برهان صدّیقین و وجوب و امکان در اثبات واجب تعالی از منظر فلاسفه‌ی بزرگ با تکیه بر قرآن و حدیث

محمد حسین بیات

دوره 2، شماره 2 ، فروردین 1390، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5449

چکیده
  در این جستار، اولاً به اختصار دیدگاه فلاسفه‌ی مشّاء و آخرین یافته‌های ایشان در اثبات وجود خدا با تکیه بر براهین وجوب و امکان و صدّیقین بررسی می‌شود. ثانیاً دیدگاه ویژه‌ی ملّاصدرا در باب برهان صدیقین بیان خواهد شد. نکته‌ی مهم آنکه نویسنده‌ی مقاله ریشه‌های فکری ملّاصدرا را بررسی کرده و نشان داده است که وی تحت‌تاثیر چه عواملی بدین ...  بیشتر

ولایت عصبه از دیدگاه نهج‌البلاغه

منصور پهلوان؛ حامد شریعتی نیاسر

دوره 2، شماره 4 ، مهر 1390، ، صفحه 1-22

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5469

چکیده
  با وجود آنکه ولایت عصبه در حدیث و فقه امامیّه جایگاهی ندارد، امّا بسیاری از شارحان نهج‌البلاغه با استناد به حکمتِ «إِذَا بَلَغَ النِّسَاءُ نَصَّ الْحَقَائقِ فَالْعَصَبَةُ أَوْلَى»، از اولویّت عصبه بخصوص در امر تزویج بر ولایت مادر سخن گفته‌اند. این درحالی است که احادیث معارض در این باب فوق حدِّ احصاء است و اجمالی که در این ...  بیشتر

عناصر اعتقادی از نگاه قرآن و عهد جدید

عباس اشرفی؛ سهیلا رضایی

دوره 2، شماره 5 ، دی 1390، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5476

چکیده
  مراد از کارکرد دین، مطلق خدمات و آثار دین در جامعه می‌باشد که این مقاله با هدف استخراج نگاه دینی به مقوله‌ی کارکرد اعتقادی دین از منظر قرآن و عهد جدید نگاشته شده و در آن نوع نگرش این ادیان نسبت به کارکرد اعتقادی دین به‌شیوه‌ی تطبیقی بررسی شده است. عهد جدید و قرآن در این نکته اشتراک دارند که تنها خدای واحد خالق، معبود و قابل پرستش است، ...  بیشتر

«تبدیل» و «نوشتن کتاب با دستان»؛ تحلیلی زبان‌شناختی از دو گزارۀ موهم تحریف بایبل در قرآن

محمدعلی طباطبایی؛ عبدالهادی مسعودی؛ محمدعلی مهدوی راد

دوره 11، شماره 40 ، مهر 1399، ، صفحه 1-32

https://doi.org/10.22054/ajsm.2022.33553.1440

چکیده
  در میان آیاتی که معمولاً برای اثبات تحریف تورات بدان‌ها استناد می‌‌شود، دو دسته آیات خاص وجود دارند که بسیاری از محققان مسلمان و قرآن‌پژوهان غربی آن‌ها را حاکی از وقوع «تحریف لفظی» در تورات (و یا انجیل) قلمداد کرده‌اند. یکی آیاتی که در آن‌ها از «تبدیل» سخن به میان آمده و دیگری آیۀ 79 بقره که از «نوشتن کتاب با دستان» ...  بیشتر

واکاوی انگاره‌‌های نزول دفعی و تدریجی سوره مبارکه انعام

سید عبدالرسول حسینی زاده؛ سید فضل الله میرزینلی

دوره 11، شماره 41 ، دی 1399، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/ajsm.2022.65278.1786

چکیده
  یکی از سوره‌‌هایی که در مورد نزول دفعی یا تدریجی آن اختلاف شده، سوره مبارکه انعام است. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی دیدگاه نزول دفعی سوره انعام بر پایه دلایل متقن به اثبات رسیده است. اثبات نزول دفعی این سوره از دو راه میسر است؛ تکیه بر سیاق واحد و انسجام درونی سوره و استناد به روایات دال بر نزول دفعی سوره. دیدگاه نزول دفعی سوره ...  بیشتر

بررسی دیدگاه‌های سید احمدخان هندی در تحدید قلمرو قرآن و سنّت

حسن رضایی هفتادر؛ محمد قاسمی شوب؛ صفر نصیریان

دوره 12، شماره 42 ، فروردین 1400، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.22054/ajsm.2022.63790.1758

چکیده
  امروزه بحث قلمرو دین، از مباحث مهم در دنیای اسلام است. سید احمدخان هندی، اولین متفکری است که در تحدید قلمرو قرآن و سنّت به‌عنوان دو منبع مهم دین سخن گفته است. دیدگاه‌هایی که وی دراین‌باره ارائه کرده است، در چهار محور بررسی و ارزیابی می‌شود: سید احمدخان آیاتی از قرآن را که حاکی از قوانین دنیوی است، به معنایی مادی تأویل می‌کند؛ بر اساس ...  بیشتر

قرآن پژوهی
ظاهر و باطن قرآن و پیوند میان آن‌ها با تکیه بر آیات- روایات و سخنان متفکران اسلامی (عارفان و فیلسوفان نامی)

محمدحسین بیات

دوره 12، شماره 43 ، مهر 1400، ، صفحه 1-30

https://doi.org/10.22054/ajsm.2022.71233.1884

چکیده
  حرف قرآن را بدان که ظاهری است                            زیر ظاهر باطن بس قاهری است مسئله ظاهر و باطن قرآن مجید از زمان پیامبر اکرم تاکنون مطمح نظر مسلمانان بوده و هست، با توجه به این نکته احادیث بسیاری از زبان رسول اکرم و حضرت امیر و دیگر ائمه (ع)، در این باب صادرشده است. این ...  بیشتر

حدیث پژوهی
رهیافتی بر آسیب‌های فهم حدیث؛ مطالعة موردی زمینه‌ها و پیامدهای بی‌توجهی به مَصبِّ حدیث

علی حسن بگی

دوره 13، شماره 44 ، فروردین 1401، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/ajsm.2022.68799.1854

چکیده
  «فهم روشمند حدیث» در گرو کاربستِ «قواعد فهم» است. از سوی دیگر، صرف کاربستِ قواعد فهم، سبب تحقق فهم روشمند نمی‌گردد، بلکه توجه به آسیب‌های فهم نیز ضروری است. بی‌توجهی به آسیب‌های فهم، فهم روشمند حدیث را دچار اختلال، و پژوهشگر را از مقصود اصلی گوینده دور می‌کند. یکی از آسیب‌های فهم حدیث، بی‌توجهی به «مَصبِّ حدیث» ...  بیشتر

قرآن پژوهی
رابطه تشریع نمازبا حدیث "لا صَلاةَ الّا بِفاتِحَةِ الکِتابِ" در شناخت نخستین سوره نازله

کامران اویسی؛ سعید فرهنگ جلودار

دوره 13، شماره 45 ، مهر 1401، ، صفحه 1-24

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.72377.1906

چکیده
  مسأله اولین سوره نازله توسط قرآن پژوهان مورد تحقیق قرار گرفته است و نهایتاً با عنایت به ادلّه و قرائن مربوطه، یکی از سوره‌های مدثر، علق، حمد به عنوان نخستین سوره نازله برگزیده شده است. قائلان به تقدم نزولی سوره حمد به شواهد و ادله متعددی تمسک کرده‌اند؛ مانند برپایی نماز توسط پیامبر(ص) و یاران وی و حدیث "لا صَلاةَ الّا بِفاتِحَةِ الکِتابِ" ...  بیشتر

قرآن پژوهی
نقدی بر انگاره‌ی غیراخلاقی‌بودن فعل «یَضحکون» در آیه‌ی 34 سوره‌ی مطففین

ماندانا پرستنده خیال؛ علی ثامنی

دوره 14، شماره 46 ، فروردین 1402، ، صفحه 1-28

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.68183.1851

چکیده
  بعضی از آیات قرآن می‌توانند در نگاه ابتدایی در ذهن مخاطب ایجاد اشکال نمایند. برخی از این موارد، آیاتی هستند که به بحث حسن و قبح عقلی مرتبط می‌شوند. حسن‌وقبح اعمال و پیامد ناشی از آن اولاً در بعد مسائل اخلاقی و ثانیاً به‌عنوان یک پیش‌فرض ذهنی و الگوی عملی نیازمند شالوده عمل و چارچوب است؛ لذا، به استناد ادله‌ی قطعی چون عقل، قرآن و ...  بیشتر

حدیث پژوهی
اعتبارسنجی سندی و تحلیل محتوایی احادیث «عالم ذر» در منابع شیعه

محمد ابراهیمی راد

دوره 15، شماره 48 ، فروردین 1403، ، صفحه 1-30

https://doi.org/10.22054/ajsm.2024.77746.2001

چکیده
  یکی از مسائل مهمی که همواره موردگفتگو و اختلاف دیدگاه بین اندیشمندان اسلامی بوده، وجود عالمی به نام «عالم ذر» است. مهم‌ترین دلایلی که برای اثبات «عالم ذر» مطرح‌شده، آیات 172-173 سوره اعراف و احادیث متعددی است که در کتاب‌های حدیثی شیعه نقل شده است. بر اساس ظاهر این آیه و احادیث وارده، خداوند انسان‌ها را در عالم مادی قبل از ...  بیشتر

امامت از دیدگاه شیعۀ دوازده امامی با تکیه بر براهین عقلی و آیات و روایات

محمدحسین بیات

دوره 4، شماره 12 ، مهر 1392، ، صفحه 7-34

https://doi.org/10.22054/ajsm.2014.1

چکیده
  مسألة امامت از دیرباز مطمح نظر متکلّمان و مفسّران نامدار اسلامی بوده است. فرقه‌های اسلامی در هیچ یک از مسائل دینی به سان مسألة امامت اختلاف نظر نداشته‌اند. علمای نام‌آور اسلامی، اوّلاً به دو فرقۀ بزرگ شیعه و اهل سنّت تقسیم شدند که جمیع فرقه‌های شیعه در تعیین امام، قائل به نصّ شدند، لیکن همۀ فرقه‌های اهل سنّت قائل به بیعت و اجماع ...  بیشتر

مفهوم‌شناسی جری و انطباق و باطن قرآن بر اساس روایات

منصور پهلوان؛ قاسم فائز؛ عباس خبیری

دوره 4، شماره 13 ، دی 1392، ، صفحه 7-30

https://doi.org/10.22054/ajsm.2013.284

چکیده
  اهمیّت بحث باطن قرآن از آن جهت است که اوّلاً بخشی از معانی و معارف قرآن مربوط به باطن آیات است و ثانیاً جاودانگی قرآن ارتباط وثیقی با باطن قرآن دارد. موضوع باطن قرآن، از زوایای مختلفی قابل بررسی است، امّا اوّلین گام در این حیطه، شناخت چیستی باطن قرآن است که این امر، نه تنها در شناخت گستره و مراتب بطون قرآن مؤثّر است، بلکه در آگاه شدن ...  بیشتر

تحلیلی بر «تجلّی خدا» در قرآن

منصور پهلوان؛ محمود خیراللهی؛ زهرا خیراللهی

دوره 5، شماره 14 ، فروردین 1393، ، صفحه 7-34

https://doi.org/10.22054/ajsm.2014.1295

چکیده
  چکیده«تجلّی» از اهمّ موضوعاتی است که در ادوار تاریخ، توجّه اندیشمندان، به‌ویژه اهل معرفت و متکلّمان را به خود مشغول ساخته است. پیگیری این موضوع، تأثیر بسزایی در مبانی معرفتی، باورهای دینی، حتّی اخلاقی خواهد داشت. با این نگرش، آیات قرآن، به‌ویژه آیة میقات (الأعراف/143) مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. ملاقات حضرت موسی (ع) با ...  بیشتر

نقش روایات در تعیین تاریخ تثبیت نهایی متن قرآن

محمد کاظم شاکر؛ نانسی ساکی

دوره 5، شماره 15 ، تیر 1393، ، صفحه 7-36

https://doi.org/10.22054/ajsm.2014.1302

چکیده
  چکیدهمسألة تثبیت نهایی متن قرآن در چند دهة أخیر از سوی برخی قرآن‌پژوهان غربی، موسوم به تجدیدنظرطلبان، مورد نقد و نظر قرار گرفته است. این گروه که در رأس آنها جان ونزبرو، نویسندة کتاب چالش‌برانگیز «مطالعات قرآنی»، و شاگردانش هستند، تمامی اِسناد و منابع مسلمانان در تعیین تاریخ دقیق تثبیت متن قرآن را با دیده‌ای تردیدآمیز مورد ...  بیشتر

مفسّران قرآن و فهم روشمندانه از متن

داوود معماری؛ فاطمه خامدا

دوره 5، شماره 16 ، مهر 1393، ، صفحه 7-34

https://doi.org/10.22054/ajsm.2014.1327

چکیده
  چکیده خداوند در زبان دینی، وجود برتر است و نه تنها ذات مقدّس، بلکه صفات و کلام او را در قیاس با سایر موجودات نمی‌توان شناخت. آیات وحیانی هرچند کلام خدا، امّا خطاب به آدمی و برای رساندن او به کمال و سعادت حقیقی محسوب می‌‌شوند و فقط با درک و فهمی دارای ضابطه‌ جذب فطرت الهی وی خواهند شد. لذا فهم متن وحیانی و درک مراد جدّی خداوند، انسان ...  بیشتر

بکاء ممدوح از منظر قرآن و روایات

عباس اشرفی؛ محدثه عباس پور وازیک

دوره 5، شماره 17 ، دی 1393، ، صفحه 7-31

https://doi.org/10.22054/ajsm.2015.1466

چکیده
  بکاء از جمله احوال انسانی است که ظاهر و باطنی دارد. ظاهر آن، امری فیزیولوژیک است و باطن آن همان عوامل درونی و عاطفی مربوط به روح آدمی است. گریه همانند خنده یکی از نعمت‌های بزرگ الهی به انسان است و در زندگی و رشد افراد عملکردهای متفاوت دارد. مقالة حاضر با هدف شناسایی و بیان جایگاه بکاء ممدوح در قرآن و روایات تدوین شده است. اسلام برای بکاء ...  بیشتر

مصادیق گونه‌گون آیه در قرآن

منصور پهلوان؛ مهدیه دهقانی

دوره 6، شماره 18 ، فروردین 1394، ، صفحه 7-40

https://doi.org/10.22054/ajsm.2015.1608

چکیده
  چکیده واژة «آیه» در قرآن کریم دربارة موضوعات مختلف، مانند آیات قرآن، معجزات انبیاء و پدیده‌های طبیعی و ... به کار رفته است. در پاسخ به این پرسش که از منظر قرآن، چه پدیده‌هایی و با در نظر گرفتن چه ویژگی‌هایی، «آیه» است، شانزده پدیدة طبیعی را می‌یابیم که در قرآن کریم به عنوان«آیه» معرّفی شده‌اند. برخی از این پدیده‌ها، ...  بیشتر

اصالت سخنان امام علی(ع) دربارة آفرینش انسان و حیوان و نقد شبهات

مهدی مردانی؛ فاطمه معصومی

دوره 6، شماره 19 ، تیر 1394، ، صفحه 7-24

https://doi.org/10.22054/ajsm.2015.2841

چکیده
  چکیده از زمان تألیف نهج‌البلاغه به قلم سیّد رضی تا به امروز، انتقادهایی دربارة انتساب آن به امام علی(ع) و گردآورنده‌اش وارد شده است. برخی از ناقدان اهل سنّت در تبیین این شبهه، توصیف‌های دقیق امام علی(ع) دربارة آفرینش موجودات را به عنوان سند ادّعای خویش مطرح نموده‌اند و چنین اظهار داشته‌اند که سبک این دست از سخنان امام(ع) مربوط به ...  بیشتر

سریان علم در موجودات از منظر قرآن مجید و تجلّی آن در اندیشة ملاّصدرا

محمد حسین بیات؛ حامده راستایی

دوره 6، شماره 20 ، مهر 1394، ، صفحه 7-27

https://doi.org/10.22054/ajsm.2015.4542

چکیده
  آنچه انسان‌ها با حواسّ خود درمی‌یابند، این است که جمادات فاقد شعورند، امّا خداوند در قرآن همة موجودات عالم را از انسان و حیوان گرفته تا گیاه و جماد، دارای شعور و آگاهی معرّفی می‌فرماید و اموری مانند تسبیح، سجده، خشوع و ..... را به آنها نسبت می‌دهد. اعتقاد به سریان کمالات وجودی از قبیل علم، حیات و اراده در جمیع موجودات از اصول مسلّم ...  بیشتر

تحلیل آیات مربوط به جامعیّت قرآن مجید

قاسم فائز؛ ابوالفضل نوروزی؛ عماد صادقی

دوره 6، شماره 21 ، دی 1394، ، صفحه 7-30

https://doi.org/10.22054/ajsm.2016.5036

چکیده
  چکیده برخی آیات قرآن بر جامعیّت معارف قرآن دلالت دارند، امّا برخی این آیات را بدین معنا می‌دانند که همه چیز در قرآن وجود دارد. اطلاق ظاهری این آیات از سویی، و درک نکردن این حقیقت برای عموم مردم از سویی دیگر سبب شده است تا برخی به توجیه منظور الهی در این آیات بپردازند. همین امر سبب شده است تا در نحوة اظهار نظر دانشمندان اسلامی دربارة ...  بیشتر

اجل معلّق و اجل مسمّی از منظر آیات و تجلّی آن در روایات

محمد حسین بیات

دوره 7، شماره 22 ، فروردین 1395، ، صفحه 7-38

چکیده
  موضوع اجل معلّق (قضای مشروط) و اجل مسمّی (قضای محتوم) در ارتباط با زمان مردن آدمیان، از دیرزمان مورد بحث مفسّران اسلامی بوده است. بعضی از آیات قرآن کریم، در اجل معلّق ظهور دارند؛ مثل آیة Pأَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطیعُونِ * یغْفِرْ لَکمْ مِنْ ذُنُوبِکمْ وَ یؤَخِّرْکمْ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی..: اینکه خدا را عبادت نمایید و ...  بیشتر

انسان‌شناسی قرآنی

صالح حسن زاده

دوره 1، شماره 1 ، دی 1389، ، صفحه 7-36

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5441

چکیده
  خدا، انسان و جهان سه محور اساسی اندیشه‌ی بشری است. در طول تاریخ پرسش‌های مهمی درباره‌ی آنها طرح شده و همه‌ی تلاش فکری انسان متوجّه این سه کانون و یافتن پاسخ‌های درست و مناسب برای آن پرسش‌هاست. در این میان، شناخت انسان اهمیّت ویژه‌ای دارد. در آموزه‌های قرآن، پس از خدا، انسان اساسی‌ترین موضوع به‌شمار آمده است. ارسال پیامبران و کتب ...  بیشتر

بازپژوهی در معناشناسی «تفسیر»

منصور پهلون؛ قاسم درزی

دوره 4، شماره 10 ، فروردین 1392، ، صفحه 7-20

https://doi.org/10.22054/ajsm.2013.5511

چکیده
  دانشمندان علوم قرآنی و مفسّران تعاریف گوناگونی از تفسیر ارائه کرده‌اند. برخی به تبیین و شرح الفاظ و ترکیبات تأکید کرده‌اند و برخی دیگر از کشف مراد الله سخن گفته‌اند. غیر از کاستی‌هایی که در این تعاریف هست، لازم است در موضوع ابزارهایی که ما را به این اهداف می‌رساند، بحث شود. در این تحقیق نشان داده شده است که دانستن ادبیّات عرب و شعر ...  بیشتر

قربانی در قرآن و اوستا

عباس اشرفی؛ کبری سلطانی لرگانی

دوره 4، شماره 11 ، تیر 1392، ، صفحه 7-24

https://doi.org/10.22054/ajsm.2013.5518

چکیده
  فلسفةآفرینش انسان، عبادت خداوند است و از کهن‌ترین عبادات مشترکهمةادیان، قربانی است. در قرآن کریم قربانی از زمان حضرت آدم شروع شده است و به صورت یکی از واجبات دینی و جزء مناسک حج به‌شمار می‌رود. چگونگی حیوان مورد نظر و شرایط ذبح شرعی در قرآن بیان شده است. در ایران باستان نیز قربانی از قبل و در زمان زردشت وجود داشت و بعد از آن ممنوع شد ...  بیشتر