نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسنده

دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی جایگاه رأفت در آیات و روایات و آثار آن در زندگی فردی و اجتماعی پرداخته است. در فرهنگ دینی و معارف اسلامی و آنچه از سیره رسول اکرم (ص)، ائمه و بزرگان دینی و مفسران دینی استنباط می­شود، رأفت جایگاهی خاص و دارای ابعاد گوناگون است که شامل دستگیری از مؤمنان، گذشت و احسان نسبت به بندگان مؤمن و تلاش برای تحقق سعادت جمعی و فردی خواهد شد. رأفت در معنای استفاده از آن توسط حاکمیت به معنای عفو و گذشت از خطاهای مجرمان اصلاح­پذیر در جامعه، نخبگان سیاسی قابل اصلاح و همچنین تلاش برای ترویج مهربانی و ترحم از سوی حکومت در قبال رفتارهای اقشار مختلف جامعه است. این رویه مبتنی بر رأفت در جامعه، حرکت در مسیر اصلاح امور جامعه، ایجاد فرصت برای توبه و بازگشت افراد به مسیر الهی و همچنین بسط مهربانی و خصال نیکو است؛ بنابراین آنچه از رأفت قابل استنباط است، نشانگر نقش مهم آن در ایجاد نظام­سازی اجتماعی است. در مقاله حاضر از روش توصیفی و تحلیلی بهره برده شد و ابزار انجام پژوهش کتابخانه­ای و استناد به کتب، مقالات و تحقیقات علمی و فقهی موجود در ارتباط با بحث حاضر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Position of Rafat in Islamic Culture and its Effects on Individual and Social Life

نویسنده [English]

  • Abdolmotaleb Abdullah

Associate Professor of Islamic Education, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The current research has investigated the place of rapture in verses and traditions in Islamic culture. This question is raised, what are the position and individual and social effects of building a social system based on raphat in Islamic culture? The objective results of Rafat in individual and social life and what can be inferred from the life of the Holy Prophet (PBUH), Imams and religious leaders and religious commentators, is that God's Rafat, if it is carried out in its special meaning, is arresting the believers, forgiveness and kindness. God will be faithful to his servants and strive to achieve collective and individual happiness. Leniency in the meaning of its use by the government means pardoning and forgiving the mistakes of reformable criminals in the society, reformable political elites, and also trying to promote kindness and compassion from the government towards the behavior of different sections of the society. This procedure is based on compassion in society, moving in the direction of reforming society's affairs, creating opportunities for people to repent and return to the divine path, as well as developing kindness and good qualities. Therefore, what can be inferred from Rafat indicates its important role in creating a social system. This article used the descriptive and analytical method, and the means of conducting library research and referring to books, articles, and scientific and jurisprudential research related to the present discussion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kindness
  • Islamic Culture
  • Mercy
  • Social System Building
  • Benevolence
  • Prosperity
قرآن کریم.
ایوب، محمود (1383)، اسلام، دین و تاریخ، لندن: انتشارات وان ورد.
بیهقی، احمد بن الحسین (1424)، السنن الکبری، ج 8، تحقیق محمد عبدالقادر، چاپ سوم، بیروت: انتشارات دارالکتب العلمیه.
پرچم، اعظم، بنیان، پروین، حاتمی، لاله­زار (1389)، معناشناسی رحمت رحیمیه در قرآن، مجله تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال هفتم، شماره دوم، صص 116-95.
جرجانی، می‌رسید شریف (بی‌تا)، التعریفات، ترجمه سید عرب و سیما نوربخش، تهران: نشر فروزان.
حاجی بابایی، حمیدرضا، رضازاده عسکری، زهرا، سلیمی، سعید (1397)، تأثیر رحمت الهی بر کاهش فشارهای روانی مطرح‌شده از سوی آلیس، فصلنامه فلسفه اسلامی، سال سوم، شماره اول، صص 131-115.
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد (1412)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.
رحیم­پور، فروغ­السادات (1387)، توحید از نگاه امام خمینی (ره)، تهران: انتشارات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
سلطانی رنانی، سیدمهدی (1392)، مؤلفه­های اخلاق اجتماعی از دیدگاه علامه طباطبایی و شهید مطهری، پژوهش­های اجتماعی اسلامی، سال نوزدهم، شماره اول، صص 41-3.
سید رضی، (1415)، نهج البلاغه، تهران: انتشارات بنیاد نهج البلاغه.
سیدباقری، سیدکاظم (1400)، نظام سازی در فقه سیاسی شیعه، رویکردها و توانمندی‌ها، فصلنامه پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال نهم، شماره نوزدهم، صص 275-251.
سیوطی جلال الدین عبدالرحمن. (1418). الاتقان فی علوم القران، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت.
طالبی طادی، بهنام، سعدی، حسین­علی، بیاتی، محمدحسین (1398)، عناصر انسان­شناسی نظام‌سازی فقهی، مجله راهبرد فرهنگ، شماره چهل و هشتم.
طباطبایی، سید محمدحسین (1417)، المیزان فی التفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایی، سید محمود، علم الهدی، سید حسن (1391)، قلمرو فقه پزشکی و اخلاق پزشکی، مجله اخلاق و تاریخ پزشکی، دوره پنجم، شماره پنجم، صص 9-1.
طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، تهران: انتشارات مرتضوی.
عسکری، حسین بن عبدالله (1412)، الفروق الغویه، قم: انتشارات اسلامیه.
فخر المحققین، محمدبن حسن (1363)، ایضاح الفوائد، قم: انتشارات اسماعیلیان.
فراهیدی، خلیل ابن احمد (1414)، العین، قم، انتشارات هجرت.
قمی مشهدی، محمدبن محمدرضا (1394)، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، قم: انتشارات شمس الضحی.
کلینی، ابوجعفر (1407)، الکافی، تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
گلپایگانی، محمد (1413 ق)، توضیح المسائل، قم: انتشارات دارالقرآن.
محمدی ری‌شهری، محمد (1360)، فلسفه وحی و نبوت، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

محمّدی ری‌شهری،  محمّد. (1384). میزان الحکمة، جلد دوم، دارالحدیث

مطهری، مرتضی (1373)، نبوت، تهران: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1377)، سیری در سیره نبوی، تهران: انتشارات صدرا.
مقریزی، احمد بن علی (1420)، امتاع الاسباع، بیروت: دارالکتب العلمیه.
مکارم شیرازی، ناصر (1385)، آیین رحمت، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: مدرسه علی ابن ابیطالب (ع).
موسوی خمینی، روح‌الله (1380)، شرح دعای سحر، قم: انتشارات فیض کاشانی.
مهریزی، مهدی (1379)، فقه پژوهی، تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
نجفی، محمدحسین (1416)، جواهرالکلام، تحقیق و ترجمه عباس قوچانی، بیروت: دارالاحیاء التراث العربیه.
هویزی، عبدعلی بن جمعه (1412)، تفسیر نورالثقلین، قم: اسلامیه.
References
Quran Kareem. 
Ayoub, Mahmoud. (2004). Islam, Religion and History, London: One Word Publications. [In Persian]
Askari, Husayn ibn Abdullah. (1993). Al-Furqan al-Ghawiya, Qom: Islamiah Publications. [In Arabic]
Bayhaqi, Ahmad ibn al-Husayn. (2003). Al-Sunan al-Kubra, Vol. 8, edited by Muhammad Abdul Qadir, 3rd edition, Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyah. [In Arabic]
Fakhr al-Muhaqqiqin, Muhammad ibn Hasan. (1984). I'zaz al-Fawaid, Qom: Ismailian Publications. [In Arabic]
Farahidi, Khalil ibn Ahmad. (1993). Al-Ain, Qom: Hijrat Publications. [In Arabic]
Golpayegani, Mohammad. (1994). Explanation of the Issues, Qom: Dar al-Quran Publications. [In Persian]
Huveyzi, Abdul Ali ibn Jama'ah. (1993). Tafsir Nur al-Thaqalin, Qom: Islamiah Publications. [In Arabic]
Hajibabaie, Hamid Reza; Rezazadeh Askari, Zahra; Salimi, Saeed. (2018). The Impact of Divine Mercy on Reducing Psychological Pressures Raised by Alice, Journal of Islamic Philosophy, 3rd year, 1st issue, pp. 131-115. [In Persian]
Jorjani, Mir Sayyid Sharif. (n.d.). Al-Tarifat, translated by Sayyid Arab and Sima Nourbakhsh, Tehran: Forouzan Publishing. [In Arabic]
Kulayni, Abu Ja'far. (1988). Al-Kafi, Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyah. [In Arabic]
Muqrizi, Ahmad ibn Ali. (1999). Umta al-Asba', Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyah. [In Arabic]
Mohammadi Reyshahri, Mohammad. (2005). Philosophy of Revelation and Prophethood, Qom: Islamic Publications Office. [In Persian]
Motahhari, Morteza. (1998). Journey into the Prophet's Biography, Tehran: Sadra Publications. [In Persian]
Motahhari, Morteza. (1984). Prophethood, Tehran: Sadra Publications. [In Persian]
Mehrizi, Mahdi. (2000). Jurisprudence, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian]
Makarem Shirazi, Naser. (2006). Ceremony of Mercy, compiled and arranged by Abul-Qasim Alian Nezhadi, Qom: School of Ali Ibn Abi Talib (AS). [In Persian]
Mousavi Khomeini, Ruhollah. (2001). Commentary on Dua Sahar, Qom: Fazel Kashani Publications. [In Persian]
Najafi, Muhammad Hussein. (1995). Jawahir al-Kalam, edited and translated by Abbas Quchani, Beirut: Dar al-Ihya al-Turath al-Arabi. [In Arabic]
Paracham, Azam; Bonyan, Parvin; Hatami, Lalehzar. (2010). A Semantics of Divine Mercy in the Quran, Journal of Quranic Studies and Hadith Research, 7th year, 2nd issue, pp. 95-116. [In Persian]
Qomi Mashhadi, Mohammad ibn Mohammad Reza. (2015). Interpretation of Kanz al-Daqaiq and Bahr al-Gharaib, Qom: Shams al-Zoha. [In Persian]
Raghib Isfahani, Abu al-Qasim Husayn ibn Muhammad. (1993). Al-Mufradat fi Ghareeb al-Quran, Beirut: Dar al-Ilm. [In Arabic]
Rahimpour, Forough al-Sadat. (2008). Tawhid from the Perspective of Imam Khomeini (ra), Tehran: Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works. [In Persian]
Sultani Renani, Seyed Mehdi. (2013). Components of Social Ethics from the Perspectives of Allameh Tabatabai and Martyr Motahhari, Islamic Social Research, 19th year, 1st issue, pp. 41-3. [In Persian]
Sayyed Baqeri, Seyyed Kazem. (2021). Systematization in Shiite Political Jurisprudence: Approaches and Capabilities, Journal of Islamic Political Studies, 9th year, 19th issue, pp. 275-251. [In Persian]
Talabi Tadi, Behnam; Sa’di, Hossein-Ali; Bayati, Mohammad Hossein. (2019). Elements of Anthropology in the Jurisprudential Systematization, Rahbord-e Farhang Journal, 48th issue. [In Persian]
Tabatabai, Seyyed Mahmoud; Elm al-Hoda, Seyed Hassan. (2012). The Scope of Medical Jurisprudence and Medical Ethics, Journal of Ethics and History of Medicine, 5th year, 5th issue, pp. 9-1. [In Persian]
Sayyid Razi. (1994). Nahj al-Balagha, Tehran: Bonyad Nahj al-Balagha Publications. [In Arabic]
Suyuti, Jalal al-Din Abd al-Rahman. (1997). Al-Itqan fi Ulum al-Quran, edited by Muhammad Abulfazl Ibrahim, Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyah. [In Arabic]
Tabatabai, Seyyed Muhammad Hussein. (1998). Al-Mizan fi Tafsir al-Quran, Qom: Society of Seminary Teachers of Qom. [In Arabic]
Tarihi, Fakhr al-Din. (1996). Majma al-Bahrain, Tehran: Mortazavi Publications. [In Arabic]