نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشگاه مفید قم

چکیده

از نگاه قرآن کریم، زیبایی از جایگاه و ارزش والایی برخوردار است. به همین سبب، در آیات بسیاری به جلوه‌های گوناگونی از زیبایی، عوامل و نشانه‌های آن و نیز حوزه‌های زیبایی اشاره شده است. قرآن کریم مفهوم زیبایی را فراتر از زیبایی‌های محسوس می‌داند و آن را به زیبایی‌های متافیزیکی، اخلاقی و معنوی گسترش داده است. در این پژوهش توصیفی، ابتدا مفهوم زیبایی در قرآن و گسترة آن در محسوسات و امور معنوی و اخلاقی، تبیین، و آنگاه مفردات دالّ بر زیبایی‌شناسی قرآنی در منظومه‌ای مشتمل بر «جمال»، «حُسن»، «زینت»، «حلیه»، «بهجت» و واژگان بیانگر عناصر زیبایی مانند اندازه و رنگ بررسی شده است. از بررسی واژگان و مفاهیم زیبایی‌شناختی قرآنی، چنین به دست می‌آید که منظومه‌ای از مفاهیم مادّی، معنوی، اخلاقی و ماورای طبیعی در پرتو درک واژگان دالّ بر زیبایی‌شناسی در قرآن، با یکدیگر پیوستگی دارند و طرحی جامع و منسجم از زیبایی ارائه می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Structure of Aesthetic Concept from the Perspective of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • ali sharifi 1
  • mehhdi rezazadeh joudi 2

چکیده [English]

Beauty in the view of the holy Quran enjoys a high position and value, so that, in many verses, various manifestations of beauty, its factors and symbols, areas of beauty and so on have been referred to. The holy Quran considers the concept of beauty beyond tangible beauties and extends it to metaphysical, ethical, and spiritual beauties as well. In this article, first the concept of beauty in the Quran as well as its scope in tangible, spiritual, and ethical affairs has been elaborated and then the Quranic aesthetical concepts in a set including the main concepts of beauty like: beauty, goodness, concepts related to it such as ornamentation, decoration, joy and terms indicating elements of beauty such as value and color have been studied. Having studied words and aesthetic expressions in the Holy Quran, we come to the conclusion that there is a harmony among a range of material, spiritual, and ethical expressions. This style offers us a comprehensive model of aesthetics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • Beauty Concepts in the Quran
  • Scope of Quranic Beauty
  • the Quranic Aesthetic Structure
قرآن کریم.
ابن أبی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله. (1386). شرح نهج‌البلاغه، تحقیق محمّد ابوالفضل ابراهیم. ج 10. قاهره: دار إحیاء الکتب العربیّة.
ابن‌فارس، احمد. (1404ق.). معجم مقاییس‌اللّغه. تحقیق عبدالسّلام هارون. ج 1، 2 و 3. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن‌قتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم. (1973م.). تأویل مشکل‌القرآن. تحقیق و توضیح سیّد احمد صقر. مصر: دار التّراث.
ابن‌منظور، محمّد بن مکرّم. (1405ق.). لسان‌العرب. ج 2 و 11. قم: ادب حوزه.
ابن‌هشام، عبدالملک. (1955م.). السّیرةالنّبویّة. ج 1 و 2. مصر: بی‌نا.
ابوعبیده، معمّربن المثنّی. (1955م.). مجاز القرآن. به تحقیق محمّد فؤاد سزگین. القاهره: مکتبة خانجی.
ایزوتسو، توشیهیکو. (1362). خدا و انسان در قرآن. ترجمة احمد آرام. تهران: انتشار.
بازرگان، مهدی. (بی‌تا). سیر تحوّل قرآن. تهران: انتشار.
بلخاری، حسن. (1384). مبانی عرفانی هنر و معماری اسلامی. ج 2. تهران: سورة مهر.
بلاشر، رژی. (1365). در آستانة قرآن. ترجمة محمّد رامیار. دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
بنت‌الشّاطی، زینب. (1391). الإعجاز البیانی للقرآن. مصر: بی‌نا.
ـــــــــــــــــ . (1376). اعجاز بیانی قرآن. ترجمة حسین صابری. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
پطروشفسکی، ایلیاپاولوویچ. (1354). اسلام در ایران. ترجمة کریم کشاورز. تهران: پیام.
تهرانی، میرزا مهدی. (1374). مبانی موسیقی قرائت قرآن. تهران: نشر زلال.
جعفری، محمّدتقی. (1385). زیبایی و هنر از دیدگاه اسلام. تهران: تدوین و نشر آثار علاّمه جعفری.
حجّاج، عبدالرّزّاق. (1992م.). الجمال فی القرآن الکریم. قاهره: مکتبة الآداب.
حرّ عاملی، محمّدبن حسن. (1391). وسائل الشّیعه. ج 4. بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
راغب اصفهانی، حسین‌بن محمّد. (بی‌تا). المفردات فی غریب القرآن. تحقیق محمّد سیّد کیلانی. بیروت: دارالمعرفة.
رشاد، خلیفه. (1365). اعجاز قرآن (تحلیل آماری حروف مقطّعه). ترجمة محمّدتقی آیت‌اللهی. شیراز: دانشگاه شیراز.
الرّمانی، الخطابی و الجرجانی، عبدالقاهر. (بی‌تا). ثلاث رسائل فی إعجاز القرآن. تحقیق محمّد خلف‌الله و محمّد زغلول سلاّم. مصر: دارالمعارف.
زرکشی، بدرالدّین. (1997م.). البرهان فی علوم القرآن. تحقیق یوسف مرعشلی. ج 2. بیروت: دار الکتب العلمیّة.
ستّاری، جلال. (1373). درد عشق زلیخا. چ 1. تهران: توس.
شاذلی، سیّد قطب. (1956م.). التّصویر الفنّی فی القرآن. مصر: دارالمعارف.
سیوطی، عبدالرّحمن. (بی‌تا). معترک القرآن فی إعجاز القرآن. علی‌محمّد بجاری. قاهره: دارالفکر العربی.
طالقانی، سیّد محمود. (1348). پرتوی از قرآن. تهران: شرکت سهامی انتشار.
طباطبائی، سیّد محمّدحسین. (1417م.). المیزان فی تفسیر القرآن. ج 1، 7، 12، 13، 15، 18و 20. بیروت: اعلمی.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1415م.). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. ج 4، 5 و 9. بیروت: اعلمی.
عبدالحمید، شاکر. (1421م.). التّفضیل الجمالی. کویت: عالم المعرفة.
عسکری، ابوهلال و نورالدّین جزایری. (1412ق.). معجم الفروق اللّغویّة. قم: نشر اسلامی وابسته به جامعة مدرّسین.
فخر رازی. (1417ق.). التّفسیر الکبیر. ج 6، 7 و 9. بیروت: دار احیاء التّراث العربی.
فرّاء، یحیی‌بن زیاد (1972م.). معانی القرآن. تحقیق عبدالفتّاح اسماعیل شلبی و علی نجدی ناصف. مصر.
فیروزآبادی، محمّدبن یعقوب. (1416ق.). بصائر ذوی التّمییز فی لطائف الکتاب العزیز. تحقیق محمّدعلی نجّار. ج 3. قاهره: المجلس الأعلی للشؤون الإسلامیّة.
فیّومی، احمّدبن محمّد. (1987م.). المصباح المنیر. بیروت: مکتبة لبنان.
گاستالا، پی‌یر. (1336). زیباشناسی تحلیلی. ترجمة علینقی وزیری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
گلدزیهر، ایگناس. (بی‌تا). العقیدة و الشّریعة فی الإسلام. محمّد یوسف موسی، علی حسن عبدالقادر و عبدالعزیز عبدالحق. مصرـ بغداد: دارالکتب الحدیثه و مکتبة المثنّی.
مجلسی، محمّدباقر. (1403ق.). بحارالأنوار؛ الجامعة لِدُرر أخبار الأئمّة الأطهار. ج 89. بیروت: مؤسّسة الوفاء.
مصطفوی، حسن. (1374). التّحقیق فی الکلمات القرآن الکریم. ج 2. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مطعنی، عبدالعظیم. (1417ق.). دراسات جدیدة فی إعجاز القرآن. قاهره: مکتبة وهبة.
معرفت، محمّدهادی. (1412ق.). التّمهید فی علوم القرآن. قم: نشر اسلامی.
منجّد، نورالدّین. (1417ق.). التّرادف فی القرآن الکریم بین النّظریّة و التّطبیق. دمشق: دارالفکر.
نوفل، عبدالرّزّاق. (1362). اعجاز عددی در قرآن کریم. ترجمة مصطفی حسینی طباطبائی. تهران: ناشر.
نیک‌بین، نصرالله. (بی‌تا). اسلام از دیدگاه دانشمندان غرب. دورود: شرکت سهامی سیمان فارس و خوزستان، دفتر مذهبی دورود.