فتحیه فتاحی زاده؛ عارفه داودی
چکیده
دعای مکارم اخلاق، بیستمین دعای کتاب صحیفة سجّادیّه، یادگار امام سجّاد(ع)، کهن‌ترین و معتبرترین متن دعایی شیعیان است. کاستی‌هایی که در سلسلة اسناد این دعا وجود دارد، پرسش‌هایی را در صحّت انتساب دعای مکارم اخلاق به حضرت سیّدالسّاجدین(ع) پدید آورده است که در پاسخ به شبهات، راه‌های گوناگونی وجود دارد. در این جستار، با تکیه بر روش توصیفی ...
بیشتر
دعای مکارم اخلاق، بیستمین دعای کتاب صحیفة سجّادیّه، یادگار امام سجّاد(ع)، کهن‌ترین و معتبرترین متن دعایی شیعیان است. کاستی‌هایی که در سلسلة اسناد این دعا وجود دارد، پرسش‌هایی را در صحّت انتساب دعای مکارم اخلاق به حضرت سیّدالسّاجدین(ع) پدید آورده است که در پاسخ به شبهات، راه‌های گوناگونی وجود دارد. در این جستار، با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی سعی شده تا پس از عرضة دعای مکارم اخلاق به قرآن کریم، انواع رابطة بینامتنی میان این دو کتاب ارزشمند واکاوی، و حدود و ثغور این تأثیرپذیری مشخّص گردد تا از این شیوه به عنوان قرینه‌ای برای درستی انتساب این دعای شریف نشان داده شود. بر این مبنا، این پرسش مطرح است که «کارکرد آیات قرآن کریم به عنوان متن غایب در دعای مکارم اخلاق به عنوان متن حاضر چگونه بوده است و بیشترین شکل روابط بینامتنی این دو متن از چه نوع است؟ بدین منظور، ابتدا چیستی رابطة بینامتنی و انواع آن به عنوان بخش نظری پژوهش ارائه گردید و آنگاه انواع مختلف رابطة بینامتنی قرآنی، اعمّ از بینامتنی ساختاری (تطابقی و غیرتطابقی)، واژگانی و مضمونی (مفهومی) در دعای مکارم اخلاق بررسی شد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که در این دعا، بیشترین تأثیرپذیری از قرآن کریم متعلّق به رابطة بینامتنی ساختاری و بیشترین شکل روابط بینامتنی به صورت نفی متوازی است.
نصرت نیل ساز؛ زهره بابااحمدی میلانی
چکیده
پیشینة استشهاد به آیات قرآن کریم سابقه‌ای دیرینه دارد و از همان آغاز نزول قرآن، خود پیامبر(ص)، حضرت فاطمه(س) و ائمّة اطهار(ع) در سخنان خود به آیات قرآن کریم اسشتهاد می‌کردند و در واقع، بعد از نزول قرآن کریم نیز شاعران و نویسندگان در آفرینش آثار ادبی خود، شیوه‌های بیانی قرآن را الگوی کار خود قرار دادند و از الفاظ و اندیشه‌های قرآنی ...
بیشتر
پیشینة استشهاد به آیات قرآن کریم سابقه‌ای دیرینه دارد و از همان آغاز نزول قرآن، خود پیامبر(ص)، حضرت فاطمه(س) و ائمّة اطهار(ع) در سخنان خود به آیات قرآن کریم اسشتهاد می‌کردند و در واقع، بعد از نزول قرآن کریم نیز شاعران و نویسندگان در آفرینش آثار ادبی خود، شیوه‌های بیانی قرآن را الگوی کار خود قرار دادند و از الفاظ و اندیشه‌های قرآنی در آثار خود بهره جستند. از آنجا که بعد از پیغمبر اکرم(ص)، دیگر ائمّة اطهار(ع) مفسّر و مبیّن قرآن کریم هستند و از شاخصههای کلام ایشان، استشهاد به آیات قرآن و به کار بردن تعبیرهای قرآنی است. لذا ضرورت پژوهش برای گونه‌شناسی اقتباسهای ائمّه از اهمیّت بیشتری برخوردار است. در این میان، خطبة فدکیّه یکی از رساترین خطبههای حضرت فاطمه(س) در باب غصب «فدک» بوده که سرشار از آیات و اشارات قرآنی است.آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار میگیرد، پاسخ تفصیلی به این پرسش است که گونههای استشهاد و اقتباسهای قرآنی حضرت زهرا(س) در خطبه فدکیّه به چه صورت بوده است.
اشکان نعیمی؛ حمیدرضا قاسمی
چکیده
امروزه چگونگی استفاده از محیط زیست به یکی از مهم‌ترین از مسائل مورد توجه بشر تبدیل شده است، تخریب و استفاده بی‌رویه از آن نگرانی جدی‌ای نسبت به آینده بشر برای صاحب‌نظران به وجود آورده است، از این رو ضرورت دارد تا این موضوع را از منظر آیات و روایات و دلیل عقل مورد بررسی قرار دهیم تا مبانی فقهی این مسئله تبیین گردد. با مراجعه به آیات ...
بیشتر
امروزه چگونگی استفاده از محیط زیست به یکی از مهم‌ترین از مسائل مورد توجه بشر تبدیل شده است، تخریب و استفاده بی‌رویه از آن نگرانی جدی‌ای نسبت به آینده بشر برای صاحب‌نظران به وجود آورده است، از این رو ضرورت دارد تا این موضوع را از منظر آیات و روایات و دلیل عقل مورد بررسی قرار دهیم تا مبانی فقهی این مسئله تبیین گردد. با مراجعه به آیات و روایات و ادله عقلی می‌توان حق بهرهمندی همة بشر از محیط زیست سالم را استنباط کرد و در نتیجه آحاد بشر را مکلّف به رعایت حق سایرین در استفاده از محیط زیست دانست و از این رو تصرفات تخریبگر نسبت به آن را از نظر شرعی ممنوع دانست، از این بحث تحت عنوان عدالت بین‌نسلی در استفاده از محیط زیست یاد می‌شود، زیرا تجاوز به حق آحاد بشر نسبت به محیط زیست نوعی تضییع حق و ظلم نسبت به ایشان به حساب می‌آید.
مجید چهری
چکیده
عبارت «ال‌یاسین» بخشی از یک آیة قرآنیاست که فقط یک بار و در آیة 130 سورة مبارکة صافات به کار رفته‌است. مجال تفسیر این آیه با توجه به شرایط ویژة آن، معرکة ارائه و تقابل آرای متفاوت تفسیری است. گروهی از مفسران شیعه بر اساس روایات تفسیری ذیل آیه و اینکه یکی از اسامی پیامبر(ص) «یس» است و احتمالاً برای اثبات فضیلتی برای اهل بیت(ع)، ...
بیشتر
عبارت «ال‌یاسین» بخشی از یک آیة قرآنیاست که فقط یک بار و در آیة 130 سورة مبارکة صافات به کار رفته‌است. مجال تفسیر این آیه با توجه به شرایط ویژة آن، معرکة ارائه و تقابل آرای متفاوت تفسیری است. گروهی از مفسران شیعه بر اساس روایات تفسیری ذیل آیه و اینکه یکی از اسامی پیامبر(ص) «یس» است و احتمالاً برای اثبات فضیلتی برای اهل بیت(ع)، قرائت صحیح آیه را «سلام علی آل‌یاسین» و مراد از این عبارت را اهل بیت پیامبر(ع) دانسته‌اند که طبیعتاً با این فرض، سلام و درود موجود در آیه، مختصّ ایشان خواهد بود. اما گروهی دیگر از مفسران شیعه و اکثر مفسران اهل سنت با توجه به قرینه‌هایی مانند قرائت مشهور، شکل ساختاری کلمه و سیاق و سباق، این واژه را شکل دیگری از واژة الیاس و مراد اصلی از آن را خود حضرت الیاس دانسته‌اند. از آنجا که مهم‌ترین دلیل طرفداران صحّت قرائت به آل‌یاسین که مراد از آن اهل بیت(ع) است، روایات تفسیری ذیل آیه می‌باشد که به صورت جامع بررسی و نقد نشده‌اند، در پژوهش پیش رو برای تبیین و دستیابی به مفهوم و مصداق اصلی عبارت «ال‌یاسین»، با بهره‌گیری از برخی شواهد قرآنی، لغوی و دیدگاه‌های تفسیری، به بررسی و نقد روایات تفسیری ذیل آیه و برخی دیدگاه تفسیری برخی موافقان پرداخته می‌شود و در نهایت، به ضعف و غیر قابل استناد بودن روایات تفسیری و صحّت قرائت آیه به صورت ال‌یاسین که مراد از آن خود حضرت الیاس است، دست خواهیم یافت. در اینکه مفهوم آیه، سلام بر حضرت الیاس باشد، هیچ نفی فضیلتی از اهل بیت(ع) نشده‌است و «آل‌یس» بودن اهل بیت (به معنی اهل بیت پیامبر بودن و جایگاه والای ایشان در نزد خداوند) با استناد به برخی دیگر از آیات قرآنی و شواهد روایی به‌راحتی اثبات می‌شود.
محمدعلی مهدوی راد؛ مهدی حبیب‌اللّهی؛ سعید آخوندی یزدی
چکیده
کتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن1 اثر برویس فاج (Bruce fudge) از جملة مهم‌ترین آثار خاورشناسان دربارة تفسیر مجمع‌البیان به حساب می‌آید. بررسی کتاب نشان می‌دهد که با وجود ابتکار و تلاش نویسنده در خلق برخی مطالب، کاستی‌ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می‌خورد. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی فاج و آثار وی، گزارشی از محتوای کتاب ...
بیشتر
کتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن1 اثر برویس فاج (Bruce fudge) از جملة مهم‌ترین آثار خاورشناسان دربارة تفسیر مجمع‌البیان به حساب می‌آید. بررسی کتاب نشان می‌دهد که با وجود ابتکار و تلاش نویسنده در خلق برخی مطالب، کاستی‌ها و اشکالات مهمی نیز به چشم می‌خورد. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی فاج و آثار وی، گزارشی از محتوای کتاب ارائه شده است و در مقام بررسی، آرای وی در دو بخش نقد محتوایی و نقد منابع ارزیابی شده است. بر اساس بخشهایی از کتاب، نویسنده بر این باور است که طبرسی آیات قرآنی را مطابق با عقیدة خویش تفسیر کرده است و باورهای وی نقش تعیینکنندهای در تفسیر مجمع‌البیان دارد. در ادعایی دیگر نیز مجمع‌البیان را رونوشت و کپیبرداری از تبیان شیخ طوسی دانسته که غالباً همان کلمات با اندک تغییری جایگزین شدهاند. در این مقاله، به نقد و بررسی ادعاهای مذکور پرداخته شده است.
بیژن کرمی میرعزیزی؛ عسگر بابازاده اقدم؛ شبنم بهرامی؛ زهرا قاسم‌پور گنجه‌لو
چکیده
معناشناسی به عنوان یکی از شاخه‌های دانش زبان‌شناسی به تحلیل معنایی واژه‌ها و جمله‌های یک متن می‌پردازد و با آن می‌توان جایگاه دقیق کلمه‌ها و ترکیب‌های آن را از طریق نظام معنایی به دست آورد. یکی از واژه‌های بسیار مهم قرآنی که از این منظر مورد مداقّه قرار گرفته، کلمة «جهاد» است. این عبارت از مفاهیم پیچیده‌ای است که از گذشته ...
بیشتر
معناشناسی به عنوان یکی از شاخه‌های دانش زبان‌شناسی به تحلیل معنایی واژه‌ها و جمله‌های یک متن می‌پردازد و با آن می‌توان جایگاه دقیق کلمه‌ها و ترکیب‌های آن را از طریق نظام معنایی به دست آورد. یکی از واژه‌های بسیار مهم قرآنی که از این منظر مورد مداقّه قرار گرفته، کلمة «جهاد» است. این عبارت از مفاهیم پیچیده‌ای است که از گذشته تا حال مورد توجه مکاتب اسلامی و الهی بوده است و تکرار آن در جایجای قرآن کریم بیانگر اهمیت آن می‌باشد. با در نظر گرفتن این موارد، گفتار حاضر در پی پاسخ به این دو پرسش است: واژگان همنشین و جانشین واژة جهاد و با ملاحظة این واژگان، مؤلفههای معنای جهاد کدامند؟ لذا با بررسی حدود چهلویک آیه از قرآن کریم و تحلیل کاربردهای واژة «جهاد» از این منظر، چنین به دست آمد که برخلاف رویکرد عمومی که واژة جهاد را مطابق با جنگ (مسلحانه) مفهومگذاری کرده است. این واژه غالباً معنای قدرت و جنگ نرمافزارگونه دارد؛ یعنی تلاش با مفاهیم تئوریک از قبیل قول، وعظ، ارشاد و... . بنابراین، بدین صورت می‌توان تبلیغات مغرضان و دشمنان اسلام باطل دانست، بهویژه در عصر کنونی که مبلّغ گسترش اسلام با قدرت زور و شمشیر میباشند.
قربان علمی؛ مجید نائمی
چکیده
«رجاء» عاملی حیاتی در زندگی انسان و جزء لاینفک آن است. نبود آن آدمی را به یأس و افسردگی دچار کرده، روند طبیعی زندگی انسان را متوقف می‌سازد؛ زیرا بدون امید، انسان تلاشی برای ادامة حیات و برآوردن نیازهای زندگی خویش نخواهد کرد. ادیان الهی نیز بر اهمیت و نقش این خصوصیت روانی انسان آگاه بوده‌اند و در متون خود به آن بسیار پرداخته‌اند. ...
بیشتر
«رجاء» عاملی حیاتی در زندگی انسان و جزء لاینفک آن است. نبود آن آدمی را به یأس و افسردگی دچار کرده، روند طبیعی زندگی انسان را متوقف می‌سازد؛ زیرا بدون امید، انسان تلاشی برای ادامة حیات و برآوردن نیازهای زندگی خویش نخواهد کرد. ادیان الهی نیز بر اهمیت و نقش این خصوصیت روانی انسان آگاه بوده‌اند و در متون خود به آن بسیار پرداخته‌اند. این پژوهش مفهوم و جایگاه امید را در کتب مقدس دو دین اسلام و یهود مورد بررسی قرار داده است. آیات متعددی در قرآن وجود دارد که با تأکید بر صفات رحمت و بخشایندگی خداوند، امید را در دل مؤمنان زنده نگه میدارد. آیاتی نیز وجود دارد که ناامیدی را تقبیح کرده، به مؤمنان امید می‌دهد. در مزامیر نیز بر امید به عنوان عامل محرکة انسان تأکید فراوانی شده است. در جاهای مختلفی از مزامیر که قوم دچار ناامیدی میشوند، پیامبران یهود شروع به امیدبخشی به مردم میکنند تا آنها را به زندگی عادی خود برگردانند و این اهمیت امیدبخشی را در مزامیر بهخوبی نشان می‌دهد.
