نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 استادیار الهیات، دانشگاه فرهنگیان، تهران ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، مشهد، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین حوزه‌های معنایی قرآن کریم و دومین اصل از اصول دین مبین اسلام نبوّت است. این حوزه در ماده (رسل) و پرکاربردترین واژه این حوزه یعنی «رسول» تجلّی می‌یابد و نقش مهمی در کتاب و سنّت ایفا می‌کند. از همین رو در پژوهش پیش رو که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده‌است، ابتدا معانی گوناگون مادۀ (رسل) تحلیل و بررسی شد. سپس برای تبیین بهتر معنای واژۀ (رسول) طبق اصل جانشینی در معناشناسی، واژه مترادف آن یعنی (نبی) مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه با مراجعه به تفاسیر و تقسیم بندی نظرات مفسران و ارائه جدول فراوانی یادکرد خداوند از پیامبران اولوالعزم با واژه‌های رسول و نبیّ، جایگاه ممتاز واژۀ (رسول) در قرآن کریم تبیین و تفاوت کارکردهای میان دو واژه روشن گردید. بر اساس یافته‌های این پژوهش و با بررسی معناشناسی تاریخی واژه «رسول» درکُتب آسمانی یهود و مسیح و مطالعه زبان‌های سریانی، عبری ویونانی، روشن شد که این واژه در زبان‌های کهن و ادیان الهی قبل از اسلام نیز با همان معنای «فرستاده و پیام رسان الهی» کاربرد داشته که این امر نشان از ریشۀ عمیق این کلمه در تاریخ و متون الهی و جایگاه والای آن در حوزه دین دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Semantics of the Word "Resl" and the Word "Rasool" based on Succession Relations and Companionship in the Qur'an, Narrations and Testaments

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Kazemitabar 1
  • fatema sheikhmomeni 2

1 Assistant Professor of Theology, Farhangian University, Tehran, Iran;

2 M.A Student of Qur'an and Hadith Sciences, University of Holy Quran Sciences and Education, Mashhad, Iran;

چکیده [English]

One of the most important semantic areas of the Holy Qur'an and the second principle of the principles of Islam is "prophecy". This field is manifested in the article "Resl" and the most widely used word in this field, "Rasool", and plays an important role in the Qur'an and tradition. Therefore, in the present research, which has been done by the descriptive-analytical method, first, the various meanings of "Rasul" material were analyzed and studied. Then, to better explain the meaning of the word "Nabi" according to the principle of succession in semantics, its synonymous word "prophet" was examined and then by referring to the interpretations and divisions of the commentators and presenting a frequent table of God's remembrance of the first prophets with the words Rasul and Nabi, the privileged position of the word "Rasul" in the Holy Qur'an was explained and the functional differences between the two words became clear. Based on the findings of this study and by examining the historical semantics of the word "Rasul" in the Jewish and Christian scriptures and the study of Syriac, Hebrew, and Greek languages, it became clear that this word was sent in the ancient languages and divine religions before Islam with the same meaning. And “the divine messenger” has been used, which indicates the deep root of this word in the history and divine texts and its high position in the field of religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Qur'an
  • Prophet
  • Testaments
 قرآن کریم. ترجمه حسین انصاریان. (1383). چاپ اول. قم‏: انتشارات اسوه.
ابن ابى حاتم. عبدالرحمن بن محمد. (1419 ق)‏. تفسیر القرآن العظیم‏. چ سوم. ریاض: مکتبه نزار مصطفی الباز.
‏ابن بابویه، محمد بن على‏. (1385ش). علل الشرائع‏. چاپ اول. قم: کتاب فروشى داورى‏.
_____________‏. (1403ق). خصال. ترجمه محمد باقر کمره ای. قم: جامعه مدرسین.
ابن تیمیه، محمد. (1420ق). النبوات. محقق: عبد العزیز بن صالح الطویان. چاپ اول؛ ریاض: أضواء السلف.
ابن درید، محمد بن حسن. (‏1988 م). جمهره اللغه. چاپ اول.‏ بیروت: دار العلم للملایین‏.
ابن سیده، على بن اسماعیل‏. (1421 ق). المحکم و المحیط الأعظم‏. مصحح: هنداوى. عبدالحمید. چاپ اول‏. بیروت‏: دارالکتب العلمیه.
ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على‏. (‏1379 ق). مناقب آل أبی طالب علیهم­السّلام. چاپ اول. قم‏: علامه.
‏ابن فارس، احمد. (‏1404 ق). معجم مقاییس اللغه. چاپ اول‏. مصحح: هارون. عبدالسلام محمد. قم‏: مکتب الاعلام الاسلامی‏.
ابن کثیر، اسماعیل بن عمر. (1419 ق). تفسیر القرآن العظیم‏. تحقیق: محمد حسین شمس الدین‏. چاپ اول. بیروت‏: دارالکتب العلمیه.‏
ابن منظور، محمد بن مکرم‏. (1414ق). لسان العرب. چاپ سوم. بیروت: ‏دار صادر.
ابوالفتوح رازى، حسین بن على‏. (1408 ق). روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن‏. تحقیق: محمد جعفر یاحقى و محمد مهدى ناصح‏. چاپ اول. مشهد: بنیاد پژوهش­هاى اسلامى آستان قدس رضوى. ‏
ازهری، محمد بن احمد. (1421ق‏). تهذیب اللغه. چاپ اول. بیروت: دار احیاء التراث العربی‏.
آلوسی، سید محمود. (1415ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیه.
برقى، احمد بن محمد بن خالد. (1371 ق). المحاسن. مصحح: محدث. جلال الدین‏. چاپ دوم. قم: دار الکتب الإسلامیه‏.
بحرانى، سیدهاشم بن سلیمان‏. (1374). البرهان فی تفسیر القرآن‏. محقق/مصحح: قسم الدراسات الإسلامیه مؤسسه البعثه؛ چاپ اول. قم: مؤسسه بعثه‏.
بلخى، مقاتل بن سلیمان. (1423 ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان‏. تحقیق: عبد الله محمود شحاته‏. چاپ اول. بیروت: دار إحیاء التراث‏‏.
بیومى مهران، محمد. (‏1383 ش‏). بررسى تاریخى قصص قرآن‏. سید محمد راستگو. تحقیق: محمد راستگو. چاپ: اول‏ شرکت انتشارات علمی فرهنگی. تهران.
تسترى، ابومحمد سهل بن عبدالله. (1423 ق). تفسیر التسترى‏. تحقیق: محمد باسل عیون السود. چاپ اول. بیروت: منشورات محمدعلى بیضون / دارالکتب العلمیه‏. ‏
ثعلبى نیشابورى، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم‏. (1422 ق). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن‏. تحقیق: ابو محمد بن عاشور. چاپ اول. بیروت: دار إحیاء التراث العربی‏‏.
حویزى، عبد على بن جمعه. (1415ق). تفسیر نور الثقلین‏. محقق: رسولى محلاتى. هاشم‏. چاپ چهارم‏. قم: اسماعیلیان‏. ‏
حییم، سلیمان. (1360). فرهنگ عبری- فارسی حییم.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1377). دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی. چاپ اول: نشر دوستان. تهران.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد. (1412 ق). مفردات ألفاظ القرآن‏. چاپ اول‏. بیروت:‏ دارالقلم.
زحیلى، وهبه بن مصطفى‏.( 1422ق). تفسیر الوسیط. چاپ اول‏. دمشق: دار الفکر. ‏
زبیدى، محمد بن محمدمرتضی. (1414 ق). تاج العروس‏. مصحح: شیرى. على‏. چاپ اول. بیروت‏: دارالفکر.
سیوطی، جلال الدین.(1416 ق). الإتقان فی علوم القرآن. تحقیق: سعید المندوب. چاپ اول. لبنان: دارالفکر.
‏سیوطى، جلال الدین. (1404 ق). الدّرالمنثور فى تفسیر المأثور. چاپ اول. قم: کتابخانه آیت الله مرعشى نجفی‏.
 شرقاوى، محمود. (1970). الانبیاء فى القرآن الکریم. چاپ اول. قاهره.
صفار قمی، ابن فروخ. (1404 ق). بصائر الدرجات. قم: کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى‏.
طباطبائی، سید محمّدحسین. (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم‏.‏
_______________ و سید محمدباقر موسوى همدانى‏. (1374). ترجمه تفسیر المیزان. چاپ پنجم. ‏قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏‏. ‏
طبرسى، فضل بن حسن‏. (1372). مجمع البیان فى تفسیر القرآن. تحقیق: محمد جواد بلاغى‏. چاپ سوم. تهران: انتشارات ناصر خسرو.‏‏
طبرى، ابو جعفر محمد بن جریر.‏ (1412 ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن. چاپ اول. بیروت: دار المعرفه‏.
طریحى، فخر الدین بن محمد. (1375). مجمع البحرین‏. مصحح: حسینى اشکورى. احمد. تهران: مرتضوی.
طوسى، محمد بن حسن. التبیان فى تفسیر القرآن‏. تحقیق: احمد قصیرعاملى. چاپ اول‏. بیروت: دار احیاء­التراث العربى.
فخر رازى، محمد بن عمر. (1420 ق). مفاتیح الغیب. چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی‏. ‏
فراهیدى، خلیل بن احمد. (‏1409 ق). کتاب العین. چاپ دوم. قم‏: نشر هجرت‏.
فراء، ابوزکریا یحیى بن زیاد. (1980م). معانى القرآن. تحقیق: احمد یوسف نجاتى/ محمدعلى نجار/ عبدالفتاح اسماعیل شلب. چاپ اول‏. مصر: دارالمصریه.
قرشى، سید على اکبر. (1377). تفسیر احسن الحدیث. چاپ سوم. تهران: بنیاد بعثت‏‏. ‏
____________. (1371). قاموس قرآن. چاپ ششم. تهران: دارالکتب الاسلامیه‏.‏ ‏
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق. (1407 ق). الکافی. مصحح: غفارى. على اکبر/ آخوندى. محمد. چاپ چهارم‏. تهران: دار الکتب الإسلامیه‏.
مجلسى، محمدباقر بن محمد تقى‏. (1403 ق). بحار الأنوار. محقق/مصحح: جمعى از محققان‏. چاپ: دوم. بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی‏.
محمدیان، بهرام. ( مسئول گروه ترجمه). (1381ش). دایره المعارف کتاب مقدس. تهران: سرخدار.
محمود، عبد الحلیم. (1381ش). فى رحاب الانبیاء و الرسل. قاهره.
مشکور، محمد جواد. (1357ش). فرهنگ تطبیقی عربی با زبان­های سامی و ایرانی. چاپ اول. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.  ‏
مصطفوى، حسن. (1430ق). التحقیق فى کلمات القرآن الکریم‏. چاپ سوم. بیروت – قاهره - لندن‏: دارالکتب العلمیه. مرکز نشر آثار علامه مصطفوی‏.
مکارم شیرازى، ناصر. (1374). تفسیر نمونه‏. چاپ اول. تهران: دارالکتب الإسلامیه‏. ‏
هاشمی رفسنجانی، اکبر. (1393). فرهنگ قرآن. چاپ اول. قم: بوستان کتاب.
 
Fred Skolnik (Editor in Chief) .(2007). Encyclopedia Judaica (Second Edition),
New York: Macmillan.
Lacoste, Jean-yves.Editor .(2005). Encyclopedia of Christian Theology. New York/London: Routledge.
Eliade, Mircea (Editor in Chief) .(1987). The Encyclopedia of Religion, New York: Macmillan Publishing Company.
James Strong .)1980.( Strong's Exhaustive Concordance with Greek and Hebrew Dictionary.