نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد علوم قرآنی، دانشکده علوم قرآنی دانشگاه علوم معارف و قرآن تهران، تهران، ایران

2 استاد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

در طول تاریخ مخصوصاً در عصرکنونی نیازهای مادی و جسمانی انسان بیش‌تر مورد حمایت واقع شده و برعکس نیازهای معنوی او که جنبه مهم‌تر آن است مورد بی‌توجهی قرار گرفته و به فراموشی سپرده شده است. اگر آدمی از بُعد معنوی و روحانی وجود خویش غفلت نماید و حقیقت وجودی و اصالت خود را از یاد ببرد، دچار فقر ‌‌معنوی شده است. شناخت مسئله‌ی فقر معنوی و آگاهی از علل آن موجب می‌شود که آدمی با زمینه‌های آن به مقابله جدی برخیزد و کوتاهی در این امر مهم علاوه ‌بر اینکه جسم انسان را تهدید می‌کند، روح و روان او را نیز به مخاطره می‌اندازد. بدین منظور نوشتار حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر آیه 19 سوره مبارکه حشر ضمن تبیین مؤلفه‌های فقر معنوی، به مهم-ترین علل آن پرداخته است. یافته‏های تحقیق حاکی از آن است که مهم‌ترین مؤلفه‌های فقر معنوی عبارتند از: خودنایابی، خدانایابی، خرد‌گریزی و جهالت عملی و عوامل فقر معنوی عبارتند از: غفلت، عُجب و خودبینی، وابستگی به دنیا، محیط ناسالم و شیطان.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Components of Spiritual Poverty and its Causes Relying on Verse 19 of Surah Al-Hashr

نویسندگان [English]

  • Zeinab Azadbakhti 1
  • khalil parvini 2

1 Master of Quranic Sciences, Faculty of Quranic Sciences, Tehran University of Education and Quranic Sciences, Tehran, Iran

2 Professor of Department of Arabic Language and Literature, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Throughout history, especially in the present age, the material and physical needs of man have been more supported and, on the contrary, his spiritual needs, which are the most important aspect, have been neglected and forgotten. If a person neglects the spiritual dimension of his existence and forgets his existential truth and originality, he has suffered from spiritual poverty. Knowing the issue of spiritual poverty and being aware of its causes causes a person to seriously confront it and its shortcomings in this important matter, in addition to threatening the human body, also threatens his soul and psyche. For this purpose, the present article, using a descriptive-analytical method and relying on verse 19 of Surah Al-Hashr, while explaining the components of spiritual poverty, has dealt with its most important causes. Research findings indicate that the most important components of spiritual poverty are: self-discovery, godlessness, rationalism, and practical ignorance and the causes of spiritual poverty are: negligence, wonder and selfishness, dependence on the world, an unhealthy environment, and the devil.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Poverty
  • Spirituality
  • Crowding
  • Component
  • Factors
  • Forgetfulness
قرآن کریم
نهج‌البلاغه
ابن‌بابویه، محمد بن­علی (1413)، من لا یحضره الفقیه، محقق: علی­اکبر غفاری، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
ابن بابویه، محمد بن­علی (1385)، علل الشرایع، مترجم: محمد­جواد ذهنی تهرانی، قم: کتاب­فروشی داوری، چاپ اول
ابن بابویه، محمد بن­علی (1362)، خصال، مصحح: علی­اکبر غفاری، قم: جامعه مدرسین‏، چاپ اول، ج 1
ابن فارس، ابوالحسین (1404)­، معجم مقائیس اللغه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ج 4
5-امام خمینی، سید روح‌الله، (1379)، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
تهرانی، مجتبی (1395)، اخلاق ربّانی، تهران: مؤسسه فرهنگی پژوهشی مصابیح الهدی، چاپ اول
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1366)، تصنیف غررالحکم و درالکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی
جوادی آملی، عبدالله (1384)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، معرفت‌شناسی در قرآن، قم، اسراء
جوادی آملی، عبدالله (1385)، تفسیر انسان به انسان، قم: اسراء، چاپ دوم
جوادی آملی، عبدالله (1387)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، مبادی اخلاق در قرآن، قم، اسراء
جوادی آملی، عبدالله، (1387)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، فطرت در قرآن، ج 12، قم، اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1388)، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، قم: اسراء، چاپ هفتم
جوادی آملی، عبدالله (1390)، مراحل اخلاق در قرآن، قم، اسراء، چاپ یازدهم
جوادی آملی، عبدالله (1392)، فطرت در قرآن، قم: اسراء، چاپ هفتم
جوادی آملی، عبدالله (1395)، انسان از آغاز تا انجام، قم: اسراء، چاپ هفتم
حسینی، سید هادی، (1381)، فقر و توسعه در منابع دینی، قم: بوستان کتاب، چاپ اول.
حکیمى، محمدرضا و حکیمى، محمد و حکیمى، علی (1380)، الحیاه، مترجم: احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول‏، ج 3
دهخدا، علی­اکبر (1377)، لغت­نامه دهخدا، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ دوم
زمخشری، محمود بن عمر بن محمد (1391)، تفسیر­کشّاف، ترجمه: مسعود انصاری، تهران: انتشارات ققنوس، ج 4
طاهرزاده، اصغر (1386)، معاد بازگشت به جدی‌ترین زندگی، اصفهان: لب المیزان، چاپ اول
طاهرزاده، اصغر (1389)، خطر مادی شدن دین، اصفهان: لب المیزان
طباطبایی، سید محمد­حسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، ج 6
طباطبایی، سید محمد­حسین (1354)، معنویت تشیع، چ اول، انتشارات تشیع، قم
طریحی، فخرالدین (1416)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشی مرتضوی، ج 3، چاپ سوم
عباسی، محمود، شمسی­کوشکی، احسان و ابوالقاسمی، محمدجواد (1393)، درآمدی بر سلامت معنوی، تهران: حقوقی، چاپ دوم
فراهیدی، خلیل بن­احمد (1410)، العین، قم: نشر هجرت، چاپ دوم، ج 5
فراهانی­فرد، سعید (1393)، نگاهی به فقر و فقرزدایی از دیدگاه اسلام، تهران: دانش و اندیشه معاصر.
فلسفی، محمد تقی (1382)، معاد از نظر روح و جسم، مشهد: دفتر نشر فرهنگ اسلامی
کراجکی، محمد بن­علی (1401)، کنزالفوائد، محقق: عبدالله نعمه، قم: دارالذخائر
کلینی، محمد بن­یعقوب (1407)، اصول­کافی، مصحح: علی­اکبر غفاری، تهران: دارالکتب ­اسلامیه، چاپ­اول
مجلسی، محمد­باقر (1403)، بحارالانوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم
محمدی ری­شهری، محمد (1378)، خردگرایی در قرآن و حدیث، قم: دارالحدیث
مجلسی، محمد باقر (1386)، میزان الحکمه، قم: مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث
مصباح­یزدی، محمد­تقی (1373)، معارف قرآن، قم: موسسه در راه حق
مطهری، مرتضی (1377)، فلسفه اخلاق، تهران: صدرا، چاپ بیستم
مطهری، مرتضی (1377)، مجموعه آثار، تهران: صدرا، ج 3
مطهریف مرتضی (1377)، مجموعه آثار، تهران: صدرا، ج 13
مطهری، مرتضی (1380)، آسیب­شناسی دینی، تهران، مرکز آموزش و پژوهش، چاپ اول
39- مطهری، مرتضی (1381)، مجموعه آثار، تهران، مرکز نشر آثار استاد شهید مطهری
مطهری، مرتضی (1385)، مجموعه آثار، تهران: صدرا، ج 16
مطهری، مرتضی (1385)، مجموعه آثار، تهران: صدرا، چ اول، ج 24
مطهری، مرتضی (1386)، عدل الهی، تهران: صدرا، چاپ بیست و هفتم
مطهری، مرتضی (1395)، انسان شناسی قرآن، تهران: صدرا، چاپ چهارم
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الإسلامیه، چاپ اول
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (۱۳۶۰)، شواهد الربوبیه، تصحیح جلال الدین آشتیانی، تهران،‌ مرکز نشر دانشگاهی.
منتظر القائم، اصغر (1394)، آسیب‌شناسی سلامت معنوی نظام اجتماعی از منظر قرآن و نهج البلاغه، فصلنامه‌ی قرآنی کوثر، سال پانزدهم، پاییز 94، شماره 55.
نراقی، ملا­احمد (1382)، معراج السعاده، قم: کشف الغطاء
نراقی، ملا­مهدی (1385)، جامع السعادت، قم: قائم آل­محمد، چاپ اول
یزدی، عباس، (1390)، فرهنگ اخلاق، قم، نتشارات دلیل ما، چاپ اول
 
References
The Holy Quran
Nahj al-Balagha
Abbasi, Mahmoud; Shamsi-Koushki, Ehsan; Abolghasemi, Mohammad Jawad (2014), An Introduction to Spiritual Health, Tehran: Hoghoghi, Second Edition. [In Persian]
Dehkhoda, Ali Akbar (1998), Dehkhoda Dictionary, supervised by Mohammad Mo'in and Seyyed Jafar Shahidi, Tehran: University of Tehran, Second Edition. [In Persian]
Farahidi, Khalil ibn Ahmad (1989), Al-Ayn, Qom: Hijrat Publishing, Second Edition, Vol. 5. [In Persian]
Farahani-Fard, Saeed (2014), A Look at Poverty and Poverty Eradication from the Perspective of Islam, Tehran: Danesh va Andisheh Moaser. [In Persian]
Falsafi, Mohammad Taqi (2003), Resurrection in Terms of Soul and Body, Mashhad: Office for Islamic Culture Publications. [In Persian]
Hosseini, Seyyed Hadi (2002), Poverty and Development in Religious Sources, Qom: Bustan-e-Ketab, First Edition. [In Persian]
Hakimi, Mohammad Reza, Hakimi, Mohammad, and Hakimi, Ali (2001), Al-Hayat, translated by Ahmad Aram, Tehran: Islamic Culture Publishing Office, First Edition, Vol. 3. [In Persian]
Ibn Babuyah, Muhammad ibn Ali (1992), Man La Yahduruhu al-Faqih, edited by Ali Akbar Ghafari, Qom: The Islamic Publication Office affiliated with the Society of Seminary Teachers of Qom. [In Persian]
Ibn Babuyah, Muhammad ibn Ali (2006), Ilal al-Shara'i, translated by Muhammad Jawad Zehni Tehrani, Qom: Davari Bookstore, First Edition. [In Persian]
Ibn Babuyah, Muhammad ibn Ali (1983), Khisal, edited by Ali Akbar Ghafari, Qom: Society of Seminary Teachers, First Edition, Vol. 1. [In Persian]
Ibn Faris, Abu al-Husayn (1984), Mu'jam Maqayis al-Lughah, Qom: Publications of the Islamic Propagation Office of the Qom Seminary, Vol. 4. [In Persian]
Imam Khomeini, Seyyed Ruhollah (2000), Sahifa-yi Imam, Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. [In Persian]
Javadi Amoli, Abdullah (2005), Thematic Exegesis of the Holy Quran, Epistemology in the Quran, Qom: Esra. [In Persian]
Javadi Amoli, Abdullah (2006), Tafsir Insan be Insan, Qom: Esra, Second Edition. [In Persian]
Javadi Amoli, Abdullah (2008), Thematic Exegesis of the Holy Quran, Moral Principles in the Quran, Qom: Esra. [In Persian]
Javadi Amoli, Abdullah (2008), Thematic Exegesis of the Holy Quran, Nature in the Quran, Vol. 12, Qom: Esra. [In Persian]
Javadi Amoli, Abdullah (2009), The Blossoming of Reason in the Light of the Husaynid Movement, Qom: Esra, Seventh Edition. [In Persian]
Javadi Amoli, Abdullah (2011), Stages of Morality in the Quran, Qom: Esra, Eleventh Edition. [In Persian]
Javadi Amoli, Abdullah (2013), Nature in the Quran, Qom: Esra, Seventh Edition. [In Persian]
Javadi Amoli, Abdullah (2016), Human from Beginning to End, Qom: Esra, Seventh Edition. [In Persian]
Karajaki, Mohammad ibn Ali (1981), Kanz al-Fawa'id, edited by Abdullah Na'meh, Qom: Dar al-Zakha'er. [In Persian]
Kulayni, Muhammad ibn Ya'qub (1986), Usul al-Kafi, edited by Ali Akbar Ghafari, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah, First Edition. [In Persian]
Majlisi, Mohammad Baqir (1983), Bihar al-Anwar, Beirut: Dar Ihya al-Turath al-Arabi, Second Edition. [In Arabic]
Mohammadi Reyshahri, Mohammad (1999), Rationality in the Quran and Hadith, Qom: Dar al-Hadith. [In Persian]
Majlisi, Mohammad Baqir (2007), Mizan al-Hikmah, Qom: Dar al-Hadith Scientific Cultural Institute. [In Persian]
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi (1994), Ma'arif al-Quran, Qom: Dar Rah-e Haq Institute. [In Persian]
Motahari, Morteza (1998), Philosophy of Ethics, Tehran: Sadra, Twentieth Edition. [In Persian]
Motahari, Morteza (1998), Collection of Works, Tehran: Sadra, Vol. 3. [In Persian]
Motahari, Morteza (1998), Collection of Works, Tehran: Sadra, Vol. 13. [In Persian]
Motahari, Morteza (2001), Religious Pathology, Tehran: Center for Education and Research, First Edition. [In Persian]
Motahari, Morteza (2002), Collection of Works, Tehran: Center for Publishing the Works of Martyr Motahari. [In Persian]
Motahari, Morteza (2006), Collection of Works, Tehran: Sadra, Vol. 16. [In Persian]
Motahari, Morteza (2006), Collection of Works, Tehran: Sadra, First Edition, Vol. 24. [In Persian]
Motahari, Morteza (2007), Divine Justice, Tehran: Sadra, Twenty-seventh Edition. [In Persian]
Motahari, Morteza (2016), Anthropology of the Quran, Tehran: Sadra, Fourth Edition. [In Persian]
Makarem Shirazi, Naser (1995), Tafsir Nemooneh, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah, First Edition. [In Persian]
Mulla Sadra, Muhammad ibn Ibrahim (1981), Shawahid al-Rububiyyah, edited by Jalaluddin Ashtiani, Tehran: University Publishing Center. [In Persian]
Montazir al-Qaem, Asghar (2015), Pathology of the Spiritual Health of the Social System from the Perspective of the Quran and Nahj al-Balagha, Kowsar Quranic Quarterly, Year 15, Fall 2015, No. 55. [In Persian]
Naraqi, Mulla Ahmad (2003), Meraj al-Sa'ada, Qom: Kashf al-Ghita. [In Persian]
Naraqi, Mulla Mahdi (2006), Jame' al-Sa'adat, Qom: Qa'em Al-e-Muhammad, First Edition. [In Persian]
Tehrani, Mojtaba (2016), Akhlaq Rabbani, Tehran: Misbah al-Huda Cultural Research Institute, First Edition. [In Persian]
Tamimi Amadi, Abdulwahid (1987), Tasnif Ghurar al-Hikam wa Durar al-Kalim, Qom: Islamic Propagation Office. [In Persian]
Taherzadeh, Asghar (2007), Resurrection: The Return to the Most Serious Life, Isfahan: Lab al-Mizan, First Edition. [In Persian]
Taherzadeh, Asghar (2010), The Danger of Materialization of Religion, Isfahan: Lab al-Mizan. [In Persian]
Tabataba'i, Seyyed Mohammad Hossein (1996), Al-Mizan Fi Tafsir al-Quran, Qom: Islamic Publications Office of the Society of Seminary Teachers of Qom, Fifth Edition, Vol. 6. [In Persian]
Tabataba'i, Seyyed Mohammad Hossein (1975), The Spirituality of Shi'ism, First Edition, Tashayyu Publications, Qom. [In Persian]
Tarihi, Fakhruddin (1995), Majma' al-Bahrain, Tehran: Mortazavi Bookstore, Vol. 3, Third Edition. [In Persian]
Yazdi, Abbas (2011), Culture of Ethics, Qom: Dalil-e Ma Publications, First Edition. [In Persian]
Zamakhshari, Mahmoud ibn Omar ibn Mohammad (2012), Tafsir al-Kashshaf, translated by Masoud Ansari, Tehran: Qoqnous Publications, Vol. 4. [In Persian]