قرآن پژوهی
عباس اسماعیلی زاده؛ سیدابوالقاسم موسوی؛ سیده فرناز اتحاد
چکیده
بررسی معناشناختی واژگان قرآن کریم، برای درک بهتر مضامین عالی آن از اهمیّت زیادی برخوردار است. با توجّه به اهمیت این امر، پژوهش حاضر به دنبال ترسیم سِیری منطقی، جهت معرفی الگویی کاربردی و پیاده‌سازی آن به‌منظور معناشناسی واژگان قرآن کریم است که منجر به فهم معنای دقیق آیات و همچنین رفع شبهات پیرامون عدم فرازمانی بودن قرآن کریم شود. ...
بیشتر
بررسی معناشناختی واژگان قرآن کریم، برای درک بهتر مضامین عالی آن از اهمیّت زیادی برخوردار است. با توجّه به اهمیت این امر، پژوهش حاضر به دنبال ترسیم سِیری منطقی، جهت معرفی الگویی کاربردی و پیاده‌سازی آن به‌منظور معناشناسی واژگان قرآن کریم است که منجر به فهم معنای دقیق آیات و همچنین رفع شبهات پیرامون عدم فرازمانی بودن قرآن کریم شود. پژوهشِ پیشِ‌رو، با روش تحلیلی - توصیفی، با استناد به کتاب‌های لغت، احادیث و روایات و همچنین دیدگاه مفسران، مترجمان و قرآن‌پژوهان، داده‌های مورد نظر را استخراج و تحلیل و بررسی نموده است. بر این مبنا، تبیین شده است که معنای کانونی واژگان چه کارکردی در فهم مفردات قرآن کریم دارد و چه ابزار و عواملی می‌توانند در این زمینه نقش مؤثر و محوری داشته باشند. نتایج پژوهش با این رویکرد که «هریک از مشتقات یک ماده به چه معنایی به‌کار رفته و ارتباط آن با ماده اصلی، چگونه است؟» حاکی از آن است که بین معنا و مفهوم همه واژگان برگرفته از یک ماده، ارتباط مشترک و معناداری وجود دارد که این مفاهیم و عناصر در تمامی واژگان برگرفته از آن ماده وجود دارند؛ اما در طول زمان و به دلایل گوناگون از جمله کثرت استعمال، مفاهیم برآمده از یک ماده بر یک واژه خاص غلبه معنایی پیدا کرده و حتی به عنوان یک اسم برای آن تبدیل شده است
قرآن پژوهی
عسگر بابازاده اقدم؛ مهدی شفایی؛ محرم قربانی
چکیده
معنا شناسی واژگان قرآنی یکی از روش های نوین پژوهش در قرآن است . میادین معنایی وسیع کتاب جاویدان بعد از انتخاب واژگان با ارتباط سیستمی کلمات پیرامونش بررسی می شود و برخی لایه های پنهان معانی آیات ظاهر می گردد. رویکرد معنا شناسانه واژگان ترس در قرآن ، معارف نهفته در باطن آیات را با بررسی عبارات همنشین کشف کرده و نظام دار بودن آن معارف ...
بیشتر
معنا شناسی واژگان قرآنی یکی از روش های نوین پژوهش در قرآن است . میادین معنایی وسیع کتاب جاویدان بعد از انتخاب واژگان با ارتباط سیستمی کلمات پیرامونش بررسی می شود و برخی لایه های پنهان معانی آیات ظاهر می گردد. رویکرد معنا شناسانه واژگان ترس در قرآن ، معارف نهفته در باطن آیات را با بررسی عبارات همنشین کشف کرده و نظام دار بودن آن معارف را تقویت می کند. در این جستار قصد بر این است لایه های معنایی کلمات « ترس » را که عبارتند از : خشیة ، خوف ، رهب ، تقوی ، وجل ، ، فزع ، رعب و جبن ، با توجه به روابط همنشینی در قرآن مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. ابتدا معنای هر واژه را از منابع معتبر لغت جستجو ، سپس ذیل هر کلمه منتخبی از آیات قرآنی مربوط به بافت و سیاق آیات ، از تفسیرهای معتبر روشن نموده و در این راستا از محور هم نشینی در فهم معنا و مصداق آیات استفاده شده است . به عنوان مثال : خشیة عبارت است از ترسی که تعظیمی با آن همراه باشد و در بیشتر موارد این امر از آگاهی نیست به آنچه که از آن می ترسد ، ناشی می گردد. تفاوت « خشیة » و « خوف » در یقین صادق نسبت به عظمت پروردگار و به سبب تسلط و قهر و وحشت از چیزی است .
قرآن پژوهی
بی بی حکیمه حسینی دولت آبادی؛ سکینه صارمی گروی؛ فاطمه رفسنجانی مقدم
چکیده
تغییرات ساخت‌واژی در برخی از آیات قرآن‌کریم به وضوح مشاهده می‌‌شود. به‌گونه‌ای که در این آیات، واژگانی با ریشه‌ای یکسان، اما ظاهر و هیئتی متفاوت قرار دارند. یافته‌‌ها و نتایج پژوهش حاضر بیانگر این است که توجّه به سیاق آیات و بررسی موضوع و همچنین توجّه به واژگان آیات، نقش به‌سزایی در کشف علّت و کاربرد آن واژه دارد و این نکته را ...
بیشتر
تغییرات ساخت‌واژی در برخی از آیات قرآن‌کریم به وضوح مشاهده می‌‌شود. به‌گونه‌ای که در این آیات، واژگانی با ریشه‌ای یکسان، اما ظاهر و هیئتی متفاوت قرار دارند. یافته‌‌ها و نتایج پژوهش حاضر بیانگر این است که توجّه به سیاق آیات و بررسی موضوع و همچنین توجّه به واژگان آیات، نقش به‌سزایی در کشف علّت و کاربرد آن واژه دارد و این نکته را میرساند که انتخاب واژگان در قرآن کریم، از جانب حکیم و علیمی است که دارای بیانی فصیح و حکیمانه است و بررسی این نکات، بر اعجاز قرآن تاکید میکند و بسیاری از شبهات دشمنان و مخالفان را از بین خواهد برد. پژوهش حاضر به دنبال کشف علّت تغییرات ساخت واژی در دو مولّفة مشتقّات و عدد میباشد. و قصد دارد علّت به کار رفتن هر یک از این واژگان و تفاوت معنایی و مفهومی آن‌ها را در آیات مورد بحث، به روش تحلیلی- توصیفی و بر اساس سیاق آیات و با توجّه به علم واژه شناسی و نکات تفسیری، بررسی کند. برای رسیدن به این هدف و کشف سوال مدّنظر، جمعا پنج نمونه از تغییرات ساخت واژی در آیات قرآن کریم انتخاب شده و با بررسی سیاق و لغت شناسی آن واژگان، به کشف علّت تفاوت این واژگان با یکدیگر پرداخته می‌‌شود.
محمدعلی طباطبایی؛ عبدالهادی مسعودی؛ محمدعلی مهدوی راد
چکیده
در میان آیاتی که معمولاً برای اثبات تحریف تورات بدان‌ها استناد می‌‌شود، دو دسته آیات خاص وجود دارند که بسیاری از محققان مسلمان و قرآن‌پژوهان غربی آن‌ها را حاکی از وقوع «تحریف لفظی» در تورات (و یا انجیل) قلمداد کرده‌اند. یکی آیاتی که در آن‌ها از «تبدیل» سخن به میان آمده و دیگری آیۀ 79 بقره که از «نوشتن کتاب با دستان» ...
بیشتر
در میان آیاتی که معمولاً برای اثبات تحریف تورات بدان‌ها استناد می‌‌شود، دو دسته آیات خاص وجود دارند که بسیاری از محققان مسلمان و قرآن‌پژوهان غربی آن‌ها را حاکی از وقوع «تحریف لفظی» در تورات (و یا انجیل) قلمداد کرده‌اند. یکی آیاتی که در آن‌ها از «تبدیل» سخن به میان آمده و دیگری آیۀ 79 بقره که از «نوشتن کتاب با دستان» توسط یهودیان سخن میراند. پژوهش حاضر با تکیه بر دانشهای معناشناسی و کاربردشناسی و با استناد به روابط بینامتنی تلاش میکند به بررسی این آیات بپردازد. این بررسی نشان میدهد که بر اساس کاربردهای قرآنی، «تبدیل» صرفاً موضوعی مربوط به فضای شفاهی است و هیچ ارتباطی با تورات یا سایر کتاب‌های مقدس ندارد؛ بلکه تنها ناظر به تبدیل سخن خاصی است که در قرآن صراحتاً به آن اشاره شده است. «نوشتن کتاب با دستان» نیز، برخلاف دیدگاه رایج نزد مفسران که آن را دال بر تحریف تورات یا جعل کتابی در کنار تورات میدانند، تنها اشاره به یک دیدگاه غلوآمیز یهودیان دربارۀ چگونگی کتابت متن تورات دارد و بنابراین کاملاً بیارتباط با موضوع تحریف است.
عباس اشرفی؛ راحله حیدری
چکیده
خنده به‌عنوان یکی از نیازهای روحی و روانی انسان در جنبههای مختلف زندگی وی ایفای نقش میکند بااین‌حال این سؤال پیش میآید که آیا در اسلام به خندیدن پرداخته‌شده یا بر اساس دیدگاه برخی که اسلام را دین گریه میدانند به خنده پرداخته نشده است؟ برای پاسخ به این پرسش که خنده در آیات و روایات چگونه تبیین شده است؟ از روش‌های معناشناسی ...
بیشتر
خنده به‌عنوان یکی از نیازهای روحی و روانی انسان در جنبههای مختلف زندگی وی ایفای نقش میکند بااین‌حال این سؤال پیش میآید که آیا در اسلام به خندیدن پرداخته‌شده یا بر اساس دیدگاه برخی که اسلام را دین گریه میدانند به خنده پرداخته نشده است؟ برای پاسخ به این پرسش که خنده در آیات و روایات چگونه تبیین شده است؟ از روش‌های معناشناسی تاریخی و توصیفی و سپس تحلیل کمی و کیفی و تحلیل گفتمان استفادهشده است این پژوهش در حوزه معناشناسی تاریخی نشان میدهد که کلمه ضحک در قبل از اسلام گستردگی معنایی داشته است که معنای خندیدن، تعجب کردن و مسخره کردن را شامل میشده و ازنظر معناشناسی توصیفی نیز واژه ضحک و واژه‌های مرتبط با آن با بهکارگیری قاعده سیاق هسته معنایی خنده و ارتباط نظاممند مؤلفههای آن نشان میدهد که ضحک با توجه به همنشینهایش دارای معانی متفاوتی میباشد که برخی ممدوح مانند شادی و خنده در بهشت و برخی مذموم مانند مسخره کردن است؛ و نیز این پژوهش نشان داده است که اصل خنده ذاتاً مذموم و نکوهیده نیست ولی خنده را به شرایط و زمان و مکان مناسب محدود کرده است.
محمدعلی کاظمی تبار؛ فاطمه شیخ مومنی
چکیده
یکی از مهم‌ترین حوزه‌های معنایی قرآن کریم و دومین اصل از اصول دین مبین اسلام نبوّت است. این حوزه در ماده (رسل) و پرکاربردترین واژه این حوزه یعنی «رسول» تجلّی می‌یابد و نقش مهمی در کتاب و سنّت ایفا میکند. از همین رو در پژوهش پیش رو که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده‌است، ابتدا معانی گوناگون مادۀ (رسل) تحلیل و بررسی شد. سپس برای ...
بیشتر
یکی از مهم‌ترین حوزه‌های معنایی قرآن کریم و دومین اصل از اصول دین مبین اسلام نبوّت است. این حوزه در ماده (رسل) و پرکاربردترین واژه این حوزه یعنی «رسول» تجلّی می‌یابد و نقش مهمی در کتاب و سنّت ایفا میکند. از همین رو در پژوهش پیش رو که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده‌است، ابتدا معانی گوناگون مادۀ (رسل) تحلیل و بررسی شد. سپس برای تبیین بهتر معنای واژۀ (رسول) طبق اصل جانشینی در معناشناسی، واژه مترادف آن یعنی (نبی) مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه با مراجعه به تفاسیر و تقسیم بندی نظرات مفسران و ارائه جدول فراوانی یادکرد خداوند از پیامبران اولوالعزم با واژه‌های رسول و نبیّ، جایگاه ممتاز واژۀ (رسول) در قرآن کریم تبیین و تفاوت کارکردهای میان دو واژه روشن گردید. بر اساس یافتههای این پژوهش و با بررسی معناشناسی تاریخی واژه «رسول» درکُتب آسمانی یهود و مسیح و مطالعه زبانهای سریانی، عبری ویونانی، روشن شد که این واژه در زبانهای کهن و ادیان الهی قبل از اسلام نیز با همان معنای «فرستاده و پیام رسان الهی» کاربرد داشته که این امر نشان از ریشۀ عمیق این کلمه در تاریخ و متون الهی و جایگاه والای آن در حوزه دین دارد.
بیژن کرمی میرعزیزی؛ عسگر بابازاده اقدم؛ شبنم بهرامی؛ زهرا قاسم‌پور گنجه‌لو
چکیده
معناشناسی به عنوان یکی از شاخه‌های دانش زبانشناسی به تحلیل معنایی واژه‌ها و جمله‌های یک متن می‌پردازد و با آن می‌توان جایگاه دقیق کلمه‌ها و ترکیب‌های آن را از طریق نظام معنایی به دست آورد. یکی از واژه‌های بسیار مهم قرآنی که از این منظر مورد مداقّه قرار گرفته، کلمة «جهاد» است. این عبارت از مفاهیم پیچیده‌ای است که از گذشته ...
بیشتر
معناشناسی به عنوان یکی از شاخه‌های دانش زبانشناسی به تحلیل معنایی واژه‌ها و جمله‌های یک متن می‌پردازد و با آن می‌توان جایگاه دقیق کلمه‌ها و ترکیب‌های آن را از طریق نظام معنایی به دست آورد. یکی از واژه‌های بسیار مهم قرآنی که از این منظر مورد مداقّه قرار گرفته، کلمة «جهاد» است. این عبارت از مفاهیم پیچیده‌ای است که از گذشته تا حال مورد توجه مکاتب اسلامی و الهی بوده است و تکرار آن در جایجای قرآن کریم بیانگر اهمیت آن میباشد. با در نظر گرفتن این موارد، گفتار حاضر در پی پاسخ به این دو پرسش است: واژگان همنشین و جانشین واژة جهاد و با ملاحظة این واژگان، مؤلفههای معنای جهاد کدامند؟ لذا با بررسی حدود چهلویک آیه از قرآن کریم و تحلیل کاربردهای واژة «جهاد» از این منظر، چنین به دست آمد که برخلاف رویکرد عمومی که واژة جهاد را مطابق با جنگ (مسلحانه) مفهومگذاری کرده است. این واژه غالباً معنای قدرت و جنگ نرمافزارگونه دارد؛ یعنی تلاش با مفاهیم تئوریک از قبیل قول، وعظ، ارشاد و... . بنابراین، بدین صورت می‌توان تبلیغات مغرضان و دشمنان اسلام باطل دانست، بهویژه در عصر کنونی که مبلّغ گسترش اسلام با قدرت زور و شمشیر میباشند.
سیده فاطمه شاه مرادی؛ کبری راستگو
چکیده
ظاهر برخی از واژه‌های قرآن، نظریّة ترادف کلمات این کتاب آسمانی را در ذهن برخی صاحب‌نظران برجسته نموده، به طوری که عدّه‌ای، چه ضمن بیان معنای لغوی و چه بیان تفسیر این واژه‌ها، مترادف بودن اینگونه کلمات را برگزید‌ه‌اند، حال آنکه بررسی معناشناسانه و توجّه به سیاقِ طرح این واژه‌ها، تفاوت‌ها و ظرافت‌های ممیّزانة آن را تبیین می‌نماید، ...
بیشتر
ظاهر برخی از واژه‌های قرآن، نظریّة ترادف کلمات این کتاب آسمانی را در ذهن برخی صاحب‌نظران برجسته نموده، به طوری که عدّه‌ای، چه ضمن بیان معنای لغوی و چه بیان تفسیر این واژه‌ها، مترادف بودن اینگونه کلمات را برگزید‌ه‌اند، حال آنکه بررسی معناشناسانه و توجّه به سیاقِ طرح این واژه‌ها، تفاوت‌ها و ظرافت‌های ممیّزانة آن را تبیین می‌نماید، واژه‌های «اصطفی» و «اختار» از این قبیل هستند. واژة «اصطفی» در قرآن کریم دلالت به برگزیدگى دارد و این برگزیدگی مخصوص پیامبران و انسانهای نیکو و کسانی است که با مجاهدت، خود را برای خدا خالص کرده‌اند و با دوری از گناه، ایمان و انجام عمل صالح صاحب درجات عالی شدهاند و شایستگی برگزیدگی از سوی خداوند متعال را پیدا کرده‌اند، امّا لفظ «اختار» در مواردی به کار رفته که مطلق انسان مورد نظر بوده است و یا در جایی که بین دو چیز مقایسهای روی داده، سپس موردی با توجّه به فضیلتی انتخاب شده است. بنابراین، کاربرد این کلمات در سیاقهای مختلف معنایی، غیر از معنای آن‌ها در سیاق دیگری را میرساند و این مهم، اهمیّت توجّه بیش از پیش به سیاق آیات برای یافتن معنای لغوی را روشن و تبیین میکند.
