نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه اراک، اراک، ایران
چکیده
با توجه به جایگاه و اهمیت معراج در کانون اندیشة اسلامی، خوانش‌های گوناگونی از آیات مرتبط با این موضوع صورت پذیرفته‌است. تشکیک در وقوع معراج از سوی مستشرقان و نیز رؤیاانگاری آن از سوی برخی عالمان مسلمان، ضرورت واکاوی آرای تفسیری عالمان فریقین پیرامون این موضوع را دوچندان می‌کند. در این پژوهش، با روش توصیفی‌ـ تحلیلی، آرای تفسیری مرحوم طبرسی از علمای شیعه و شیخ یونینی از علمای اهل سنّت، پیرامون اصل وقوع معراج و اسراء، زمان، مکان و کیفیت وقوع، هدف و نیز معجزه بودن معراج و مسألة رؤیت الهی واکاوی گردید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که به‌رغم اختلافات فرقة حنبلی با مذهب تشیع، همگرایی بسیاری بین آرای یونینی و طبرسی پیرامون معراج و اسراء وجود دارد. مهم‌ترین وجه اشتراک آنان اعتقاد به وقوع معراج در حالت بیداری و رخداد آن به صورت جسمانی و روحانی توأمان است که با معجزه بودن معراج سازگار است. با وجود اینکه هر دو در ارائة نظرتشان از دلایل عقلی و نقلی بهره برده‌اند، در نوع منابع مورد استفاده، کمیّت پرداختن به موضوعات و نیز اقامة دلیل با هم اختلافاتی دارند. تأکید شیخ یونینی بیشتر بر کیفیت وقوع معراج است، در حالی که مرحوم طبرسی، علاوه بر تبیین کیفیت وقوع معراج به هدف معراج که همان رؤیت حجت‌های شگفت خداوند از سوی پیامبر(ص) است نیز اشاره می‌کند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A Comparative Study of the Conceptual Implications of the Verse of Esra in the Interpretations of Fariqain (Focusing on the Interpretation of Majma al-Bayan and Sheikh Younini's Manuscript)
نویسنده [English]
- Fatemeh Dastranj
Associate Professor of Quran and Hadith Sciences, Arak University, Arak, Iran
چکیده [English]
Considering the position and importance of ascension in the center of Islamic thought, various readings have been made of the verses related to this issue. The skepticism of the ascension by the Orientalists and also considering it as a dream by some Muslim scholars, doubles the necessity of analyzing the interpretive opinions of foreign scholars on this issue. In this research, with a descriptive-analytical method, the interpretation opinions of the late Tabarsi, a Shia scholar, and Sheikh Younini, a Sunni scholar, were analyzed regarding the origin of the Ascension and Asra'a, the time, place and quality of the occurrence, the purpose and the miracle of the Ascension, and the issue of divine vision. The results of the research indicate that despite the differences between the Hanbali sect and the Shi'a religion, there is a lot of convergence between the views of Younini and Tabarsi regarding the Ascension and Esra. The most important thing they have in common is the belief in the occurrence of ascension in the waking state and its occurrence in a physical and spiritual form, which is compatible with the miracle of ascension. Although both of them have used rational and narrative reasons in presenting their opinions, they have differences in the type of sources used, how to deal with the issues and also the establishment of the reason. Sheikh Yunini emphasizes more on the quality of ascension, while the late Tabarsi, in addition to explaining the quality of ascension, also points to the purpose of ascension, which is seeing God's amazing proofs from the Prophet (PBUH).
کلیدواژه‌ها [English]
- Esra
- M'eraj
- Prophet (PBUH)
- Tabresi
- Younini
قرآن کریم.
ابن أبی‌العز الحنفی، محمدبن علی. (1408ق.). شرح العقیدة الطحاویة. تحقیق عبدالله الترکی و شعیب الأرناؤوط. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن اسحاق، ابوعبدالله. (بی‌تا). سیرة ابن إسحاق (کتاب المبتدأ و المبعث و المغازی). تحقیق محمد حمیدالله. قاهره: معهد الدراسات والأبحاث.
ابن‌تیمیه، احمدبن عبدالحلیم. (1399ق.). مجموع الفتاوی. چ 2. گردآوری عبدالرّحمن بن قاسم و محمدبن عبد الرحمن. مدینه: مجمع‌الملک فهد لطباعة المصحف الشریف.
ابن‌حجر، شهاب‌الدّین ابوالعباس. (1380ق.). فتح الباری شرح صحیح البخاری. تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی. قاهره: المطبعة السلفیة.
ابن‌حنبل، احمدبن محمد. (1416ق.). مسند الإمام أحمد بن حنبل. تحقیق عامر غضبان، ابراهیم زیبق و دیگران. چ1. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن‌خزیمه، ابوبکر محمد. (1403ق). التوحید و إثبات صفات الرب. محمد خلیل هراس. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌سید الناس، ابوالفتح فتح‌الدین محمد. (1974م.). عیون الأثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر. چ2. بیروت: دار الجیل.
ابن‌شهرآشوب، محمدبن علی. (1379ق). مناقب آل‌ابی طالب علهیم السلام. قم: علامه.
ابن‌قیّم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر. (1402ق.). الروح. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1998م.). زاد المعاد فی هدی خیر العباد. تحقیق شعیب الأرناؤوط و عبدالقادر الأرناؤوط. چ 3. بیروت: مؤسسة الرسالة.
ابن‌کثیر، عمادالدّین ابوالفداء اسماعیل. (بی‌تا). البدایة والنهایة. بیروت: مکتبة المعارف.
ابن‌ماجه، محمدبن یزید. (بی‌تا). سنن ابن‌ماجه. تحقیق محمد فؤاد عبدالباقی. بیروت: دار الفکر.
ابن‌منظور، محمدبن مکرّم. (1414 ق). لسان العرب. چ 3. بیروت: دار صادر.
بخارى، محمدبن اسماعیل. (1410 ق.). صحیح البخاری. تحقیق وزارة الأوقاف. قاهره، جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف، المجلس الأعلى للشئون الإسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة.
امین، محسن. (1420 ق.). اعیان الشیعه. تحقیق حسن امین. بیروت: دار التعارف.
احمدی، عبدالله. (1412 ق.). المسائل و الرسائل المرویة عن الإمام أحمد فی العقیدة. ریاض: دار طیبة.
ابوالفتح رازی، حسین‌بن علی. (1408ق.). روض‌الجنان و روح‌الجنان فی تفسیر القرآن. تحقیق محمدجعفر یاحقّی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
بوصیری، احمد. (1411 ق.). علامات النبوة. تحقیق أم عبدالله بنت محروس العسلی. جده: مکتبة السوادی.
بیهقی، ابی‌بکر. (1408ق.). الإعتقاد و الهدایة إلى سبیل الرشاد على مذهب السلف وأصحاب الحدیث. تحقیق السید الجمیلی. بیروت: دار الکتاب العربی.
ترمذی، محمدبن عیسی. (1419ق.). سنن الترمذی. تحقیق احمد محمد شاکر. مصر: دار الحدیث.
جوادی آملی، عبدالله. (1379). تفسیر موضوعی قرآن کریم. چ2. قم: نشر اسراء.
حنبلی، ابن‌رجب. (بی‌تا). طبقات الحنابلة. بیروت: دار المعرفة.
حنبلی، ابن‌عماد. (بی‌تا). شذرات الذهب فی أخبار من ذهب. بیروت: دار الکتب العلمیة.
دارمی، عثمان‌بن سعید. (1405ق). الردّ على الجهمیة. تحقیق بدر البدر. کویت: الدار السلفیة.
دایرةالمعارف قرآن کریم. (1392). ج 1. تهران: حکمت.
دویش، احمد. (1411ق.). فتاوی اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء. ریاض: دار أولی النّهی.
ذهبی، محمدبن احمد. (1424ق.). تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر والأعلام. تحقیق بشّار عوّاد معروف. بیروت: دار الغرب الإسلامی.
ذهبی، محمدبن احمد. (بی‌تا). تذکرة الحفاظ. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ذهبی، محمدحسین. (بی‌تا). التفسیر و المفسرون. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
راغب، حسین‌بن محمد.(1324). المفردات فی غریب القرآن. تهران: نشر کتاب.
سفارینی، محمد بن احمد. (1411ق.). لوامع الأنوار البهیة و سواطع الإسراء الأثریة شرح الدرة المضیة فی عقیدة الفرقة المرضیة. چ 3. ریاض: المکتب الإسلامی و دار الخانی.
سیوطی، عبدالرّحمن‌بن أبی‌بکر (1404ق.). الدرّ المنثور فی التفسیر بالمأثور. قم: کتابخانة عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
الشهرانی، علی‌بن محمد. (1429ق.). «جزء فی الإسراء والمعراج بالنّبی». مجلة جامعة ام‌القرای لعلوم الشریعة والدّراسات الإسلامیة. ع 44. صص526ـ584.
شعرانی، ابوالحسن. (1380). نثر طوبی. گردآوری محمد قریب. تهران: اسلامیه.
صدوق، محمدبن علی. (1376). أمالی. تهران: کتابچی.
ـــــــــــــــــــــــــ . (1385). علل الشرایع. قم: کتابفروشی داروی.
صفدی، صلاح‌الدّین. (1402ق.). الوافی بالوفیات. فیسبادن: نشر فرانز شتاینر.
طباطبائی، محمدحسین. (1417ق.). المیزان فی تفسیر القرآن. چ 5. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیه.
طبرانی، سلیمان‌بن احمد. (بی‌تا). المعجم الکبیر. تحقیق حمدی السلفی. بغداد: مطبعة الأمة.
طبرسی، فضل‌بن حسن. (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. تصحیح هاشم رسولی و فضل‌الله یزدی طباطبایی. چ 3. تهران: ناصرخسرو.
طبرسی، احمدبن علی. (1403ق.). الإجتجاج علی أهل اللجاج. تصحیح محمدباقر خرسان. مشهد: نشر مرتضی.
طوسی، محمدبن حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. تحقیق احمد قیصر آملی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طهرانی، آقابزرگ. (1972م.). طبقات اعلام الشیعه. تحقیق علی‌نقی منزوی. بیروت: دار الکتب العربی.
طبری، محمدبن جریر. (1412ق.). جامع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر الطبری). بیروت: دار المعرفة.
علیمی، عبد الرحمن. (1997م.). المنهج الأحمد فی تراجم أصحاب الإمام أحمد. تحقیق عبدالقادر الأرناؤوط. دمشق: دار صادر و دار البشائر.
علوی، محمدبن علی. (1428ق.). المناقب (للعلوی). تصحیح حسین موسوی بروجردی. قم: دلیل ما.
عیاشی، محمد بن مسعود. (1380ق.). التفسیر (تفسیر العیاشی). تحقیق هاشم رسولی. تهران: مکتبة العلمیة الإسلامیة.
فخر رازی، محمدبن عمر. (1420ق.). مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قاضی عیاض، عیاض‌بن موسى. (بی‌تا). الشفا بتعریف حقوق المصطفى. بیروت: دار الکتب العلمیة.
قرطبی، ابی‌العباس. (بی‌تا). المفهم شرح صحیح مسلم. تحقیق حسینی أبوفرحة و دیگران. قاهره ـ بیروت: دار الکتاب المصری و دار الکتاب اللبنانی.
قرطبی، ابی‌عبدالله. (1416ق). الأسنى فی شرح أسماء الله الحسنى. تحقیق محمدحسن جبل. طارق أحمد محمد و مجدی فتحی السید. طنطا: دار الصحابة.
قمی، علی‌بن ابراهیم. (1404ق.). تفسیر القمی. تصحیح طیب موسوی. قم: دار الکتاب.
کحّاله، عمررضا. (بی‌تا). معجم المؤلفین. قاهره: دار إحیاء التراث العربی.
کلینی، محمدبن یعقوب. (1429ق.). الکافی. قم: دار الحدیث.
مجلسی، محمدباقر. (1403ق.). بحار الأنوار. چ2. بیروت: مؤسسة الوفاء.
مصطفوی، حسن. (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مکارم شیرازی، ناصر. (1374). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الإسلامیه.
نووی، یحیی بن شرف. (بی‌تا). شرح صحیح مسلم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نیشابوری، مسلم‌بن حجاج. (1412ق.). صحیح مسلم بن الحجاج. تحقیق محمدفؤاد عبدالباقی. قاهره: دار الحدیث.هیثمی، علی‌بن ابی‌بکر. (1402ق.). مجمع الزوائد و منبع الفوائد. چ3. بیروت: دار الکتاب العربی.
یونینی، موسی. (1413ق.). مرآة الزمان، لموسى الیونینی. چ3. قاهره: دار الکتاب الإسلامی، الفاروق الحدیثة.
Reference
The Holy Quran.
Abulfatah Razi, Hossein ibn Ali. (1998). Rawz al-Janan va Rawh al-Jenan fi Tafsir al-Qur'an. Mohammad Ja'far Yahaghi's Research. Mashhad: Astan Qods Razavi Islamic Research Institute. [In Persian].
Ahmadi, Abdullah. (1992). Al-Masa'el va al-Rasa'el al-Marwiyyah 'an Imam Ahmad fi al-Aqeedah. Riyaz: Dar Tayyebah. [In Arabic].
Alavi, Mohammad ibn Ali. (2007). Al-Managheb (Lel-Alavi). Corrected by Hossein Mousavi Boroujerdi. Qom: Dalil-e Ma. [In Persian].
'Alimi, Abdul Rahman. (1997). Al-Menhaj al-Ahmad fi Tarajem-e Ashab al-Imam Ahmad. Abdul Qadir Arnaout's Research. Damascus: Dar Sader and Dar al-Basha'er. [In Arabic].
Amin, Mohsen. (1999). A'ayan al-Shi'eh. Hasan Amin's Research. Beirut: Dar Ta'arof. [In Persian].
'Ayyashi, Mohammad ibn Masoud. (1961). Al-Tafsir (Tafsir al-Ayyashi). Research by Hashem Rasouli. Tehran: Elmiyyat al-Islamyyah School. [In Persian].
Beyhaghi, Abi Bakr. (1988). Al-'Eteghad va al-Hedayat 'ela Sabil al-Reshad 'ala Mazhab al-Salaf va Ashab al-Hadith. The Research of al-Seyyed al-Jamili. Beirut: Dar al-Ketab al-Arabi. [In Arabic].
Bousiri, Ahmad. (1991). 'Alamat al-Nobowwat. The Research of Omm-e Abdullah bent Mahrous al-Asali. Jaddeh: Al-Saoudi Library. [In Arabic].
Bukhari, Mohammad ibn Ismail. (1990). Sahih al-Bukhari. Research of the Ministry of Endowments. Cairo, Arab Republic of Egypt, Ministry of Endowments, Majlis-e A'ala for Islamic Affairs, Committee for Revival of Books of the Sunnah. [In Arabic].
Daremi, Osman ibn Saeed. (1985). Al-Radd 'ala al-Jahmiyeh. Badr al-Badr Research. Kuwait: Dar al-Salafiyeh. [In Arabic].
Davish, Ahmad. (1991). Fatawi al-Jannat al-Daemat lel-Bohous al-Elmyyeh va al-'Efta. Riyaz: Dar awla al-Noha. [In Arabic].
Dictionary of Qur'an Karim. (2013). Vol. 1. Tehran: Hekmat. [In Persian].
Fakhr Razi, Mohammad ibn Omar. (1999). Mafatih al-Ghaib (Al-Tafsir al-Kabir). Beirut: Dar Ehya Toras al-Arabi. [In Arabic].
Javadi Amoli, Abdullah. (2000). Tafsir-e Mawzou'ei-e the Holy Quran. 2th. Qom: Esra Publishing. [In Persian].
Hanbali, Ibn Emad. (ND). Shazerat al-Zahab fi Akhbar-e men Al-Zahab. Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiyah. [In Arabic].
Hanbali, Ibn Rajab. (ND). Tabaghat al-Hanabeleh. Beirut: Dar al-M'arefa. [In Arabic].
Haythami, Ali ibn Abi Bakr. (1982). Majma al-Zava'ed va Manba al-Fava'ed. 3th. Beirut: Dar al-Ketab al-Arabi. [In Arabic].
Ibn Abi al-'Ez al-Hanafi, Mohammad ibn Ali. (1988). Sharh-e Aghidat al-Tahawiah. Abdullah al-Turki and Sho'eyb Arnaout's Research. Beirut: Risala Institute. [In Arabic].
Ibn Hanbal, Ahmad ibn Mohammad. (1996). Mosnad-e Imam Ahmad ibn Hanbal. The Research of Amer Ghazban, Ebrahim Zeibaq and etc. 1th. Beirut: Risala Institute. [In Arabic].
Ibn Hojr Asghalani, Shahab al-Din Abu al-Abbas. (1961). Fath ul-Bari; Sharh-e Sahih al-Bukhari. The Research of Mohammad Fo'ad Abdulbaghi. Cairo: Salafieh Publication.
Ibn Ishaq, Abu Abdullah. (ND). Sirat-e ibn Ishaq (Ketab al-Mobtada va al-Mab'as, va al-Maghazi). Mohammad Hamidullah's Research. Cairo: Institute of Studies and Research. [In Arabic].
Ibn Kasir, Emaduddin Abolfada Ismail. (ND). Al-Bedayat va al-Nahayat. Beirut: Al-Ma'arif Library. [In Arabic].
Ibn Khuzaimah, Abu Bakr Mohammad. (1983). Al-Towhid va Esbat-e Sefat-e Rab. Mohammad Khalil Haras. Beirut: Dar al-Kotob Al-Elamiyat. [In Arabic].
Ibn Majeh, Mohammad ibn Yazid. (ND). Sonan-e Ibn Majeh. The Research of Mohammad Fo'ad Abd ul-Baghi. Beirut: Dar al-Fekr. [In Arabic].
Ibn Manzour, Mohammad ibn Mokarram. (1994). Lesan al-Arab. 3th. Beirut: Dar Sader. [In Arabic].
Ibn Qayyem Jowziyeh, Mohammad ibn Abi Bakr. (1982). Al-Rouh. Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiyeh. [In Arabic].
-------------------------------------------------------------. (1988). Zaad al-Ma'ad fi Hoda Khair al-'Ebad. The Research of Shoaib Arna'out and Abd ul-Qadir Arna'out. 3th. Beirut: Risalah Institute. [In Arabic].
Ibn Sayyed al-Nas, Abulfath Fathuddin Mohammad. (1974). 'Oyoun al-Asar fi Fonoun al-Maghazi va al-Shama'el va al-Seyar. 2th. Beirut: Dar al-Jil. [In Arabic].
Ibn Shahr Ashoub, Mohammad ibn Ali. (2000). Managheb-e 'Al-e 'Abitaleb. Qom: Allameh[In Persian].
Ibn Teymiyyeh, Ahmad ibn Abd ul-Halim. (1979). Majmo ul-Fatawi. 2th. Compiled by Abd ul-Rahman ibn Qasim and Mohammad ibn Abd ul-Rahman. Medinah: Majma ul-Malek Fahad for the Printing of al-Moshaf al-Sharif. [In Arabic].
Kahhalah, Omar Reza. (ND). M'ojam al-Mo'allefin. Cairo: Dar Ehya al-Toras al-Arabi. [In Arabic].
Kolaini, Mohammad ibn Yaghoub. (2008). Al-Kafi. Qom: Dar al-Hadith. [In Persian].
Majlesi, Mohammad Baqher. (1983). Behar al-Anwar. 2th. Beirut: Al-Wafa Institute. [In Arabic].
Makarem Shirazi, Naser. (1995). Tafsir-e Nemouneh. Tehran: Dar al-Kotob al-Islamiyeh. [In Persian].
Mostafavi, Hasan. (1981). Tahghigh fi Kalemat al-Quran al-Karim. Tehran: Book Translation and Publishing Company. [In Persian].
Neyshabouri, Moslem ibn Hajjaj. (1992). Sahih-e Moslem ibn al-Hajjaj. The research of Mohammad Fo'ad Abdulbaghi. Cairo: Dar al-Hadith. [In Arabic].
Nouwi, Yahya ibn Sharaf. (ND). Sharh-e Sahih-e Moslem. Beirut: Dar Ehya al-Toras al-Arabi. [In Arabic].
Qhazi 'Ayaz, 'Ayaz ibn Mousa. (ND). Al-Shafa be-Tarif al- Hoghough al-Mostafa. Beirut: Dar al-Kotob al-Elmiyah. [In Arabic].
Qomi, Ali ibn Ebrahim. (1984). Tafsir al-Qomi. Corrected by Tayyeb Mousavi. Qom: Dar al-Ketab. [In Persian].
Qortobi, Abi al-Abbas. (ND). Al-Mofhem; Sahih al-Moslem. Research by Hosseini Abu Farhat and ect. Cairo- Beirut: Dar al-Ketab al-Mesri and Dar al-Ketab al-Lobnani. [In Arabic].
Qortobi, Abi Abdullah. (1996). Al-'Asna fi Sharh-e Asma'ullah al-Hosna. The Research of Mohammad Hasan Jabal. Taregh Ahmad Mohammad and Majdi Fathi al-Seyyed. Tanta: Dar al-Sahabah. [In Arabic].
Ragheb Esfahani, Hossein ibn Mohammad. (1945). Al-Mofradat fi Gharib al-Qur'an. Tehran: Ketab Publocation. [In Persian].
Sadough, Mohammad ibn Ali. (1997). 'Amali. Tehran: Ketabchi. [In Persian].
----------------------------------. (2006). 'Elal al-Sharaye. Qom: Darovi Bookstore. [In Persian].
Safadi, Salahuddin. (1982). Al-Wafi bel-Wafayat. Fiesbaden: Frantz Steiner Publishing. [In Arabic].
Safarini, Mohammad ibn Ahmad. (1991). Lawame al-'Anwar al-Bahiyyah va Sawate al-Esra al-'Asariyah, Sharh-e al-Dorrat al-Moziy'at fi Agheedat al-Ferghat al-Marzieyah. 3th. Reyaz: Al-Maktabat al-Islami and Dar al-Khani. [In Arabic].
Sha'arani, Abul Hasan. (2001). Nasr-e Touba. Collected by Mohammad Gharib. Tehran: Islamyyah. [In Persian].
Al-Shahrani, Ali ibn Mohammad. (2008). "Joz'o fi al-Esra va al-Me'eraj be-Nabi (PBUH)". Journal of 'omm al-Ghora Le-Oloum al-Shari'at va al-Derasat al-Islamyyat. No. 44. Pp. 526-584. [In Arabic].
Seyouti, Abd al-Rahman ibn Abi Bakr. (1984). Al-dorr al-Mansour fi al-Tafsir bel-Ma'sour. Qom: Grand Ayatollah Mar'ashi Najafi Public Library. [In Persian].
Tabatabae'i, Mohammad Hossein. (1997). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an. 5th. Qom: The Islamic Publications Office of the Seminary Teachers' Society. [In Persian].
Tabarani, Soleiman ibn Ahmad. (ND). Al-Mo'jam al-Kabir. Hamdi al-Salfi's Research. Baghdad: 'ommah Press. [In Arabic].
Tabari, Mohammad ibn Jarir. (1992). Jame ul-Bayan fi Tafsir al-Qur'an (Tafsir al-Tabari). Beirut: Dar al-M'arefat. [In Arabic].
Tabresi, Fazl ibn Hasan. (1993). Majma ul-Bayan fi Tafsir al-Qur'an. Edited by Hashem Rasouli and Fazlollah Yazdi Tabataba'i. 3th. Tehran: Nasser Khosrow. [In Persian].
Tabresi, Ahmad ibn Ali. (1983). Al-Ehtejaj 'ala Ahl al-Lejaj. Edited by Mohammad Bagher Kharsan. Mashhad: Morteza Publishing. [In Persian].
Tehrani, Agha Bozorg. (1972). Tabaghat 'Alam al-Shi'a. Ali Naghi Monzavi's Research. Beirut: Dar al-Kotob al-Arabi. [In Arabic].
Termezi, Mohammad ibn Isa. (1999). Sonan al-Termezi. Ahmad Mohammad Shaker's Research. Egypt: Dar al-Hadith. [In Arabic].
Tousi, Mohammad ibn Hasan. (ND). Al-Tebyan fi Tafsir al-Qur'an. Research by Ahmad Qeysar Amoli. Beirut: Dar Ehya Toras al-Arabi. [In Arabic].
Younini, Mousa. (1993). Mer'aat al-Zaman, Le-Mousa al-Younini. 3th. Cairo: Dar al-Ketab al-Islami, al-Farouqh al-Haditah. [In Arabic].
Zahabi, Mohammad Hossein. (ND). Al-Tafsir va al-Mofasseroun. Beirut: Dar Ehya Toras al-Arabi. [In Arabic].
Zahabi, Mohammad ibn Ahmad. (2003). Tarikh al-Eslam va Vafayat al-Mashaheer va 'Alam. Bashar Avvad M'arouf's Research. Dar al-Gharb al-Islami. [In Arabic].
-----------------------------------------. (ND). Tazkerat al-Hoffaz. Beirut: Dar al-Kotob al-Elmyyeh. [In Arabic].
)