نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 استاد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

چیستی مفهوم «خدا» به‌عنوان موجودی شناخت ناپذیر و چگونگی بازنمایی رابطه او با موجودات دیگر ازجمله مسائلی است که موردتوجه دین‌پژوهان با رویکردهای مختلف قرارگرفته است. به نظر می‌رسد معناشناسی شناختی ازآن‌رو که به چیستی و چگونگی یک مفهوم توجه دارد بتواند در تحلیل ساختار مفهومی از «خدا» در قرآن راهگشا باشد. در پژوهش پیش رو با رویکرد معناشناسی شناختی و با شیوة توصیفی - تحلیلی به تبیین مفهوم ­«خدا» با استفاده از استعاره‌های شناختی حوزة «مالکیت» و مدل‌های مفهومی مرتبط با آن پرداخته شده است تا از این طریق شیوة ساخت‌بندی و بازنمایی مفهوم «خدا» در حافظه ادراکی انسان را در چارچوب نظریه استعارة مفهومی نشان دهد. نتیجه حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که استعاره‌ها دارای کارکردهای شناختی و ارتباطی هستند و قابلیت این را دارند که برای مفاهیم دشوار و ناملموس قالبی روشن و درک پذیر را فراهم آورند. در زبان قرآن مفهوم خدا و تصور از او با مدل شناختی  خدای شخص‌وار و بر اساس مؤلفه‌های مفهومی مرتبط با انسان بر مبنای احساسات و تجربیات فرد از ارتباط با دیگران در قالب رابطة یک شخص با شخص دیگر شکل گرفته است که در حافظه ادراکی انسان با مفاهیمی، چون: پادشاه، پدر، حمایت‌گر، خریدار، مُقترِض، در قالب استعاره‌های مفهومی «خدا پادشاه است»، «خدا خریدار است»، «خدا پدر است» و» خدا جِواردهنده است» بازنمایی و درک می‌شود. این حوزه‌های شناختی رابطة تمثیلی با ذات خداوند دارند. با تداعی مفهوم خداوند در ذهن از طریق استعاره مفهومی زوایای ملموس متعددی از مفهوم خداوند کشف می‌گردد که در غیر زبان استعاری و بدون بهره‌گیری از مدل‌های شناختی قابل دریافت نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Conceptual Structure of "God" Based on the Cognitive System of the 'Possession' Concept in the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Zahra Movazebi 1
  • Ebrahim Ebrahimi 2

1 Ph.D. of Qur'an and Hadith Studies, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

2 Professor of Qur'an and Hadith Studies, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

What is the concept of "God" as an unknowable being and how to represent his relationship with other beings are among the issues that have been the focus of religious scholars with different approaches. It seems that cognitive semantics, since it pays attention to what and how a concept is, can lead the way in analyzing the conceptual structure of "God". The upcoming research aims to explain the concept of "God" by using cognitive metaphors in the domain of "ownership" in order to show the structure and representation of the concept of "God" in human perceptual memory within the framework of conceptual metaphor theory. For this purpose, metaphorical mappings related to the domain of ownership, which played a role in the representation of the abstract concept of God, are identified and extracted, and are classified based on the type of mapping between the domain of origin and destination. Finally, the results of the research are in the form of Likoff and Johnson's conceptual metaphor theory and in the framework of cognitive linguistics. The result of this research shows that metaphors have cognitive and communicative functions and have the ability to provide a clear and understandable format for difficult and intangible concepts. Among the other achievements of this research is the explanation and analysis of the conceptual structure of "God" in the language of the Qur'an with the cognitive model of a personal God, and in the form of a "relationship between one person and another person" with the fields of origin: father, king, patron, borrower, and buyer. These cognitive domains have an allegorical relationship with God's essence.
Introduction: The concept of "God" as an incomprehensible being, and its relation with other entities, has been a topic of scholarly interest in the field of religion. Scholars have approached it from various perspectives, but cognitive semantics, which focuses on the nature and structure of a concept, can be helpful in analyzing the conceptual structure of "God" in the Quran.
 Literature Review: The present research can be examined in terms of subject and method. From a methodological perspective, research has been conducted in the field of conceptual metaphor in Quranic and Nahj al-Balagha studies to prevent the elongation of speech. We introduce some of these works: Andalibi (2006) in the article "Abd, a canonical metaphor in cognitive human" refers to the cultural role of the metaphor "human as a servant" and discusses the cognitive people's view of the relationship between servant and lord as a social institution. Qaemi-Nia (1388) in a research on the topic "The Role of Conceptual Metaphors in Religious Thought", has analyzed the cognitive position and effective role of metaphor in creating new ideas and directing religious thought, and has addressed the impact of metaphor on Islamic thought and worldview. Pourabrahim (1396) in the article "Humanization of Abstract Concepts in the Language of the Quran from a Cognitive Perspective", examines the humanization of abstract concepts in the Quran cognitively and shows that in the Quran, the tangible pattern of human and person is used as a metaphorical existential type to express abstract concepts. From the subject In relation to the analysis of the conceptual structure of God in religious texts, an Book by Vincent Brummer(1992) titled "Speaking of a Personal God: An Essay in Philosophical Theology" . The author in that God explains His relationship with humans in the form of a personal and legal relationship of "employer and employee" "love relationship" and explains this relationship based on conceptual models. Also  article by Tavakol Nia (2018) titled "The Function of Conceptual Metaphors in Explaining the Concept of 'God' in Nahj al-Balagha. But so far, no research has been done to explain the conceptual structure of "God" in the Quran with the conceptual domain of "person" and in the form of the conceptual metaphor "God as a person".
Methodology: In the present study, the concept of "God" has been elucidated using cognitive semantics approach and descriptive-analytical method by using cognitive metaphors in the domain of " Possission " and related conceptual models The objective is to demonstrate how the cognitive structure and representation of this concept of "God" can be explained within the framework of the theory of conceptual metaphor. In the process of forming this research, first, verses from the Quran that were related to the conceptual notions of ownership and had efficacy in conceptualizing the concept of God and perceptibility of the idea of Him are identified and extracted. In the next step, with consideration of the metaphorical linguistic expressions, corresponding conceptual models are determined. Then, the results of the investigations are analyzed within the framework of the conceptual metaphor theory of Lakoff and Johnson, and finally, based on the meanings of words and interpretations, the cognitive analysis of the relevant verses is presented.
Conclusion:The results indicated that metaphors have both cognitive and communicative functions, making them a useful tool for providing clear and comprehensible structures for complex and abstract concepts. This is accomplished by systematically mapping the features of the source domain onto the target domain, enabling one conceptual domain to be understood in terms of another. Another valuable outcome of this study is that indicates that In the infrastructure of many Quranic metaphors and similes that address the concept of God and His relationship with humans, the conceptual metaphor "God as a person" is used, in which the conceptual metaphors of "God" are based on human and social relationships and His characteristics. Based on this in the language of the Quran, the concept of God and the perception of Him are modeled on the cognitive framework of a person-to-person relationship. This framework is based on relevant conceptual components associated with human emotions and experiences of relating to others, such as king, father, protector, buyer, and lender, as represented in the source domain and in the form of conceptual metaphors "God is a king", "God is a buyer", "God is a father" and "God is a protector " is understood.  These cognitive domains share a figurative relationship with the essence of God. Moreover, by invoking the concept of God in the mind through conceptual metaphors, various tangible aspects of the concept of God become apparent, which would not be understood without using cognitive models or figurative language.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • Possession
  • Concept of God
  • Conceptual Metaphor
  • Generic Metaphor
  • Specific Metaphor
قرآن کریم
آلوسی، محمود‌بن‌عبدالله (‏1415 ه.ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم‏، محقق: عبدالباری عطیه، علی، لبنان- بیروت‏، دار الکتب العلمیة‏.
افراشی، آزیتا (1395 ش)، مبانی معناشناسی شناختی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
پاکتچی، احمد (1399 ش)، معناشناسی و مطالعات قرآنی (مجموعه درسگفتارها)، به کوشش فروغ پارسا، تهران، انتشارات نگارستان اندیشه.
پاکتچی، احمد (1393)، روش تحقیق با تکیه بر علوم قرآن و حدیث، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
پور ابراهیم، شیرین (1394) سازوکارهای شناختی و نقش آن‌ها در مفهوم سازی دعا، زبان شناخت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، شماره اول، بهار و تاستان 1394، صص 25-44.
جفری، آرتور (1372)، واژه‌های دخیل در قرآن مجید، ترجمه فریدون بدره‌ای، چاپ اول، تهران، انتشارات توس
 جرجانی، ابوالفتح بن مخدوم‏(1362)، تفسیر شاهی او آیات الأحکام (جرجانی) ایران- تهران‏، نشر نوید.
جوادی آملی، عبدالله (1385)، تفسیر تسنیم (ج 1)، تنظیم علی اسلامی، چاپ: پنجم، قم، مرکز نشر اسراء.
حسینی، زهرا، فرامرز قراملکی، احد (1396)، خدا، از مفهوم تا مدل‌های معرفتی (تمایز و ارتباط مفهوم، تصور و تصویر خدا و نقش روش شناختی مدل‌ها در ادراک خدا)، مجله فلسفة دین، دوة 14، شمارة 1، صص 21-48
راسخ‌مهند، محمد (1394 ش)، درآمدی بر زبان شناسی شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم، تهران، نشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
روشن، بلقیس، اردبیلی، لیلا (1392 ش)، مقدمه‌ای بر معنا شناسی شناختی، تهران، نشر علم.
زلتان، کوچش (1399 ش)، مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره، ترجمة شیرین پور ابراهیم، چاپ: سوم، تهران، انتشارات سمت.
شیرزاد، محمد حسین، شیرزاد، محمد حسن، مصلایی پور، عباس (1396)، بازخوانی مفهوم قرض در قرآن کریم؛ با تکیه بر انسان شناسی اقتصادی، دو فصلنامة علمی- پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی، سال نهم، شمارة 2، (پیاپی 18)، صص 7-30.
شیرزاد، محمدحسن (1393)، مفهوم ربا در فضای نزول قرآن کریم، پایان نامة کارشناسی‌ارشد، رشته الهیات، دانشکده الهیات دانشگاه امام صادق(ع).
طریحی، فخر الدین بن محمد (1375 ه. ش‏)، مجمع‌البحرین‏، محقق / مصحح: حسینی اشکوری، احمد، چاپ: سوم‏، تهران‏، ناشر: مرتضوی‏.
 طوسی، محمد بن حسن‏(بی‌تا)، التبیان فی تفسیر القرآن‏، مصحح: عاملی، احمد حبیب‏، چاپ: اول، لبنان- بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏.
طبری، محمد بن جریر (1412 ه.ق)، جامع‌البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری)، چاپ اول، لبنان- بیروت، ناشر: دار المعرفة.
طباطبایی، محمدحسین (1374 ش)، ترجمه تفسیر المیزان، چاپ: پنجم، ایران، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
علی، جواد (1976 م)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، لبنان، دارالعلم للملایین.
فیومی، احمد بن محمد (1414)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، چاپ: دوم‏، قم‏،‏ ناشر: موسسه دار الهجرة
فرقانی، زهرا (1390)، ترجمه و تحقیق چهار فصل نخست دین اقوام سامی نوشتة ویلیام رابرتسون اسمیت، پایان نامة کارشناسی ارشد گرایش ادیان و عرفان تطبیقی.
قائمی‌نیا، علیرضا (1390)، معناشناسی شناختی قرآن، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
..................(1382)، نقش مدل در معرفت دینی، مجلة ذهن، شمارة 15 و 16، صص: 54-81
قاسم زاده، حبیب الله (1379 ش)، استعاره و شناخت، چ 1، تهران، انتشارات فرهنگیان.
................... (1398)، مقدمه‌ای بر شناخت پژوهی استعاره، تهران، نشر کتاب ارجمند.
گلفام، ارسلان، یوسفی راد، فاطمه (1381)، زبان شناسی شناختی و استعاره، تازه‌های علوم شناختی، سال چهارم، شمارة 3، صص 59-64.
لیکاف، جورج و جانسون، مارک (1980)، استعارههایی که با آن زندگی مـیکنـیم، ترجمه هاجر آقا ابراهیمی (1397)، چ 3، تهران، انتشارات نشر علم.
لیکاف، جورج (1992)، نظریه معاصر استعاره، ترجمه فرزان سجودی، مجموعه مقالات استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی، گروه مترجمان، به کوشش فرهاد ساسانی (1390 ش)، تهران، نشر: سوره مهر.
نغزگوی کهن، مهرداد، ملکی، ساسان (1398)، طرحواره‌های مالکیت در زبان فارسی، نشریه پژوهش‌های زبان-شناسی، سال یازدهم، ش: اول.
نورمحمدی، مهتاب (1387)، «تحلیل مفهومی استعاره‌های نهج البلاغه (رویکرد زبان شناختی)»، استاد راهنما: فردوس آقاگل زاده، استاد مشاور: ارسلان گلفام، دانشگاه تربیت مدرس.
هاشمی، زهره (1389)، نظریة استعارة مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون، نشریه ادب پژوهی، شماره: دوازدهم، صص 119-140.
Brummer, Vincent(1993). The Model of Love: A Study in Philosophical Theology.Cambridge University Press.
.………………. (1992). Speaking of a Personal God: An Essay in Philosophical Theology. Cambridge University Press.
Kövecses, Zoltán (2010). Metaphor: A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Lakoff, G. & Johnson, M (1980), Metaphors We Live By. Chicago: Chicagouniversity Press..35.
...………………………………. (2003) Metaphors We Live By. London
The University Of Chicago Press.
Lee, David. (2001). Cognitive Linguistics: An Introduction.Oxford University Press.
 
References [In Persian]
Alusi, Mahmud ibn Abdullah. (1994). Ruh al-Ma'ani fi Tafsir al-Quran al-Azim. Edited by Abdul Bari Atiyah. Beirut, Lebanon: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah. [In Arabic]
Afrashi, Azita. (2016). "Foundations of Cognitive Semantics." Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies. [In Persian]
Ali, Javad. (1976). "Al-Mufassal fi Tarikh al-Arab Qabl al-Islam." Beirut, Lebanon: Dar al-Ilm lil-Malayin. [In Arabic]
Fayumi, Ahmad bin Muhammad. (1995). "Al-Musbah al-Munir fi Gharaib al-Sharh al-Kabir li al-Rafi'i." 2nd edition. Qom, Iran: Dar al-Hijrah. [In Arabic]
Forqani, Zahra. (2011). Translation and Critique of the First Four Chapters of "Religions of the Semites" by William Robertson Smith. Master's thesis, Comparative Religions and Mysticism Department, Tehran University. [In Persian]
Golfam, Arsalan, Yousefirad, Fatemeh. (2002). Cognitive Linguistics and Metaphor. New Horizons in Cognitive Sciences, Vol. 4, No. 3, pp. 59-64. [In Persian]
Ghaseminia, Alireza. (2011). "Cognitive Semantics of the Quran." Tehran: Institute for Cultural and Islamic Thought Publications. [In Persian]
--------------------. (2003). The Role of Models in Religious Epistemology. Zehn Journal, No. 15-16, pp. 54-81. [In Persian]
Hosseini, Zahra, Farahmarz Ghoramlaki, Ahad. (2017). God: From Concept to Cognitive Models (Differentiation and Relationship between the Concept, Perception, and Image of God and the Role of Cognitive Models in Understanding God). Journal of Religious Philosophy, Vol. 14, No. 1, pp. 21-48. [In Persian]
Hashemi, Zahra. (2010). "Conceptual Theory of Metaphor: A View from Lakoff and Johnson." Literary Studies Journal, No. 12, pp. 119-140. [In Persian]
Jafari, Arthur. (1993). Words Involved in the Noble Quran. Translated by Fereydoun Badrei. Tehran: Toos Publications. [In Persian]
Jorjani, Abu al-Fath bin Mukhdum. (1983). Shahi Commentary on Ayat al-Ahkam (Jorjani). Tehran, Iran: Navid Publishing. [In Persian]
Javadi Amoli, Abdullah. (2006). "Tafsir Tasnim, Volume 1." Compiled by Ali Islami. 5th edition. Qom: Esra Publication Center. [In Persian]
Lakoff, George, & Johnson, Mark. (2018). Metaphors We Live By. Translated by Hajar Aqa Ebrahimi. Vol. 3. Tehran: Elm Publications. [In Persian]
Lakoff, George. (1994). Contemporary Metaphor Theory. Translated by Farzan Sajjadi. In "Metaphor as the Basis of Thought and Aesthetic Tools," translated by Farhad Sassani. Tehran: Sorreh Mehr Publications. [In Persian]
Naghzgooy Kohan, Mehrdad, Maleki, Sasan. (2019). Conceptual Frameworks of Ownership in Persian Language. Journal of Linguistic Research, Vol. 11, No. 1. [In Persian]
Nourmohammadi, Mohtab. (2008). Conceptual Analysis of Metaphors in Nahj al-Balagha (Cognitive Linguistics Approach). Supervisor: Firdous Aqagolzadeh, Consultant: Arsalan Golfam, Tehran University of Teacher Education. [In Persian]
Pakatchi, Ahmad. (2020). Semantics and Quranic Studies (Collection of Lectures). Edited by Forough Parsa. Tehran: Negarestan Andishe Publications. [In Persian]
Pakatchi, Ahmad. (2014). Research Methodology Based on Quran and Hadith Sciences. Tehran: Imam Sadegh University Press. [In Persian]
Pour Ebrahim, Shirin. (2015). Cognitive Mechanisms and Their Role in Prayer Conceptualization. Language and Cognitive Science Quarterly, Vol. 6, No. 1, pp. 25-44. [In Persian]
Qasemzadeh, Habibullah. (2000). Metaphor and Cognition. Vol. 1. Tehran: Farhangian Publications. [In Persian]
------------------------. (2019). An Introduction to Metaphorical Studies. Tehran: Negar-e Ketab-e Arjmand. [In Persian]
Rasakh Mahand, Mohammad. (2015). Introduction to Cognitive Linguistics: Theories and Concepts. Tehran: Samt Publications. [In Persian]
Roshan, Belquis, Ardabili, Leila. (2013). An Introduction to Cognitive Semantics. Tehran: Elm Publications. [In Persian]
Shirzad, Mohammad Hossein, Shirzad, Mohammad Hassan, Maslaei Pour, Abbas. (2017). Revisiting the Concept of Loan in the Holy Quran; Based on Economic Anthropology. Journal of Islamic Economics Studies, Vol. 9, No. 2, pp. 7-30. [In Persian]
Shirzad, Mohammad Hassan. (2014). The Concept of Usury in the Context of the Revelation of the Holy Quran. Master's thesis, Faculty of Theology, Imam Sadiq University. [In Persian]
Tarihi, Fakhr al-Din bin Muhammad. (1996). "Majma al-Bahrain." Edited by Ahmad Asghari. 3rd edition. Tehran: Mortazavi. [In Persian]
Tousi, Muhammad bin Hasan. (n.d.). Al-Tibyan fi Tafsir al-Quran. Edited by Ahmad Habib Ameli. 1st edition. Beirut, Lebanon: Dar Ihya al-Turath al-Arabi. [In Arabic]
Tabari, Muhammad bin Jareer. (1993). Jami' al-Bayan fi Tafsir al-Quran (Tafsir al-Tabari). 1st edition. Beirut, Lebanon: Dar al-Ma'arif. [In Arabic]
Tabatabai, Muhammad Hussein. (1995). Translation of Al-Mizan Commentary. 5th edition. Qom, Iran: Qom Seminary Teachers Association, Eslami Publications Office. [In Persian]
Zaltan, Kouch. (2020). An Applied Introduction to Metaphor. Translated by Shirin Pour Ibrahim. 3rd edition. Tehran: Samt Publications. [In Persian]