا قالبی که ترکیب‌ها در آن ریخته می‌شوند... پس هر فنی از سخن، اسلوب خاص خود و سبک‌های متفاوت دارد؛ روشی خاص که یک هنرمند از طریق آن، افکار، عواطف و انفعالات درونی خود را به دیگران منتقل می‌کند. چنان‌که می‌دانیم، انسان‌ها در تعبیر امور درونی، نه تنها با هم متفاوتند، بلکه در تفسیر یک موضوع و اندیشه نیز هم‌سو نیستند. اسلوب، یک عنصر مهم در ادبیات است و در بسیاری مواقع، نقش لاینفکی از ادبیات را ایفا می‌کند. همچنین، این عنصر را می‌توان در تمام کارها نقش داد، به طوری که خداوند تعالی نیز اسلوب را در قرآن به شیوه‌های مختلف آورده‌است؛ آنجا که خداوند به موسی و هارون فرمان می‌دهد که با فرعون با اسلوب و شیوه‌ای خاص برخورد کند، شاید متذکر شود و بترسد: Pاذْهَبَا إِلَى فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَى * فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّیِّنًا لَّعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشَىO (طه/43ـ44). این سؤال به ذهن خوانندگان متون اسلامی، از جمله صحیفة سجادیه و نهج‌البلاغه متبادر می‌شود که چرا اسلوب امام سجاد(ع) با اسلوب علی(ع) در نهج‌البلاغه متفاوت است؟ در مقالة حاضر سعی شده‌است تا بر تکیه بر روش پژوهش توصیفی‌ـ تحلیلی (اسنادی) با بررسی گزینشی از دعاهای صحیفة سجادیه به اسلوب ادبی یادشده و روش امام سجاد(ع)در طریقة جاجت بردن به آستان یار و طلب از ایشان بررسی شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد کهامام سجاد(ع) معانی دقیق عرفانی، فلسفی و اعتقادی را با کلامی ساده، رسا و شیوا بیان فرموده‌اند و با اسلوبی متأثر از قرآن، اثری شایستة فهم و درک برای همگان فراهم آورده‌اند و هر خواننده‌ای از اقشار مختلف مردم، با پرداختن به ادعیه صحیفةسجادیه، مجذوب اسلوب شیوا و روان آن می‌گردد و زبان ائمة معبود خویش را می‌خواند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of Review the Prayer Style in Sahifeh Sajjadiyeh

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Torkashvand 1
  • hamidreza moradiloghman 2
  • azhdar shamkhani 3

1 Ph.D. Student of Arabic Language and Literature, Razi University of Kermanshah, Kermanshah, Iran

2 M.A of Arabic Language and Literature, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran;

3 M.A of Adult Education, Islamic Azad University, Hamedan Branch, Hamadan, Iran;

چکیده [English]

The purpose of this research is to study the literary style in Sahifeh Sajjadiyeh. In terms of rhetoric, style is the way in which the compositions are made according to it, or the shape of the compounds is poured into it. Therefore, each technique has its own style or style. A special way that an artist transmits through it his thoughts, emotions and inner passions to others. As we know, humans are not only different in their interpretation of internal affairs, but they are not in the same way as interpreting a subject and thought. Style is an important element in literature and in many cases plays an essential role in literature. Also, this element can be used in all tasks, so that Allah has brought the style in the Qur'an in various ways. Where Allah commanded Moses and Aaron to behave with Pharaoh in a special style and style so that he may be remembered and fearful (“Go to Pharaoh when he has rebelled * and tell him soft words maybe reminded or scared” (Taha/43-44)), in fact, this question comes to the mind of the readers of Islamic texts, including Sahifeh Sajjadiyeh and Nahj-ol-Balagha, which is why the style of Imam Sajjad (As) is different from the style of Ali (As) in Nahj ol-Balaghah. In this article, it has been tried to investigate the literary style and the method of Imam Sajjad (AS) in the manner of asking the God by using descriptive-analytical method (documentary) and selecting Sajjadiyeh's prayers. The results of the research show that Imam Sajjad (AS) has expressed the exact meanings of mystical, philosophical and religious beliefs with plain, expressive and elegant words and with the style influenced by the Quran have provided a good work for everyone understands, as every reader from different classes of people is fascinated by its attractive and charming style according to Sajjadiyah's prayers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Sajjad (AS)
  • Prayer
  • Style
  • Sahifeh Sajjadiyeh
ابن‌اثیر، ضیاء‌الدین. المثل السائر. ج1. ط2. مصر: دار النهضة.
ابن‌خلدون، عبدالرّحمن بن محمد. مقدمه. ترجمة محمدپروین گنابادی. تهران: شرکت انتشارات علمی.
ابن‌خلکان، احمدبن محمد. (1984م.) وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان. تحقیق و تعلیق محمد محیی‌الدّین عبد الحمید. القاهره: مکتبة النهضة المصریة.
ابن‌عصفور، جابر. (1992م.). الصور الفنیة. ج3. بیروت: المرکز الثقافی العربی.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم. (بی‌تا). لسان العرب. ج11. قم: نشر ادب الحوزه.
ابوحاقة، احمد. (1996م.). البلاغة و التحلیل. چ 3. بیروت: دار العلم للملایین.
احمد بدوی، احمد. (1994م.). أسس النقد الأدبی عند العرب. مصر: نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزیع.
الأربلی، علی بن عیسی. (1381). کشف الغمةفی معرفةالأئمة. تبریز: مکتبة بنی‌هاشمی.
ارموی، عماد الدین. (1310ق.). حیاةالقلوب فی کیفیةالوصول إلی المحبوب. بیروت: دار الفکر.
امین، احمد. (1967م.). النقد الأدبی. ط 4. بیروت: دار الکتاب العربی.
تبریزی، خطیب. (بی‌تا). الإیضاح فی علومالبلاغة. بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
الثعالبی النیسابوری، أبی‌منصور عبدالملک. (1983م.). یتیمةالدهر فی محاسن اهل العصر. ج3. شرح والتحقیق مفید محمد قمیحة. بیروت ـ لبنان: دار الکتاب العلمیّة.
جرجانی، علی‌بن محمد. (1368). تعریفات. تهران: ناصر خسرو.
جرجانی، عبدالقاهر. (1999م.). دلائل الإعجاز. شرح والتحقیق محمد التنجی. بیروت: دار الکتاب العربی.
الحسنی العاملی، محسن الأمین. (1406ق.). اعیان الشیعة. تحقیق حسن الأمین. قاهره: دار التعارف المطبوعات.
حکیمی، محمدرضا. (1336). ادبیات و تعهد در اسلام. تهران: مشعل آزادی.
خامنه‌ای، سید علی. (بی‌تا). پیشوای صادق. تهران: انتشارات سید جمال.
خرمشاهی، بهاء‌الدّین. (1367). حافظ‌نامه. ج1. چ2. تهران: انتشارت علمی فرهنگی.
دایرةالمعارف فرید وجدی. (بی‌تا). بیروت‌ـ لبنان: دار المعرفة.
دهخدا، علی‌اکبر. (1325). لغت‌نامة دهخدا. زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی. تهران: مؤسسة لغت‌نامة دهخدا.
الرافعی، صادق. (1394م.). تاریخ الآداب العرب. بیروت: دار الکتاب العربی.
رجایی، محمد خلیل. (1359). معالمالبلاغة. چ 3: شیراز: دانشگاه شیراز.
زاهدی، جعفر. (بی‌تا). روش گفتار. مشهد: چاپخانة دانشگاه مشهد.
زمخشری، جارالله محمود. (1992م.). اساس البلاغة. قاهره: بی‌نا.
ـــــــــــــــــــــــــــــــ . (1417ق.). الفائق فی غریب الحدیث. تحقیق و تصحیح ابراهیم شمس‌الدّین. چ1. بیروت: دار الکتب العلمیة.
زیات، احمد حسن. (1985م). تاریخ الادب العربی. چ 29. بیروت: دار الثقافة.
زیدان، جرجی. (1983م). تاریخ آداباللغةالعربیة. بیروت ـ لبنان: دار مکتبة الحیاة.
سراج طوسی، ابونصر. (1380ق.). اللمع. تحقیق دکتر عبدالحلیم محمود طه و عبدالباقی سرور. مصر: دارالکتب الحدیث بمصر.
سکاکی، ابویعقوب یوسف. (1937م). مفتاح العلوم. چ 1. مصر: مطبعة الحلبی.
سید حسینی، رضا. (1371). مکتب‌های ادبی. چ 10. تهران: آگاه.
سیوطی، جلال‌الدّین. (1383ق.). تاریخ الخلفاء. بغداد:مکتبة المثنی.
شایب، احمد. (1939م.). الأُسلوب. اسکندریة: المطبعة الفاروقیة.
ــــــــــــــــ . (1999م.). اصول النقد الادبی. چ10. قاهره: مکتبة النهضة المصریّة.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1368). شاعرآیینه‌ها (بررسی سبک هندی و شعر بیدل). چ2. تهران: آگاه.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ . (بی‌تا). صور خیال در شعر فارسی. چ 3. تهران: آگاه.
صحیفةسجادیه. (1383). ترجمة محمدعلی خلجی. بی‌جا: انتشارات میثم.
ضیف، شوقی. (بی‌تا). تاریخ الأدب العربی (عصر جاهلی). تهران: چاپ امیرکبیر.
طبری، محمدبن جریر. (1323ق.). جامع البیان فی تفسیر القرآن. مصر: مکتبة الکبر الأمیریة.
طهرانی، آقا بزرگ. (1325).  الذریعةإلی تصانیف الشیعة.
عبدالله، محمدحسن. (1975م.). المقدمةفی النقد الأدبی. کویت: دار البحوث العلمیة.
عسکری، ابوهلال حسن‌بن عبد‌الله. (1952م.) .الصناعتین. تحقیق علی‌ محمد البجاوی. بیروت: دار احیاء الکتب العربیة.
علوی مقدم، محمد و رضا اشرف‌زاده. (1376). معانی و بیان. قم: چاپ مهر.
غنیمی هلال، محمد. (1997م.). النقد الأدبی الحدیث. مصر: دار نهضة للطباعة والنشر والتوزیع.
فاضلی، محمد. (1376). دراسة و نقد فی مسائل بلاغیةهامة. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
قدّامة المقدسی، احمدبن عبدالرحمن. (1407ق.). منهاج القاصدین (مختصر منهاج القاصدین). تصحیح محمد احمد دهمان. بیروت: دار الهجر.
القیروانی، ابن‌رشیق. (بی‌تا). العمدةفی محاسن الشعر و آدابه و نقده. ج1. بیروت: دارالجیل.
کسنزائی، عبدالکریم. (بی‌تا). الأنوار الرّحمانیّةفی الطریقة القادریّة. بی‌جا: مکتبة مدبولی.
کلینی، محمدبن یعقوب. (بی‌تا). اصول کافی. ترجمه و شرح سید جواد مصطفوی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اهل بیت.
المسعودی، علی‌بن حسین. (1409ق.). مروج الذهب. تحقیق محمد محیی‌الدّین عبدالحمید. بیروت: دار الفکر.
مصری، ابن‌ أبی‌الأصبع. (1368). بدیع القرآن. ترجمة سید علی میرلوحی. مشهد: مؤسسة چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی انتشارات آستان قدس رضوی.
مصطفی، ابراهیم. (1380). المعجم الوسیط. طبع عبدالسلام هارون. دمشق: مجمع‌اللغة العربیة.
المقدّسی، انیس. (1981م.). المختارات السائرةمن روائع الادب العربی. چ 5. بیروت: دار العلم للملایین.
نراقی، محمدمهدی. (1383ق.). جامع السادات. بی‌جا: انتشارات نجف.
الهاشمی، سید احمد. (1370). جواهر البلاغة. قم: مکتب الأعلامی الإسلامی.
هاشمی خراسانی، حجت. (1403ق.). مفصل در شرح مطول (فن سوم بدیع).بی‌جا: چاپ سعید.
هاوکس، ترنس. (1377). استعاره. ترجمة فرزانه طاهری. تهران: مرکز.
الیعقوبی، احمد بن محمد. (1960م.). تاریخ الیعقوبی. ج 2. بیروت: بی‌نا.