نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم و معارف نهج البلاغه، دانشگاه میبد، یزد، ایرن.

2 دانشیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

روایات تفسیری در زمینه فهم واژگانی بیانگر آن است که اهل بیت به تفسیرادبی قرآن پرداخته‌اند و در صدد فهماندن لغات غریب قرآن به مردم هستند زیرا گاهاً اکثر لغات یک آیه قابل فهم است و تنها یک واژه مبهم و دور از ذهن می‌باشد و نیاز به تفسیر دارد؛ لذا آن بزرگواران به تبیین همان یک واژه  می‌پرداختند.
هدف از این مقاله بیان جایگاه اهل بیت (علیه السلام) در بکارگیری ابزارهای ادبی-بلاغی خصوصاً در فهم لغات قرآنی بوده‌است؛ نوشته حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی روش‌های ائمه (علیه السلام) در بکار گیری این ابزارها در معناشناسی واژگانی آیات پرداخته و در انتها  به ابن نتیجه دست یافته است که اهل بیت (علیه السلام) برای تبیین لغات، ابتدا از قواعد عربی و سپس کاربرد واژگان در عرف و فرهنگ استفاده کرده و گاهی بر اساس کاربرد آن واژه در شعر به معناشناسی لغات پرداخته و در مواردی نیز از کاربرد واژگان مترادف‌ در تفسیر لغوی آیات قرآن استفاده نموده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Position of Literary-Rhetorical Instruments in the Understanding of the Qur’anic lexicon In the Narrative Traditions of Ahl al-Bayt (AS)

نویسندگان [English]

  • Maryam Tavakolnia 1
  • Hossein Khakpour 2

1 Phd Student of Science and Knowledge of Nahj al-Balagha, University of Meybod, Yazd, Iran;

2 Associate Professor of Qur’an And Hadith Sciences, University of Sistan And Baluchestan, Zahedan, Iran;

چکیده [English]

Interpretative narratives in the field of lexical understanding indicate that the Ahl al-Bayt has addressed the Qur'anic interpretations and seek to understand the strange words of the Qur'an to the people because sometimes most of the words of a verse are understandable and only one obscure word is distant from the mind and needs to be interpreted. therefore, these nobles used to explain the same word. The purpose of this article is to express the position of Ahl al-Bayt (PBUH) in the use of literary-rhetorical instruments, especially in understanding Qur’anic words. the present paper uses a Descriptive-Analytical method to examine the methods of the Imams (PBUH) in using these tools in the lexical semantics of the verses and at the end has achieved the result. To explain words, the Ahl al-Bayt (PBUH) first used Arabic rules and then the use of words in custom and culture to explain words. sometimes, based on the use of that word in poetry, they have dealt with the semantics of words. And in some cases, they have used the use of synonymous words in the lexical interpretation of Qur’anic verses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Literary-Rhetorical
  • Narrative Traditions
  • Interpretative
  • Ahl al-Bayt (PBUH)
  • The Word
  • Interpretation Techniques
قرآن کریم.
ابن ابی‌الحدید، عزالدین. ( 1338ش). شرح نهج‌البلاغه. قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
ابن بابویه، محمد بن علی. (1377ش). معانی الاخبار. تهران: نشر دار الکتب السلامیه.
_____________. (1378ش). عیون اخبار رضا. ترجمه نجفی. تهران: نشر جهان.
ابن سیده، علی بن اسماعیل (1412ق.). المحکم المحیط الاعظم. چ1. بیروت: دار الکتب العلمیه.
ابن فارس، احمد. (بی‌تا). معجم مقاییس اللغه. تحقیق هارون عبدالاسلام، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌بابویه، محمد بن علی. (1385ش). علل الشرایع. نجف: مکتبه الحیدریه.
_____________. (1389ش).  توحید. یعقوب جعفری. قم: نسیم کوثر.
بحرانی، سیدهاشم. (1416ه-ق). البرهان فی تفسیرقرآن. قم: انتشارات قسم الدراسات السلامیه-موسسه البعثت قم.
حویزی، عبد العلی. (1415 ه-ق).  نور الثقلین. تهران: انتشارات اسماعیلیان.
حویزی، عبد العلی (1389ش). نور الثقلین. ترجمۀ عقیقی بخشایشی. قم: چاپ و نشر نوید اسلام.
خراسانی، محمد کاظم. (1375ش). کفایه‌الاصول. قم: مکتبه اعلام اسلامی.
دهخدا، علی اکبر. (1373ش).  لغت نامه دهخدا. تهران: چاپ و نشر دانشگاه تهران.
راد، علی و مهدی خوشدونی. (1395ش). «روش‌شناسی تفسیر واژگانی اهل بیت با محوریت روایات تفسیری اصول کافی». پژوهش‌های زبان شناختی قرآن ش1. (صص87-108).
رجبی، محمود. (1387ش). «مجموعه مؤلفان :علی اکبر بابایی، غلامعلی عزیزی کیا. مجتبی روحانی راد». روش شناسی تفسیر قرآن، انتشارات سمت.
سیوطی، جلال‌الدین. (1376ش).  الاتقان فی علوم القرآن. تهران: انتشارات امیر کبیر.
شاکر، محمدکاظم. (1418ه.ق.). روش‌های تاویل قرآن. قم: انتشارات دفترتبلیغات حوزۀ علمیه.
شاکر، محمدکاظم. (1382ش). مبانی وروش‌های تفسیری. قم: مرکزجهانی علوم اسلامی.
طبرسی، ابوعلی الفضل بن الحسن. (1378ش).  مجمع البیان. تهران:  موسسه انتشارات فراهانی.
طیب حسینی، محمود. (1392). درآمدی بر دانش مفردات قرآن. چ2 قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
عطاردی، عزیزالله. (1384ش). مسند الامام صادق. ج7. چ ا. قم: انتشارات: عطارد.
علوی مهر، حسین. (1381ش). روش‌ها و گرایشهای تفسیری. قم: انتشارات اسوه.
عیاشی، ابونصر محمد بن مسعود. (1380ش). تفسیر عیاشی. تهران: انتشارات مکتب العلمیه الاسلامیه.
فرشچیان، رضا. (1382ش). «تفسیر قرآن و روش‌های آن در نگاه امام علی». مجله مصباح. شماره 48. صص69-92.
فیض کاشانی، ملامحسن. (1418ه-ق). الاصفی فی تفسیر القرآن. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
_____________. (1388ش). الصافی. ترجمۀ عبدالرحیم عقیقی بخشایشی. قم: نشر نوید اسلام.
_____________. (1371ش). نوادر الاخبار فی ما یتعلق باصول الدین للفیض. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
قرشی، سید علی اکبر. (1377ش). تفسیراحسن الحدیث. تهران: نشر بنیاد بعثت.
قرطبی، محمد بن احمد. (1430ه.ق.). جامع  الاحکام القرآن. بیروت. لبنان: نشر دارالکتاب العربی.
قمی، علی بن ابراهیم. (1367ش). تفسیر قمی. قم: دارالکتاب.
کریمی‌نیا، مصطفی. (1382ش). «روش های تفسیری مورد تایید اهل بیت»، مجلۀ معرفت. شماره 71. صص26-34.
کلینی، محمد بن یعقوب.(1365ش).  الکافی. تهران: انتشارات دارالکتب اسلامیه.
_____________. (1404ه-ق).  الکافی. تهران: انتشارات دارالکتب اسلامیه.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏. (1403 ق‏). بحار الأنوار. محقق / مصحح: جمعى از محققان‏. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.‏
رمضان، عبدالتواب. (1367ش). مباحثی در فقه اللغه عربی. ترجمۀ حمید رضا شیخی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
معلوف، لوئیس. (1390ش). المنجد. ترجمۀ محمد بندریگی. قم: انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
مؤدب، سید رضا. (1388ش). مبانی تفسیر قرآن. قم:  انتشارات دانشگاه قم.
_________. (1390ش). روشهای تفسیر قرآن. قم: انتشارات دانشگاه قم.
میرجلیلی، علی محمد. (1389ش). تاثیر قرآن در پیدایش و پیشرفت علوم ادبی. قم: بوستان کتاب.
ناصح، حسین. (1387ش). اعتبار و کاربرد روایات تفسیری. تهران: بوستان کتاب.
نعمانی، محمد بن ابراهیم. (1397ه-ق). الغیبه. تهران: انتشارات مکتبة الصدق.
نقیب‌زاده، محمد. (1384ش). «منابع ادبی و نقش آن در تفسیر»، مجله معرفت، شماره 96. صص109-118.