نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

• سهیلا جلالی کندری ¹
• فرشته معتمد لنگرودی ²

¹ دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء، تهران، ایران

چکیده

اعجاز قرآن از جمله مسایل محوری در مباحث اندیشمندان است. ابوسلیمان خطابی و عبدالقاهر جرجانی از صاحب‌نظران در این عرصه هستند که وجه اعجاز قرآن را در نظم آن مطمح نظر قرار داده‌اند. جستار حاضر، با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و با رویکرد مقایسه و نقد، به بررسی آرای خطابی و جرجانی در زمینة اعجاز قرآن کریم پرداخته‌است. خطابی معتقد است که اساس بلاغت در قرآن به گونه‌ای است که اگر لفظی از جای خود برداشته شود و لفظ دیگری به جای آن قرار گیرد، سخن تباه می‌گردد یا شکوه و جلوه‌ای که داشته، از میان می‌رود و در نتیجه، بلاغت رخت برمی‌بندد. لیکن نظریة نظم از منظر جرجانی با نحو مرتبط است. از دیدگاه وی، نظم از طریق ادراک معانی نحوی محقّق می‌گردد و این ادراک از طریق گزینش نیکو میسّر است. وی معتقد است که لفظ در نظم، تابع معناست. همچنین، ارتباط میان الفاظ، مانند ارتباط‌های نحوی، به خودی خود، به نظم منجر نمی‌شود، بلکه ترتیب معانی و ساختار آن در ذهن متکلّم است که موجب نظم می‌شود. خطابی و جرجانی هر دو اعجاز تأثیری قرآن را می‌پذیرند، ولی تحدّی قرآن را در نظم آن دانسته‌اند. تأمل در نظرات این دو اندیشمند نشان می‌دهد که رویکرد خطابی در البیان بلاغی است، اما جرجانی در دلائل الإعجاز رویکردی نحوی‌ـ بلاغی و در عین حال، هنری دارد. در حقیقت، جرجانی اندیشة نظم را به کمال رساند، به گونه‌ای که اکنون از نظر بسیاری، مهم‌ترین وجه اعجاز محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• خطابی
• جرجانی
• نظم
• اعجاز قرآن
• اعجاز تأثیری

عنوان مقاله [English]

The Nature and Structure of Miracles of the Quran from Khataei and Jorjani’s point of view

نویسندگان [English]

• Soheila Jalali Kondori ¹
• Fereshteh Motamed Langarodi ²

¹ Associate Professor of Quran and Hadith at Alzahra University, Tehran, Iran;

² Ph.D. Student of Quran and Hadith at Alzahra University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Miracles of the Quran are those of the key issues disscused by the thinkers. Abusoleiman Khataei and Abdolghaher Jorjani are considered as the leading figures of the field that have paid close attention to the miracle aspect of the Quran in terms of poetry. The present study is meant to examine Khataei and Jorjani s views on the miracles of the Quran based on a descriptive-analytic approach and through comparing and critiquing. Khataei holds that the nature of the Quran is in a way that if a word of it is replaced with another word, the word will lose its intended meaning or its glory, and therefore, its rhetoric will go away. On the other hand, Jorjani holds that the structure of the Quran is related to the poetic aspect of it. He believes that the poetic aspect can be understood through the structural meanings, and this understanding is possible through a nice selection. He also believes that a word in the poetry is a function of semantic. Moreover, the relation between the words, unlike structural relations, does not lead to poetry, yet it is the order of the meaning and their structures in the mind of the speaker that makes poetry. Both Khataei and Jorjani accept the effect of the miracle of the Quran, but they see its uniqueness in its poetry. Considering these two thinkers’ ideas, we can understand that Khataei’s approach in Albayan is rhetoric, but that of Jorjani in Dalaelolejaz is structural and rhetoric as well as artistic. In fact, Jorjani has perfected the poetic thought in a way that, at present, many consider it as the most important aspect of the miracle.

کلیدواژه‌ها [English]

• Khataei
• Jorjani
• Poetry
• the Quranic Miracle
• the Effective Miracle