قرآن پژوهی
باقر ریاحی مهر؛ سید محمد حسینی پور
چکیده
تفسیر واعظانه، نامی نوآشنا اما گرایشی کهن از تفسیر قرآنکریم است که تا کنون مطالعه دقیقی پیرامون چیستی و جایگاه آن میان تفاسیر انجام نیافته است. این گونهی تفسیری با انگیزهی تبیین قرآن همراه با وعظ و اندرز مخاطبان به منظور تأثیرگذاری آموزههای قرآنی بر ایشان، با استفاده از ابزارهایی همچون: شعر، حکایت، امثال، اشارات عرفانی ...
بیشتر
تفسیر واعظانه، نامی نوآشنا اما گرایشی کهن از تفسیر قرآنکریم است که تا کنون مطالعه دقیقی پیرامون چیستی و جایگاه آن میان تفاسیر انجام نیافته است. این گونهی تفسیری با انگیزهی تبیین قرآن همراه با وعظ و اندرز مخاطبان به منظور تأثیرگذاری آموزههای قرآنی بر ایشان، با استفاده از ابزارهایی همچون: شعر، حکایت، امثال، اشارات عرفانی و مأثورات روایی، چونان واعظی هنرمند، به تفسیر آیات می‌پردازد. تفسیر واعظانه، تفسیری همسو با روح قرآن یعنی هدایت و موعظه است و شواهد و قراین نشان میدهد که رگههایی از آن به عصر نزول بازمیگردد لیکن در شکل مصطلح خود با تفسیر حسن بصری آغاز شد و با ترجمه تفسیر طبری ادامه یافت تا سرانجام با تفسیر ابوالفتوح رازی به یک تفسیر کامل با نشانههای تفسیری که از آن به «واعظانه» یاد میشود، نمود جدّی در جهان تفسیر پیدا کرد. برخلاف تفاسیر اجتهادی-علمی که گرایش تنها نخبگان جامعه را بهسوی خود ایجاد میکند، تفسیر واعظانه همچون خود قرآن، قابل استفاده علمی، تربیتی و اخلاقی برای عموم بوده و هست ولی با تفاسیر تربیتی و هدایتی تفاوتهایی دارد. این گونهی تفسیر، میتواند فاصله میان دانش تفسیر و توده مسلمان را کاهش داده و به پیوند بیشتر عامه مردم با مفاهیم قرآنی، منتهی گردد. در این مقاله، ضمن بهکارگیری روش توصیفی-تحلیلی و شیوه منبعیابی کتابخانهای، جایگاه تفسیر واعظانه بین گونههای مختلف تفاسیر، معنا و چیستی آن با عنایت به مفردات و معناشناسی وعظ، تبیین و برای نخستین بار، تعریف کاملی از آن ارایه شده است
بیژن کرمی میرعزیزی؛ عسگر بابازاده اقدم؛ شبنم بهرامی؛ زهرا قاسم‌پور گنجه‌لو
چکیده
معناشناسی به عنوان یکی از شاخه‌های دانش زبان‌شناسی به تحلیل معنایی واژه‌ها و جمله‌های یک متن می‌پردازد و با آن می‌توان جایگاه دقیق کلمه‌ها و ترکیب‌های آن را از طریق نظام معنایی به دست آورد. یکی از واژه‌های بسیار مهم قرآنی که از این منظر مورد مداقّه قرار گرفته، کلمة «جهاد» است. این عبارت از مفاهیم پیچیده‌ای است که از گذشته ...
بیشتر
معناشناسی به عنوان یکی از شاخه‌های دانش زبان‌شناسی به تحلیل معنایی واژه‌ها و جمله‌های یک متن می‌پردازد و با آن می‌توان جایگاه دقیق کلمه‌ها و ترکیب‌های آن را از طریق نظام معنایی به دست آورد. یکی از واژه‌های بسیار مهم قرآنی که از این منظر مورد مداقّه قرار گرفته، کلمة «جهاد» است. این عبارت از مفاهیم پیچیده‌ای است که از گذشته تا حال مورد توجه مکاتب اسلامی و الهی بوده است و تکرار آن در جایجای قرآن کریم بیانگر اهمیت آن میباشد. با در نظر گرفتن این موارد، گفتار حاضر در پی پاسخ به این دو پرسش است: واژگان همنشین و جانشین واژة جهاد و با ملاحظة این واژگان، مؤلفههای معنای جهاد کدامند؟ لذا با بررسی حدود چهلویک آیه از قرآن کریم و تحلیل کاربردهای واژة «جهاد» از این منظر، چنین به دست آمد که برخلاف رویکرد عمومی که واژة جهاد را مطابق با جنگ (مسلحانه) مفهومگذاری کرده است. این واژه غالباً معنای قدرت و جنگ نرمافزارگونه دارد؛ یعنی تلاش با مفاهیم تئوریک از قبیل قول، وعظ، ارشاد و... . بنابراین، بدین صورت می‌توان تبلیغات مغرضان و دشمنان اسلام باطل دانست، بهویژه در عصر کنونی که مبلّغ گسترش اسلام با قدرت زور و شمشیر میباشند.
