نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران
2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران
چکیده
معناشناسی ساختاری «خیر» در قرآن کریم با تبیین معانی مرتبط با خیر از میان شبکه‌ی گسترده به کشف روابط مفهومی «خیر» می‌پردازد. پژوهش حاضر بر مبنای روابط هم‌نشین و جانشین با رویکرد ساخت‌گرا به تحلیل معنایی واژگانی درصدد کشف مؤلفه‌های معنایی «خیر» در قرآن می‌باشد. سؤال اصلی پژوهش این است که کاربرد واژه «خیر» در قرآن کریم بر اساس روش معناشناسی ساختاری ازنظر مصداقی و مفهومی به چه مؤلفه‌هایی برمی‌گردد. پژوهش حاضر بر اساس روش معناشناسی ساختاری به توصیف مفهوم «خیر» در قرآن کریم پرداخته است. ماده «خیر» در 196 آیه قرآن کریم به صورت‌های مختلف آمده است. بروز و ظهور خارجی به‌ویژه در مقام فعل، فیوضات لایتناهی خیر مطلق اعم از مادی و معنوی، باور قلبی، رغبت، پراکنده شدن، دست زدن، یافتن و چسبیدن، مؤلفه‌های معنایی «خیر» از طریق روابط هم‌نشین هستند و در محور جانشینی تبعیت محض در علم و عمل، بازگشت به‌سوی منبع اصلی خیرات، فعل خیر شناخته‌شده عقل یا شرع، گسترش دادن، بازدارندگی نفس از انحراف، تمایل و رغبت، آشکار شدن خلوص انسان، تجسّم اعمال در قیامت را شامل می‌شود. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده جانشینی برای «خیر» کشف نشد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Structural Semantics of the Word "Good" in the Holy Quran
نویسندگان [English]
- Fathiyeh Fattahizadeh 1
- Fereshteh Marzban 2
1 Professor, Department of Quranic Studies and Hadith, Faculty of Theology, Alzahra University, Tehran, Iran ,
2 Ph.D student of Quran and Hadith, Alzahra University, Tehran, Iran
چکیده [English]
Khair is one of the practical words of the Arabic language, the conceptual and examples of which are used in human life. Structural semantics uses the methods of Qur'anic studies to extract the latent meaning of the text from a network of conceptual relationships. The present research based on companion and successor relationships with a constructivist approach to lexical-semantic analysis seeks to discover the semantic components of good in the Qur'an. External emergence, especially in the position of action, infinite blessings of absolute good, both material and spiritual, heart belief, desire, dispersal, touching, finding, and clinging are the semantic components of "good" through relationships and in the axis of the substitution of pure obedience in science and practice, return to the main source of charity, the well-known good deed of reason or sharia, it includes expansion, restraining the soul from deviation, desire, revealing human purity, embodying deeds in the resurrection.
کلیدواژه‌ها [English]
- Qur'an
- Khair
- Structural Semantics
- Companionship and Substitution Relations
قرآن کریم.
ابن‌سیده. (1421 ق). المحکم و المحیط الاعظم، بیروت، دارالکتب العلمیة.
ابن‌فارِس، احمد. (1404 ق). معجم مقاییس اللغه، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‌جوزی، عبدالرحمن. (1404 ق). نزهة‌الاعین النواظر فی علم الوجوه و النظائر، بیروت، الرسالة.
ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق). لسان العرب، بیروت، دار‌صادر.
ایزوتسو، توشیهیکو. (1391 ش). خدا و انسان در قرآن، ترجمه احمد آرام، تهران، مؤسسه تحقیقاتی و فرهنگی و زبان‌شناسی.
باقری، مهری. (1378 ش). مقدمات زبان‌شناسی، تهران: نشر قطره.
برخواه، انسیه. (1390 ش). خیر در حکمت نظری و عملی، مجله دانشنامه جهان اسلام، تهران، جلد 16، خلعت‌پوشان – داعی.
برقی، احمدبن محمد. (1330 ش). المحاسن، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
بی یرویش، مانفرد. (1374 ش). زبان شناسی جدید، ترجمۀ محمدرضا باطنی، تهران: آگاه.
پالمر، فرانک. (1391). نگاهی تازه به معناشناسی، ترجمه کورش صفوی، چاپ ششم، تهران، نشر مرکز.
تفلیسی، حبیش. (1340 ش). وجوه قرآن، تهران، حکمت.
جوهری، اسماعیل‌بن حماد. (1368 ش). الصحاح: تاج‌اللغة و صحاح‌العربیة، چاپ احمد عبدالغفور عطار، بیروت، افست تهران.
خاتمی، احمد. (1383 ش). فرهنگنامه موضوعی قرآن، تهران، فرهنگ اسلامی.
خرمشاهی، بهاءالدین. (1365 ش). جهان غیب وغیب جهان، تهران، کیهان.
دامغانی، حسین‌بن محمد. (1421 ق). الوجوه و النظائر لالفاظ کتاب اللّه العزیز، قاهره، احیاء التراث الاسلامی.
راغب اصفهانی، حسین. (1389 ش). مفردات الفاظ قرآن کریم، ترجمه حسین خداپرست، قم، نوید اسلام.
ری شهری، محمد. (1382 ش). خیر و برکت در قرآن از نگاه آیات و حدیث، قم، دارالحدیث.
زَبیدی محمدبن محمد. (بی‌تا)، تاج‌العروس من جواهرالقاموس، بیروت، دارالفکر.
زمخشرى، محمود. (1407 ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار‌الکتاب العربی.
سالخورده، معصومه، پسندیده، عباس. (1396 ش). تحلیل و تبیین ماهیت استدلال «خیر و ابقی» در قرآن). شماره 29.
سوسور، فردیناند. (1378 ش). دوره زبان‌شناسی عمومی، ترجمه کوروش صفوی، تهران: هرمس.
عبدالباقی، محمدفؤاد. (1364). المعجم المفهرس لألفاظ القرآن الکریم، قاهره، افست تهران.
عسکری، ابوهلال. (1412 ق). معجم الفروق اللغویّه، قم، مؤسسه النّشر الإسلامی.
طباطبایی، محمد حسین. (1374 ش). المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، جامعه مدرسه حوزه علمیه قم.
طبرسی، ابو علی فضل بن حسن. (1386 ش). جوامع الجامع، تهران، آستان قدس رضوی.
---------------------. (1360 ش). مجمع البیان، تهران، فراهانی.
طُرَیحی، فخرالدین‌بن محمد. (1362 ش). مجمع‌البحرین، تهران، مرتضوی.
طیب، عبدالحسین. (1374). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام.
فارسیان، محمدرضا، شعیری، حمیدرضا، اسماعیلی نسرین. (1396 ش). بررسی نشانه معناشناختی واژگان «ذکر» و «خیر» در قرآن و معادل‌های آن‌ها در هفت ترجمة فرانسوی قرآن کریم، فصلنامه مطالعات زبان و ترجمه، شماره اول.
فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمدبن‌عمر. (1420 ق). مفاتیح الغیب، بیروت، دار‌احیاء التراث العربى.
فیومى، احمد بن محمد. (1414 ق). المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى، قم، دارالهجرة.
قرشی، علی اکبر. (1371). قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مدنى، على خان بن احمد. (1384 ش). الطراز الأول، مشهد، موسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث.
مصباح یزدی، محمد تقی. (1377). اخلاق در قرآن و حدیث، قم، پارسیان.
کریمی حسینی، عباس. (1382). تفسیر علیین، قم، اسوه.
مصطفوی، حسن. (1416 ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، موسسه الطباعه والنشر.
مظاهری تهرانی، بهاره. (1393 ش). بررسی واژه «خیر» در ترجمه‌های قرآن کریم، ترجمان وحی، شماره 35 و 36.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1386 ش). تفسیرنمونه، تهران، دارالکتب و الاسلامیه.
مهیار، رضا. (بی‌تا)، فرهنگ ابجدى عربى- فارسى، بی‌جا، بی‌نا.
والازاده، ابوالفضل. (1390 ش). خیر در قرآن وحدیث، دانشنامه جهان اسلام، شماره 16،
وحیدنیا، فرحناز. (1392 ش). بررسی واژه خیر در ترجمه‌های معاصر قرآن کریم، ترجمان وحی، شماره 33.
یحیی‌بن‌سلّام. (1979 م). التصاریف: تفسیر القرآن مما اشتبهت اسماؤه و تصرفت معانیه، تونس، مؤسسة آل‌البیت الملکیة للفکر الاسلامی.
References
The Holy Quran.
Abd al-Baghi, Mohammad Fouad. (1985). Al-Mu'jam al-Mufhars for Alfaz al-Qur'an al-Karim, Cairo, Offset Tehran. [In Arabic]
Askari, Abu Hilal. (1991). Al-Farooq Al-Laghuyeh encyclopedia, Qom, Al-Nashr al-Islami Institute. [In Arabic]
Bagheri, Mehri. (1999). Introduction to Linguistics, Tehran: Ghatreh Publishing. [In Persian]
Barkhah, Ansieh. (2013). Good in theoretical and practical wisdom, Jahan Islam Encyclopaedia Magazine, Tehran, Volume 16, Khalat Pushan - Da'ei. [In Persian]
Barghi, Ahmed bin Mohammad. (1951). Al-Mohasen, Tehran, Dar-ul-Kotob al-Islamiya. [In Persian]
- Yervish, Manfard. (1995). New Linguistics, translated by Mohammad Reza Bateni, Tehran: Agah. [In Persian]
Damghani, Hossein bin Muhammad. (2000). Al-Vojoha wa al-Nazaer lalfaz Kitab Allah al-Aziz, Cairo, Ahyaya al-Tarath al-Islami. [In Arabic]
Farsian, Mohammadreza, Sha’eiri, Hamidreza, Esmaili Nasrin. (2016). A study of the semantic sign of the words "Zikr" and "Khair" in the Qur'an and their equivalents in seven French translations of the Holy Qur'an, Quarterly Journal of Language and Translation Studies, number one. [In Persian]
Fakhr al-Din Razi, Abu Abdollah Muhammad bin Omar. (1999). Mafatih al-Gheib, Beirut, Dar Ahyaya al-Tarath al-Arabi. [In Arabic]
Fayoumi, Ahmad bin Muhammad. (1993). Al-Masbah al-Munir fi Gharib al-Sharh al-Kabeer for Rafi’i, Qom, Dar al-Hijra. [In Arabic]
Ibn Sayedeh. (2000). Al-Mahkam wa Al-Muhait al-Azam, Beirut, Dar al-Kotob Al-Elamiya. [In Arabic]
Ibn Fares, Ahmad. (1983). Ma'jam Maqays al-Lagheh, Qom, School of Islamic Studies. [In Arabic]
Ibn Jozi, Abd al-Rahman. (1983). Nazha al-Ain al-Nawazir fi ilm al-Ujuwa wa al-Nazair, Beirut, Risala. [In Arabic]
Ibn Manzoor, Muhammad bin Makram. (1993). Lasan Arab, Beirut, Dar Sader. [In Arabic]
Izutsu, Toshihiko. (2013). God and Man in the Qur'an, translated by Ahmad Aram, Tehran, Research and Cultural Institute and Linguistics. [In Persian]
Johari, Ismail bin Hammad. (1989). Sahaha: Taj al-Lagha and Sahah al-Arabiya, published by Ahmad Abdul Ghafoor Attar, Beirut, Offset Tehran. [In Arabic]
Karimi Hosseini, Abbas. (2003). Tafsir Aliin, Qom, Osveh. [In Arabic]
Khatami, Ahmad. (2004). Thematic Dictionary of Quran, Tehran, Farhang Islami. [In Persian]
Khormshahi, Bahauddin. (1986). Jahan Gheib Va Gheib Jahan, Tehran, Kayhan. [In Persian]
Madani, Ali Khan bin Ahmad. (2005). Al-Taraz Al-Awwal, Mashhad, Al-Bayt Foundation, peace be upon them, for the preservation of heritage.
Misbah Yazdi, Mohammad Taqi. (1998). Ethics in the Qur'an and Hadith, Qom, Parsian.
Mustafavi, Hassan. (1995). Al-Habiq fi Kalamat al-Qur'an al-Karim, Tehran, Institute of Printing and Publishing.
Mazaheri Tehrani, Bahareh. (2013). Review of the word "khair" in the translations of the Holy Qur'an, Tarjoman Wahy, No. 35 and 36. [In Persian]
Makarem Shirazi, Nasser and others. (2007). Tafsir-Nemuneh, Tehran, Dar al-Kitab and Al-Islamiya. [In Persian]
Mahyar, Reza, (N.D). Arabic-Persian alphabetic culture, N.P. [In Persian]
Palmer, Frank. (2013). A New Look at Semantics, translated by Kourosh Safavi, 6th edition, Tehran, Markaz Publishing. [In Persian]
Qoreishi, Ali Akbar. (1992). Quran Dictionary, Tehran, Darul Kitab al-Islamiya. [In Persian]
Ragheb Esfahani, Hossein. (2010). Vocabulary of words of the Holy Quran, translated by Hossein Khodaparast, Qom, Navid Islam. [In Persian]
Ray Shahri, Muhammad. (2003). Goodness and blessing in the Qur'an from the perspective of verses and hadith, Qom, Dar al-Hadith. [In Persian]
Salkhordeh, Masoumeh, Pasandideh, Abbas. (2016). Analysis and explanation of the nature of "good and abqi" reasoning in the Qur'an, number 29. [In Persian]
Saussure, Ferdinand. (1999). General linguistics course, translated by Korosh Safavi, Tehran: Hermes. [In Persian]
Teflisi, Habish. (1961). Vojouh Qur'an, Tehran, Hikmat. [In Persian]
Tabataba'i, Mohammad Hossein. (1995). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an, Qom, Qom Seminary School Society. [In Persian]
Tabarsi, Abu Ali Fazl bin Hassan. (2016). Jameed Al-Jame, Tehran, Astan Quds Razavi. [In Persian]
---------------------- (1981). Majmam Bayan, Tehran, Farahani. [In Persian]
Tureihi, Fakhreddin bin Mohammad. (1983). Majma Al-Bahrin, Tehran, Mortazavi. [In Persian]
Tayeb, Abdul Hossein. (1995). Taib Bayan fi Tafsir al-Qur'an, Tehran, Islam. [In Persian]
Valazadeh, Abulfazl. (2013). Khair in the Qur'an and Hadith, Encyclopædia Jahan Islam, No. 16. [In Persian]
Vahidnia, Farahnaz. (2013). Review of the word "good" in contemporary translations of the Holy Qur'an, Tarjoman Wahy, No. 33. [In Persian]
Yahi bin Salam. (1979). Al-Tasarif: Tafsir al-Qur'an Mamma Eshhat Asmaouh and Seizing the Meanings, Tunes, Al-Al-Bait Al-Mulkiya Foundation for Islamic Thought. [In Persian]
Zobeidi Mohammad bin Mohammad. (N.D). Taj al-Aros Man Javaher al-Qamoos, Beirut, Dar al-Fikr. [In Arabic]
Zamakhshri, Mahmoud. (1986). Al-Kashf on the facts of Ghwamaz al-Tanzir, Beirut, Dar al-Kitab al-Arabi. [In Arabic]
)