نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• معصومه امامی ¹
• فاطمه دسترنج ²
• ابراهیم ابراهیمی ³
• کیوان احسانی ⁴

¹ دانشجوی رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران

² دانشیار گروه الهیات - قرآن و علوم حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران

³ استاد گروه الهیات - علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

⁴ استادیار گروه الهیات - قرآن و علوم حدیث، دانشگاه اراک، ایران.

چکیده

بازخوانی مؤلفه‌های تمدن‌سازی، آنگاه به قید اسلامی محدود گردد، در بستر نگاه دینی امکان‌پذیر است. بخشی از این نگاه دینی را می‌توان در ادعیه به‌جای مانده از امام سجاد (علیه‌السلام) جست‌وجو نمود. از آنجا که سخن از مؤلفه‌های تمدن‌سازی با مسائل اجتماعی و باز تولید مناسبات قدرت همراه است، تحلیل گفتمان انتقادی این متون می‌تواند به خوانش روشمند این مؤلفه‌ها و تحلیل آنها کمک نماید. از این رو با روش توصیفی تحلیلی، به تحلیل گفتمان مؤلفه‌های تمدن اسلامی در ادعیه امام سجاد (علیه السلام) بر اساس الگوی فرکلاف پرداختیم. این امر را در سطوح سه‌گانۀ توصیف، تفسیر و تبیین، واکاوی کرده‌ایم تا با ملاحظه ساختارهای سیاسی و اجتماعی موجود که متن در بستر آن به وجود آمده، به دریافت تازه‌ای از گفتمان پیرامونی آن دست یابیم. نتایج به دست آمده در سطوح سه گانه نشان داد که دالّ مرکزی گفتمان تولید شده در ادعیه امام سجاد (علیه‌السلام) در تعیین مؤلفه‌های تمدن اسلامی، توحیدگرایی است که دوقطبی کلان خدامحوری و انسان‌محوری را صورت می‌دهد. گوینده گفتمان تلاش کرده در تقابل با بافت موقعیتی موجود به تبیین گفتمان مورد نظر خود اقدام کرده و با باز تعریف نظام‌های ارزشی، اخلاقی و اعتقادی صورت جدیدی از مناسبات اجتماعی را رقم بزند. هرچند به صورت عینی تغییری در مناسبات قدرت ایجاد نشد، اما به واسطه بار نهفته ایدئولوژیکی گفتمان، حضرت تلاش دارد تا مشارکت‌کنندگان گفتمانی را به‌سوی موقعیت تازه‌ای از مناسبات قدرت رهنمون سازد.

کلیدواژه‌ها

• واژگان کلیدی: امام سجاد(ع)
• دعاهای امام سجاد
• تمدن اسلامی
• تحلیل گفتمان
• فرکلاف

موضوعات

• حدیث پژوهی

عنوان مقاله [English]

Discourse Analysis of the Components of Islamic Civilization in the Prayers of Imam Sajjad (peace be upon her) Based on the Model of Norman Fairclough

نویسندگان [English]

• masoumeh emami ¹
• fatemah dastranj ²
• ebrahim ebrahimi ³
• keyvan ehsani ⁴

¹ PhD student in Quran and Hadith Sciences, Arak University, Arak, Iran

² AssociateProfessor of Theology - Quranic and Hadith Sciences Department, Arak University, Arak, Iran

³ Professor of Theology - Quranic and Hadith Sciences Department, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran

⁴ Assistant Professor of Theology - Quranic and Hadith Sciences Department , Arak University, Iran.

چکیده [English]

Rereading the components of civilization, then limited to Islamic constraints, is possible in the context of a religious perspective. Part of this religious perspective can be sought in the prayers left by Imam Sajjad(p.b.u.o.h). Since the discussion of the components of civilization is associated with social issues and the reproduction of power relations, critical discourse analysis of these texts can help in the systematic reading of these components and their analysis.Therefore, in the present study, using a descriptive-analytical method, we analyzed the discourse of the components of Islamic civilization in the supplications of Imam Sajjad (p.b.u.o.h) based on the Fairclough model. We have analyzed this at the three levels of description, interpretation, and explanation in order to achieve a new understanding of the surrounding discourse by considering the existing political and social structures in the context of which the text was created. The results obtained at three levels showed that the central signifier of the discourse produced in the supplications of Imam Sajjad(p.b.u.o.h) in determining the components of Islamic civilization is monotheism, which forms the macro-dipole of God-centeredness and anthropocentrism. The speaker of the discourse has attempted to explain his intended discourse in contrast to the existing situational context and to create a new form of social relations by redefining the value, moral, and belief systems. Although there was no objective change in power relations, due to the latent ideological burden of the discourse, Hazrat is trying to guide the discursive participants towards a new position of power relations.

کلیدواژه‌ها [English]

• Keywords: Imam Sajjad (AS)
• Imam Sajjad's prayers
• Islamic civilization
• discourse analysis
• Fairclough