حمیدرضا بصیری
چکیده
در میان احادیث معصومین (ع)، آن دسته از روایات که به شأن یا سبب صدور و نیز شرح و توضیح مفردات و مفاهیم یا ذکر مصداق آیات و ... اشاره و تصریح می‌کنند، عهده‌دار تفسیر أثری قرآن می‌باشند، امّا دسته‌ی دیگری از روایات، تنها به توصیف برخی از آیات و سوره‌های قرآن می‌پردازد که شایسته است این روایات اخیر را عهده‌دارِ «توصیف أثری قرآن» ...
بیشتر
در میان احادیث معصومین (ع)، آن دسته از روایات که به شأن یا سبب صدور و نیز شرح و توضیح مفردات و مفاهیم یا ذکر مصداق آیات و ... اشاره و تصریح می‌کنند، عهده‌دار تفسیر أثری قرآن می‌باشند، امّا دسته‌ی دیگری از روایات، تنها به توصیف برخی از آیات و سوره‌های قرآن می‌پردازد که شایسته است این روایات اخیر را عهده‌دارِ «توصیف أثری قرآن» بدانیم. این روایات به ویژگیهای مختلف آیات و سوره‌های قرآن اشاره یا تصریح می‌کنند؛ بهعنوان نمونه، میتوان از احادیث صحیحی که به آثار تلاوت برخی از سورهها وارد شده و یا روایاتی که از تفضیل نسبی آیهای از قرآن بر آیات دیگر سخن گفته است، نام برد. مقالهی حاضر به دستهبندی و شرح و توضیح و نیز کارایی علمی و عملی این دستهبندی از روایات می‌پردازد و به مقایسهی ماهوی این مجموعه از روایات با روایات تفسیری بسنده میکند. این مقدار، در آمدی بر یک نظریه یا پژوهش گستردهتر است تا «توصیف اثری قرآن» بتواند جایگاه علمی و عملی خود را در ذهن و جان محقّقان علوم و معارف قرآن و حدیث تثبیت کند و مستقل از روایات تفسیری به این بخش از احادیث نگریسته شده و مورد توجّه و استفاده قراربگیرد.
سید صدرالدین طاهری
چکیده
در این مقاله پرسش اصلی این است که روش صحیح تفسییر قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی چیست؟ و پاسخ اصلی این است که روش صحیح تفسیر قرآن از دیدگاه ایشان، روشی است که متضمّن «خلوص» باشد و هرچه خلوص تفسیر بیشتر باشد، آن‌روش صحیح‌تر و مستحکم‌تر است. ذیل این پرسش و پاسخ و بعد از مستندسازی و توضیح پاسخ، پرسش‌های ذیل مطرح و پاسخ داده ...
بیشتر
در این مقاله پرسش اصلی این است که روش صحیح تفسییر قرآن کریم از دیدگاه علامه طباطبایی چیست؟ و پاسخ اصلی این است که روش صحیح تفسیر قرآن از دیدگاه ایشان، روشی است که متضمّن «خلوص» باشد و هرچه خلوص تفسیر بیشتر باشد، آن‌روش صحیح‌تر و مستحکم‌تر است. ذیل این پرسش و پاسخ و بعد از مستندسازی و توضیح پاسخ، پرسش‌های ذیل مطرح و پاسخ داده می‌شود. الف) خلوص به چه معناست؟ خلوص بدینمعناست که در تفسیر آیات فقط بر آیات دیگر و بر گفتار پیامبر (ص) و ائمّه معصومین (علیهمالسّلام) تکیه شود. ب) آیا شیوهی فوق بعد از پیامبر (ص) بهگونهی کامل مورد استفاده قرار گرفته است؟ پاسخ علامه به این پرسش منفی است. ج) چه عواملی موجب انحراف تفسیر قرآن از شیوهی صحیح گردیده است؟ که پاسخ این سؤال در متن مقاله آمده است. د) چارهی کار از دیدگاه علامه چیست؟ که پاسخ به اینگونه سؤالات در متن مقاله آمده است. ه) دربارهی اصلی که علامه طباطبایی در مورد تفسیر صحیح قرآن نهادهاند چه میتوان گفت؟ حداقل این است که در اینمورد جای چندپرسش هست که مطرح خواهد شد.
سید محسن میری
چکیده
معرفت و به‌طور خاص باور و اعتقاد آدمی، یکی از مهم‌ترین ارکان در تعیین هویّت انسان و شکل‌گیری فرد و اجتماع است که از دیرباز مورد توجّه و پژوهش‌های فراوانی از دیدگاه‌های مختلف بوده است. یقیناً باورهای انسانی همانند سایر پدیده‌های دیگر، همانگونه که در برخی از امور تأثیرگذار است، از عوامل و علل معرفتی و غیر معرفتی نیز اثر می‌پذیرد. ...
بیشتر
معرفت و به‌طور خاص باور و اعتقاد آدمی، یکی از مهم‌ترین ارکان در تعیین هویّت انسان و شکل‌گیری فرد و اجتماع است که از دیرباز مورد توجّه و پژوهش‌های فراوانی از دیدگاه‌های مختلف بوده است. یقیناً باورهای انسانی همانند سایر پدیده‌های دیگر، همانگونه که در برخی از امور تأثیرگذار است، از عوامل و علل معرفتی و غیر معرفتی نیز اثر می‌پذیرد. قرآن کریم، این تأثیرگذاری و تأثیرپذیری معرفت را با همهی ابعاد آن مورد توجّه قرار داده است و ضمن بیان فرایندها و روندهای این تعامل، هنجارها و بایستههای این تعامل را برای دستیابی انسان به سعادت و کمال بیان فرمودهاست. این مقاله ضمن بیان نکاتمقدّماتی، سنّت گذشتگان را بهعنوان یکی از عوامل تأثیرگذار بر باور از دیدگاه قرآن کریم بررسی میکند. اهمیّت این دست از مباحث، از آنروست که یکی از راههای اسلامیسازی علوم، طرّاحی نظریهای سامانمند و جامع دربارهی هنجارهای باور براساس قرآن کریم و سنّت پیامبر (ص) و اهل بیت (علیهمالسّلام) است
بتول واعظ
چکیده
در این مقاله نخست، مقوله‌ی مهم سیر و سلوک عرفانی و اسفار اربعه که اساس مکتب عرفان بر آن استوار است، از منظر کلام الهی بررسی و تحلیل شده است. در این بخش، با استناد به آیات بسیاری از قرآن کریم که در آنها به‌طور صریح یا ضمنی به سیر آفاقی و انفسی انسان برای کمال اشاره شده، ریشه و مبنای قرآنیِ سلوک عرفانی قابل اثبات است. سپس بحث معرفت‌شناسانه‌ی ...
بیشتر
در این مقاله نخست، مقوله‌ی مهم سیر و سلوک عرفانی و اسفار اربعه که اساس مکتب عرفان بر آن استوار است، از منظر کلام الهی بررسی و تحلیل شده است. در این بخش، با استناد به آیات بسیاری از قرآن کریم که در آنها به‌طور صریح یا ضمنی به سیر آفاقی و انفسی انسان برای کمال اشاره شده، ریشه و مبنای قرآنیِ سلوک عرفانی قابل اثبات است. سپس بحث معرفت‌شناسانه‌ی ولایت و انواع آن اعم از عام و خاص، مقیّده و مطلقه و تکوینیّه و تشریعیّه از نصّ صریح قرآن کریم یا معنای باطنی آن، همچنین از خلال احادیث نبوی استخراج شده و مورد تحلیل قرار گرفته است و در سه بخش ولایت خدا، ولایت انسان کامل و ولایت انبیاء و اولیای الهی ارائه شده است. در بخش سوم مقاله به بحث تأویل هرمنوتیکی عرفا (بهویژه، مولوی) پرداخته شده که بهموجب آن، آنچه عرفا در تأویل آیات قرآن و احادیث براساس اندیشهی تأویلگرای خود ارائه میدهند، مستند به آیاتی است که در آنها به لفظ تأویل اشاره شده است. همچنین، مورد استناد آنها در رویکرد تأویلی قرآن، حدیثی از پیامبر اکرم (ص) است که بهموجب آن، قرآن دارای مرتبهی ظاهر یا تنزیل و مرتبهی تأویل دانسته شده است: «اِنّ للقرآن ظهراً و بطناً و لبطنه إلی سبعة أبطن و لبطنه بطناًإلی سبعة أبطن».
مهدی نصرتیان اهور
چکیده
سه معنا برای روایت «مَا بَعَثَ اللّهُ أَنْبِیَائَهُ وَ رُسُلَهُ إِلَی عِبَادِهِ إِلّا لِیَعْقِلُوا عَنِ اللّهِ» ارائه شده است. مطابق احتمال اوّل، هدایت‌کردن وظیفه‌ی انبیاء تلقی شده است. مطابق احتمال دوم، هدایت‌کردن از جمله‌ی افعال خداوند است. طبق احتمال سوم نیز هدایت به مردم منتسب است. مردم هستند که هدایت را می‌پذیرند. در ...
بیشتر
سه معنا برای روایت «مَا بَعَثَ اللّهُ أَنْبِیَائَهُ وَ رُسُلَهُ إِلَی عِبَادِهِ إِلّا لِیَعْقِلُوا عَنِ اللّهِ» ارائه شده است. مطابق احتمال اوّل، هدایت‌کردن وظیفه‌ی انبیاء تلقی شده است. مطابق احتمال دوم، هدایت‌کردن از جمله‌ی افعال خداوند است. طبق احتمال سوم نیز هدایت به مردم منتسب است. مردم هستند که هدایت را می‌پذیرند. در این نوشتار به نقد و بررسی این احتمالات پرداخته شده است و سعی بر آن است تا در نقد و بررسی معانی مذکور، هم از سیاق درونی - معناشناسی - و هم از سیاق بیرونی - موارد استعمال، خانوادهی حدیث و استعمالات عرفی - کمک گرفته شود. هرچند احتمال اوّل از جهت سیاق درونی ممکن است مورد قبول باشد، ولی با سیاق بیرونی سازگار نیست. احتمال دوم نیز با سیاق درونی و با سیاق بیرونی هیچ تناسبی ندارد، ولی احتمال سوم با هر دو سیاق سازگاری دارد.
صالح حسن زاده؛ حدیثه سلیمانی
چکیده
آن روز که بار دیگر درِ رحمت الهی بر روی بندگان گشوده شد و کوه حرا میزبان اوّلین آیات حیات‌بخش الهی و خاتم‌النّبیین (ص) و جبرئیل امین (ع) بود، قلب محمد (ص) مدخل و منزل نزول وحی الهی شد و او به امر اله خواند: «إقرَأ باسمِ ربِّک الّذی خَلَق ...». او که تا دیروز چیزی از این آیات نمی‌دانست، حال آیات الهی را می‌خواند و مأمور است که اینها ...
بیشتر
آن روز که بار دیگر درِ رحمت الهی بر روی بندگان گشوده شد و کوه حرا میزبان اوّلین آیات حیات‌بخش الهی و خاتم‌النّبیین (ص) و جبرئیل امین (ع) بود، قلب محمد (ص) مدخل و منزل نزول وحی الهی شد و او به امر اله خواند: «إقرَأ باسمِ ربِّک الّذی خَلَق ...». او که تا دیروز چیزی از این آیات نمی‌دانست، حال آیات الهی را می‌خواند و مأمور است که اینها را به مردم برساند. امّا این مردمی که سالیان دراز با فرهنگ و آداب آباء و اجدادی‌شان خو گرفته‌اند، چطور می‌توانند دست از حداقل بخشی از آنها بکشند و آنها را رها کنند و سخنان مُرسل الهی را گوش فراداده و بپذیرند؟! شخص نبی (ص) چگونه و به چه ترتیب باید رسالت الهی خویش را برایشان مطرح و بازگو نماید؟! آیا این رسالت همانگونه که عدّه‌ای از جمله مستشرقان ادّعای آن را دارند، مختصِّ جامعه‌ای خاصّ، قبیله‌ای منفرد، ن‍ژادی ویژه و ... می‌باشد یا نه، شامل تمام مردم در تمام اعصار و تمام مکان‌ها می‌شود؟ آیا راهی برای پاسخ‌دادن به اشکال آنانی نیست که امر رسالت نبی گرامی را منحصر به شرایط و افراد و زمان و مکان می‌نمایند؟ و ... اینها مطالبی است که سعی‌شده در این پژوهش بررسی شود و گفته خواهد شد که دین اسلام و رسالت الهی پیامبر (ص) تخصیص‌بردار و محدودیّت‌بردار نیست، بلکه فراگیر و همگانی است.
عباس اشرفی
چکیده
قُدس همواره مورد منازعه‌ی پیروان سه دین یهود، مسیحیّت و اسلام بوده است. این مقاله بیان‌دارنده‌ی نتیجه‌ی پرسشِ «چگونگی جایگاه قُدس در سه کتاب قرآن، عهد قدیم و عهد جدید» با روش تطبیقی (مقارنة الأدیان) می‌باشد و ضمن واژه‌شناسی قُدس و اسامی دیگر آن، به توصیف قُدس در عهد قدیم، عهد جدید و قرآن پرداخته، آنگاه در پایان دیدگاه‌های ...
بیشتر
قُدس همواره مورد منازعه‌ی پیروان سه دین یهود، مسیحیّت و اسلام بوده است. این مقاله بیان‌دارنده‌ی نتیجه‌ی پرسشِ «چگونگی جایگاه قُدس در سه کتاب قرآن، عهد قدیم و عهد جدید» با روش تطبیقی (مقارنة الأدیان) می‌باشد و ضمن واژه‌شناسی قُدس و اسامی دیگر آن، به توصیف قُدس در عهد قدیم، عهد جدید و قرآن پرداخته، آنگاه در پایان دیدگاه‌های مطروحه مقایسه گردیده است و به نتیجهگیری پرداخته است. نگاه عهد قدیم به قُدس (اورشلیم) نگاهی حدوداً مثبت، نگاه عهد جدید، نگاهی منفی و نگاه قرآن نگاهی کاملاً مثبت همراه با توصیف بیشتر نسبت به عهد قدیم می‌باشد. در آموزههای قرآنی قُدس با توصیفهایی چون سرزمین برکت و مبارک، سرزمین آبادانی، قبلهگاهبودن، مسکن صدق و سرزمین معراج آمده است
