سراج منیر

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

داوران سال 1402

بررسی مفردات قرآنی کشاف از دیدگاه علامه طباطبایی(ره)

نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

توجه به معانی صحیح واژه‌های قرآن نقش مهمی در تفسیر و فهم مراد خداوند متعال دارد. از این‌رو معانی لغات قرآنی یکی از کلید‌واژه‌های مهمِ مفسران در فهم کلام الهی شمرده می‌شود که بر پایه‌ی‌ آن، تفسیر سمت و سویی خاص به خود گرفته و ممکن است در آثار دیگر مفسران نیز تأثیرگذار باشد. یکی از این مفسران، زمخشری است که در تفسیر خود(کشاف)، معانی خاصی برای برخی از واژه‌‌ها برگزیده که مورد نقد دیگر مفسران از جمله علامه طباطبایی قرار گرفته‌اند. در این پژوهش به این سؤال پاسخ داده شده که علامه طباطبایی چه واژه‌هایی از تفسیر کشاف را مورد نقد قرار داده و اعتبار نقدهای ایشان چگونه است؟

این نوشتار، با روش توصیفی-تحلیلی و شیوه‌ی کتابخانه‌ای، ضمن گردآوری این واژه‌ها و ذکر معانی زمخشری و نقد طباطبایی، صحت این معانی و نقدهای صورت گرفته را نیز بررسی نموده تا معلوم گردد که کدام معانی؛ معانی مورد نظر زمخشری یا علامه طباطبایی درست است. نتیجه‌ی‌ پژوهش چنین بیان می‌شود که گرچه غالباً نظرات نقادانه‌ی مؤلف المیزان صحیح است اما در مواردی نیز دیدگاه زمخشری معتبر و ارجح بوده و نقد طباطبایی بر آن وارد نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Critique of some meanings of Zamakhshari's Quranic words by Allameh Tabatabaei

نویسندگان [English]

  • amanolah naseri karimvand 1
  • ghasem bostani 2
  • hamzeh obaydi neysi 3

1 PhD in Qur’an and Hadith Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

2 Associate Professor, Department of Qur’anic and Hadith Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

3 PhD Student in Qur’an and Hadith Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

Paying attention to the correct meanings of the words of the Quran plays an important role in interpreting and understanding the meaning of God Almighty. Hence, the meanings of words are considered as one of the important keywords of every commentator in understanding the divine word, based on which, his interpretation has a special direction and may be influential in the works of later commentators. One of these commentators is Zamakhshari, who in his commentary (Kashaf) has chosen special meanings for some words that have been criticized by other commentators such as Allameh Tabatabai. In this research, the question has been answered that what words did Allameh Tabataba'i criticize in Keshaf's commentary and what is the validity of his criticisms? This article, by descriptive-analytical method and library method, while collecting these words and mentioning the meanings of Zamakhshari and Tabatabai's critique, also examines the accuracy of these meanings and the critiques made in order to find out which meanings; The meanings of Zamakhshari or Allameh Tabatabai are correct. The result of the research is that although the critical opinions of the author of al-Mizan are often correct, in some cases, Zamakhshari's point of view is valid and preferable, and Tabatabai's criticism does not apply to it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tabatabai
  • Al-Mizan
  • Meanings of Quranic words
  • Critique of Zamakhshari lexical views
مراجع
قرآن کریم.
آلوسی، محمودبن عبدالله. (1415 ق.). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی. بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
ابن‌خلکان، احمدبن ابراهیم. (بی‌تا). وفیات الأعیان و أنباء أبناءالزمان. تحقیق عباس احسان. بیروت: دار الثقافة.
ابن‌فارس، احمد. (بی‌تا). معجم مقاییس اللغة. بی‌جا: بی‌نا.
ابن‌کثیر، اسماعیل‌بن عمر. (1419 ق.). تفسیر القرآن العظیم. بیروت: دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم. (1408 ق.). لسان العرب. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ازهری، محمدبن احمد. (1421 ق.). تهذیب اللغۀ. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ایازی، سید محمد علی. (1414 ق.). المفسرون؛ حیتانهم و منهجهم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بابایی، علی‌اکبر. (1394). قواعد تفسیر قرآن. قم: سمت.
بغدادی، محمدبن‌ سعد. (بی‌تا). الطبقات الکبیر. 9 ج. تهران: چاپ ادوارد زاخاو.
حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله. (بی‌تا). المستدرک علی الصحیحین. بیروت: دار المعرفه.
حجتی، سید محمد باقر و دیگران. (1387). «جایگاه تفسیر کشاف در تفسیر المیزان». شیعه‌شناسی. س 6. ش 22. صص 77ـ106.
ذهبی، محمد حسین. (1381ق.). التفسیر و المفسرون. قاهره: دار الکتب الحدیثة.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1412ق.). مفردات الفاظ قرآن. تحقیق صفوان عدنان مصطفی. بیروت: دار القلم الدار الشامیة.
ربانی، محمد حسن. (1376). «جستارهای ادبی در المیزان». پژوهش‌های قرآنی. د 3. ش 9 و 10. صص 160ـ169.
زرکشی، بدرالدین محمد. (1410ق.). الرعان فی علوم القرآن. تحقیق مرعشی و دیگران. بیروت: دار المعرفة.
زرکلی، خیرالدین. (1980 م.). الاعلام. چ 5. بیروت: دار العلم الملایین.
زمخشری، محمود. (1407 ق.). الکشاف عن حقایق غوامض القرآن. بیروت: دار الکتب العربی.
سزگین، فؤاد. (1403 ق.). تاریخ التراث العربی. ترجمۀ محمود فهمی حجازی. ریاض: بی‌نا.
سمعانی، عبدالکریم. (1408 ق.). الأنساب. تحقیق عبدالله عمر البارودی. بیروت: دار الجنان.
سیوطی، جلال‌الدین. (1421 ق.). الاتقان فی علوم القرآن. بیروت: دار الکتاب العربی.
ــــــــــــــــــــــــ . (1404ق.). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور. قم: کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی.
صدوق، محمدبن علی. (1361). معانی الأخبار. قم: چاپ علی‌اکبر غفاری.
طباطبائی، سید محمدحسین. (1374). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیه.
طبرسی، فضل بن حسن. (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. چ3. تهران: ناصر خسرو.
طبری، محمدبن جریر. (1412 ق.). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار المعرفة.
طریحی، فخر الدین. (1395 ق.). مجمع البحرین. تهران: المکتبة المرتضویة.
طوسی، محمدبن‌حسن. (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
عیاشی، محمدبن مسعود. (1380ق.). کتاب التفسیر. تهران: چاپخانة علمیه.
فانی، کامران و بهاء‌الدین خرمشاهی. (1383). دایرة المعارف تشیّع. تهران: انتشارات شهید سعید محبی.
فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409ق.). العین. قم: موسسۀ دار الهجره.
فرزند وحی، جمال و امان‌الّه ناصری کریموند. (1390). «نقد و بررسی روایات الدر المنثور در تفسیر المیزان». مشکوة. س30. ش 112. صص 48ـ66.
فخر رازی، محمدبن عمر. (1420ق.). مفاتیح الغیب. چ3. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
قرشی بنایی، علی‌اکبر. (1412ق.). قاموس قرآن. ج 3. تهران: دار الکتب الإسلامیة.
قرطبی، محمدبن احمد. (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران: ناصرخسرو.
کحاله، عمر رضا. (1394ق.). علوم الدین الإسلامی. دمشق: بی‌نا.
مروتی، سهراب و امان‌الّه ناصری کریموند. (1391). «روش علامه طباطبائی در بررسی و نقد تفاسیر روایی با تکیه بر قاعده سیاق». حدیث‌پژوهی. س 4. ش 8. صص 209ـ232.
معرفت، محمدهادی. (1388). تحریف‌ناپذیری قرآن. چ1. قم: مؤسسة تمهید.
ـــــــــــــــــــــــــ . (1380). تفسیر و مفسران. قم: مؤسسة تمهید.
ناصری کریموند، امان‌الّه و دیگران. (1395). «تحول معنایی واژگان قرآنی در بافت و ساختار جملات و آیات قرآن». پویش در آموزش علوم انسانی. س1. ش4. صص 35ـ44.
ناصری کریموند، امان اله و سهراب مروتی. (1391). «قاعدة سیاق و نقش آن در روش‌های کشف معانی و مفاهیم قرآن در المیزان». معرفت. ش173. صص 61ـ75.
References
The Holy Quran.
Alousi, Mahmoud ibn Abdullah. (1415 AH). Rouh al-Ma’ani fi Tafsir al-Qur’an al-‘Azim va Sab’o al-Ma’ani. Beirut: Dar al-Kotob al-Elamiya, Mohammad Ali Beyzoun's Publications. [In Arabic].
Azhari, Mohammad bin Ahmad. (1421 AH). Tahzib al-Loghat. Beirut: Dar Ehya al-Torath al-Arabi. [In Arabic].
Ayazi, Seyyed Mohammad Ali. (1414 AH). Al-Mofasseroun; Hitanehem va Menhajehem. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian].
‘Ayyashi, Mohammad ibn Massoud. (1380 A.H.). Ketab Al-Tafsir. Tehran: Elmiyeh Printing House. [In Persian].
Babaei, Ali Akbar. (2014). The Rules of Interpretation of the Qur'an. Qom: Samt. [In Persian].
Baghdadi, Mohammad ibn Sa’ad. (ND). Tabaghat al-Kabir. 9 Vol. Tehran: Edvard Zakhav Publishing. [In Persian].
Fakhr Razi, Mohammad ibn Omar. (1420 A.H.). Mafatih al-Gheyb. 3th. Beirut: Dar Ehya al-Torath al-Arabi. [In Arabic].
Fani, Kamran & Bahauddin Khorramshahi. (1383). Dayerat ul-M’aaref Shie. Tehran: Shahid Saeed Mohebi Publications. [In Persian].
Farahidi, Khalil ibn Ahmad. (1409 A.H.). Al-Ayn. Qom: Dar al-Hejrah Institute. [In Persian].
Farzand Vahy, Jamal & Amanullah Naseri Karimvand. (1390). "Criticism and examination of the Hadiths of Al-dor al-Manthor fi Tafsir al-Mizan". Meshkot. Vol. 30. No. 112. Pp. 66-48. [In Persian].
Hakem Neyshabouri, Mohammad ibn Abdullah. (ND). Al-Mostadrak ‘ala al-Sahiheyn. Beirut: Dar al-Marefat. [In Arabic].
Hojjati, Seyyed Mohammad Bagher & etc. (1387). "The Place of Kashaf's Commentary in al-Mizan's Commentary". Shia Studies. Vol. 6. No. 22. Pp. 106-77. [In Persian].
Ibn Fares, Ahmad. (ND). Mu’jam Maghayees al-Loghat. Unplaced: No Publisher. [In Arabic].
Ibn Kathir, Ismail ibn Omar. (1419 AH). Tafsir al-Qur'an al-‘Azim. Beirut: Dar al-Kotob al-Elamiyah, Mohammad Ali Beyzoun's Publications. [In Arabic].
Ibn Khollkan, Ahmad ibn Ibrahim. (ND). Vafayat ul-Ayan va Anba-e Abna al-Zaman. Research by Abbas Ehsan. Beirut: Dar al-Thaghafah. [In Arabic].
Ibn Manzour, Mohammad ibn Mokarram. (1408 AH). Lesan al-Arab. Beirut: Dar Ehya al-Torath al-Arabi. [In Arabic].
Kahhaleh, Omar Reza. (1394 A.H.). Oloum al-Din al-Islami. Damascus: No Publisher. [In Arabic].
Marefat, Mohammad Hadi. (1388). The Incorruptibility of the Qur'an. 1th. Qom: Tamhid Institute. [In Persian].
--------------------------------- .(1380). Tafsir va Mofasseroun. Qom: Tamhid Institute. [In Persian].
Morovvati, Sohrab & Amanullah Naseri Karimvand. (2011). "Allameh Tabatabai's Method in Reviewing and Criticizing Narrative Interpretations based on the Rule of Context". Hadith Study. Vol. 4. No. 8. Pp. 209-232. [In Persian].
Naseri Karimvand, Amanullah and etc. (2015). "Semantic Evolution of Qur’anic Words in Context and Structure of Qur’anic Sentences and Verses". Research in Humanities Education. Vol. 1. No. 4. Pp. 35-44. [In Persian].
Naseri Karimvand, Amanullah and Sohrab Morovvati. (2011). "Context Rule and its Role in the Methods of Discovering the Meanings and Concepts of the Qur'an in al-Mizan". Marefat.  No. 173. Pp. 61-75. [In Persian].Qoreshi Banaei, Ali Akbar. (1412 A.H.). Ghamous Qur’an. 3th. Tehran: Dar al-Kotb al-Eslamiyyah. [In Persian].
Qortobi, Mohammad ibn Ahmad. (1364). Al-Jam’e le-Ahkam al-Qur'an. Tehran: Nasser Khosrow. [In Persian].
Rabbani, Mohammad Hassan. (1376). "Literary Inquiries in al-Mizan". Qur’anic Studies. Vol. 3. No. 9-10. Pp. 160-169. [In Persian].
Ragheb Esfahani, Hossein ibn Mohammad. (1412 A.H.). Mofradat Alfaz-e Qur’an. Research by Safwan Adnan Mostafa. Beirut: Dar al-Ghalam al-Dar al-Shamiyah. [In Arabic].
Sadough, Mohammad ibn Ali. (1361). M’aani al-Akhbar. Qom: Ali Akbar Ghaffari Press. [In Persian].
Sam’aani, Abdul Karim. (1408 AH). Al-Ansab. Abdullah Omar al-Baroudi's Research. Beirut: Dar al-Jennan. [In Arabic].
Seyouti, Jalaluddin. (1421 AH). Al-Etghan fi Oloum al-Qur'an. Beirut: Dar al-Ketab al-Arabi. [In Arabic].
-----------------------. (1404 A.H.). Al-Dor al-Mansour fi al-Tafsir bel-Mathour. Qom: Ayatollah Marashi Najafi Library. [In Persian].
Sezgin, Fou’aad. (1403 AH). Tarikh al-Torath al-Arabi. Translated by Mahmoud Fahmi Hijazi. Riyaz: No Publisher. [In Arabic].
Tabataba’i, Seyyed Mohammad Hossein. (1374). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an. Qom: The Islamic Publications Office, Association of Teachers of the Seminary. [In Persian].
Tabresi, Fazl ibn Hasan. (1372). Majm’a ul-Bayan fi Tafsir al-Qur'an. 3th. Tehran: Nasser Khosrow. [In Persian].
Tabari, Mohammad ibn Jarir. (1412 AH). Jame ul-Bayan fi Tafsir al-Qur'an. Beirut: Dar al-Marafa. [In Arabic].
Tarihi, Fakhruddin. (1395 AD). Majm’a ul- Bahrain. Tehran: Al-Maktabat al-Mortazavieh. [In Persian].
Tousi, Mohammad ibn Hasan. (ND). Al-Tebyan fi Tafsir al-Qur'an. Beirut: Dar Ehya al-Torath al-Arabi. [In Arabic].
Zahabi, Mohammad Hossein. (1381 A.H.). Al-Tafsir va al-Mofsseroun. Cairo: Dar al-Kotob al-Hadithah. [In Arabic].
Zamakhshari, Mahmoud. (1407 AH). Al-Kashshaf. Beirut: Dar al-Kotob al-Arabi. [In Arabic].
Zarekshi, Badreddin Mohammad. (1410 A.H.). Al-Ra’aan fi Oloum al-Qur'an. Marashi's Research and etc. Beirut: Dar al-Marefat. [In Arabic].
Zerekli, Kheiruddin. (1980 AD). Al-A’alam. Vol. 5. Beirut: Dar al-elm lel-Malayen. [In Arabic].‌
‌‌
سراج منیر
دوره 13، شماره 45
مهر 1401
صفحه 217-244
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار