نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهیدچمران اهواز و مدرس دانشگاه

2 عضو هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

استناد به روایات یکی از منابع اصیل برای مفسر است، اما مفسران در شیوه‌ بهره‌گیری از این منبع، دیدگاه و عملکرد متفاوتی داشته و هر کدام به‌نوعی از روایات استمداد کرده‌اند که البته بسیاری از آنان در این زمینه دچار لغزش شده‌اند. علامه طباطبایی با مطرح کردن «بحث‌های روایی» در تفسیر المیزان، درصدد سنجش اعتبار و تعیین صحت و سقم روایات تفسیری و همچنین نقد نظرات مفسران در استفاده از این میراث بوده و با به‌کارگیری مبانی و ملاک‌های نقد‌‌‌الحدیثی به‌طور مفصل به بررسی و نقد اجتهاد مفسران در زمینه‌ به‌کارگیری روایات پرداخته و موارد فهم نادرست، اجتهاد نارسا و ضعف‌های موجود در روایات تفسیری را با دلایل مستند و مستدل بیان کرده است. البته نویسنده ارزیابی‌‌های علامه پیرامون نقد روایات و بررسی نظر مفسران را نیز مورد قضاوت و سنجش قرار داده و میزان اعتبار نظرات انتقادی ایشان را ذکر و موارد قوت و ضعف دیدگاهش را بیان کرده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Foundations of Allameh Tabataba'i's Criticism of Al-Hadith in the Interpretation of Al-Mizan

نویسندگان [English]

  • amanalah naserikarimvand 1
  • ghasem bostani 2

1 student

2 ostad

چکیده [English]

Citing narrations is one of the authentic sources for the commentator. But commentators have taken different views and practices of how to use this source, and each one has some kind of narration that many of them have slipped into this field. Allameh Tabataba'i, by presenting "narrative discussions" in the interpretation of al-Mizan, seeks to assess the validity and reliability of interpretative narrations as well as to criticize the commentators' views on the use of this legacy and he examines applying the foundations and criteria of Fighh Al-Hadith in detail for the investigation and Ijtihad criticism of commentators in the use of narrations, and cases of misunderstanding, inadequate ijtihad, and weaknesses in interpretative narratives by stating documented and reasoned reasons. Of course, Allameh's evaluations of criticism of narrations and commentators' opinions have also been judged and their validity discovered and the strengths and weaknesses of his views are expressed.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criticism of Hadith
  • Interpretative narratives
  • Interpretation of Al-Mizan
قرآن کریم
الأوسی، علی. (1381ش). روش علامه طباطبایی در تفسیر المیزان. ترجمة سیدحسین میرجلیلی. تهران: چاپ و نشر بین­الملل.
ابن‏ابى‏جامع، على بن حسین. (1413ق). الوجیز فى تفسیر القرآن العزیز (عاملى). قم: دار القرآن‌الکریم.
ابن‏ابى‏حاتم، عبدالرحمن بن محمد. (1419ق). تفسیر القرآن‌العظیم. ریاض: مصطفى الباز.
ابن‏ابى‏زمنین، محمد بن عبدالله. (1424ق). تفسیر ابن ابى زمنین. بیروت: دار الکتب‌العلمیه، منشورات محمدعلی بیضون.
ابن أبی زینب، محمد بن ابراهیم. (1397ق). الغیبة (للنعمانی). تهران: نشر صدوق.
ابن‏جزى، محمد بن احمد. (1416ق). التسهیل لعلوم التنزیل. تحقیق عبدالله خالدى. بیروت: انتشارات ابن أبی الأرقم.
ابن‏جوزى، عبدالرحمن بن على. (بی‌تا). زادالمسیر فى علم‌التفسیر. بیروت: دار الکتاب‌العربی.
ابن خلدون حَضرَمی، عبدالرحمن بن محمد. (1956ق). مقدمه. بیروت: بی‌نا.
ابن سلیمان‏، مقاتل. (1423ق‏). کتاب التفسیر. تحقیق شحاته، عبدالله محمود. بیروت: دار إحیاء‌التراث‌العربی‏.
ابن شاذان، فضل. (بی‌تا). الایضاح. تحقیق سید جلال الدین آشتیانی ارموی محدث. بی‌جا: بی‌نا.
 ابن کثیر دمشقی، اسمائیل بن عمرو. (1419ق). تفسیر قرآن‌العظیم. بیروت: انتشارات دارالکتب‌العلمیه.
ابوحیان، محمد بن یوسف. (1420ق). البحر المحیط فى التفسیر. بیروت: دارالفکر.
ابوالفتوح رازى، حسین بن على. (1408ق). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیرالقرآن. مشهد: آستان قدس رضوى.
آلوسی، سیدمحمود. (1404ق). تفسیر روح المعانی. چ 2. بیروت: داراحیا التراث العربی.
 امینی، عبدالحسین. (1399ش. ). الغدیر. چ 6. قم: مؤسسه فرهنگی اهل بیت. (ع).  
ایازی، محمدعلی. (1414ق). المفسرون؛ حیاتهم و منهجهم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بابایی، علی‌اکبر. (1385ش). مکاتب تفسیری. چ 2. تهران: پژوهشکده‌ حوزه و دانشگاه و انتشارات سمت.
بحرانی، سید هاشم. (1416ق). البرهان فی تفسیر قرآن. تهران: بنیاد بعثت.  
بخاری، ابوعبدالله محمدبن اسماعیل. (1378ق). صحیح بخارى. بی‌جا: مطابع الشعب.
بستانی، قاسم. (1386ش). معیارهای شناخت احادیث ساختگی. چ 1. اهواز: انتشارات رسش.
_________. ( 1395ش). وجوه و نظایر حدیثی. حدیث و اندیشه. 11(22) 64-91.
_________. (1398ش). نقد و بررسی اخبار آغاز نگارش حدیث به فرمان عمربن عبدالعزیز. حدیث‌پژوهی، 11 (21)، 161-192.
بسیونی فوده، محمود. (1397ق). التفسیر و مناهجه فی ضوء المذاهب‌الاسلامیه. مصر: انتشارات امانت.
بغوى، حسین بن مسعود. (1420ق). تفسیر البغوى (معالم التنزیل). بیروت: دار إحیاءالتراث‌العربی.
بیهقی، احمدبن حسن. (بی‌تا). السنن الکبری، دارالفکر. بیروت: بی‌نا.
ثعلبى، احمد بن محمد. (1422ق). الکشف و البیان المعروف تفسیر الثعلبی. بیروت: دار إحیاء التراث‌العربی.
جصاص، احمد بن على. (1405ق). احکام‌القرآن. چ 1. بیروت: دارإحیاء التراث‌العربی.
جوادی آملی، عبدالله. (1378ش). تسنیم. قم: مرکز نشر اسراء.
حرعاملی، محمدبن حسن. (1403ق). وسائل الشیعه. چ 5. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
حسکانی، عبید الله بن عبدالله. (1411ق). شواهد‌التنزیل لقواعد‌التفضیل. تهران: التابعة لوزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی.
حسنى واعظ، محمود بن محمد. (1381ش). دقائق‌التاویل و حقائق‌التنزیل،1تهران: مرکز پژوهشى میراث مکتوب.
خازن، على بن محمد. (1415ق). لباب‌التاویل فی معانی‌التنزیل. بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
خویی، ابوالقاسم. (1384ش). البیان فی تفسیرالقرآن. ترجمة جعفرحسینی. قم: دارالثقلین.
دارقطنی، علی بن عمر. (1417ق). السنن. تحقیق مجدی بن منصور. بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
دمینی، مسفر عزم الله. (1404ق). مقاییس نقد متون‌السنه. ریاض: انتشارات دمینی.
دینورى، عبدالله بن محمد. (1424ق). تفسیر ابن وهب المسمى الواضح فى تفسیر القرآن‌الکریم. بیروت: دار‌الکتب‌العلمیه.
ربانی، محمد حسن. (1383ش). اصول وقواعد فقه‌الحدیث. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
رسعنى، عبدالرزاق بن رزق‏الله. (1429ق). رموز‌الکنوز فى تفسیر الکتاب‌العزیز. مکه: مکتبة الأسدی.
رشید رضا، محمد. (بی‌تا). تفسیر المنار. بیروت: دارالمعرفه.
زمخشری، محمود. (1407ق). الکشاف عن حقایق غوامض‌القرآن. بیروت: دارالکتب‌العربی.
سمرقندى، نصر بن محمد. (1416ق). تفسیر السمرقندى المسمى بحرالعلوم. بیروت: دارالفکر.
سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن. (1404ق). تفسیر الدرالمنثورفی تفسیرالماثور. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
__________________. (1399ق). مفتاح‌الجنه فی احتجاج بالسنه. چ 3. مدینه: الجامعه الاسلامیه.
شفیعی فریدنی، حسین. (1375ش). قرآن و جری و تطبیق. وقف میراث جاویدان، 13، 46-51.
صدوق، ابوجعفر محمدبن علی. (بی‌تا). من لایحضره‌الفقیه. تهران: دار‌الکتب‌الاسلامیه.
_______________________. (بی‌تا). التوحید. بیروت: دارالمعرفه.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1374ش). المیزان فی تفسیرالقرآن. ترجمة سید محمدباقر موسوی همدانی. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
_____________________. (1393ش). قرآن در اسلام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
طبرانی، سلیمان بن احمد. (بی‌تا). المعجم‌الکبیر. تحقیق حمدی عبدالمجیدسلفی. چ 2. قاهره. مکتبه ابن تیمیه.
طبرسی، ابومنصور احمدبن علی بن ابی طالب. (1386ق). الاحتجاج. نجف: بی‌نا.
طبرسی، فضل بن حسن. (1415ق). مجمع البیان فی تفسیرالقرآن. بیروت: موسسة الاعلمی.
_________________ . (1412ق). تفسیر جوامع‌الجامع. قم: حوزه‌ علمیه.
طبرى، محمد بن جریر. (1412ق). جامع البیان فى تفسیر القرآن. بیروت: دارالمعرفه.
طوسی، محمدبن حسن. (1414ق). الامالی. تحقیق موسسه البعثه. قم: دارالثقافه.
_________________. (بی‌تا). التبیان فی تفسیرالقرآن. بیروت: دار إحیاءالتراث‌العربی.
_________________. (1411ق). الغیبه. قم: موسسه المعارف الاسلامی.
عجلونی، اسماعیل بن محمد. (1414ق). کشف‌الخفاء. بیروت: موسسه الرساله.
علم‏الهدى، على بن الحسین. (1431 ق). تفسیر الشریف المرتضى (نفائس التاویل). بیروت: مؤسسة‌الأعلمی للمطبوعات.ق.
فخر رازى، محمد بن عمر. (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب). چ 3. بیروت: دار إحیاءالتراث‌العربی.
فرزندوحی، جمال و ناصری کریموند، امان اله. (1390ش). نقد و بررسی روایات الدرالمنثور در تفسیر المیزان. مشکوه، 112، 66-48.  
فیض کاشانی، ملا محسن. (1415ق). تفسیر الصافی. تهران: انتشارات المصدر.
کلینی، محمد بن یعقوب. (1389 ق). اصول کافی. تهران: دارالکتب‌الاسلامیه.
فضل الله، محمدحسین. (1419 ق). من وحى القرآن. بیروت: دارالملاک.
فیضى، ابوالفیض بن مبارک. (1417 ق). سواطع‌الالهام فى تفسیر کلام الملک‌العلام. قم: دارالمنار.
قرطبى، محمد بن احمد. (1364ش). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
قمى، على بن ابراهیم. (1360ش). تفسیر القمی. چ 3. قم: دارالکتاب.
ماتریدى، محمدبن‌محمد. (1426ق). تاویلات أهل‌السنة (تفسیر الماتریدى). بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق). بحارالانوار. چ 2. بیروت: دار احیاءالتراث‌العربی.  
 محقق، محمدباقر. (1361ش). نمونه بینات در شأن نزول آیات. چ 4. تهران: انتشارات اسلامى.
مدیرشانه‌چی، کاظم. (1384ش). درایه‌الحدیث. چ 4. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
_______________ . (1385ش). علم‌الحدیث. چ 19. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مروتی، سهراب و ناصری کریموند، امان‌اله. (1391ش). بررسی و نقد دیدگاه ابن جریر طبری در مورد آفرینش حضرت حوا. (ع). حسنا، 4 (13)، 25-9.
_________________________________. (1391ش). روش علامه طباطبایی در بررسی و نقد تفاسیر روایی با تکیه بر قاعدة سیاق. حدیث‌پژوهی کاشان، 4 (8)، 209-232.
________________________________ . (1391ش). معیارهای علامه طباطبایی در نقد نظرات مفسران در تفسیر المیزان. مشکوه، 117، 48-26.
مسعودی صدر، هدیه، بستانی، قاسم و محفوظی، سیدیوسف. (1395ش). ضوابط جری و تطبیق صحیح آیات قرآنی. حسنا، 8 (28)، 37-69.
معماری، داود. (1384ش). مبانی و روش‌های نقد متن حدیث. قم: انتشارات دفترتبلیغات اسلامی حوزه‌ علمیه.
معرفت، محمدهادی. (1388ش). تحریف ناپذیری قرآن. ترجمه علی نصیری. قم: انتشارات موسسه فرهنگی تمهید.
مفید، محمدبن نعمان. (بی‌تا). ارشاد. ترجمه‌ سید هاشم رسولی محلاتی. چ 2. تهران: انتشارات اسلامیه.
________________ . (1413ق). تصحیح‌الاعتقاد. قم: موسوعه المؤتمرالعالمی الالفی للشیخ المفید.
میبدى. احمد بن محمد. (1371ش). کشف‌الاسرار و عدةالابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصارى). تهران: انتشارات امیرکبیر.
نفیسی، شادی. (1384ش). علامه طباطبایی و نقد حدیث. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
نقی‌زاده، حسن. (1390ش). فقه‌الحدیث. مشهد. انتشارات آستان قدس رضوی.
واحدى، على بن احمد. (1411ق). اسباب نزول‌القرآن (واحدى). بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
هیثمی، علی بن ابی‌بکر. (1408ق). مجمع‌الزوائد. بیروت: دارالکتب‌العلمیه.