قرآن پژوهی
علی آقاجانی
چکیده
مفهوم بیعت یکی از واژگان قرآنی پر‌اهمیت است که رابطه تنگاتنگی با مشارکت‌سیاسی دارد اگرچه بدیهی است که نمی‌توان مشارکت‌سیاسی را بدان یا به مفاهیم هم‌عرض آن فروکاست اما بر پایه نگرش قرآنی می‌توان ظرفیت‌سنجی نمود. بر این پایه سوال اصلی تحقیق آن است که ماهیت بیعت در قرآن چیست و چه رهیافتی بدان، رهیافت مطلوب قرآن است؟ پژوهش بر پایه ...
بیشتر
مفهوم بیعت یکی از واژگان قرآنی پر‌اهمیت است که رابطه تنگاتنگی با مشارکت‌سیاسی دارد اگرچه بدیهی است که نمی‌توان مشارکت‌سیاسی را بدان یا به مفاهیم هم‌عرض آن فروکاست اما بر پایه نگرش قرآنی می‌توان ظرفیت‌سنجی نمود. بر این پایه سوال اصلی تحقیق آن است که ماهیت بیعت در قرآن چیست و چه رهیافتی بدان، رهیافت مطلوب قرآن است؟ پژوهش بر پایه روش تفسیر موضوعی بر آن است که بیعت از مفاهیمی است که مشارکت سیاسی از آن قابل استخراج و استنطاق بوده و قابلیت ظرفیت سنجی در قرآن را دارد که بر اساس این ظرفیت‌سنجی می‌توان گفت از منظر قرآن، بیعت، به‌مثابه مفهومی امضایی-نیمه تأسیسی است و شرطیت در شرعی بودن دولت‌دینی و حداکثر‌سازی و اصالت‌بخشی به مشارکت‌سیاسی فعال را دارد. بر این پایه در عصر غیبت نص و حقانیت رهبری فقیه، بالقوه است که برای فعلیت یافتن، بیعت(پذیرش و رضایت) را که امروزه می توان از آن به انتخابات، همه‌پرسی و...تعبیر کرد می طلبد. تلقی مشروعیت سازانه و موثر از بیعت در کنار نص؛ خروج نصوص روایی-قرآنی از مقوله اسکات خصم و پرهیز از جدلی انگاشتن روایات بیعت، و تحلیل موسع مفهوم بیعت، از یافته‌های پژوهش است. بنابر‌این بیعت در زمان غیبت که می‌تواند به انتخابات و مانند آن ترجمه شود امری نیمه تأسیسی است که در کنار شرط نصب عام به نحو تشکیکی و در واقع شروط مربوط به شخص رهبر، پایه دوم شرعیت نظام دینی است. بدین‌ترتیب بیعت ناظر بر رضایت شرطیت در شرعی بودن دولت‌دینی و حداکثر‌سازی و اصالت‌بخشی به مشارکت‌سیاسی فعال دارد.
