نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

تفکرات فمینیستی، تمام حقیقت انسان را منحصر در جسم او می‌داند. بنابراین با مشاهده تفاوت‌های جسمانی دو جنس، انسان‌ها را به دو گروه متفاوت و حتی مقابل هم تقسیم می‌کند: مرد دارای قوای جسمانی برتر، اصل انسانیت، و زن با ضعف جسمانی، انسان تابع و پیرو مرد. در این نوع انسان‌شناسی، مطالبه حقوق برابر، تنها در صورتی موجه به نظر می‌رسد که هرگونه تفاوتی میان دو جنس نفی شود. در حالی که جهان‌بینی اسلامی به طور مبنایی، حقیقت وجود انسان را روح او می‌داند، نه جسم او و نه مجموع جسم و جان و از آنجا که روح از هرگونه شائبه تذکیر و تانیث فارغ است، هیچ تفاوتی در انسانیت بین افراد انسان وجود ندارد. بزرگ­نمایی جنسیت در فرهنگ فیمینیستی و محرومیت‌هایی که زنان از این جهت متحمل شدند، آنان را به سوی انکار جنسیت سوق داده­است. هدف این پژوهش، این است که نشان دهد آموزه‌های فمینیستی در حوزه زن و خانواده با تعالیم دین اسلام سازگار نیست؛ ولی این ناسازگاری مانع از آن نمی‌شود که بدونِ داوری ارزش‌مدارانه به مطالعه تطبیقی و عینی بین دو نگاه پرداخته شود. همچنین، این تحقیق، به روش مطالعه کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا، بررسی تحلیلی برخی از مسائلِ نهاد خانواده با محوریت زن از نگاه اسلام و فمینیسم را بر عهده دارد و نوآوری آن هم علاوه بر مقایسه دو دیدگاه، این است که از خانواده رو به زوال در فرهنگ غرب عبرت گرفته، و از اقتباس عناصر فرهنگی مخرب غربی و فمینیسم افراطی اجتناب شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of the Position of Women in the Family Institution from the Perspective of Islam and Feminism

نویسنده [English]

  • Saleh Hasanzadeh

Associate Professor of Islamic Studies, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Feminist thought considers the whole truth of the human being to be limited to its body. Thus, by observing the physical differences between the two genders, it divides human beings into two different and even opposite groups: the man with superior physical strength, the principle of humanity; and the woman with physical weakness, a submissive and obedient of man. In this type of anthropology, the demand for equal rights seems justified if and only if any difference between the genders is rejected. While the Islamic worldview basically considers the truth of humans' existence to be its soul, neither its body nor the sum of its body and soul; Moreover, since the soul is free from any flaws of being male and female, there is no difference in the humanity of individuals. Gender grandiosity in feminist culture and the deprivations that women have suffered as a result have led them to deny gender. This paper aims to show that feminist teachings in the field of women and family are not compatible with the teachings of Islam, but this inconsistency does not prevent a comparative and objective study between two perspectives without value-laden judgment. Also, this paper, through library research and content analysis, analyzes some issues of the family institution with a focus on women from the perspective of Islam and feminism. The novelty of this paper, in addition to comparing the two perspectives, is to learn from the declining family in Western culture and to avoid the adaptation of destructive Western cultural elements and extremist feminism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Woman
  • Family
  • Islam
  • Feminism
قرآن کریم.
احمدی، نوشین. (1382). زنان زیر سایۀ پدر خوانده­ها. تهران: نشر توسعه.
الهندی، متقی. (1409ق). کنز العمال. 18 جلد. بیروت: الرساله.
بستان، حسین. (1390). نابرابری جنسی از دیدگاه اسلام و فمینیزم. قم: نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
بستان، حسین. (1396). خانواده در اسلام. قم: نشر پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
تانگ، رزمری. (1396). درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی. ترجمه منیژه نجم عراقی. تهران: نشر نی.
جعفری، محمد تقی. (1361- 1395). ترجمه و تفسیر نهج البلاغه. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله. (1375). زن در آینه جلال و جمال. قم: مرکز نشر اسراء.
حر عاملی، شیخ. (1409ق.). وسایل الشیعه. قم: مؤسسه آل البیت.
حر عاملی، (1391ق). وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه. عبدالرحیم الربانی الشیرازی. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
خمینی. (بی‌تا). صحیفه امام‏. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
دوبووار، سیمون. (1384). جنس دوم (دو جلد). ترجمه قاسم صنعوی. تهران: انتشارات توس.
رابرتسون، یان. (1374). درآمدی بر جامعه(با تأکید بر نظریه‌های کارکرد­گرایی، ستیز و کُنش متقابل نمادی). ترجمۀ حسین بهروان. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
رضوانی، محسن. (1382). فمینیسم. مجلۀ معرفت، شماره 67. صص3-43.
رمضان نرگسی، رضا. (1394). مدرنیسم. خانواده و طلاق. مجموعه مقالات آسیب‌شناسی خانواده. به کوشش سیدجعفر حقشناس. تهران- قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
رودگر، نرجس. (1394). فمینیزم؛ تاریخچه، نظریات، گرایش­ها، نقد. قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
ریتزر، جورج. (1374). نظریۀ جامعه‌شناسی در دوران معاصر. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
ریتزر، جورج و گودمن، داگلاس جی. (1393). نظریۀ جامعه‌شناسی مدرن. ترجمۀ خلیل میرزایی و عباس لطفی­زاده. تهران: جامعه­شناسان.
رین، استوارت. (1387). تأثیر فمینیسم بر فرزندان. ترجمه و تلخیص کتایون رجبی راد.قم: نشر دفتر نشر معارف.
زیبایی‌نژاد، محمدرضا. (1388). درآمدی بر فمینیسم(مجموعه مقالات: فمینیسم و دانش­های فمینیستی). قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
ساریان، الیز سانا. (1384). جنبش حقوق زنان در ایران. ترجمه نوشین احمدی. تهران: نشر اختران.
صادقی فسائی، سهیلا. (1386). چالش فمینیسم با مادری، فمینیسم و خانواده. مجموعه مقالات. قم: نشر روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
صدرای شیرازی، صدرالدّین محمّد. (1382). الحکمة المتعالیه(اسفار). تصحیح رضا اکبریان. تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
طباطبائی، محمدحسین. (1393ق). المیزان. بیروت: منشورات مؤسسه اعلمی (چاپ دوم).
فاکس جنووز، الیزابت. (1386). زنان و آینده خانواده. ترجمه محمد تراهی. زیر نظر علی اصغر افتخاری. مجموعه مقالات فمینیسم و خانواده، نشر روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
فرنچ، مارلین. (1373). جنگ علیه زنان. ترجمه توراندخت تمدن. تهران: انتشارات علمی.
فرهمند، مریم و بختیاری، آمنه. (1386). واگرد‌های فمینیستی در ازدواج. مجموعه مقالات فمینیسم و خانواده. نشر روابط عمومی شورای فرهنگی - اجتماعی زنان.
قطب، سید محمد. (1391ق). فی ظلال القرآن. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
کارولین، اف. گراگلیا. (1386). آرامش در خانه. ترجمۀ مریم فرهمند. مجموعه مقالات فمینیسم و خانواده. نشر روابط عمومی شورای فرهنگی - اجتماعی زنان.
کریستنسن. (1387). تاثیر فمینیسم بر فروپاشی حکومت‌ها. ترجمه و تلخیص. آزاده وجدانی. قم: نشر معارف.
کلینی، محمد. (1365). اصول و فروع کافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کاستلز، مانوئل. (1380). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ. ترجمه حسین چاوشیان. ج2. تهران: طرح نو.
کلانتری، علی اکبر. (1385). اخلاق زندگی. قم: نشر معارف.
گاردنر، ویلیام. (1386). جنگ علیه خانواده. ترجمة معصومه محمدی. قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
لاک، جان. (1381) جستاری در فهم بشر. ترجمه رضا زاده شفق. تهران: انتشارات شفیعی.
مجلسی محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محمدی، محمدعلی. (1386). نقد رویکردهای فمینیستی به خانواده. (مجموعه مقالات فمینیسم و خانواده. تهران: نشر روابط عمومی شورای فرهنگی - اجتماعی زنان.
مدنی قهفرخی، سعید. (1392). بررسی آسیب‌های اجتماعی روسپیگری. تهران: نشر یادآوران.
مشیرزاده، حمیرا. (1383). از جنبش تا نظریة اجتماعی: تاریخ دو قرن فمینیسم. تهران: پژوهش شیرازه.
مطهری، شهید. (1336). نظام حقوق زن در اسلام. تهران: انتشارات حکمت.
مطهرى، شهید. (بی‌تا). مجموعه‏آثار. تهران: انتشارات صدرا.
نوری، حسین. (1408ق). مستدرک الوسایل. چ اول. آل البیت لاحیاء التراث.
واتکینز و دیگران. (1380). فمینیسم قدم اول. ترجمه زهرا جلالی نایینی. نشر شیرازه.
هام، مگی و گمبل، سارا. (1382). فرهنگ نظریه‌های فمینیستی. ترجمه فیروزه مهاجر و دیگران. تهران: نشر  توسعه.
Barrett, Michel .(1980). Women's Oppressin Today: Problems in Marxist Feminist Analyis. London :Verso
Becker, Gary S. (1973). A Theory of Marriage: Part I, The Journal of Political Economy. published by The University of Chicago Press. Vol. 81, No. 4), pp. 813-846
De Beauvoir,Simone .(1956). the Second Sex. Ed by H.M. parshley. Jonuthn Cape thirty bedford London
Jaggar, A.(1983). Feminist Politics, and Human nature. Totowa. NJ:Rowaman and Allanheld
Mill. John Stuart. (1970). Essays on Equality, ed. Alice S. Rossi, pp.123- 242. Chicago: University of Chicago Press.
Millett, Kate. (1969). Sexual politics. university of Illinois press Urbana and Chicago
Moore, Stephoen. (1987). Sociology Alive. Stanley Thornes. Publisher. L.T.P.
Murray, Mary.(1995). The Law of the father. London and New york
Oakly, Ann. (1974). Women's Work: the Housewife, past and present. New York: pantheon Book.
Tang, Rose Marie Putnam. (2009). Feminist Thought. Published by Westview Press
Wollstonecraft, Mary.(1975). A Vindication of the Rights of Women, ed.Carol H.Poston. New York: W.W.Norton.