قرآن پژوهی
بی بی حکیمه حسینی دولت آبادی؛ علی اصغر شعاعی؛ فاطمه نیری شکرتو
چکیده
بی شک میزان تأثیرگذاری تدابیر خدا و تلاش‌های رسول خدا (ص) در سعادت‌مند ساختن انسان‌ها، با چگونگی دین‌داری و تسلیم پذیری آنان در برابر خدا و رسول خدا (ص) رابطه‌ی مستقیم دارد. این تحقیق که با روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است، با بررسی آیات، روایات و شواهد تاریخی، به دنبال یافتن علل نافرمانی برخی مسلمانان عصر نزول در برابر فرامین الهی ...
بیشتر
بی شک میزان تأثیرگذاری تدابیر خدا و تلاش‌های رسول خدا (ص) در سعادت‌مند ساختن انسان‌ها، با چگونگی دین‌داری و تسلیم پذیری آنان در برابر خدا و رسول خدا (ص) رابطه‌ی مستقیم دارد. این تحقیق که با روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است، با بررسی آیات، روایات و شواهد تاریخی، به دنبال یافتن علل نافرمانی برخی مسلمانان عصر نزول در برابر فرامین الهی و نیز دستورات پیامبر اکرم (ص) به عنوان رهبر حکومت اسلامی است. بر اساس دستاوردهای این پژوهش ، باورها و عملکردهایی از امت بدست آمد که از ضعف در اطاعت و گرفتاری آنان به درجات مختلف این نافرمانی حکایت دارد. این موارد گاهی بصورت ضعف در ایمان ، ضعف در باورمندی به حکم خدا و رسول اکرم (ص) و گاه در قالب نافرمانی و سستی در اطاعت عملی بروز مییافت، از مهم ترین علل این نافرمانی برخی مسلمانان در برابر اوامر خدا و رسولش می توان به ضعف در ایمان به خداوند و تلقی نادرست از جایگاه نبوت اشاره کرد.
قرآن پژوهی
مهدی اسمعیلی؛ طاهره نوباغی؛ نیره سادات آیت
چکیده
خانواده شالوده‌ی جامعه و از مهم ترین عناصر تشکیل دهنده ی آن است. بحث از این بنیان اجتماعی در آراء و نظریه های مصلحان اجتماعی، که از جمله مهم ترین آن ها پیامبران اند، نشان از اهمیت آن دارد. رهبر معظم انقلاب، حضرت آیه الله خامنه ای (مد ظله العالی)، نیز به عنوان رکنی اساسی در جامعه ی اسلامی به این مهم پرداخته اند. در ایران اسلامی مشکلات عدیده ...
بیشتر
خانواده شالوده‌ی جامعه و از مهم ترین عناصر تشکیل دهنده ی آن است. بحث از این بنیان اجتماعی در آراء و نظریه های مصلحان اجتماعی، که از جمله مهم ترین آن ها پیامبران اند، نشان از اهمیت آن دارد. رهبر معظم انقلاب، حضرت آیه الله خامنه ای (مد ظله العالی)، نیز به عنوان رکنی اساسی در جامعه ی اسلامی به این مهم پرداخته اند. در ایران اسلامی مشکلات عدیده ای نظیر کاهش رغبت به ازدواج، افزایش سن جمعیت و کم جمعیتی خانوارها و ... به چشم می خورد. این پژوهش در نظر دارد تا با روش توصیفی تحلیلی با قرآن‌کاوی اندیشه ها و بیانات مقام معظم رهبری مباحث راهبردی در زمینه ی برون-رفت از مشکلات را استخراج، بررسی و تنظیم نماید. همچنین با تبیین مبانی قرآنی دیدگاههای رهبری در مورد ارائه تعریف منقح از خانواده، معیارهای ازدواج، بیان کارکردها و عوامل تحکیم خانواده نسبت به راهکار عملی جهت تحقق فرمایشات ایشان اقدام گردیده است.
قرآن پژوهی
مریم علیزاده
چکیده
ماهیت وحی در قرآن کریم یکی از مباحث چالشی متفکران مسلمان محسوب می گردد. هرچند انکار وحی زبانی از همان نزول قرآن کریم مطرح بوده اما اکنون به دلیل ایجاد تفکر تجربه نبوی در پیامبر (ص) پررنگ تر شده است. برخی معتقدند با تکیه بر مباحث زبان شناسی، قرآن کریم باید گوینده انسانی داشته باشد و از سوی دیگر دلیل برای اثبات زبانی بودن وحی از سوی پیامبر ...
بیشتر
ماهیت وحی در قرآن کریم یکی از مباحث چالشی متفکران مسلمان محسوب می گردد. هرچند انکار وحی زبانی از همان نزول قرآن کریم مطرح بوده اما اکنون به دلیل ایجاد تفکر تجربه نبوی در پیامبر (ص) پررنگ تر شده است. برخی معتقدند با تکیه بر مباحث زبان شناسی، قرآن کریم باید گوینده انسانی داشته باشد و از سوی دیگر دلیل برای اثبات زبانی بودن وحی از سوی پیامبر (ص) در قرآن وجود ندارد. درحالی که با مراجعه به مباحث زبان شناسی قرآن و همچنین دلایل قرآنی متعدد می توان ثابت نمود که وحی در قرآن یک وحی زبانی بوده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بررسی ادله اثبات وحی زبانی با رویکرد زبان شناسی قرآن می پردازد. دستاورد حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد بر اساس مباحث زبان شناسی و تأکید بر وجود متکلم و ویژگیهای مخاطب همچنین دلایل متعدد قرآنی میتوان وحی زبانی در قرآن را اثبات نمود.
قرآن پژوهی
عزت ملا ابراهیمی؛ محمدصالح کرمی
چکیده
تعمق معنا و وصول به مدلولات اثر ادبی از طریق دال‌ها و علائم روساخت موجود در متن، همواره از مهمترین دغدغه‌ها و مسائل پیش روی ناقد در نقد ادبی بوده است. تحلیل گفتمان تلاش خود را به وسیله رویکردها و شاخه‌های گوناگون، در گره‌گشایی پیوند دوسویه زبان و جامعه بکار می‌گیرد و در پس متون و لایه‌های پنهان آن، به بررسی ایدئولوژی مولف می‌پردازد. ...
بیشتر
تعمق معنا و وصول به مدلولات اثر ادبی از طریق دال‌ها و علائم روساخت موجود در متن، همواره از مهمترین دغدغه‌ها و مسائل پیش روی ناقد در نقد ادبی بوده است. تحلیل گفتمان تلاش خود را به وسیله رویکردها و شاخه‌های گوناگون، در گره‌گشایی پیوند دوسویه زبان و جامعه بکار می‌گیرد و در پس متون و لایه‌های پنهان آن، به بررسی ایدئولوژی مولف می‌پردازد. از مشهورترین نظریههای حوزه گفتمانکاوی، رویکرد انتقادی نورمن فرکلاف است که میکوشد ضمن بیان ارتباط میان ملاکهای درونی و برونی متن، قدرت حاکم بر جامعهای را که متن در آن شکل گرفته است، با سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین مورد بررسی قرار دهد. بر این اساس پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی داستان حضرت ابراهیم (ع) را بر پایۀ نظریۀ گفتمان انتقادی فرکلاف در سطوح سهگانه تحلیل و ارزیابی کند. برآیند پژوهش نشان می‌دهد که میان زبان و بافت اجتماعی و بیرونی قصه حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم انسجام و پیوند ناگسستنی وجود دارد که از جهت متن روایی و با نگاهی ایدئولوژی به داستان قرآنی ارزش خاصی میبخشد.
قرآن پژوهی
سیدمحمدباقر عبادی؛ کاوس روحی برندق؛ نهله غروی نائینی؛ کاظم قاضی زاده
چکیده
دلیل عقلی یکی از منابع تفسیر قرآن است و مفسران در مورد منبع بودن عقل، دیدگاههای گوناگونی دارند ابن تیمیه، اشتهار به عقل گریزی دارد. این پژوهش، با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی، کارکرد عقل و نسبت آن با ظهور لفظی را از دیدگاه ابن تیمیه، بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که: 1) او در مقام نظریه پردازی و بحث تئوریک دچار اشتباه است. او ...
بیشتر
دلیل عقلی یکی از منابع تفسیر قرآن است و مفسران در مورد منبع بودن عقل، دیدگاههای گوناگونی دارند ابن تیمیه، اشتهار به عقل گریزی دارد. این پژوهش، با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی، کارکرد عقل و نسبت آن با ظهور لفظی را از دیدگاه ابن تیمیه، بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که: 1) او در مقام نظریه پردازی و بحث تئوریک دچار اشتباه است. او در مقام بیان دیدگاه خود درباره عقل، همزمان به حجیت عقل ظنی و عدم اعتبار عقل برهانی قائل است؛ و نیز با وجود استدلالهای نظری فراوان، جز عقل ضروری را نمیپذیرد؛ همچنین در این راستا، علوم عقلی( فلسفه و کلام) را به طور کلی انکار میکند. 2) علی رغم اینکه گاهی او در بحث مبنایی، عقل گرایی سترگ است ولی در مقام تطبیق و به هنگام استناد به عقل در کنار سایر دلایل، عقل گریزی چابک است و سخت ترین حملهها را به آن، روا داشته است به گونهای که گویا دشمنی مثل عقل وجود ندارد. 3) ابن تیمیه به نقش عقل در شکل‌گیری ظهور لفظی، بیتوجه بوده است.
حدیث پژوهی
مهدی شجریان
چکیده
دیدگاه اصولیان در تفسیر روایت «ان دین الله لا یصاب بالعقول» چگونه ارزیابی می‌شود؟ تحقیق پیش رو با روش تحلیلی ـ انتقادی دیدگاههای اصولیان در حاشیه این روایت را تحلیل کرده و به نقد و بررسی آنها می‌پردازد. از منظر اصولیان دلیل عدم اصابت عقل با دین الهی، عدم احاطه عقل بر ملاکات احکام شرعی است و حکم عقل بدون اصابت حجت نیست. درنتیجه ...
بیشتر
دیدگاه اصولیان در تفسیر روایت «ان دین الله لا یصاب بالعقول» چگونه ارزیابی می‌شود؟ تحقیق پیش رو با روش تحلیلی ـ انتقادی دیدگاههای اصولیان در حاشیه این روایت را تحلیل کرده و به نقد و بررسی آنها می‌پردازد. از منظر اصولیان دلیل عدم اصابت عقل با دین الهی، عدم احاطه عقل بر ملاکات احکام شرعی است و حکم عقل بدون اصابت حجت نیست. درنتیجه برای تأمین اصابت باید به عقل قطعی و عقل حاکم در عناوین کلی نظیر عدل و ظلم اکتفا کرد و حکم عقل در جزئیات و تطبیقات حجت نیست. در نقطه مقابل به نظر میرسد بین نفی اصابت و نفی حجیت ملازمهای نیست و عقل می‌تواند نظیر سایر حجتهای اصولی در عین امکان عدم اصابت، حجت باشد. از سوی دیگر موضوع این روایت نه عقل ظنی حاکم در جزئیات بلکه عقل غیر قابل احتجاج در سیره عقلائی است که بهصورت خاص با عمل به قیاس در عصر حضور معصوم به تقابل با سنت ـ نه تقابل با روایت کاشف از آن ـ رفته است. لازمه دیدگاه اصولیان حمل نصوص فراوان حجیت عقل بر فرد نادر یعنی عقل قطعی حاکم در کلیات است. ضمناً صدور روایت مذکور به دلیل اشتمال بر روات ناشناخته و مخالفت با روح قرآن کریم محل تأمل است.
حدیث پژوهی
علی حسینی فر؛ عبدالجبار زرگوش نسب؛ نبی سبحانی
چکیده
نفی بأس از جمله‌ی تعبیرات پرکاربرد در منابع روایی است. مشهور فقهای امامیه، مفهوم نفی بأس را، در فرض تجرد از قرائن، جواز و نفی تحریم دانسته‌اند و اثبات بأس را مفید مطلق مبغوضیت و معنایی اعمّ از تحریم و کراهت برشمرده‌اند. واکاوی مفهوم بأس و دقت در کاربست‌های قرآنی و روایی آن نشان می‌دهد که استعمال این ماده‌ی لغوی در حوزه‌ی تشریع، ...
بیشتر
نفی بأس از جمله‌ی تعبیرات پرکاربرد در منابع روایی است. مشهور فقهای امامیه، مفهوم نفی بأس را، در فرض تجرد از قرائن، جواز و نفی تحریم دانسته‌اند و اثبات بأس را مفید مطلق مبغوضیت و معنایی اعمّ از تحریم و کراهت برشمرده‌اند. واکاوی مفهوم بأس و دقت در کاربست‌های قرآنی و روایی آن نشان می‌دهد که استعمال این ماده‌ی لغوی در حوزه‌ی تشریع، متناسب با مفهوم عذاب و عقاب است و به تبع این تناسب، بایستی، به اتخاذ رویکردی نو دربارهی این مفهوم پرداخت. به نظر میرسد مدلول نفی بأس، نفی تحریم و اثبات آن، اثبات تحریم است و دلالت اثبات بأس بر فساد، در گرو پذیرش استلزام فساد از تحریم مستفاد از آن است. به عبارت دیگر، اثبات بأس، بالمطابقة دلالتی بر فساد ندارد و استفادهی فساد از آن منوط به پذیرش ملازمهی نهی و فساد است که مشهور علمای اصول در عبادات آن را پذیرفتهاند و در معاملات از قبول آن سر باز زدهاند. در این پژوهش به روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی مفاد این تعبیر پرداخته شده و سعی بر آن بوده است که با ارائهی رویکردی مستدل درباره مفهوم نفی بأس، به رفع پارهای از تعارضات روایی پرداخته شود.
قرآن پژوهی
محمد عافی خراسانی؛ فتح الله نجارزادگان
چکیده
اثبات حقانیت قرآن‌کریم از مهمترین مسئله‌هایی بوده که دانشمندان مسلمان از دیرباز به آن اهتمام -ورزیده‌اند. در این میان، گاهی به جز دلیل تحدّی، دلایل نوینی نیز برای این حقانیت یاد شده‌است؛ از جمله، اینکه برخی از پژوهشگران معاصر با تأکید بر گواهی خداوند متعال و امام‌علی(ع) بر حقانیت قرآن در آیۀ پایانی سورۀ رعد و با استدلال بر گسترۀ ...
بیشتر
اثبات حقانیت قرآن‌کریم از مهمترین مسئله‌هایی بوده که دانشمندان مسلمان از دیرباز به آن اهتمام -ورزیده‌اند. در این میان، گاهی به جز دلیل تحدّی، دلایل نوینی نیز برای این حقانیت یاد شده‌است؛ از جمله، اینکه برخی از پژوهشگران معاصر با تأکید بر گواهی خداوند متعال و امام‌علی(ع) بر حقانیت قرآن در آیۀ پایانی سورۀ رعد و با استدلال بر گسترۀ دانش امام‌علی(ع) و نیز اوج بلاغت و سخندانیِ ایشان، گواهی ایشان را بر اینکه قرآن‌کریم جز از سوی خداوند نمیتواند باشد، دلیلی جداگانه در اثبات اعجاز این کتاب دانسته‌اند. در مقالۀ پیش رو، تلاش شده تا با روش تحلیلی انتقادی به واکاوی این برداشت از این آیه پرداخته شود و با توجه به قرینههای درونمتنی (واکاوی سیاق آیه و نیز مقایسۀ آن با آیات همانند)، برونمتنی (ناموجّهبودن استدلال به گواهی ذینفع در نزد عرف و لزوم رفع دوگانگی میان گواهی خداوند با گواهی امام (ع) در آیه) و تاریخی (بررسی زمان نزول آیه) به این نتیجه رسیده شد که اشاره به گواهیِ پیشگفته در این آیه، ظاهراً تنها در مقام خطابهای و برای تأثیرگذاری روانی بر دشمنان اسلام و یا دلداری به پیامبر(ص) بوده و در این مقام نبوده که دلیلی جداگانه بر حقانیت پیامبر(ص) و قرآن‌کریم بیان نماید.
قرآن پژوهی
فتحیه فتاحی زاده؛ فاطمه آبادی
چکیده
حوزه معنایی «هدایت-اضلال» از حوزه‌های معنایی مهم در نظام معنایی قرآن و شیطان از مفاهیم کلیدی در این حوزه معنایی به شمار می‌آید. پژوهش حاضر سعی دارد با بهره‌گیری از روش معناشناسی ساختگرا، مبتنی بر بافت زبانی، برمبنای روابط هم‌نشینی وجانشینی ، تبیینی جامع از مفهوم «اضلال شیاطین» ارائه دهد. بررسی 30 آیه که در آن این مفهوم ...
بیشتر
حوزه معنایی «هدایت-اضلال» از حوزه‌های معنایی مهم در نظام معنایی قرآن و شیطان از مفاهیم کلیدی در این حوزه معنایی به شمار می‌آید. پژوهش حاضر سعی دارد با بهره‌گیری از روش معناشناسی ساختگرا، مبتنی بر بافت زبانی، برمبنای روابط هم‌نشینی وجانشینی ، تبیینی جامع از مفهوم «اضلال شیاطین» ارائه دهد. بررسی 30 آیه که در آن این مفهوم به کار رفتهاست، نشان داد که حوزه معنایی «مُضِلّ» شامل مفاهیمی همچون فرعون، سامری، گروهی از اهل کتاب و مجرمان با مرکزیت شیطان است. با توجه به هم‌نشینی اضلال شیاطین و «سبیل» با بالاترین بسامد تکرار مشخص می‌شود که این مفهوم وابسته به راه و به معنای منحرف کردن از مسیری آسان و طبیعی با مقصد معنوی و به سوی حق میباشد. مفهوم «صد» جانشین «اضلال شیاطین» در قرآن است با این تفاوت که بر خلاف «صد» در اضلال مؤلفه ایجاد مانع وجود ندارد و «صد» هرگز به خدا اسناد داده نشده است؛ از این رو مفهوم اضلال نسبت صد عمومیت بیشتری دارد. حوزه معنایی اضلال شیاطین شامل مفاهیمی همچون تزیین، وعده، تنمیه، نزغ، ازلال، دعوت، وسوسه و امر میباشد که نسبت به مفهوم اضلال شیاطین، واژگانی زیرشمول و به عبارت دیگر نوعی ازآن به شمار میآیند.
حدیث پژوهی
سید محمد موسوی؛ حسین ستار؛ حمید رضا فهیمی تبار
چکیده
مطالعه درباره محدثان هر بوم حدیثی و شناسایی گرایشهای فکری ایشان و میزان فعالیت آنان در دوران گذشته امری شایسته پژوهش و توجه بیشتر حدیث پژوهان است که مورد غفلت قرار گرقته است. اثر حاضر با همین هدف و با روش توصیفی- تحلیلی نسبت به گزارشهای شیخ صدوق، به ارزیابی شخصیت حدیثی و جایگاه یکی از محدثان بوم ری می-پردازد. "علی بن عبدالله وراق" در ...
بیشتر
مطالعه درباره محدثان هر بوم حدیثی و شناسایی گرایشهای فکری ایشان و میزان فعالیت آنان در دوران گذشته امری شایسته پژوهش و توجه بیشتر حدیث پژوهان است که مورد غفلت قرار گرقته است. اثر حاضر با همین هدف و با روش توصیفی- تحلیلی نسبت به گزارشهای شیخ صدوق، به ارزیابی شخصیت حدیثی و جایگاه یکی از محدثان بوم ری می-پردازد. "علی بن عبدالله وراق" در میان دانایان بوم ری چهره ای کمتر شناخته شده اما پرکار و موجه است. او افزون بر اشتغال به حرفه استنساخ کتب حدیثی، از دانش حدیث شیعی بهره برده است. در این پژوهش مشخص گردید او با بهره مندی از استادان برجستهای همچون سعد بن عبدالله اشعری قمی و علی بن ابراهیم قمی، فضایی متفاوت از حوزه حدیثی قم را در بوم ری به نمایش گذاشت. وی در دانش های مختلفی همچون کلام، تفسیر قرآن آشنایی خاصی داشته است. صدوق در مشافهه حضوری و ملاقات مستقیم با او روایاتی را متفرداً از حوزه حدیثی کوفه و قم به ری به واسطه او منتقل نمود .تنها به واسطه صدوق است که این اندوختهها به جوامع روایی شیعی راه پیدا کرده است. همچنین وراق در انتقال احادیث کوفیان و قمیان به ری نقش مهمی ایفا کرده است؛ بومی که بازتاب روشنی از جریانات کوفی – قمی بوده که تشکیل دهنده شخصیت حدیثی و مکتوبات ابن بابویه اند.
قرآن پژوهی
حسن رضایی مهر؛ کامران اویسی
چکیده
از دیرباز بهره‌گیری از رؤیا در میان مدعیان مهدویت جایگاهی ویژه داشته و چون دلایل کافی در اثبات ادعای خود ندارند با تطبیق نادرست آیات و روایات این باب، موجب انحراف در جامعه منتظر شده‌اند. از جمله مدعیان «احمد اسماعیل بصری» است او می‌گوید: حضرت یعقوب نمی‌دانست که یوسف وصی و نبی بعد از اوست و این مهم را بعد از رؤیای یوسف به دست ...
بیشتر
از دیرباز بهره‌گیری از رؤیا در میان مدعیان مهدویت جایگاهی ویژه داشته و چون دلایل کافی در اثبات ادعای خود ندارند با تطبیق نادرست آیات و روایات این باب، موجب انحراف در جامعه منتظر شده‌اند. از جمله مدعیان «احمد اسماعیل بصری» است او می‌گوید: حضرت یعقوب نمی‌دانست که یوسف وصی و نبی بعد از اوست و این مهم را بعد از رؤیای یوسف به دست آورد و برادران یوسف با این خواب توانستند نبوت یوسف را بفهمند. در نتیجه خواب می‌تواند راه شناخت حجت الهی باشد. هدف در پژوهش حاضر؛ تبیین و تحلیل تطبیقات قرآنی احمد بصری در دلالت آیات قرآن بر تشخیص حجت الاهی از راه رؤیا و ابطال آنها به‌روش توصیفی ـ تحلیلی است. یافته‌ها حاکی از آن است که عدم توجه به سیاق آیات، دخالت پیش‌فرض‌ها، سلایق شخصی در چگونگی استنباط و برداشت نادرست از روایات تفسیری و تفسیر به رأی بدون پشتوانه نقلی و عقلی مقبول، موجب تطبیق نادرست آیات قرآن بر شخص خاص انجامیده است. در پژوهش های انجام شده با موضوع شناخت حجت الاهی از طریق خواب، غالبا مستندات روایی احمد اسماعیل بصری مورد نقد و نظر قرار گرفته در حالی که تحقیق پیش‌رو با نگاهی جامع، مستندات قرآنی احمد اسماعیل بصری درباره شناخت حجج الهی از طریق رؤیا را در چارچوبی منطقی و استدلالی مورد نقد قرار داده و منتج است به اینکه مستندات قرآنی احمد بصری درباره شناخت حجج الهی از طریق رؤیا با معیارهای درست تطبیق سازگار نیست.
