تحلیل و بررسی فرایند «تلقّی کلمات» و توبۀ خداوند بر پایۀ آیۀ سی و هفتم سورۀ بقره

محمد سلطانی رنانی؛ محمود حاجی احمدی

دوره 10، شماره 35 ، تیر 1398، ، صفحه 117-138

https://doi.org/10.22054/ajsm.2020.36365.1466

چکیده
  آیه 37 سوره بقره از جامع‌‌ترین تعبیرات قرآنی درباره پذیرش توبه انسان گنه‌کار از سوی پروردگار است. پرسش اصلی در این آیه آن است که «تَلَقی کلمات» به چه معناست و چه جایگاهی در فرایند توبه آدمی و خداوند دارد؟ تحقیق در این مسأله، معنا و مراحل «توبه» را در جایگاه آموزه‌ای دینی با جنبه‌های اخلاقی، کلامی و عرفانی، تبیین می‌کند. ...  بیشتر

مهارت غلبه بر نَفْس امّاره در قرآن

غلامرضا رئیسیان؛ عبدالعلی پاکزاد

دوره 4، شماره 12 ، مهر 1392، ، صفحه 119-148

https://doi.org/10.22054/ajsm.2014.20

چکیده
  آدمی در مسیر تکاملی خود به سوی خداوند، به جهت دارا بودن طبیعت مادّی (شهوانی)، با نَفْس امّاره که امرکننده به زشتی‌ها و پستی‌ها می‌باشد، همیشه در ستیز است. این نوشتار با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی در پی ارائة مهارت‌های قرآنی غلبه بر نَفْس امّاره است که انسان‌ها در پرتو آن(مهارت‌ها) می‌توانند بر نَفْس امّاره فائق آیند و از آن در رشد و ...  بیشتر

زیارت در ادیان و بررسی فواید و آفات آَن

محسن صمدانیان؛ نازیلا عادل فر

دوره 6، شماره 20 ، مهر 1394، ، صفحه 119-147

https://doi.org/10.22054/ajsm.2015.4546

چکیده
  زیارت در سیرة انبیاء و ائمّة اطهار(ع)، به‌ویژه فرهنگ شیعه، جایگاه و اهمیّت خاصّی دارد، امّا این امر از سوی برخی جریان‌های روشنفکرنما و فِرَق ساختگی، نظیر وهابیّت، مورد تخطئه قرار گرفته است. از این روی، این نوشتار درصدد بررسی جایگاه زیارت از دیدگاه ادیان و اقوام گذشته تا زمان اسلام و پس از آن، با روش استدلال عقلی و نقلی است تا نسبت ...  بیشتر

عوامل منع کتابت حدیث و پیامدهای آن

محمد صدقی

دوره 2، شماره 2 ، فروردین 1390، ، صفحه 119-146

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5453

چکیده
  یکی از مسائل که در اسلام اهمیّت ویژه‌ای دارد، بررسی تاریخ حدیث از این نظر است که نهی از کتابت حدیث به چه دلیل و هدفی انجام گرفت؟ آیا رسول خدا (ص) کتابت حدیث را نهی فرموده بود؟ و اگر آن حضرت منع نموده بود، چرا عدّه‌ی چشمگیری از صحابه حدیث نبوی را می‌نوشتند؟ برعکس اگرآن حضرت (ص) منع نفرموده بود، چه عواملی موجب جلوگیری از کتابت حدیث شد و ...  بیشتر

موضوع‌له حقیقی الفاظ قرآنی با محوریت دیدگاه علّامه‌ طباطبائی

نسرین انصاریان؛ محمد فلاحی قمی؛ حسین شیر افکن

دوره 11، شماره 38 ، فروردین 1399، ، صفحه 119-142

https://doi.org/10.22054/ajsm.2021.58815.1681

چکیده
  بسیاری از معارف ­دینی و دستورات ­زندگی در دین ­اسلام، از قرآن­ کریم به عنوان ثقل ­اکبر به دست می­آید از این رو شناخت آموزه­های ­قرآن از صدر اسلام تاکنون با عنوان «تفسیر قرآن» کانون توجه مسلمانان به­ویژه اندیشمندان­ علوم ­قرآنی بوده و هست؛ اولین گام برای رسیدن به این هدف شناخت موضوع­له و معانی­ حقیقی الفاظ ...  بیشتر

بررسی تطبیقی المیزان و روح المعانی در مقوله‌ی معاد جسمانی

مسلم سیمرغی زنوزی؛ صمد عبداللهی عابد

دوره 3، شماره 6 ، فروردین 1391، ، صفحه 121-144

چکیده
  معاد جسمانی و اعتقاد به آن از ملزومات و ضروریّات دین مبین اسلام می‌باشد، به‌طوری‌که عدم اعتقاد به آن از موجبات کُفر است. درباره‌ی کیفیّت معاد، اندیشمندان اسلامی نظریّات گوناگونی را ارائه کرده‌اند. متکلّمین از منظر کلامی و فلاسفه از منظر فلسفی و محدّثین از منظر روایات بدین‌ موضوع نگریسته‌اند. در این مقاله سعی شده است که دیدگاه‌های ...  بیشتر

عاشورا و زیارت عاشورا،آیینة تجلّی تولی، با رویکرد قرآنی ـ روایی

هاشم اندیشه؛ احمد عابدی

دوره 9، شماره 32 ، مهر 1397، ، صفحه 121-145

https://doi.org/10.22054/ajsm.2020.18940.1255

چکیده
    واژة «تولّی» مصدر باب تفعّل و از ریشة «ولی» مشتق شده‌است. این کلمه حدود هشتاد بار به همراه مشتقات خود و بیش از چهار بار در زیارت عاشورا آمده‌است. تولی به معنای حب ودوستی اولیای الهی است و آن کششی در درون انسان است که وی را به سوی محبوب سوق می‌دهد. با جستجو در آیات و بررسی روایات می‌توان دریافت که «تولی» عامل جدایی ...  بیشتر

اهمیّت هجرت پیامبر اکرم(ص) در گسترش اسلام و نشر احکام قرآن

جمشید صدی؛ ندا کعبه

دوره 3، شماره 7 ، تیر 1391، ، صفحه 123-144

https://doi.org/10.22054/ajsm.2012.5494

چکیده
  هجرت در تاریخ‌اسلام جایگاه و اهمیّت ویژه‌ای دارد و در آیات متعدّدی از قرآن‌کریم به‌عنوان روشی برای توسعه و گسترش اسلام و خارج‌شدن از سلطه‌ی ظالمان و مستکبران مطرح شده است. پیامبر خدا(ص) نیز آنگاه که آزار و فشار مشرکان در مکّه به‌اوج خود رسید، از این روش استفاده کرد و با بهره‌گیری از هجرت به‌عنوان یک تاکتیک، دامنه‌ی فعالیّت و مبارزه‌ی ...  بیشتر

حدیث پژوهی
نقش ظواهر الفاظ و آرایه‌های ادبی در فهم توصیفات نهج‌البلاغه

علی اسدی اصل؛ حسن نقی زاده؛ سید مهدی ظفرحسینی

دوره 12، شماره 43 ، مهر 1400، ، صفحه 123-146

https://doi.org/10.22054/ajsm.2022.66259.1809

چکیده
  بسیاری از سخنان امام علی (ع) در نهج‌البلاغه در غالب وصف آمده است مانند توصیف خداوند، پیامبر و غیره. با توجه به آن‌که وصف در ادبیات عربی یکی از فنون مهم شاعری در کنار مدح، هجو و رثاء است تأکید این مقاله بر آن است که توصیفات نهج‌البلاغه علاوه بر بعد فلسفی، کلامی و عرفانی از حیث ادبی نیز به دقّت مطالعه شود تا روشن گردد بررسی آن از این منظر ...  بیشتر

سبک‌شناسی گفتمانی ساختارهای مجهول (جزء سی‌ام قرآن کریم)

ابراهیم فلاح؛ اعظم دهقانی نیسیانی

دوره 10، شماره 36 ، مهر 1398، ، صفحه 125-149

https://doi.org/10.22054/ajsm.2021.43296.1583

چکیده
  سبک‌شناسی گفتمانی متون ادبی را از منظر گفتمانی مورد تحلیل و بررسی قرار می‌دهد و با قدم نهادن در عرصه‌های فراتر از جمله و ورود به عرصه تحلیل گفتمان، موضوعی جدید در مطالعات سبک شناختی، فراهم آورده‌است. مهم‌ترین مؤلفه‌ها در سبک‌شناسی گفتمانی عبارتند از: تحلیل گفتمان بر اساس بافت موقعیتی جمله-ها، کنش‌های گفتاری و سبک‌های نحوی. از ...  بیشتر

حدیث پژوهی
نقد و بررسی رساله «اتحاف السائل بما لفاطمه من المناقب و الفضائل»

محمد حسن الهی زاده؛ راضیه سیروسی

دوره 11، شماره 39 ، تیر 1399، ، صفحه 127-148

https://doi.org/10.22054/ajsm.2021.16437.1213

چکیده
  پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت ایشان همواره در میان مسلمانان جایگاه ویژه ای داشته‌ند. در این میان توجه به حضرت فاطمه (س) به گونه‌ای خاص مدنظر علمای خاصه و عامه قرار داشته است. نویسنده مشهور و عالم شافعی مذهب، محمدبن محمدبن عبدالله مصری (975-1035 ق) معروف به «قلقشندی» رساله‌ای تحت عنوان «المنتقی من اتحاف السائل بما لفاطمه من المناقب و ...  بیشتر

ارائه الگوی آسیب‌های اجتماعی فمینیسم اسلامی از منظر آیات قرآنی و احادیث

محمد فاتحی؛ محمد جواد توکلی خانیکی

دوره 12، شماره 42 ، فروردین 1400، ، صفحه 127-149

https://doi.org/10.22054/ajsm.2022.68228.1847

چکیده
  به‌موازات تلاش‌های همیشگی دولت‌های غربی جهت نفوذ فرهنگی در جوامع اسلامی، از اواخر دهه 1990 موج فمینیسم اسلامی در بسیاری از کشورهای اسلامی به راه افتاده است. ازآنجاکه این نهضت پسوند اسلامی را یدک می‌کشد سعی بر آن دارد که خود را مجزا از فمینیسم سکولار معرفی نموده و بدین ترتیب جایگاه مناسبی در بین جوامع اسلامی برای خود ایجاد کند. با توجه ...  بیشتر

بررسی توصیفی معنای «کریم» در قرآن مجید

سید محمود طیب حسینی؛ خدیجه بنایی

دوره 7، شماره 22 ، فروردین 1395، ، صفحه 133-166

چکیده
  واژة «کریم» از نظر مفهوم و معنا یکی از واژه‌های مهم و در عین حال، پیچیدة قرآنی است که تاکنون با رویکرد معناشناسانه به آن پرداخته نشده است. پژوهش حاضر کوشیده است تا به روش توصیفی ـ تحلیلی، این واژه را در قرآن مجید، مورد واکاوی قرار دهد. در این پژوهش، با استفاده از قاعدة سیاق و ارتباط مفهومی واژة «کریم» با واژه‌های همنشین و ...  بیشتر

حدیث پژوهی
شناسایی مدلول‌های تربیتی دعای بیست‌و پنجم صحیفة سجادیه برای کاربرد در طراحی برنامۀ درسی قصدشدة معارف اسلامی

حسن نجفی؛ مرتضی اکبرپور؛ محمدحسن محمدی

دوره 8، شماره 29 ، دی 1396، ، صفحه 133-161

https://doi.org/10.22054/ajsm.2019.20454.1287

چکیده
  پژوهش حاضر با هدف شناسایی مدلول‌های تربیتی دعای بیست‌و پنجم صحیفة سجادیه و چگونگی کاربرد آن‌ها در برنامۀ درسی معارف اسلامی انجام شده‌است. روش پژوهش توصیفی‌ـ تحلیلی می‌باشد. برای گردآوری داده‌های لازم در نیل به اهداف پژوهش، متن و ترجمة دعای مذکور و نیز دیگر منابع تشریحی با استفاده از فرم‌های فیش‌برداری از منابع جمع‌آوری، و با ...  بیشتر

انواع روایات تأویلی سوره یونس درباره امام‌علی(ع)

محمدهادی قهاری کرمانی

دوره 11، شماره 40 ، مهر 1399، ، صفحه 133-165

https://doi.org/10.22054/ajsm.2022.58805.1680

چکیده
  یکی از آموزه‌های اهل‌بیت(ع) در بیان معارف قرآن کریم، گشودن دریچه‌ای نو و هماهنگ با زمان به نام تأویل است. آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آن‌ها استفاده می‌شود، دارای تأویل‌اند و بهترین راه دست‌یافتن به تأویل قرآن از طریق اهل‌بیت(ع) می‌باشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهل‌بیت(ع) به‌عنوان عِدل قرآن به‌شمار می‌روند. در بسیاری از روایات ...  بیشتر

بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین دربارة فراز«صَدَّقَ بِهِ» (زمر/33)

حامد دژآباد؛ اعظم خداپرست

دوره 7، شماره 24 ، مهر 1395، ، صفحه 135-158

https://doi.org/10.22054/ajsm.2016.8092

چکیده
  یکی از آیاتی که اهل سنت دربارة فضایل ابوبکر مطرح نموده‌اند، آیة Pوَالَّذِی جَاء بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِO (الزمر/33) می‌باشد. ایشان با استناد به روایات وتحلیل‌هایی که از این آیه نموده‌اند، فراز «صَدَّقَ بِهِ» را به «ابوبکر» نسبت داده‌اند. مهم‌ترین دلیل روایی آنان، روایتی منسوب به امام علی(ع) است که بر اساس آن، مصداق ...  بیشتر

چهره‌ی شقاوت در قرآن کریم

کریم علی محمدی؛ فاطمه بابایی

دوره 2، شماره 5 ، دی 1390، ، صفحه 155-182

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5480

چکیده
  قرآن کریم در آیه‌ی 105 سوره‌ی هود انسان‌ها را به دو گروه سعید و شقی تقسیم می‌کند. « شقاوت عبارت است از محرومیت و نداشتن خیر». اُسوه نیز به معنی الگو، مقتدا و سرمشق و ... می‌باشد، امّا تأسّی به معنی پیروی کردن از اعمال و رفتار دیگران می‌باشد. یادآوری می‌شود که یکی از شیوه‌های تربیتی قرآن، شیوه‌ی الگودهی است و با توجّه به سهولتِ ...  بیشتر

قرآن پژوهی
رابطه تشریع نمازبا حدیث "لا صَلاةَ الّا بِفاتِحَةِ الکِتابِ" در شناخت نخستین سوره نازله

سعید فرهنگ جلودار؛ کامران اویسی

دوره 13، شماره 45 ، مهر 1401

https://doi.org/10.22054/ajsm.2023.72377.1906

چکیده
  مسأله اولین سوره نازله توسط قرآن پژوهان مورد تحقیق قرار گرفته است و نهایتاً با عنایت به ادلّه و قرائن مربوطه، یکی از سوره‌های مدثر، علق، حمد به عنوان نخستین سوره نازله برگزیده شده است. قائلان به تقدم نزولی سوره حمد به شواهد و ادله متعددی تمسک کرده‌اند؛ مانند برپایی نماز توسط پیامبر(ص) و یاران وی و حدیث "لا صَلاةَ الّا بِفاتِحَةِ الکِتابِ" ...  بیشتر

مبانی دینی و تحلیل روان‌شناختی«صبر» با تکیه بر آیات قرآن کریم

فیرده حسین ثابت

دوره 3، شماره 8 ، مهر 1391، ، صفحه 95-113

https://doi.org/10.22054/ajsm.2014.5502

چکیده
  انسان اگر صبور نباشد، نمی‌تواند در برابر حوادث و ناملایمات کوبندة زندگی دوام آورد و سلامت روانی خود را حفظ کند و چه بسا در معرض اختلالات روانی قرار می‌گیرد. «صبر» مقاومت در برابر ناملایمات و دشواری‌های روزگار و موانع درونی است. میزان «صبر» افراد در طیِّ زندگی و در اثر حوادث مختلف می‌تواند کم یا زیاد شود. از این رو، آموزش ...  بیشتر

تعلیم و تربیت مبتنی بر آیات و روایات از دیدگاه شهید مطهّری

ممد اسماعیل شیخانی؛ محمد جواد ملکوتی

دوره 4، شماره 11 ، تیر 1392، ، صفحه 95-110

https://doi.org/10.22054/ajsm.2013.5524

چکیده
  مقولة تعلیم و تربیت از مهم‌ترین مباحث مشترک در میان متفکّران اسلامی و غربی می‌باشد. در غرب از دیرباز وخصوصاً با شکوفایی مکتب یونان در آرای افلاطون و ارسطو بدین امر توجّه شده است. در اسلام نیز توجّه به مقولة تعلیم و تربیت سابقه‌ای دیرینه دارد و این امر ناشی از جایگاه والا و دغدغة وافری است که مکتب اسلام برای تعلیم و تربیت قائل است. اندیشمندان ...  بیشتر

بررسی تطبیقی براهین اثبات صانع در قرآن و حدیث

محمد شعبان پور

دوره 3، شماره 9 ، دی 1391، ، صفحه 99-130

https://doi.org/10.22054/ajsm.2012.5510

چکیده
  بنیادی ترین مطلب در مباحث اعتقادی که وجه امتیاز ماتریالیست ها و لائیک های دنیا از معتقدین به وجود خداوند است مساله اعتقاد به وجود حقیقت مطلق به نام خدای متعال است. از این روی، نخستین مساله ای که برای جوینده حقیقت مطرح است و پیش از هر چیز باید پاسخ صحیح آن را به دست بیاورد این است که آیا خدایی وجود دارد یا نه؟ برای به دست آوردن پاسخ این ...  بیشتر

مصون‌سازی جامعه از مضرّات برنامه‌های انحرافی رسانه‌های نوین با توجّه به راهکارهای قرآنی

مهدی سبحانی نژاد؛ نجمه احمد آبادی آرانی؛ زهره عسگری

دوره 4، شماره 10 ، فروردین 1392، ، صفحه 103-126

https://doi.org/10.22054/ajsm.2013.5516

چکیده
  پژوهش حاضر با استفاده از روشتحلیلاسنادی، ابتدا به ترسیم مضرّات رسانه‌های دیجیتالی اقدام نموده، سپس با بهره‌گیری از آیات قرآن کریم به ارائة راهکارهایی در جهت مصون‌سازی جامعه از مضرّات مذکور پرداخته است. یافته‌ها نشان داد که مضرّات رسانه‌های نوین را می‌توان در ابعاد فردی (روحی ـ روانی)، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مورد بررسی ...  بیشتر

رسالت جهانی پیامبر اسلام (ص) از منظر قرآن

صالح حسن زاده؛ حدیثه سلیمانی

دوره 2، شماره 3 ، تیر 1390، ، صفحه 109-126

https://doi.org/10.22054/ajsm.2011.5467

چکیده
  آن روز که بار دیگر درِ رحمت الهی بر روی بندگان گشوده شد و کوه حرا میزبان اوّلین آیات حیات‌بخش الهی و خاتم‌النّبیین (ص) و جبرئیل امین (ع) بود، قلب محمد (ص) مدخل و منزل نزول وحی الهی شد و او به امر اله خواند: «إقرَأ باسمِ ربِّک الّذی خَلَق ...». او که تا دیروز چیزی از این آیات نمی‌دانست، حال آیات الهی را می‌خواند و مأمور است که اینها ...  بیشتر

پژوهشی دربارة تحول مفهوم کلمات در قرآن در مقایسه با فرهنگ جاهلی (مطالعة موردی: واژة «کریم»)

سید محمود طیب حسینی؛ خدیجه بنائی

دوره 7، شماره 25 ، دی 1395، ، صفحه 117-140

https://doi.org/10.22054/ajsm.2017.8458

چکیده
  مفهوم «کریم» یکی از مهم‌ترین مفاهیم مورد توجه در فرهنگ عربی، به‌ویژه در دو دورة پیش و پس از ظهور اسلام بوده‌است. تکرار این واژه در قرآن نیز نشان‌دهندة اهمیت آن است. مفهوم واژة «کریم» در عصر جاهلی و پس از نزول قرآن مجید دچار تحول عظیمی شده‌است. در نوشتار حاضر، تحول معنای «کریم» در قرآن، نسبت به دورة پیش از نزول بررسی ...  بیشتر

واکاوی سبک زندگی علمی حضرت زینب (س) با رویکردی به قرآن و حدیث

سهراب مروتی؛ زهرا منصور زاده

دوره 5، شماره 14 ، فروردین 1393، ، صفحه 127-148

https://doi.org/10.22054/ajsm.2014.1300

چکیده
  چکیدهآیات تطهیر، مباهله، مودّت، تبلیغ و... به نوعی جلوه‌گر تقدیر خداوند از اهل بیت (ع) است. زندگی علمی حضرت زینب (س) زاویه‌ای است که نیاز به واکاوی و تحلیل دقیق‌تری دارد؛ زیرا دربارة این خاندان گفته شده: «إِنَّ هَؤلاَء وَرَثُوا العِلمَ وَ الفَصَاحَةَ زُقُّوا العِلمَ زُقّاً». حضرت زینب(س) علاوه بر علم لدّنی، تمام شرایط یک راوی ...  بیشتر