نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار معارف اسلامی دانشگاه دامغان، دامغان، ایران.

چکیده

قرآن کریم در آیات 83 تا 98 سوره کهف به شخصیت ذوالقرنین اشاره کرده­است. یافتن مصداق واقعی ذوالقرنین همواره دغدغه مفسرین و قرآن پژوهان بوده­است. ابو­الکلام آزاد با تتبع در تورات و بررسی تاریخ ایران باستان به این نتیجه رسیده که کورش کبیر پادشاه ایران همان ذوالقرنین قرآن است. فرازهایی از کتاب مقدس، دیهیم شاخ گونه تندیس دشت مرغاب، جنگ­های کورش کبیر در ناحیه شمال، جنوب و شرق ایران به همراه رفتارهای بعضاً ملایمت­آمیز او با دشمنان مغلوب به ویژه خدماتش به یهودیان بابل را از جمله شواهد همسان­انگاری کورش با ذوالقرنین می­داند. وی با اشاره به عبارت­هایی از تورات و زرتشتی بودن هخامنشیان بر موحد بودن کورش صحه می­گزارد. هرچند برخی شواهد ارائه گردیده علی­الظاهر بر ویژگی­های ذوالقرنین در قرآن قابل تطبیق است ولی مواردی همچون مسأله موحد بودن کورش به خدای یکتا و ایمان وی به معاد، عدم رفتار عدالت­آمیز با مجرمان و ثبت نشدن بنای سد آهنی به نام کورش در منابع تاریخی از مهم­ترین مسائلی است که آشکارا بر نظریۀ همسان­انگاری کورش کبیر با ذوالقرنین قرآن خدشه وارد می­کند. این مقاله ضمن بررسی دیدگاه ابوالکلام و نقد آن بر نارسایی شواهد ارائه شده و وجود تفاوت آشکار بین ذوالقرنین و کورش تأکید می­کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Criticism on Abolkalam's view in Presenting Sameness between Cyrus and Dhu al-Qarnayn

نویسنده [English]

  • Seyyed Mohammad Reza Mir Seyyed

Assistant Professor of Islamic Theology, Damghan University, Damghan, Iran.;

چکیده [English]

In the holy Qur'an, in Kahf Surah, there has been a reference to Dhu al-Qarnayn. Qur'anic scholars and commentators have been concerned with finding the true meaning of Dhul Qarnain. Abul Kalam Azad tracked the Torah and investigated the history of ancient Iran, and concluded that the great Cyrus was Dhu al-Qarnayn. Cyrus's great wars in the north, south, and west of Iran, the hornlike crown of Morghab plain along with his occasionally mild behavior with his defeated enemies, and especially his services to the Jews of Babylon truly match Cyrus with Dhu al-Qarnayn. Referring to the words of the Torah and Achaemenids being Zoroastrian, he confirms the monolithic religion of Dhu al-Qarnayn. Although some evidence presented here is compatible with his characteristics in Holy Qur'an, his faith in God and the Resurrection, lack of fair treatment of offenders, not registering the Iron Dam foundation in his name in historical resources are issues that doubt his sameness with Cyrus. The present paper highlights the clear difference between Cyrus and Dhu al-Qarnayn through investigating Abul Kalam's views and its criticism on the insufficiency of the presented evidence.



کلیدواژه‌ها [English]

  • Dhu al-Qarnayn
  • Great Cyrus
  • Abolkalam Azad
  • The Hornlike Crown of Morghanb Plain
کتاب مقدس. (عهد عتیق و عهد جدید(
ابوالکلام آزاد، مولانا. (1389ش). کورش کبیر (ذوالقرنین). ترجمه محمد ابراهیم باستانی پاریزی. چاپ چهاردهم، تهران: نشر علم.
ابوحمزه ثمالى، ثابت. (1420 ه). تفسیر القرآن الکریم. به کوشش عبدالرزاق حرزالدین و محمدهادى معرفت. بیروت:دارالمفید.
ابن­کثیر، ابو­الفداء اسماعیل. (1408ه). البدایه و النهایه. تحقیق علی شیری. چاپ اول. بیروت: داراحیاالتراث العربی.
اصفهانی، اسماعیل. (1409ه). دلائل النبوه. تحقیق محمد محمد الحداد. چاپ اول. ریاض: دارالطیبه.
ابن ابی شیبه کوفی. (1409ه). المصنف، تحقیق سعید محمد اللحام. چاپ اول. بیروت:دارالفکر.
آلوسی بغدادی. (1405ه). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار احیاء­التراث­ العربی.
بحرانی، سید هاشم. (1419ه). تفسیر البرهان. بیروت: مؤسسه­الاعلمی.
بروجردى، سیدمحمدابراهیم. (1366). تفسیر جامع. تهران: انتشارات صدر.
بلاغى، سیدعبدالحجت. (1386). حجه­التفاسیر و بلاغ الاکسیر. قم:انتشارات حکمت.
بهبودی، محمد باقر.(1377). مقاله بازنگری تاریخ انبیاء. مجله پژوهش­های قرآنی. شماره 13و14.
بیضاوی، ناصرالدین عبدالله بن عمر شیرازی. (1410ه.ق.). تفسیر بیضاوی. بیروت: مؤسسه اعلمی.
پیرنیا، حسن. (1366ش). تاریخ ایران باستان. چاپ سوم. تهران:انتشارات دنیای کتاب.
ثاقب­فر، مرتضی. (1387). ترجمۀ مجموعه تاریخ کمبریج. تاریخ ایران دوره هخامنشیان نوشته ایلیا گرشویج. چاپ دوم تهران: انتشارات جامی.
ثعالبى، ابومنصور. (1898م). الاعجاز والایجاز. مصر: مطبعه العمومیه.
ثعالبى، ابومنصور. (1985 م). ثمار القلوب. به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم. قاهره: دار و مکتبة الهلال.
ثورى، سفیان. (1403 ه). تفسیر سفیان ثورى. بیروت: دارالکتب العلمیه.
حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین. (1363). تفسیر اثناعشرى. تهران: میقات.
خرمشاهى، بهاءالدین. (1377). دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى. تهران: دوستان-ناهید.
خویى، سیدابوالقاسم. (بی­تا). البیان فى تفسیر القرآن. قم: انتشارات نور الثقلین.
رازی، فخر­الدین. (بی­تا). مفاتیح الغیب. تهران: دار الکتب العلمیه.
راوندی، قطب­الدین. (بی­تا)؛ الخرائج و الجرائح. قم:مؤسسه الامام المهدی (ع).
رضایی، عبدالعظیم. (1381). تاریخ ده هزار ساله ایران. عبدالعظیم رضایی. تهران: اقبال.
رمضان یوسف، محمد خیر. (1415). ذوالقرنین القائدالفاتح والحاکم الصالح. دمشق: دارالقلم.
روحی، احسان. (1397). در جستجوی ذوالقرنین. چاپ اول. تهران: نگاه معاصر.
سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم(1378) درآمدی بر شناخت کتاب مقدس. مجله هفت آسمان. شماره2.ص144-162
سورآبادى، ابوبکر. (1380 ش). تفسیر سورآبادى. به کوشش على اکبر سعید سیرجانى. تهران: فرهنگ نشر نو.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر. (بی­تا). الدر المنثور. طهران: المکتبه السلامیه و الجعفری.
سوسه، احمد. (1972 م). العرب و الیهود فی التاریخ. دمشق: العربی للاعان والنشر والطباعه.
شریعتی، محمدتقی. (بی­تا). تفسیر نوین. تهران:دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
شریف لاهیجى، محمد. (1373). تفسیر شریف لاهیجى. به کوشش میرجلال الدین حسینى ارموى. تهران: نشر داد.
شهاب پور، عطاءاللّه. (1323). آیات ذوالقرنین. قم: انجمن تبلیغات اسلامی چاپخانه تابان.
شیخ صدوق، ابن بابویه. (بی­تا). خصال. تحقیق علی اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین.
____________. (1405). کمال الدین و تمام النعمه. تحقیق: علی اکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین.
صفوی، سید حسن. (1358). ذو­القرنین کیست. تهران: کانون انتشارات محمدی.
طیب، سیدعبدالحسین. (1378). اطیب البیان فى تفسیر القرآن. تهران: انتشارات اسلام.
عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه. (1415). نور الثقلین. تحقیق: رسولی محلاتی. چاپ چهارم. قم: انتشارات اسماعیلیان.
عاملى، ابراهیم. (1360). تفسیر عاملى. به کوشش على اکبر غفارى. تهران: انتشارات صدوق.
طباطبائی، محمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین قم.
طبرسی، ابو الفضل بن حسن. (بی­تا). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. بیرت: دارالمکتبه الحیاه.
طبری، ابو جعفر محمد بن جریر. (1357ه). تاریخ الامم و الملوک. قاهره: مطبعه­الاستقامه.
_________________. (1409ه). جامع­البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفه.
طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن. (1409ه). التبیان فی تفسیر القرآن. تحقیق احمد حبیب قصیر العالمی. چاپ اول. بیروت: مکتب العلام الاسلامی.
فراء، ابوزکریا یحیى. (بی­تا). معانى القرآن. به کوشش احمد یوسف نجاتى و دیگران. مصر: دارالمصریه للتألیف و الترجمه.
فیض­کاشانى، ملا محسن. (1415 ه.ق.). تفسیر الصافى. به کوشش حسین اعلمى. تهران: مکتبه الصدر.
قرطبى، ابوعبداللّه. (1372 ه.ق.). الجامع لأحکام القرآن. به کوشش احمد عبدالعلیم بردونى. قاهره: دارالشعب.
القمی، ابوالحسن علی بن ابراهیم. (1387ه.ق.). تفسیر القمی. چاپ دوم. نجف. قم: انتشارات مؤسسه دار الکتاب قم.
قمى مشهدى، محمد. (1368). تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب. به کوشش حسین درگاهى. تهران: ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎرات وزارت ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﻰ.
کیوانى، مجدالدین. (1377). دائرة المعارف بزرگ اسلامى. زیرنظر کاظم موسوى بجنوردی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی،
گنابادى، سلطان محمد. (1408 ه.ق.). تفسیر بیان السعاده فى مقامات العباده. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
مجلسی، محمد باقر. (1403ه.ق.). بحار الانوار. چاپ دوم. بیروت: مؤسسه الوفاء.
معرفت، محمدهادی. (1388). شبهات و ردود. ترجمه حسن حکیم باشی و..... چاپ دوم. قم: مؤسسه فرهنگی التمهید.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1353). تفسیر نمونه. ج12. چاپ دوم. تهران:انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
مغنیه، محمدجواد. (1424ه.ق.). تفسیر الکاشف. تهران: دار الکتب الاسلامیه.
میر مدرس، سید موسی. (1373). کورش و ذوالقرنین. چاپ اول. تهران: مرکز نشر علوم دانشگاهی و معارف اسلامی فاضل.
نیشابوری، ابو اسحاق. (1359). قصص الانبیاء. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نیشابورى، نظام الدین. (1416 ه.ق.). تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان. به کوشش شیخ زکریا عمیرات. بیروت: دارالکتب العلمیه.
وکیلی، شروین. (1392). کوروش رهایی بخش (تاریخ کوروش هخامنشی).تهران: نشر شورآفرین.
ویل دورانت. (1385). تاریخ تمدن. چاپ 12. تهران : انتشارات علمی و فرهنگی.