نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• علیرضا فخاری

هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

اصطلاح «اُمّ‌الکتاب» سه‌بار در آیات قرآن به‌کار رفته است. نظرهای گوناگونی در این‌باره بیان شده است که باید گفت اتفاق‌نظر چشمگیری در میان آنها دیده نمی‌شود. برخی آن را در هر سه آیه یکی انگاشته و منطبق بر لوح محفوظ تلقّی کرده‌اند. عدّه‌ای دیگر نیز تفاوت‌هایی میان سه کاربرد قائل شده‌اند. به‌نظر می‌رسد که هر آیه را در عین عنایت به دیگر آیات - به‌ویژه دو کاربرد دیگر - نباید از نظر معنایی با هم خلط نمود و باید هریک را در جای خود بررسی کرد. با تأمّل در سیاق این آیات می‌توان بدین‌نتیجه رسید که این اصطلاح در مواضع مختلف به مدلول خاصّی دلالت دارد که جدا از دلالت آن در موضع دیگر است. از این‌روی می‌توان گفت که عبارت اُمّ‌الکتاب در آیات قرآن از معنای نسبی برخوردار است و معانی متعدّدی را حَسَب جایگاه خود برمی‌تابد؛ به‌طوری که در آیه‌ای به بخشی از کتابِ نازل شده بر پیامبر اسلام (ص)، در آیه‌ی دیگری به منشأ امور تشریعی و در آیه‌ای دیگر به مرجع اموری تکوینی دلالت دارد. وجه مشترک این اصطلاح در این است که در هر سه مورد اتّصال آن به منبع الهی و وحی کاملاً روشن است.

کلیدواژه‌ها

• اُمّ‌الکتاب
• کتاب تشریعی
• کتاب تکوینی
• معنای نسبی
• مصطلحات قرآنی

عنوان مقاله [English]

Semantic relativit in quranic usage of om-ol-ketab

نویسنده [English]

• alireza fakhari

چکیده [English]

The term “Essence of Scripture” has been used in three verses of the Holy Qur’an. Differing views have been articulated with regard to this term, and there seems to be no global consensus on the issue. Some consider the three occurrences of this term to be the same and in line with the Guarded Tablet. Others see differences among the three uses of this term. It seems that we should differentiate between the three uses, while we take all three into account. Focusing on the style of these verses, we can arrive at the conclusion that this term refers to different things in differing situations. Hence, we may claim that this term has a relative meaning in Quranic verses and in different contexts conveys distinct senses; for instance, in one verse it refers to a part of the book revealed to the holy Prophet (PBUH), in another to the origin of legislative affairs and in the third verse to the source of formative issues. All three uses of this term share a common meaning component: connection to divine source and revelation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Essence of Scripture
• legislative book
• formative book
• relative meaning
• Quranic terms