فتحیه فتاحی زاده؛ عارفه داودی
چکیده
دعای مکارم اخلاق، بیستمین دعای کتاب صحیفة سجّادیّه، یادگار امام سجّاد(ع)، کهنترین و معتبرترین متن دعایی شیعیان است. کاستیهایی که در سلسلة اسناد این دعا وجود دارد، پرسشهایی را در صحّت انتساب دعای مکارم اخلاق به حضرت سیّدالسّاجدین(ع) پدید آورده است که در پاسخ به شبهات، راههای گوناگونی وجود دارد. در این جستار، با تکیه بر روش توصیفی ...
بیشتر
دعای مکارم اخلاق، بیستمین دعای کتاب صحیفة سجّادیّه، یادگار امام سجّاد(ع)، کهنترین و معتبرترین متن دعایی شیعیان است. کاستیهایی که در سلسلة اسناد این دعا وجود دارد، پرسشهایی را در صحّت انتساب دعای مکارم اخلاق به حضرت سیّدالسّاجدین(ع) پدید آورده است که در پاسخ به شبهات، راههای گوناگونی وجود دارد. در این جستار، با تکیه بر روش توصیفی ـ تحلیلی سعی شده تا پس از عرضة دعای مکارم اخلاق به قرآن کریم، انواع رابطة بینامتنی میان این دو کتاب ارزشمند واکاوی، و حدود و ثغور این تأثیرپذیری مشخّص گردد تا از این شیوه به عنوان قرینهای برای درستی انتساب این دعای شریف نشان داده شود. بر این مبنا، این پرسش مطرح است که «کارکرد آیات قرآن کریم به عنوان متن غایب در دعای مکارم اخلاق به عنوان متن حاضر چگونه بوده است و بیشترین شکل روابط بینامتنی این دو متن از چه نوع است؟ بدین منظور، ابتدا چیستی رابطة بینامتنی و انواع آن به عنوان بخش نظری پژوهش ارائه گردید و آنگاه انواع مختلف رابطة بینامتنی قرآنی، اعمّ از بینامتنی ساختاری (تطابقی و غیرتطابقی)، واژگانی و مضمونی (مفهومی) در دعای مکارم اخلاق بررسی شد. نتایج این تحقیق نشان میدهد که در این دعا، بیشترین تأثیرپذیری از قرآن کریم متعلّق به رابطة بینامتنی ساختاری و بیشترین شکل روابط بینامتنی به صورت نفی متوازی است.
رسول محمدجعفری؛ حسن اصغرپور؛ مرتضی اوحدی
چکیده
در روش تفسیر قرآن به قرآن، یکی از قراین مقالیّه برای فهم آیات، توجه به سیاق آنهاست. از این رو، علامه طباطبائی که در تفسیر المیزان به روش تفسیر قرآن به قرآن عنایت ویژهای داشته، به سیاق آیات اهمیت فراوانی دادهاست، آن سان که بالغ بر 2111 بار قاعدة سیاق را در فهم و تبیین آیات و روایات به کار گرفتهاست. برخلاف پژوهشهای پیشین که تنها ...
بیشتر
در روش تفسیر قرآن به قرآن، یکی از قراین مقالیّه برای فهم آیات، توجه به سیاق آنهاست. از این رو، علامه طباطبائی که در تفسیر المیزان به روش تفسیر قرآن به قرآن عنایت ویژهای داشته، به سیاق آیات اهمیت فراوانی دادهاست، آن سان که بالغ بر 2111 بار قاعدة سیاق را در فهم و تبیین آیات و روایات به کار گرفتهاست. برخلاف پژوهشهای پیشین که تنها بخشی از کارکردهای سیاق را در المیزان تحقیق کردهاند، این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی به احصا و بررسی دقیق تمام استعمالهای سیاق در این تفسیر پرداختهاست و کارکردهای آن را در دو محور کلان ایجابی و سلبی سامان دادهاست. در محور کارکردهای ایجابی، چهارده کارکرد مختلف سیاق، از جمله بیان احکام شرعی، تاریخگذاری آیات، تبیین مبهمات، تبیین مفهوم آیات، تبیین و تعیین معنای واژگان و... به دست آمد و در محور کارکردهای سلبی سیاق نیز سه رویکرد نسبت به سیاق تبیین گردید.
محمدحسین بیات
چکیده
شناخت سرشت و فطرت انسانی یکی از مباحث بسیار اساسی قرآن مجید، سنت مأثور، عرفان و فلسفة اسلامی است. با توجه به شناخت فطرت، حقیقت و ماهیت انسان از دیگر انواع حیوانات متمایز میگردد. نویسندة مقاله، در این جستار کوشیده تا ماهیّت «سرشت» انسان و چگونگی «سرنوشت» آدمی را از دیدگاه علامه طباطبائی ارائه نماید. علامه در آثار گوناگون ...
بیشتر
شناخت سرشت و فطرت انسانی یکی از مباحث بسیار اساسی قرآن مجید، سنت مأثور، عرفان و فلسفة اسلامی است. با توجه به شناخت فطرت، حقیقت و ماهیت انسان از دیگر انواع حیوانات متمایز میگردد. نویسندة مقاله، در این جستار کوشیده تا ماهیّت «سرشت» انسان و چگونگی «سرنوشت» آدمی را از دیدگاه علامه طباطبائی ارائه نماید. علامه در آثار گوناگون خویش، بهویژه در تفسیر المیزان، در باب سرشت و سرنوشت انسانی مباحث ژرفی دارد. به طور کلّی، از نظر علامه، شناخت سرشت و فطرت انسان موجبشناخت سر نوشت ویمیگردد، چون آدمی موجودی است که از حیث نوع خلقت، نامتناهی ظلّی و در عین حال، دینگراست. بدیهی است که چنین موجودی، انتخابگر و مختار است که خود سرنوشت خویش را رقم میزند وکمال مطلوب خود را در گزینش دین مییابد؛ به بیان دیگر، انتخابگری و دینگرایی انسان، لازمة نوع خلقت و سرشت اوست و کمال نهایی وی در پیروی از دستورهای دین است.
مجتبی عطارزاده
چکیده
در طول تاریخ، زنان به دلیل نادیده انگاشته شدن موجودیت و هویت مستقل آنان از سوی نظامهای اجتماعی حاکم بر جوامع مختلف انسانی، همواره در معرض آسیب شخصیتی قرارداشتهاند که به مراتب مهمتراز آزارهای جسمی است. هرچند تلاشهایی با هدف ارتقای منزلت و جایگاه زن انجام گرفته، اما به دلیل اینکه کمتر احیای شخصیت زن در مرکز این فعالیتها قرار ...
بیشتر
در طول تاریخ، زنان به دلیل نادیده انگاشته شدن موجودیت و هویت مستقل آنان از سوی نظامهای اجتماعی حاکم بر جوامع مختلف انسانی، همواره در معرض آسیب شخصیتی قرارداشتهاند که به مراتب مهمتراز آزارهای جسمی است. هرچند تلاشهایی با هدف ارتقای منزلت و جایگاه زن انجام گرفته، اما به دلیل اینکه کمتر احیای شخصیت زن در مرکز این فعالیتها قرار داشته، تحول چندانی در وضعیت این بخش مهم از جامعة انسانی رخ ندادهاست و موقعیت کهتری زنان تداوم یافتهاست. در جریان حرکتهای توحیدی که توجه مضاعف به احیای شخصیت و تأمین استقلال وجودی افراد با هدف برونرفت از وضعیت رقّتبار و منحط این جهانی و خداگونه شدن در سرلوحۀ اقدامات رهبران قرار دارد، تأمین احساس امنیت وجودی فارغ از ملاحظات جنسیتیـ در مرد وزنـ یکسان دنبال میشود تا زمینة تجلی حضور که ویژگی برجستة نوع انسان در فعالیتهای اجتماعی روزمرة است با قاطعیت فراهم آید. در این بین، اقدام پیامبر اعظم در مقابله با قرادادهای اجتماعی زنستیز مرسوم در زمان ظهور خویش که نه تنها برای جنس زن حقوقی قائل نبود، بلکه اصولاً او را ازدایرة انسانیت بیرون میدانست، گامی بس مهم در راستای هویتیابی زن (این بخش مهم از پیکرة انسانیت) بهشمار میآید؛ چه آنکه به مجرد تلاش زنان برای تخطی از این قراردادها، نوعی جریان سیلآسای اضطراب و تشویش به سوی آنان روان میشد که در عمل انگیزة حضور در عرصة عمومی و یا حتی طرح به عنوان عنصری تأثیرگذار در عرصة خانواده را از ایشان سلب مینمود. بدین سان، تکریم زن در برترین اشکال خود، همچون بوسه بر دستان دختر و یا گرامی داشتن همسر و یا پذیرفتن استقلال اقتصادی زن و... از سوی مردی در منتهای مردانگی، همچون رسول گرامی اسلام، مسیری را گشود که در تاریخ، نه تنها زنانگی عیب و نقصی بهشمار نمیآید، بلکه مایة فخر و مباهات زنان و عامل قوّت قلب و اعتماد به نَفْس وجودی آنان در پیمایش عرصههای مختلف اجتماعی نیزخواهد بود.
قرآن پژوهی
محمدحسین بیات
چکیده
«شفاعت» به معنی «واسطهگری برای آمرزش گناه گناهکاران»، پیوسته مورد توجه فرقههای گوناگون اسلامی بودهاست. اگر شفاعت به معنایی که در اذهان مردم است، در دستگاه الهی وجود داشته باشد، هم با عدل الهی در تعارض است، هم موجب نقض قوانین الهی میشود. از سوی دیگر، خداوند رحمان در قرآن مجید در آیات 48 و 123 سورة بقره، شفاعت زر و زور ...
بیشتر
«شفاعت» به معنی «واسطهگری برای آمرزش گناه گناهکاران»، پیوسته مورد توجه فرقههای گوناگون اسلامی بودهاست. اگر شفاعت به معنایی که در اذهان مردم است، در دستگاه الهی وجود داشته باشد، هم با عدل الهی در تعارض است، هم موجب نقض قوانین الهی میشود. از سوی دیگر، خداوند رحمان در قرآن مجید در آیات 48 و 123 سورة بقره، شفاعت زر و زور را در دستگاه الهی مردود اعلان فرمودهاست، لیکن در بسیاری از آیات، بهویژه آیة 44 سورة زمر، به صحت شفاعت تصریح نمودهاست و آن را منحصر به خداوند و کار گزاران او میداند. در این جستار، نویسنده نخست مفهومشناسی شفاعت را از منظر آیات و روایات تبیین نموده، آنگاه دیدگاه علامه طباطبائی و برخی از متفکران اسلامی دیگر را به روش تحلیلی بررسی نمودهاست.
علی شاهپری؛ مهدی مهدوی نیا؛ عباس سماواتی
چکیده
انسجام، عوامل و روابط انسجامی در نگاهی ساده موضوعی بدیهی به نظر میرسد، اما نگاهی موشکافانهتر به موضوع مشخص میکند که عوامل انسجامی نقشی مهم در برقراری ارتباط به عنوان وظیفة اصلی زبان ایفا میکنند. در این پژوهش، به اهمیت عوامل انسجامی در ترجمة قرآن مجید به زبان انگلیسی تأکید شدهاست. در این بررسی مشخص شد که بیتوجهی به عوامل انسجامی ...
بیشتر
انسجام، عوامل و روابط انسجامی در نگاهی ساده موضوعی بدیهی به نظر میرسد، اما نگاهی موشکافانهتر به موضوع مشخص میکند که عوامل انسجامی نقشی مهم در برقراری ارتباط به عنوان وظیفة اصلی زبان ایفا میکنند. در این پژوهش، به اهمیت عوامل انسجامی در ترجمة قرآن مجید به زبان انگلیسی تأکید شدهاست. در این بررسی مشخص شد که بیتوجهی به عوامل انسجامی در ترجمة قرآن، منجر به ترجمههای غیرمنسجم و بیکیفیت میگردد. نویسندگان میکوشند علت این موضوع را بررسی کنند که مترجمان قرآن چگونه میتوانند ترجمههای دقیق، فصیح، منسجم و پذیرفتنی ارائه نمایند که به متن قرآن نزدیکتر است. بنابراین، محققان سه مترجم قرآن را انتخاب کردهاند (جان اربری مسیحی، طاهره صفارزاده مسلمان و شیعه، عبدالله یوسف علی مسلمان و سنّی) و نیز دو عامل انسجامی ارجاع و تضاد را نیز از میان عوامل انسجامی بر اساس الگوی هالیدی و حسن برگزیدهاند (در پژوهشهای مربوط به انسجام متن، پژوهشگران بیشتر نظریات هالیدی و حسن را به طور عام به عنوان الگوی کار قرار، و تحقیقات را انجام دادهاند). براین اساس، نویسندگان این مقاله ترجمههای مترجمان نامبرده را دربارة این دو عامل انسجامی و بر پایة مدل مربوط در آیات 21 تا 35 سوره ی یوسف بررسی کردهاند و تفاوتهای ترجمة آنها را نیز یاد نمودهاند. سرانجام، مشخص شد که جان اربری ترجمهای دقیقتر، روانتر، فصیحتر و کاملتر را نسبت به دو مترجم دیگر انجام دادهاست؛ زیرا به عوامل انسجامی مربوط دقت کردهاست و آن عوامل را در ترجمة خود مدّ نظر قرار دادهاست. در نتیجه، ترجمة او پذیرفتنیتر و نزدیکتر به متن مبدأ (قرآن) است.
قرآن پژوهی
وحیده شهریاری؛ حسین خاکپور
چکیده
هر یک از سه دین توحیدی (اسلام، یهودیت و مسیحیت) کتب مقدس خاص خود را دارند و کتابهای آسمانی از زمان آدم(ع) تا زمان پیامبر(ص) برنامة واحدی را ارائه دادهاند که دعوت به توحید است. همچنین، این کتابها اصول و مشترکاتی دارند؛ به عنوان نمونه از مهمترین آنها میتوان به ذکر داستان انبیاء اشاره کرد. بنابراین، مفسران قرآن کریم در تفسیرهایی ...
بیشتر
هر یک از سه دین توحیدی (اسلام، یهودیت و مسیحیت) کتب مقدس خاص خود را دارند و کتابهای آسمانی از زمان آدم(ع) تا زمان پیامبر(ص) برنامة واحدی را ارائه دادهاند که دعوت به توحید است. همچنین، این کتابها اصول و مشترکاتی دارند؛ به عنوان نمونه از مهمترین آنها میتوان به ذکر داستان انبیاء اشاره کرد. بنابراین، مفسران قرآن کریم در تفسیرهایی که از قرآن ارائه دادهاند، از مطالب عهدین نیز بهره جستهاند و در واقع، شناخت رویکردهای مفسران در بهرهگیری از عهدین سبب میشود تا بدانیم مفسران در برابر مطالب عهدین و استفاده از آن در تفسیر خود چه موضعی دارند. مقالة حاضر با روش توصیفیـ تحلیلی به بررسی رویکردهای مفسران در بهرهگیری از عهدین پرداختهاست و نتیجه میگیرد که مفسران در بهرهگیری از عهدین چهار رویکرد اثباتی حداکثری، اثباتی حداقلی، نفیی و دوگانه دارند و هر یک به گونههای مختلف از مطالب عهدین استفاده کردهاند، به طوری که برخی از آنان مطالب عهدین را آوردهاند و به نقد کشیدهاند و برخی نیز برای تبیین و توضیح مطالب از عهدین بهره جستهاند.
عسگر بابازاده اقدم؛ حسین تکتبار فیروزجایی
چکیده
سبکشناسی بهعنوان یکی از شاخههای زبانشناسی نوین همواره میکوشد متن را به لحاظ زیباییشناسی، بدون توجه به تاریخ، جامعه و زندگی پدیدآورنده آن که اموری خارج از متن هستند، بررسی کند. مطالعه سورههای قرآن از این منظر، نشاندهنده این است که قرآن کلامی فنی، دقیق، فرازمانی و فوق بشری و دارای بافتی منسجم و بینظیر ...
بیشتر
سبکشناسی بهعنوان یکی از شاخههای زبانشناسی نوین همواره میکوشد متن را به لحاظ زیباییشناسی، بدون توجه به تاریخ، جامعه و زندگی پدیدآورنده آن که اموری خارج از متن هستند، بررسی کند. مطالعه سورههای قرآن از این منظر، نشاندهنده این است که قرآن کلامی فنی، دقیق، فرازمانی و فوق بشری و دارای بافتی منسجم و بینظیر است. چارچوب سبکشناسی شامل بررسی سطح آوایی، واژگان، تصادف، تعریف و تنکیر، افراد و جمع، تکرار، اسمیه و فعلیه بودن جملات و نوع استفهامها و ... است. پژوهش حاضر باملاحظه فضای حاکم بر سوره قمر، جنبههای زیباییشناختی و سبکشناختی آن را به روش توصیفیـتحلیلی بازکاوی میکند. رهاورد این پژوهش گویای آن است که با توجه به سیاق و فضای این سوره، واژهها، جملات و حروف، هنرمندانه در جایگاه و مناسبت ویژهای بهکار رفتهاند. الفاظ کاملاً در خدمت معناست و معنا به بهترین شکل در نوع واژهگزینی تأثیر گذاشته است؛ بهگونهای که هرگز امکان تعدیل، جابجایی یا پیشنهادی جهت تبدیل و تحول متن باقی نمیماند.
محسن نورائی؛ جواد سلمان زاده
چکیده
نولدکه در نظریۀ ترتیب نزولش، از ابزارهای گوناگونی جهت کشف ترتیب نزول استفاده میکند. یکی از پرکاربردترین و بنیادیترین ابزارهای او، اسلوب است. این نوشتار بر آن است تا با روشی توصیفی – تحلیلی، موارد استفادۀ نولدکه از این ابزار را شناسایی و مطالعه کرده و برداشت او از اسلوب و چگونگی بهکارگیری آن در نظریۀ مذکور را تبیین و ارزیابی ...
بیشتر
نولدکه در نظریۀ ترتیب نزولش، از ابزارهای گوناگونی جهت کشف ترتیب نزول استفاده میکند. یکی از پرکاربردترین و بنیادیترین ابزارهای او، اسلوب است. این نوشتار بر آن است تا با روشی توصیفی – تحلیلی، موارد استفادۀ نولدکه از این ابزار را شناسایی و مطالعه کرده و برداشت او از اسلوب و چگونگی بهکارگیری آن در نظریۀ مذکور را تبیین و ارزیابی کند. دستاورد این مطالعه نشان داد که او اسلوب را به معنای شیوۀ بیان معنا و مقصود و نوع تعابیر مورد استعمال در متن قلمداد کرده است و از آن در تعیین دورههای چهارگانۀ زمانی نظریهاش، جداسازی برخی آیات از سوره، کشف کیفیت نزول سوره و ابزار مؤید برای دیگر ابزارها در کشف ترتیب نزول بهره گرفته است. هرچند که روش او در استفاده از اسلوب در کشف ترتیب نزول، ناقص و نادرست مینماید و نولدکه را از رسیدن به نتایج درست و دقیق باز داشته است.
رضا مرادی سحر؛ زهره اخوان مقدم؛ سید مجید نبوی
چکیده
فرهنگ، مجموعة پیچیدهای شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنن وخلاصه، همة عادات، رفتار و ضوابطی است که فرد به عنوان عضو جامعه، از اجتماع خود فرامیگیرد. در مفهومشناسی جاهلیت در قرآن و نهجالبلاغه، به تقابل جهل با عقل و حلم رهنمون میشویم. عقل مفهوم جامعی است که شامل علم و دانش، فهم و تعقل امور و عمل به اوامر ...
بیشتر
فرهنگ، مجموعة پیچیدهای شامل معارف، معتقدات، هنرها، صنایع، فنون، اخلاق، قوانین، سنن وخلاصه، همة عادات، رفتار و ضوابطی است که فرد به عنوان عضو جامعه، از اجتماع خود فرامیگیرد. در مفهومشناسی جاهلیت در قرآن و نهجالبلاغه، به تقابل جهل با عقل و حلم رهنمون میشویم. عقل مفهوم جامعی است که شامل علم و دانش، فهم و تعقل امور و عمل به اوامر الهی، حسنات و نیکیها میشود. در مقابل، جهل صفت فضیلتسوزی است که علم و دانش، فهم و عمل به دستورهای الهی را یکسره نابود میکند. جاهلیت محدود به برههای از زمان نیست و به همین دلیل، قرآن آن را به «اولی» و «اُخری» تقسیم نمودهاست. امیر مؤمنان(ع) نکات متعددی را دربارة ویژگیهای عصر جاهلی فرمودهاند که میتوان آنها را به دو محور کلی تقسیم نمود: نکاتی دربارة فرهنگ دینیِ آن عصر، و نکاتی دربارة فرهنگ اجتماعی آن. مقالة حاضر با روش تحلیلیـ توصیفی هر یک از دو قِسم فوق را با شش مؤلفه به بحث مینشیند.
داود اسماعیلی؛ محمدرضا حاجی اسماعیلی
چکیده
روایات اسباب نزول از دیرباز کانون توجه مفسران و اندیشمندان قرآنپژوه و از ابزارهای فهم مراد الهی به شمار آمده است. با اینحال آسیبهایی مانند وجود تعارض سندی روایات تفسیری با یکدیگر یا ناسازگاری محتوایی آنها با سیاق و تاریخ و اندیشۀ سلیم نیز متوجه این بخش از روایات است که موجب سلب اعتماد از آنها میگردد. در این پژوهش روایات ...
بیشتر
روایات اسباب نزول از دیرباز کانون توجه مفسران و اندیشمندان قرآنپژوه و از ابزارهای فهم مراد الهی به شمار آمده است. با اینحال آسیبهایی مانند وجود تعارض سندی روایات تفسیری با یکدیگر یا ناسازگاری محتوایی آنها با سیاق و تاریخ و اندیشۀ سلیم نیز متوجه این بخش از روایات است که موجب سلب اعتماد از آنها میگردد. در این پژوهش روایات ناظر بر سبب نزول پنج آیۀ نخست سورۀ حجرات در بوتۀ نقد قرار گرفته است. این روایات صرفنظر از اختلاف تعابیر و تفاوت راویان بالغبر چهارده گونه روایت متفاوت است که برخی نزول هر پنج آیه را مسبب از حادثهای خاص معرفی نموده و برخی دیگر برای دو یا چند آیه، سببی مجزا ارائه دادهاند؛ لذا در این پژوهش در کنار بررسی اسناد این روایات با ملاک قراردادن ظاهر و سیاق آیات به ارزیابی محتوایی هرکدام از آنها نیز پرداخته و به این نکته رهنمون شده است که هیچیک از این روایات چهاردهگانه بهطور مشخص ناظر به سبب نزول واقعی این آیات نیست هرچند با توجه به مضمون آیات، بیتردید نزول آنها در پی وقوع جریانی خاص رخداده که بهدرستی در روایات سبب نزول گزارش نشده است. همچنین برخی روایات بهگونهای است که احتمال تصحیف یا تحریف آنها بر اساس انگیزههای کلامی دور از ذهن نیست.
پرویز آزادی؛ فاطمه باقری بهلولی؛ فاطمه آقاخانی
چکیده
قرآن کریم وحی الهی برای هدایت انسان به صراط مستقیم است. پیامبر اکرم (ص) اولین مبلغ، مفسر و مبیّن قرآن کریم است. سیرۀ ایشان نشانگر راه صحیح تعامل و برقراری ارتباط مردم با قرآن کریم است. بعد از آن حضرت بنابر حدیث ثقلین تنها کسانی که شایستگی تبیین و تفسیر قرآن را داشتند، اهل بیت (ع) بودند. بنابراین فقط پیامبر اکرم و ائمه (ع) میتوانند به مسلمانان ...
بیشتر
قرآن کریم وحی الهی برای هدایت انسان به صراط مستقیم است. پیامبر اکرم (ص) اولین مبلغ، مفسر و مبیّن قرآن کریم است. سیرۀ ایشان نشانگر راه صحیح تعامل و برقراری ارتباط مردم با قرآن کریم است. بعد از آن حضرت بنابر حدیث ثقلین تنها کسانی که شایستگی تبیین و تفسیر قرآن را داشتند، اهل بیت (ع) بودند. بنابراین فقط پیامبر اکرم و ائمه (ع) میتوانند به مسلمانان شیوه صحیح برقراری ارتباط و بهرهمندی از قرآن کریم را بیاموزند. در مکتب اهل بیت علاون بر تاکید بر آداب ظاهری برقراری ارتباط با قرآن از قبیل وضو داشتن، مسواک زدن قبل از قرائت، نگاه کردن به مصحف شریف، سکوت در هنگام تلاوت، با صدای حزین تلاوت کردن، قرائت به صورت ترتیل، خواندن دعا و استعاذه قبل از تلاوت، تاکید فراوانی بر آداب باطنی برقراری ارتباط نیز شده است؛ آدابی از قبیل تدبر در آیات قرآن کریم، داشتن اخلاص در قرائت، اظهار خشوع و رقت قلب در هنگام قرائت، خود را مخاطب کلام وحی قرار دادن و خود را مخاطب اوامر و نواهی خداوند دانستن. تاکید بر آداب باطنی برقراری ارتباط در مکتب اهل بیت به مراتب دارای جایگاه بالاتری است و وجه ممیزۀ اصلی آن از سایر مکاتب است؛ چرا که در این صورت ارتباط موثر و سازنده انسان با قرآن برقرار میشود و نه صرفا تاکید بر آداب ظاهری تلاوت قرآن کریم. هدف اصلی این نوشتار نشان دادن وجه تمایز تعامل مثبت و تاثیرگذار مکتب ائمه(ع) از سایر مکاتب در امور باطنی است.
فاطمه علایی رحمانی؛ فرشته معتمد لنگرودی؛ فریده امینی
چکیده
«بینامتنیت» نظریهای است که بر ضرورت وجود رابطه بین متون تأکید دارد و روابط بین متون و چگونگی ارتباط آنها را مورد کنکاش قرار میدهد. کاربست این نظریه در حیطه قرآن و احادیث در تبیین پیوند عمیق قرآن و عترت مؤثر است. این پژوهش به روابط بینامتنی دعاهای صحیفه سجادیه در موضوع شیطان با قرآن میپردازد تا افق معنایی جدیدی از این دعاها ...
بیشتر
«بینامتنیت» نظریهای است که بر ضرورت وجود رابطه بین متون تأکید دارد و روابط بین متون و چگونگی ارتباط آنها را مورد کنکاش قرار میدهد. کاربست این نظریه در حیطه قرآن و احادیث در تبیین پیوند عمیق قرآن و عترت مؤثر است. این پژوهش به روابط بینامتنی دعاهای صحیفه سجادیه در موضوع شیطان با قرآن میپردازد تا افق معنایی جدیدی از این دعاها را ارائه دهد.روش مورد استفاده در این جستار، تحلیلی-اسنادی است. به نظر میرسد تعامل آگاهانه امام سجاد(ع) با قرآن زمینه سازش و هماهنگی میان متن پنهان و متن حاضر را فراهم کردهاست. صحیفه سجادیه همچون قرآن در موضوع شیطان به اوصاف و عملکرد شیطان پرداخته است و در موارد زیادی درک عمیق دعاهای مربوط به دفع شیطان تنها در پرتو شناخت رابطه کیفی آنها با قرآن امکانپذیر نیست، با خوانش دقیق، دعاهای صحیفه سجادیه، به این نتیجه میرسیم که بیشترین شکل روابط بینامتنی قرآن با این ادعیه، به صورت نفی متوازی است که در آن، امام سجاد(ع) نوعی سازش میان متن پنهان و متن حاضر ایجاد کرده اند و تعاملی آگاهانه با آن پدید آورده اند.حضرت در دعاهای خویش با تکیه بر مضامین قرآنی از موضوعاتی چون دامهای شیطان، کید و مکر شیطان، تزیین امور باطل توسط او، دور کردن شیطان با قدرت عبادت الهی، حفظ فرزندانش از شرّ شیطان، قرار نگرفتن در شمار دوستان شیطان و ... سخن گفته است.
روح الله محمدعلی نژاد عمران؛ حمید نصرتی؛ فرزاد دهقانی
چکیده
کلیدهای فهم قرآن کریم، بسیار هستند و هر شخص با توجه به درک خود و سطح دانشی که دارد، به نحوی میتواند از این دریای بیکران استفاده کند. این کتاب الهی از عموم مردم خواسته به هر شکلی که میتوانند، قرآن را فهمیده و در زندگی خود پیاده کنند. تفکّر، تعقّل، تفقّه و... . یکی از راههای فهم قرآن کریم، تدبّر در آن است که در عصر حاضر با استقبال چشمگیر ...
بیشتر
کلیدهای فهم قرآن کریم، بسیار هستند و هر شخص با توجه به درک خود و سطح دانشی که دارد، به نحوی میتواند از این دریای بیکران استفاده کند. این کتاب الهی از عموم مردم خواسته به هر شکلی که میتوانند، قرآن را فهمیده و در زندگی خود پیاده کنند. تفکّر، تعقّل، تفقّه و... . یکی از راههای فهم قرآن کریم، تدبّر در آن است که در عصر حاضر با استقبال چشمگیر اندیشمندان قرآنی همراه بوده و همواره مورد بحث و بررسی قرار میگیرد. تدبّر در قرآن با روشهای مختلفی آموزش داده میشود که در این پژوهش یکی از آنها مورد بررسی، تحلیل و نقد قرار میگیرد. پژوهش حاضر سعی کردهاست تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و نقد شیوة «تدبّر سورهمحور در قرآن» در ایران بپردازد و کارکردهای آن را در ایران و دیگر جوامع اسلامی بررسی نماید. نتایج حاصل در خلال این پژوهش این بود، پیروان این شیوه برآنند تا با آموزش ساده و سلیس تدبّر، شیوهای نو ابداع کنند، ولی به نظر میرسد روش تدبّری ایشان بسیار نزدیک به روشهای تفسیری است و شاید بتوان گفت تدبّری که در این شیوه آموزش داده میشود، همان تفسیر است. تنها تفاوتی که با تفسیر مشاهده میشود، قرائت کامل سوره پس از گذشت هر یک از مراحل تدبّر در طول سور، رسم نمودارها و دعا است که پایان سوره انجام میشود.
حجت اله فسنقری؛ راضیه کارآمد
چکیده
سبک، طرز خاصی از نظم یا نثر است که نویسنده بر میگزیند. سبکشناسی، علمی است که به تحلیل و بررسی عناصر سخن میپردازد و شاخهای از علم زبانشناسی است که هدف آن بررسی متون ادبی، و از لایههای گوناگونی برخوردار است. دعا و مناجات، هر دو راز و نیاز با پروردگار هستند ولی مناجات نوعی گفتگوی صمیمانه با معبود است که مناجات حضرت امیر (ع) در کوفه ...
بیشتر
سبک، طرز خاصی از نظم یا نثر است که نویسنده بر میگزیند. سبکشناسی، علمی است که به تحلیل و بررسی عناصر سخن میپردازد و شاخهای از علم زبانشناسی است که هدف آن بررسی متون ادبی، و از لایههای گوناگونی برخوردار است. دعا و مناجات، هر دو راز و نیاز با پروردگار هستند ولی مناجات نوعی گفتگوی صمیمانه با معبود است که مناجات حضرت امیر (ع) در کوفه مناجاتی است که از قوّت و عمق در ساختار و معنا برخوردار است و با وجود تکرار واژگان، از زیبایی خاصی برخوردار است. این نوشتار به روش توصیفی – تحلیلی، سبکشناسی این مناجات را در دو لایۀ آوایی و واژگانی مورد بررسی قرار میدهد. تکرار کلمات و حروف در این مناجات همسو و متناسب با معنای ارائه شده هستند و واجآرایی و تکرار کلمات و حروف، صبغۀ آوایی فاخری به متن بخشیدهاست. واژگان این مناجات، رسمی و سهل و بیشتر انتزاعی و نشاندار هستند و در این مناجات، تکرار کلمات و حروف نه تنها به فصاحت و شیوایی آن خللی وارد نکرده بلکه به فصاحت و زیبایی مناجات افزوده و متناسب با فضا و اقتضای مناجات است. با بررسی و درک معنای واژگان و واژگان مشابه میتوان دریافت که واژهها هر کدام در بهترین شکل و موقعیّت خویش است وکاربرد فعلهای مضارع و اسم فاعل و اسم مفعول، متناسب با معنای اراده شده در مناجات است. وجود حرف عطف «و»، جملات پی در پی و... باعث پویایی و به هم پیوستگی آن شدهاست.
محمد رضا ابراهیم نژاد
چکیده
در نظام حقوقی اسلام وجمهوری اسلامی، تفاوتهایی در بخشی از حقوق مردان و زنان مشهود است که از جانب برخی مورد پرسش یا انتقاد قرار میگیرد. تفاوت و نابرابری مقدار ارث و دیهی مردان و زنان از این قسم است. با بررسی آراء فقهی و حقوقی معلوم میگردد که بعضی دیه را خونبها، گروهی آن را کیفر و عدّهای تعویض میدانند و جمع دیگری آن را دارای جنبههای ...
بیشتر
در نظام حقوقی اسلام وجمهوری اسلامی، تفاوتهایی در بخشی از حقوق مردان و زنان مشهود است که از جانب برخی مورد پرسش یا انتقاد قرار میگیرد. تفاوت و نابرابری مقدار ارث و دیهی مردان و زنان از این قسم است. با بررسی آراء فقهی و حقوقی معلوم میگردد که بعضی دیه را خونبها، گروهی آن را کیفر و عدّهای تعویض میدانند و جمع دیگری آن را دارای جنبههای کیفری، تعویضی و جبرانی و بازدارنده مینگرند و بر اساس مبانی اسلامی و آیات شریف قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع)، فلسفهی تفاوت ارث و تفاوت دیهی مرد و زن مرتبط با ویژگیهای دیگری از نظام حقوقی اسلام است که مسؤولیّت سرپرستی و تأمین معیشت خانواده را بر عهدهی مرد نهاده است.
محمد حسین بیات
چکیده
هرمنوتیک به معنی فنّ فهم و تأویل متن، از زمان سقراط و افلاطون و به قولی پیشتر از آنان، دستمایهی دانشمندان و فرزانگان بوده است. در کُل، در آثار یونانی، کُتُب و رسالههایی از بزرگانی چون افلاطون و ارسطو در این زمینه موجود است. هرمنوتیک به معنی فنّ فهم و تأویل متون مقدّس دینی از زمان قدّیس آگوستین (سدهی پنجم میلادی) تا زمان شلایر ماخر ...
بیشتر
هرمنوتیک به معنی فنّ فهم و تأویل متن، از زمان سقراط و افلاطون و به قولی پیشتر از آنان، دستمایهی دانشمندان و فرزانگان بوده است. در کُل، در آثار یونانی، کُتُب و رسالههایی از بزرگانی چون افلاطون و ارسطو در این زمینه موجود است. هرمنوتیک به معنی فنّ فهم و تأویل متون مقدّس دینی از زمان قدّیس آگوستین (سدهی پنجم میلادی) تا زمان شلایر ماخر (سدهی هجدهم میلادی) به واسطهی عالمان دینی آیین مسیح در راستای فهم و تأویل مطالب عهدین به خدمت گرفته شد. ماخر در این باب کوششهای بسیاری به عمل آورد و بعد از وی نیز در این راستا قدمهای استواری برداشته شد تا در زمان ویلهلم دیلتای، هرمنوتیسینها، هرمنوتیک را برای فهم مقصود متکلّم به کار میگرفتند. لیکن با وقوع انقلاب کبیر فرانسه و آغاز دینزدایی، زبانشناسان و فیلسوفان بزرگی چون لوی استروس، میشل فوکو، امبرتواِکُو و در نهایت مارتین هایدگر و گادامر هرمنوتیک را در راستای فهم خود متن قرار دادند. طبق باور آنان، هرمنوتیک و روش تأویل به خواننده کمک میکند تا مقصود متن را بدون توجّه به متکلّم و نویسنده دریابد. در این جستار کوشش بر این است که مراحل گونهگون تاریخی هرمنوتیک از دیر زمان تا اواخر سدهی بیستم نشان داده شود. همچنین، مسألهی تحوّل دیدگاههای دانشمندان در باب اعتباری بودن زبان که در نشانهشناسی مطرح بود و پدیدهشناسی زبان، که زبان را زیر مجموعهای از پدیدارشناسی قرار دادند، مورد بحث قرار خواهد گرفت. در پایان نیز به تأویل طولی و عرضی (فرامتنی و بینامتنی) پرداخته میشود و تأویل ویژهی قرآن مجید تبیین و نشان داده میشود که تأویل آیات قرآنی با تأویلات هرمنوتیکی ماخری یا هایدگری سنخیّتی ندارد، بلکه از لونی دیگر است.
منصور پهلوان؛ ابراهیم اقبال
چکیده
بدون تردید داناترین شخص به قرآن و علوم آن پس از رسول خدا (ص)، حضرت علی (ع) است. بخشی از این علوم در قالب نقل، روایت و خطبه به اصحاب و معاصران ایشان انتقال یافت که در آثار و مجموعههای روایی و تفسیری به دورههای بعد منتقل گردید. یکی از این آثار، کتاب نهجالبلاغه است که هر چند مدوِّن آن، سیّد رضی، گلچینی از خطبهها، نامهها و حکمتهای ...
بیشتر
بدون تردید داناترین شخص به قرآن و علوم آن پس از رسول خدا (ص)، حضرت علی (ع) است. بخشی از این علوم در قالب نقل، روایت و خطبه به اصحاب و معاصران ایشان انتقال یافت که در آثار و مجموعههای روایی و تفسیری به دورههای بعد منتقل گردید. یکی از این آثار، کتاب نهجالبلاغه است که هر چند مدوِّن آن، سیّد رضی، گلچینی از خطبهها، نامهها و حکمتهای آن حضرت (ع) را عمدتاً در پنج سالة حکومت ایشان، با رویکرد بلاغی گِرد آورده است، ولی جلوههایی از علوم قرآن همانند انواع آن، فضائل قرآن، تعلیم و تعلّم آن، آداب تلاوت، تفسیر و تأویل، واژهشناسی، محکم و متشابه و صیانت قرآن را از تحریف در آن به صورت ابتکاری میتوان به دست آورد.
سید محسن میری
چکیده
فطرت یکی از اساسی ترین موضوع هایی است که قرآن کریم در زمینه انسان شناسایی و به دنبال آن هستی شناسی بدان پرداخته است. بر این اساس، واکاوی فطرت و ابعاد آن و نقش بنیادین آن در حوزه فرد و اجتماع از منظر قرآن از بایسته هایی است که نتایج آن می تواند تاثیر فراوانی در اسلامی سازی معرفت و اسلامی سازی حیات انسانی داشته باشد. این مقاله با بهره گیری ...
بیشتر
فطرت یکی از اساسی ترین موضوع هایی است که قرآن کریم در زمینه انسان شناسایی و به دنبال آن هستی شناسی بدان پرداخته است. بر این اساس، واکاوی فطرت و ابعاد آن و نقش بنیادین آن در حوزه فرد و اجتماع از منظر قرآن از بایسته هایی است که نتایج آن می تواند تاثیر فراوانی در اسلامی سازی معرفت و اسلامی سازی حیات انسانی داشته باشد. این مقاله با بهره گیری از آیه فطرت و تحلیل مفاهیم مطرح شده در آن و نیز نیم نگاهی به بحران ها، دغدغه ها و مشکلات نظری و عملی بشر به دنبال آن است که برخی پیام ها، دلالت ها و ظرفیت ها، نتایج و لوازم ، مبانی اخلاقی و بنیان های مطرح شده در این آیه شریفه برای حل بحران ها و مشکلات بشر را مورد واکاوی قرار دهد.
اسماعیل اثباتی
چکیده
منابع روایی و دعایی شیعه انباشته از دعاهای پر مغزی است که از سوی معصومین (ع) صادر شده است. گونه خاصی از این دعاها -به منظور درخواست از خدا برای حل مشکلات و گرفتاریها- بهخصوص مداوای بیماریها بیان شده است. اهمیت این دعاها بر کسی پوشیده نیست، اما برای انتساب هر مطلبی به معصومین (ع) باید دلیلی وجود داشته باشد. یکی از راههای بررسی اعتبار ...
بیشتر
منابع روایی و دعایی شیعه انباشته از دعاهای پر مغزی است که از سوی معصومین (ع) صادر شده است. گونه خاصی از این دعاها -به منظور درخواست از خدا برای حل مشکلات و گرفتاریها- بهخصوص مداوای بیماریها بیان شده است. اهمیت این دعاها بر کسی پوشیده نیست، اما برای انتساب هر مطلبی به معصومین (ع) باید دلیلی وجود داشته باشد. یکی از راههای بررسی اعتبار نسبی مطالب نقل شده، سنجش میزان اعتبار منبع و کتابی است که دعا یا روایت در آن ذکر شده است. از این رو، شایسته است در خصوص مهمترین منابع دعاهای طبی شناخته شده با توجه به اعتبار منبع درباره میزان اعتبار آنها، اظهارنظر کلی صورت گیرد. علاوه بر این، آشنایی با منابع و مأخذ دعاهای طبی اولین مرحله برای دسترسی به این میراث ارزشمند و بهرهبرداری از آن است. این نوشتار با استفاده از منابع کتابخانهای و به صورت توصیفی- تحلیلی به بازشناسی مهمترین منابع دعاهای طبی و اعتبارسنجی آنها میپردازد. برای این منظور، ابتدا منابعی که در طول تاریخ در گستره دعانگاری یا جمعآوری حدیث، باب خاصی به این موضوع اختصاص دادهاند، معرفی شدهاند، سپس مشهورترین و گستردهترین منابع دعایی و روایی معاصر؛ یعنی مفاتیحالجنان و بحارالانوار مورد بررسی قرار گرفته و منابع مورداستفاده آنها استخراج شده است. نتیجه بررسی منابع این دو کتاب تقریبا یکسان است. بر این اساس دو کتاب طبالائمه (ع) اثر عبدالله و حسین بن بسطام و مکارمالاخلاق اثر طبرسی در زمره اصلیترین منابع دعاهای طبی است که متاسفانه از اعتبار کافی برخوردار نیستند. این در حالی است که بسیاری از دعاهای شفابخش لابلای کتابهای حدیثی و دعایی آمده است که با جمعآوری آنها میتوان مجموعهای از دعاهای معتبر طبی را به مشتاقان معارف اهل بیت (ع) اهدا کرد.
حمیدرضا بصیری
چکیده
در میان احادیث معصومین (ع)، آن دسته از روایات که به شأن یا سبب صدور و نیز شرح و توضیح مفردات و مفاهیم یا ذکر مصداق آیات و ... اشاره و تصریح میکنند، عهدهدار تفسیر أثری قرآن میباشند، امّا دستهی دیگری از روایات، تنها به توصیف برخی از آیات و سورههای قرآن میپردازد که شایسته است این روایات اخیر را عهدهدارِ «توصیف أثری قرآن» ...
بیشتر
در میان احادیث معصومین (ع)، آن دسته از روایات که به شأن یا سبب صدور و نیز شرح و توضیح مفردات و مفاهیم یا ذکر مصداق آیات و ... اشاره و تصریح میکنند، عهدهدار تفسیر أثری قرآن میباشند، امّا دستهی دیگری از روایات، تنها به توصیف برخی از آیات و سورههای قرآن میپردازد که شایسته است این روایات اخیر را عهدهدارِ «توصیف أثری قرآن» بدانیم. این روایات به ویژگیهای مختلف آیات و سورههای قرآن اشاره یا تصریح میکنند؛ بهعنوان نمونه، میتوان از احادیث صحیحی که به آثار تلاوت برخی از سورهها وارد شده و یا روایاتی که از تفضیل نسبی آیهای از قرآن بر آیات دیگر سخن گفته است، نام برد. مقالهی حاضر به دستهبندی و شرح و توضیح و نیز کارایی علمی و عملی این دستهبندی از روایات میپردازد و به مقایسهی ماهوی این مجموعه از روایات با روایات تفسیری بسنده میکند. این مقدار، در آمدی بر یک نظریه یا پژوهش گستردهتر است تا «توصیف اثری قرآن» بتواند جایگاه علمی و عملی خود را در ذهن و جان محقّقان علوم و معارف قرآن و حدیث تثبیت کند و مستقل از روایات تفسیری به این بخش از احادیث نگریسته شده و مورد توجّه و استفاده قراربگیرد.
محمد حسین بیات
چکیده
آیین مقدّس اسلام یک آیین فطری است. مسألة أخذ میثاق که بارها در قرآن مجید (از جمله الحدید/8)1وارد آمده، به همین نکته اشارت دارد. شایان ذکر آنکه، جمیع احکام شرع مقدّس اسلام، اعمّ از احکام تکلیفی که بر اساس اقتضاء و تخییر جعل شدهاند و احکام وضعی که قراردادهای الهی در زندگی عادی بشر میباشند، معالیل مصالح و مفاسد میباشند؛ یعنی اگر کسی ...
بیشتر
آیین مقدّس اسلام یک آیین فطری است. مسألة أخذ میثاق که بارها در قرآن مجید (از جمله الحدید/8)1وارد آمده، به همین نکته اشارت دارد. شایان ذکر آنکه، جمیع احکام شرع مقدّس اسلام، اعمّ از احکام تکلیفی که بر اساس اقتضاء و تخییر جعل شدهاند و احکام وضعی که قراردادهای الهی در زندگی عادی بشر میباشند، معالیل مصالح و مفاسد میباشند؛ یعنی اگر کسی واجبی از واجبات دینی را امتثال نماید، به مصلحتی عاجل یا آجل دست یابد و به عکس اگر انسان مکلّفی از ارتکاب حرامی از محرّمات شرعی باز ایستد، از مفسدهای دنیایی یا اُخروی نجات یابد. در احکام وضعی نیز داستان از همین قرار است؛ یعنی اگر کسی مثلاً از راه ازدواج شرعی تشکیل خانواده دهد و دارای اولادی گردد، به مصلحتی دست یافته باشد، لیکن اگر از راه هوای نَفس رود و از شیطان پیروی نماید و از راه غیر مشروع صاحب اولادی گردد، گرفتار مفسدهای میشود. تقیّه نیز که یکی از احکام شرع مقدّس اسلام است، از این قانون مستثنا نمیباشد. چه اگر کسی در صورت وجوب تقیّه بدان عمل نکند، به خود و دین اسلام زیان رساند و نیز اگر به تقیّه عمل کند، به مصالح دست یابد و دین را از خطر برهاند. نویسندة مقاله در این جستار کوشش نموده تا حقیقت و ماهیّت حُکم تقیّه که یکی از احکام دین مبین اسلام است، بیان نماید و تا حدودی به فلسفۀ این حُکم اشارت کند و نقش معصومان(ع) و به خصوص امام رضا(ع) را در بیان و تبیین این حُکم بسیار مهمِّ الهی نشان دهد.
سید محسن میری
چکیده
قاعدهی فلسفیِ «الواحد»، تطبیق آن بر خداوند به عنوان یکی از مصادیق قاعده، نیز بحث از اوّلین مخلوقِ صادر از خداوند، از مباحثی است که جایگاه خاصّی در فلسفهی اسلامی دارد و فیلسوفان فراوانی به صورت گسترده و عمیق بدان پرداختهاند. یک پرسش مهم در اینجا آن است که آیا این قاعده و مباحث پیرامون آن و به طور خاص، نحوهی صدور جهان از خداوند، ...
بیشتر
قاعدهی فلسفیِ «الواحد»، تطبیق آن بر خداوند به عنوان یکی از مصادیق قاعده، نیز بحث از اوّلین مخلوقِ صادر از خداوند، از مباحثی است که جایگاه خاصّی در فلسفهی اسلامی دارد و فیلسوفان فراوانی به صورت گسترده و عمیق بدان پرداختهاند. یک پرسش مهم در اینجا آن است که آیا این قاعده و مباحث پیرامون آن و به طور خاص، نحوهی صدور جهان از خداوند، ریشههای قرآنی و روایی نیز دارد یا نه؟ آنچه در این نوشتار آمده، بررسی و ارزیابی دیدگاه برخی از حکما و عارفان اسلامی و به طور خاص حکیم معاصر، میرزا مهدی مدرّس آشتیانی (ره)، مبنی بر دلالت شماری از آیات بر این موضوع و نیز دیدگاه نگارنده در این باره است.
محمد آهی؛ زهره سوری
چکیده
چکیده ارتباطات از مباحث مهمّی است که موضوع بحث اغلب رشتههای علوم انسانی است و از این میان، بلاغت در ارتباط کلامی با تکیه بر قرآن از بحثهای پرارزش بلاغی، ادبی و قرآنی است که در این مقاله مورد پژوهش قرار گرفته است. ارتباطات در زندگی انسان از اهمیّت بسیار بالایی برخوردار بوده، به طوری که از ابتدا پیامبران الهی در آموزههای دینی خود ...
بیشتر
چکیده ارتباطات از مباحث مهمّی است که موضوع بحث اغلب رشتههای علوم انسانی است و از این میان، بلاغت در ارتباط کلامی با تکیه بر قرآن از بحثهای پرارزش بلاغی، ادبی و قرآنی است که در این مقاله مورد پژوهش قرار گرفته است. ارتباطات در زندگی انسان از اهمیّت بسیار بالایی برخوردار بوده، به طوری که از ابتدا پیامبران الهی در آموزههای دینی خود به آن پرداختهاند و چگونگی برقراری ارتباط با دیگران را شرح دادهاند. همچنین ارتباطات در میان فلاسفه جایگاهی خاص دارد و در عصر حاضر نیز به دلیل افزایش راههای ارتباطی و شکلگیری دهکدة جهانی، اهمیّت آن نمایانتر شده است و بسیاری از محقّقان به مطالعة علمی آن پرداختهاند. از این میان، اهمیّت ارتباط کلامی از همه نمایانتر و آشکارتر است، به گونهایکه میتواند تأثیرهای مثبت یا منفی در زندگی انسان گذارد و مسیر او را دگرگون و یا واژگون سازد، چراکه انسان ناگزیر از ارتباط و در گرو ارتباط است. از این روی، قرآن کریم بدان اهتمام ویژه کرده است و حکیمانه و هنرمندانه به بلاغت ارتباط کلامی که کمال آن محسوب میگردد، پرداخته است که پژوهشهای فراوان و گستردهای را میطلبد. این مقاله دراین راستا و در ارائة بخش کوچکی از این حقیقت عظیم صورت گرفته است و در آن به بلاغت ارتباط کلامی، انواع آن و ویژگی هر یک پرداخته است تا بتواند فتح باب پژوهشهای دیگر قرار گیرد.
محمد حسین بیات
چکیده
دیدگاه ابنعربی در باب خلافت و امامت بعد از رحلت رسول اکرم (ص) از ویژگی خاصّی برخوردار است. وی نخست بهگونهای سخن میگوید که خواننده میپندارد مقصود وی، امامت و خلافت عرفانی میباشد و ربطی به دیدگاههای کلامی شیعی و سنّی در این باره ندارد، لیکن بعد از بررسی و دقّت نظر معلوم میشود که وی با شیوهی خاصّ خود، در نهایت دیدگاه کلامی ...
بیشتر
دیدگاه ابنعربی در باب خلافت و امامت بعد از رحلت رسول اکرم (ص) از ویژگی خاصّی برخوردار است. وی نخست بهگونهای سخن میگوید که خواننده میپندارد مقصود وی، امامت و خلافت عرفانی میباشد و ربطی به دیدگاههای کلامی شیعی و سنّی در این باره ندارد، لیکن بعد از بررسی و دقّت نظر معلوم میشود که وی با شیوهی خاصّ خود، در نهایت دیدگاه کلامی اهل سنّت را به زبان آورده و بهگونهای شگفتانگیز، خلافت را با تمسّک به اجماع صحابه و اصالتبخشیدن بدان، برای خلیفهی اوّل و دوم به اثبات رسانیده است. وی جمیع نصوص وارده از جانب پیامبر خدا(ص) را در باب امامت و خلافت انکار نموده، سپس احادیث متواتری چون حدیث غدیر و ثقلین را با تحریف نقل کرده است. آنگاه با موضوعیّتدادن به اجتهاد علما و حکّام، جمیع خطاهای آنان را توجیه و همهی ایشان را تبرئه نموده است. نویسندهی این مقاله، در حدّ توان یک مقاله، این دیدگاه ابنعربی را از جهات گوناگون واکاوی کرده، سپس یکایک آنها را نقد کرده است
