فاطمه فلاح تفتی
چکیده
یکی از ادلهای که در استنباط مسائل و قواعد فقهی بسیار موردتوجه قرار میگیرد سیره و بنای عقلا است. بنای عقلا ناظر به رفتار و مشی خردمندان در عرصههای مختلف زندگی است که بر اساس مصالح و مفاسدی روشی را برای انجام یا ترک رفتاری قرار میدهند. علامه طباطبائی بهعنوان مفسری فقیه با ژرفنگری در مسائل و قضایا، این منبع استنباط را در استدلالهای ...
بیشتر
یکی از ادلهای که در استنباط مسائل و قواعد فقهی بسیار موردتوجه قرار میگیرد سیره و بنای عقلا است. بنای عقلا ناظر به رفتار و مشی خردمندان در عرصههای مختلف زندگی است که بر اساس مصالح و مفاسدی روشی را برای انجام یا ترک رفتاری قرار میدهند. علامه طباطبائی بهعنوان مفسری فقیه با ژرفنگری در مسائل و قضایا، این منبع استنباط را در استدلالهای خود بهوفور استفاده کردهاند که تبیین صحیح حجیت و میزان دلالت بنای عقلا از دیدگاه علامه، در فهم مواردی که ایشان استنباط کردهاند، راهگشاست. این مقاله که با شیوه توصیفی - تحلیلی تدوینشده به بررسی بنای عقلا از دیدگاه این اندیشمند فرزانه پرداخته و برآیند مقاله بیانگر آن است که اولاً بنای عقلا بهعنوان منبعی مهم برای استنباط احکام به شمار میرود و ثانیاً مبنای حجیت آن عقل است که احکام صادره عقلی قطعی و یقینی است ولی ازآنجاییکه عقل عملی است و مربوط به بایدها و نبایدها میشود، دارای محدودیتهایی است و ممکن است در تطبیقات عملی، اشخاص دچار انحراف شوند؛ درنتیجه نیاز به مؤیدی از جانب شرع دارد و اینکه برخی مدعی تناقض در بیان علامه در باب حجیت بنای عقلا هستند، صحیح به نظر نمیرسد. با پذیرش مبنای علامه فرقی بین بنائات مستحدثه و متصل به زمان معصوم نیست و این خود میتواند جهت مطالعات بنیادی در فقه و حقوق اسلامی راهگشا باشد.