قرآن پژوهی
محبوبه موسائی پور
چکیده
کاوش در حوزه معنایی واژگان و تامل در کاربست قرآنی آنان با دقت در سیاق آیات، از ساحت های مهم در تفسیرقرآن است که در فهم آیات نقش بسزایی دارد؛ چرا که هر معنا بازخورد و نتیجه تفسیری و گاه فقهی متفاوت در حوزه انحصاری خویش دارد.فراز" فَأَمْسِکُوهُنَّ " در سه آیه از آیات قرآن تکرار گردیده است و یک مورد آن که در آیه 15 سوره نساء، با عبارت " فَأَمْسِکُوهُنَّ ...
بیشتر
کاوش در حوزه معنایی واژگان و تامل در کاربست قرآنی آنان با دقت در سیاق آیات، از ساحت های مهم در تفسیرقرآن است که در فهم آیات نقش بسزایی دارد؛ چرا که هر معنا بازخورد و نتیجه تفسیری و گاه فقهی متفاوت در حوزه انحصاری خویش دارد.فراز" فَأَمْسِکُوهُنَّ " در سه آیه از آیات قرآن تکرار گردیده است و یک مورد آن که در آیه 15 سوره نساء، با عبارت " فَأَمْسِکُوهُنَّ فِی الْبُیُوتِ " آمده، محل مناقشه فراوان قرار دارد. عموم مفسران آن را به معنی حبس در خانه و به عنوان حدی که بعدها منسوخ شده، دانستهاند. این پژوهش با درنگ درمعنای لغوی فراز و توجه به گستره معنایی آن در قرآن و نیز با تامل در سیاق آیات به کنکاش در فهم دقیق آن پرداخته است. نتیجه حاصل، نشان میدهد که این فراز همچون دو فراز دیگر و نیز در اشتراک معنایی با دیگر مشتقات قرآنی خود، در معنای نگهداشت و مراقبت با توجه، کاربرد داشته و در آیه مورد بحث نیز با تایید سیاق آیات قبل و بعد و بافت سوره، به همین معنا جهت حفظ خانواده اسلامی از فروپاشی با اولین خطا و خیانت به کار رفته است. این معنا تصریحی در اثبات حد بودن فراز یاد شده نداشته و صرفا جنبه پیشگیرانه دارد؛ به همین جهت هیچ نسخی نیز اتفاق نیفتاده است.
قرآن پژوهی
عباس اسماعیلی زاده؛ سیدابوالقاسم موسوی؛ سیده فرناز اتحاد
چکیده
بررسی معناشناختی واژگان قرآن کریم، برای درک بهتر مضامین عالی آن از اهمیّت زیادی برخوردار است. با توجّه به اهمیت این امر، پژوهش حاضر به دنبال ترسیم سِیری منطقی، جهت معرفی الگویی کاربردی و پیادهسازی آن بهمنظور معناشناسی واژگان قرآن کریم است که منجر به فهم معنای دقیق آیات و همچنین رفع شبهات پیرامون عدم فرازمانی بودن قرآن کریم شود. ...
بیشتر
بررسی معناشناختی واژگان قرآن کریم، برای درک بهتر مضامین عالی آن از اهمیّت زیادی برخوردار است. با توجّه به اهمیت این امر، پژوهش حاضر به دنبال ترسیم سِیری منطقی، جهت معرفی الگویی کاربردی و پیادهسازی آن بهمنظور معناشناسی واژگان قرآن کریم است که منجر به فهم معنای دقیق آیات و همچنین رفع شبهات پیرامون عدم فرازمانی بودن قرآن کریم شود. پژوهشِ پیشِرو، با روش تحلیلی - توصیفی، با استناد به کتابهای لغت، احادیث و روایات و همچنین دیدگاه مفسران، مترجمان و قرآنپژوهان، دادههای مورد نظر را استخراج و تحلیل و بررسی نموده است. بر این مبنا، تبیین شده است که معنای کانونی واژگان چه کارکردی در فهم مفردات قرآن کریم دارد و چه ابزار و عواملی میتوانند در این زمینه نقش مؤثر و محوری داشته باشند. نتایج پژوهش با این رویکرد که «هریک از مشتقات یک ماده به چه معنایی بهکار رفته و ارتباط آن با ماده اصلی، چگونه است؟» حاکی از آن است که بین معنا و مفهوم همه واژگان برگرفته از یک ماده، ارتباط مشترک و معناداری وجود دارد که این مفاهیم و عناصر در تمامی واژگان برگرفته از آن ماده وجود دارند؛ اما در طول زمان و به دلایل گوناگون از جمله کثرت استعمال، مفاهیم برآمده از یک ماده بر یک واژه خاص غلبه معنایی پیدا کرده و حتی به عنوان یک اسم برای آن تبدیل شده است
قرآن پژوهی
عسگر بابازاده اقدم؛ مهدی شفایی؛ محرم قربانی
چکیده
معنا شناسی واژگان قرآنی یکی از روش های نوین پژوهش در قرآن است . میادین معنایی وسیع کتاب جاویدان بعد از انتخاب واژگان با ارتباط سیستمی کلمات پیرامونش بررسی می شود و برخی لایه های پنهان معانی آیات ظاهر می گردد. رویکرد معنا شناسانه واژگان ترس در قرآن ، معارف نهفته در باطن آیات را با بررسی عبارات همنشین کشف کرده و نظام دار بودن آن معارف ...
بیشتر
معنا شناسی واژگان قرآنی یکی از روش های نوین پژوهش در قرآن است . میادین معنایی وسیع کتاب جاویدان بعد از انتخاب واژگان با ارتباط سیستمی کلمات پیرامونش بررسی می شود و برخی لایه های پنهان معانی آیات ظاهر می گردد. رویکرد معنا شناسانه واژگان ترس در قرآن ، معارف نهفته در باطن آیات را با بررسی عبارات همنشین کشف کرده و نظام دار بودن آن معارف را تقویت می کند. در این جستار قصد بر این است لایه های معنایی کلمات « ترس » را که عبارتند از : خشیة ، خوف ، رهب ، تقوی ، وجل ، ، فزع ، رعب و جبن ، با توجه به روابط همنشینی در قرآن مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. ابتدا معنای هر واژه را از منابع معتبر لغت جستجو ، سپس ذیل هر کلمه منتخبی از آیات قرآنی مربوط به بافت و سیاق آیات ، از تفسیرهای معتبر روشن نموده و در این راستا از محور هم نشینی در فهم معنا و مصداق آیات استفاده شده است . به عنوان مثال : خشیة عبارت است از ترسی که تعظیمی با آن همراه باشد و در بیشتر موارد این امر از آگاهی نیست به آنچه که از آن می ترسد ، ناشی می گردد. تفاوت « خشیة » و « خوف » در یقین صادق نسبت به عظمت پروردگار و به سبب تسلط و قهر و وحشت از چیزی است .
قرآن پژوهی
رقیه حبیب پور گودرزی؛ محمد مهدی شاهمرادی فریدونی؛ محمد شریفی
چکیده
حصول به معارف عمیق قرآن بهعنوان معجزۀ جاودانۀ پیامبر اسلام ضروری است. استفاده از دستاوردهای حاصل از علوم مختلف انسانی از جمله زبانشناسی جدید، دسترسی بهتر و دقیقتر معارف قرآنی را میسر مینماید. یکی از راهها در حوزۀ معناشناسی شناختی جهت کمک در دستیابی به معانی بلند قرآن، بهرهگیری از طرحوارۀ تصویری است. طرحوارههای تصویری ...
بیشتر
حصول به معارف عمیق قرآن بهعنوان معجزۀ جاودانۀ پیامبر اسلام ضروری است. استفاده از دستاوردهای حاصل از علوم مختلف انسانی از جمله زبانشناسی جدید، دسترسی بهتر و دقیقتر معارف قرآنی را میسر مینماید. یکی از راهها در حوزۀ معناشناسی شناختی جهت کمک در دستیابی به معانی بلند قرآن، بهرهگیری از طرحوارۀ تصویری است. طرحوارههای تصویری پلی میان تجربههای ساختاری و قلمروهای شناختی همانند زبان هستند. مهمترین طرحوارههای تصویری که جانسون معرفی مینماید؛ طرحوارههای تصویری حجمی، حرکتی و قدرتی است. هدف این پژوهش شناسایی و تحلیل آیاتی است که دارای طرحواره تصویری هستند با استفاده از نظریۀ طرحوارههای تصویری تا نحوه مفهومسازی مفاهیم انتزاعی و مجرد تعابیر قرآنی بررسی و تبیین گردد. این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی و با گردآوری اطلاعات کتابخانهای انجام شد. یافتهها بیانگر آن است که از هر سه طرحوارۀ تصویری (حرکتی، حجمی، قدرتی) برای انتقال مفاهیم انتزاعی در سورۀ حدید استفاده شدهاست که طرحوارۀ حجمی از بیشترین بسامد (8/ 71 درصد) برخوردار است. برای انتقال مفاهیمی مانند حق، عواقب امور، ارسال رسل، تواضع، مرگ و... از طرحوارۀ تصویری حرکتی و برای انتقال مفاهیمی مانند زمین و آسمان، مغفرت، فتنه، ذریه، میثاق، جایگاه مؤمنان و منافقان در آخرت، رحمت، قلب و...از طرحوارۀ تصویری حجمی و برای انتقال مفاهیم فاصلۀ اعتقادی مؤمنان و منافقان، ایمان و تکذیب از طرحوارۀ تصویری قدرتی بهرهگرفته شدهاست. همچنین برای انتقال دو مفهوم اجر و راه خدا از طرحوارههای تصویری حجمی و حرکتی و مفهوم فاصلۀ اعتقادی مؤمنان و منافقان از دو طرحوارۀ تصویری قدرتی و حجمی بهرهگرفته شدهاست.
قرآن پژوهی
محسن نیل فروش زاده
چکیده
در آیه 23 سوره شوری، قرآن کریم به مسلمانان امر شده، در قبال نعمت هدایتی که توسط پیامبر اسلام(صل الله علیه وآله و سلم) به ایشان رسیده مزدی پرداخت کنند. این مسئله با سیره انبیاء پیشین که از امتهایشان مزد نخواسته و مزد خود را به عهده خداوند متعال می دانستند(الشعراء/ 109، 127، 145، 164، 180) ؛ تفاوت دارد. لذا این تحقیق با موضوع پذیرش ولایت ائمه اطهار ...
بیشتر
در آیه 23 سوره شوری، قرآن کریم به مسلمانان امر شده، در قبال نعمت هدایتی که توسط پیامبر اسلام(صل الله علیه وآله و سلم) به ایشان رسیده مزدی پرداخت کنند. این مسئله با سیره انبیاء پیشین که از امتهایشان مزد نخواسته و مزد خود را به عهده خداوند متعال می دانستند(الشعراء/ 109، 127، 145، 164، 180) ؛ تفاوت دارد. لذا این تحقیق با موضوع پذیرش ولایت ائمه اطهار (علیهم السلام) التزام عملی به آیه مودت، به دنبال پاسخ به این سوال است که؛ چه رابطه ای بین پذیرش ولایت اهل بیت (علیه السلام) و پرداخت اجر رسول اکرم(صل الله علیه وآله و سلم) وجود دارد می باشد؟ با استفاده از روش تحلیل محتوایی داده های کتابخانه ای و اسنادی به نتایج ذیل دست یافته است: مودت، محبتی است که اثرش در اعمال شخص محب ظاهر می شود. دوست داشتن همراه با تبعیت از ائمه اطهار(علیهم السلام) پرداخت اجر رسالت رسول خدا است واین دستمزدی نیست که شخص پیامبراکرم(صل الله علیه وآله و سلم) از آن بهره مند گردند، بلکه آثار و برکات آن به شخص محب باز می گردد؛ و از مهمترین آثار آن ابراز محبت و به دنبال آن پذیرش ولایت ایشان است؛ و نتیجه این دوستی حرکت در مسیر بندگی و قرب الهی است.
قرآن پژوهی
بی بی حکیمه حسینی دولت آبادی؛ علی اصغر شعاعی؛ فاطمه نیری شکرتو
چکیده
بی شک میزان تأثیرگذاری تدابیر خدا و تلاشهای رسول خدا (ص) در سعادتمند ساختن انسانها، با چگونگی دینداری و تسلیم پذیری آنان در برابر خدا و رسول خدا (ص) رابطهی مستقیم دارد. این تحقیق که با روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است، با بررسی آیات، روایات و شواهد تاریخی، به دنبال یافتن علل نافرمانی برخی مسلمانان عصر نزول در برابر فرامین الهی ...
بیشتر
بی شک میزان تأثیرگذاری تدابیر خدا و تلاشهای رسول خدا (ص) در سعادتمند ساختن انسانها، با چگونگی دینداری و تسلیم پذیری آنان در برابر خدا و رسول خدا (ص) رابطهی مستقیم دارد. این تحقیق که با روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است، با بررسی آیات، روایات و شواهد تاریخی، به دنبال یافتن علل نافرمانی برخی مسلمانان عصر نزول در برابر فرامین الهی و نیز دستورات پیامبر اکرم (ص) به عنوان رهبر حکومت اسلامی است. بر اساس دستاوردهای این پژوهش ، باورها و عملکردهایی از امت بدست آمد که از ضعف در اطاعت و گرفتاری آنان به درجات مختلف این نافرمانی حکایت دارد. این موارد گاهی بصورت ضعف در ایمان ، ضعف در باورمندی به حکم خدا و رسول اکرم (ص) و گاه در قالب نافرمانی و سستی در اطاعت عملی بروز مییافت، از مهم ترین علل این نافرمانی برخی مسلمانان در برابر اوامر خدا و رسولش می توان به ضعف در ایمان به خداوند و تلقی نادرست از جایگاه نبوت اشاره کرد.
قرآن پژوهی
مهدی اسمعیلی؛ طاهره نوباغی؛ نیره سادات آیت
چکیده
خانواده شالودهی جامعه و از مهم ترین عناصر تشکیل دهنده ی آن است. بحث از این بنیان اجتماعی در آراء و نظریه های مصلحان اجتماعی، که از جمله مهم ترین آن ها پیامبران اند، نشان از اهمیت آن دارد. رهبر معظم انقلاب، حضرت آیه الله خامنه ای (مد ظله العالی)، نیز به عنوان رکنی اساسی در جامعه ی اسلامی به این مهم پرداخته اند. در ایران اسلامی مشکلات عدیده ...
بیشتر
خانواده شالودهی جامعه و از مهم ترین عناصر تشکیل دهنده ی آن است. بحث از این بنیان اجتماعی در آراء و نظریه های مصلحان اجتماعی، که از جمله مهم ترین آن ها پیامبران اند، نشان از اهمیت آن دارد. رهبر معظم انقلاب، حضرت آیه الله خامنه ای (مد ظله العالی)، نیز به عنوان رکنی اساسی در جامعه ی اسلامی به این مهم پرداخته اند. در ایران اسلامی مشکلات عدیده ای نظیر کاهش رغبت به ازدواج، افزایش سن جمعیت و کم جمعیتی خانوارها و ... به چشم می خورد. این پژوهش در نظر دارد تا با روش توصیفی تحلیلی با قرآنکاوی اندیشه ها و بیانات مقام معظم رهبری مباحث راهبردی در زمینه ی برون-رفت از مشکلات را استخراج، بررسی و تنظیم نماید. همچنین با تبیین مبانی قرآنی دیدگاههای رهبری در مورد ارائه تعریف منقح از خانواده، معیارهای ازدواج، بیان کارکردها و عوامل تحکیم خانواده نسبت به راهکار عملی جهت تحقق فرمایشات ایشان اقدام گردیده است.
قرآن پژوهی
مریم علیزاده
چکیده
ماهیت وحی در قرآن کریم یکی از مباحث چالشی متفکران مسلمان محسوب می گردد. هرچند انکار وحی زبانی از همان نزول قرآن کریم مطرح بوده اما اکنون به دلیل ایجاد تفکر تجربه نبوی در پیامبر (ص) پررنگ تر شده است. برخی معتقدند با تکیه بر مباحث زبان شناسی، قرآن کریم باید گوینده انسانی داشته باشد و از سوی دیگر دلیل برای اثبات زبانی بودن وحی از سوی پیامبر ...
بیشتر
ماهیت وحی در قرآن کریم یکی از مباحث چالشی متفکران مسلمان محسوب می گردد. هرچند انکار وحی زبانی از همان نزول قرآن کریم مطرح بوده اما اکنون به دلیل ایجاد تفکر تجربه نبوی در پیامبر (ص) پررنگ تر شده است. برخی معتقدند با تکیه بر مباحث زبان شناسی، قرآن کریم باید گوینده انسانی داشته باشد و از سوی دیگر دلیل برای اثبات زبانی بودن وحی از سوی پیامبر (ص) در قرآن وجود ندارد. درحالی که با مراجعه به مباحث زبان شناسی قرآن و همچنین دلایل قرآنی متعدد می توان ثابت نمود که وحی در قرآن یک وحی زبانی بوده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بررسی ادله اثبات وحی زبانی با رویکرد زبان شناسی قرآن می پردازد. دستاورد حاصل از این پژوهش نشان میدهد بر اساس مباحث زبان شناسی و تأکید بر وجود متکلم و ویژگیهای مخاطب همچنین دلایل متعدد قرآنی میتوان وحی زبانی در قرآن را اثبات نمود.
قرآن پژوهی
عزت ملا ابراهیمی؛ محمدصالح کرمی
چکیده
تعمق معنا و وصول به مدلولات اثر ادبی از طریق دالها و علائم روساخت موجود در متن، همواره از مهمترین دغدغهها و مسائل پیش روی ناقد در نقد ادبی بوده است. تحلیل گفتمان تلاش خود را به وسیله رویکردها و شاخههای گوناگون، در گرهگشایی پیوند دوسویه زبان و جامعه بکار میگیرد و در پس متون و لایههای پنهان آن، به بررسی ایدئولوژی مولف میپردازد. ...
بیشتر
تعمق معنا و وصول به مدلولات اثر ادبی از طریق دالها و علائم روساخت موجود در متن، همواره از مهمترین دغدغهها و مسائل پیش روی ناقد در نقد ادبی بوده است. تحلیل گفتمان تلاش خود را به وسیله رویکردها و شاخههای گوناگون، در گرهگشایی پیوند دوسویه زبان و جامعه بکار میگیرد و در پس متون و لایههای پنهان آن، به بررسی ایدئولوژی مولف میپردازد. از مشهورترین نظریههای حوزه گفتمانکاوی، رویکرد انتقادی نورمن فرکلاف است که میکوشد ضمن بیان ارتباط میان ملاکهای درونی و برونی متن، قدرت حاکم بر جامعهای را که متن در آن شکل گرفته است، با سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین مورد بررسی قرار دهد. بر این اساس پژوهش حاضر درصدد است با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی داستان حضرت ابراهیم (ع) را بر پایۀ نظریۀ گفتمان انتقادی فرکلاف در سطوح سهگانه تحلیل و ارزیابی کند. برآیند پژوهش نشان میدهد که میان زبان و بافت اجتماعی و بیرونی قصه حضرت ابراهیم (ع) در قرآن کریم انسجام و پیوند ناگسستنی وجود دارد که از جهت متن روایی و با نگاهی ایدئولوژی به داستان قرآنی ارزش خاصی میبخشد.
قرآن پژوهی
سیدمحمدباقر عبادی؛ کاوس روحی برندق؛ نهله غروی نائینی؛ کاظم قاضی زاده
چکیده
دلیل عقلی یکی از منابع تفسیر قرآن است و مفسران در مورد منبع بودن عقل، دیدگاههای گوناگونی دارند ابن تیمیه، اشتهار به عقل گریزی دارد. این پژوهش، با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی، کارکرد عقل و نسبت آن با ظهور لفظی را از دیدگاه ابن تیمیه، بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که: 1) او در مقام نظریه پردازی و بحث تئوریک دچار اشتباه است. او ...
بیشتر
دلیل عقلی یکی از منابع تفسیر قرآن است و مفسران در مورد منبع بودن عقل، دیدگاههای گوناگونی دارند ابن تیمیه، اشتهار به عقل گریزی دارد. این پژوهش، با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی، کارکرد عقل و نسبت آن با ظهور لفظی را از دیدگاه ابن تیمیه، بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که: 1) او در مقام نظریه پردازی و بحث تئوریک دچار اشتباه است. او در مقام بیان دیدگاه خود درباره عقل، همزمان به حجیت عقل ظنی و عدم اعتبار عقل برهانی قائل است؛ و نیز با وجود استدلالهای نظری فراوان، جز عقل ضروری را نمیپذیرد؛ همچنین در این راستا، علوم عقلی( فلسفه و کلام) را به طور کلی انکار میکند. 2) علی رغم اینکه گاهی او در بحث مبنایی، عقل گرایی سترگ است ولی در مقام تطبیق و به هنگام استناد به عقل در کنار سایر دلایل، عقل گریزی چابک است و سخت ترین حملهها را به آن، روا داشته است به گونهای که گویا دشمنی مثل عقل وجود ندارد. 3) ابن تیمیه به نقش عقل در شکلگیری ظهور لفظی، بیتوجه بوده است.
قرآن پژوهی
محمد عافی خراسانی؛ فتح الله نجارزادگان
چکیده
اثبات حقانیت قرآنکریم از مهمترین مسئلههایی بوده که دانشمندان مسلمان از دیرباز به آن اهتمام -ورزیدهاند. در این میان، گاهی به جز دلیل تحدّی، دلایل نوینی نیز برای این حقانیت یاد شدهاست؛ از جمله، اینکه برخی از پژوهشگران معاصر با تأکید بر گواهی خداوند متعال و امامعلی(ع) بر حقانیت قرآن در آیۀ پایانی سورۀ رعد و با استدلال بر گسترۀ ...
بیشتر
اثبات حقانیت قرآنکریم از مهمترین مسئلههایی بوده که دانشمندان مسلمان از دیرباز به آن اهتمام -ورزیدهاند. در این میان، گاهی به جز دلیل تحدّی، دلایل نوینی نیز برای این حقانیت یاد شدهاست؛ از جمله، اینکه برخی از پژوهشگران معاصر با تأکید بر گواهی خداوند متعال و امامعلی(ع) بر حقانیت قرآن در آیۀ پایانی سورۀ رعد و با استدلال بر گسترۀ دانش امامعلی(ع) و نیز اوج بلاغت و سخندانیِ ایشان، گواهی ایشان را بر اینکه قرآنکریم جز از سوی خداوند نمیتواند باشد، دلیلی جداگانه در اثبات اعجاز این کتاب دانستهاند. در مقالۀ پیش رو، تلاش شده تا با روش تحلیلی انتقادی به واکاوی این برداشت از این آیه پرداخته شود و با توجه به قرینههای درونمتنی (واکاوی سیاق آیه و نیز مقایسۀ آن با آیات همانند)، برونمتنی (ناموجّهبودن استدلال به گواهی ذینفع در نزد عرف و لزوم رفع دوگانگی میان گواهی خداوند با گواهی امام (ع) در آیه) و تاریخی (بررسی زمان نزول آیه) به این نتیجه رسیده شد که اشاره به گواهیِ پیشگفته در این آیه، ظاهراً تنها در مقام خطابهای و برای تأثیرگذاری روانی بر دشمنان اسلام و یا دلداری به پیامبر(ص) بوده و در این مقام نبوده که دلیلی جداگانه بر حقانیت پیامبر(ص) و قرآنکریم بیان نماید.
قرآن پژوهی
فتحیه فتاحی زاده؛ فاطمه آبادی
چکیده
حوزه معنایی «هدایت-اضلال» از حوزههای معنایی مهم در نظام معنایی قرآن و شیطان از مفاهیم کلیدی در این حوزه معنایی به شمار میآید. پژوهش حاضر سعی دارد با بهرهگیری از روش معناشناسی ساختگرا، مبتنی بر بافت زبانی، برمبنای روابط همنشینی وجانشینی ، تبیینی جامع از مفهوم «اضلال شیاطین» ارائه دهد. بررسی 30 آیه که در آن این مفهوم ...
بیشتر
حوزه معنایی «هدایت-اضلال» از حوزههای معنایی مهم در نظام معنایی قرآن و شیطان از مفاهیم کلیدی در این حوزه معنایی به شمار میآید. پژوهش حاضر سعی دارد با بهرهگیری از روش معناشناسی ساختگرا، مبتنی بر بافت زبانی، برمبنای روابط همنشینی وجانشینی ، تبیینی جامع از مفهوم «اضلال شیاطین» ارائه دهد. بررسی 30 آیه که در آن این مفهوم به کار رفتهاست، نشان داد که حوزه معنایی «مُضِلّ» شامل مفاهیمی همچون فرعون، سامری، گروهی از اهل کتاب و مجرمان با مرکزیت شیطان است. با توجه به همنشینی اضلال شیاطین و «سبیل» با بالاترین بسامد تکرار مشخص میشود که این مفهوم وابسته به راه و به معنای منحرف کردن از مسیری آسان و طبیعی با مقصد معنوی و به سوی حق میباشد. مفهوم «صد» جانشین «اضلال شیاطین» در قرآن است با این تفاوت که بر خلاف «صد» در اضلال مؤلفه ایجاد مانع وجود ندارد و «صد» هرگز به خدا اسناد داده نشده است؛ از این رو مفهوم اضلال نسبت صد عمومیت بیشتری دارد. حوزه معنایی اضلال شیاطین شامل مفاهیمی همچون تزیین، وعده، تنمیه، نزغ، ازلال، دعوت، وسوسه و امر میباشد که نسبت به مفهوم اضلال شیاطین، واژگانی زیرشمول و به عبارت دیگر نوعی ازآن به شمار میآیند.
قرآن پژوهی
رحیم آقایی؛ محمد مهدی رضوانی حقیقی شیرازی؛ علی اکبر عارف
چکیده
کلمات مقترن یا مصاحب یا همایی به معنی همراهی دو واژه است که غالباً در کنار هم آورده میشود؛ و از منظر زبانشناسی اجتماع عناصری است که تمایل خاصی به ظاهرشدن در کنار یکدیگر دارند و احتمال باهم آمدن آنها قابل پیشبینی است. در قرآن هم بخش وسیعی از آنهم انواع کلمات مقترن است که بسیاری از آن مخصوص خود قرآن و ادبیات عرب سابقه نداشته است. ...
بیشتر
کلمات مقترن یا مصاحب یا همایی به معنی همراهی دو واژه است که غالباً در کنار هم آورده میشود؛ و از منظر زبانشناسی اجتماع عناصری است که تمایل خاصی به ظاهرشدن در کنار یکدیگر دارند و احتمال باهم آمدن آنها قابل پیشبینی است. در قرآن هم بخش وسیعی از آنهم انواع کلمات مقترن است که بسیاری از آن مخصوص خود قرآن و ادبیات عرب سابقه نداشته است. در این پژوهش تلاش شده ضمن ارائه تعریف دقیق و جامع از کلمات مقترن و معیارهای تعیین آن، انواع مختلف آن در قرآن کریم کشف و تبیین نماییم. پژوهش پیش رو، با روش تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای در پی تحقیق این هدف نگارش یافت. یافتههای تحقیق نشان میدهد همنشینی واژگانی و مقترن، درک آیات قرآن را آسانتر کرده و نکات مبهمی را روشن کرده است. بعضی کلمات مقترن واژه محور بوده و در همنشینی خود کلمات بسیاری زیادی را میپذیرند و ظهور اسلام و معجزه جاوید آن یعنی قرآن باعث به وجود آمدن اصطلاحات و کلمات باهـمآوایـی یا مقترن شده و در نکات تفسیری، توصیف خداوند و قیامت، فهم آیات و استخراج احکام اعتقادی، فقهی، اجتماعی نقش اساسی داشته است.
قرآن پژوهی
سهیلا جلالی کندری؛ نصرت نیلساز؛ ساجده نبیزاده
چکیده
روایتگری داستان یکی از مفاهیم قرآنی است که در سراسر آن مشاهده میشود و به دوره مکّه یا مدینه اختصاص ندارد، گرچه طرح اولیه بیشتر داستانها در سورههای مکّی است و در سورههای مدنی تکرار یا پیرفت دیگری از آن داستان روایت میشود. در پژوهش حاضر با کاربست چهار مؤلفهی نحوه پراکندگی، ساخت و بسامد واژگان، ساخت نحوی و مخاطب به بررسی ساختار ...
بیشتر
روایتگری داستان یکی از مفاهیم قرآنی است که در سراسر آن مشاهده میشود و به دوره مکّه یا مدینه اختصاص ندارد، گرچه طرح اولیه بیشتر داستانها در سورههای مکّی است و در سورههای مدنی تکرار یا پیرفت دیگری از آن داستان روایت میشود. در پژوهش حاضر با کاربست چهار مؤلفهی نحوه پراکندگی، ساخت و بسامد واژگان، ساخت نحوی و مخاطب به بررسی ساختار روایات سورههای مدنی پرداختهشده تا از رهگذر آن، ارتباط ساختار داستانها با بستر کلام و فضای نزول تحلیل و تبیین شود. واکاوی مؤلفههای یادشده در داستانهای سورههای مدنی، این حقیقت را آشکار میسازد که روایتگریِ سرگذشتِ پیشینیان کاملاً متأثّر از زمینهی سخن، فضای نزول آیات و احوال مخاطب است. به همین دلیل پیرفتهای مختلف یک داستان در سورههای مختلف پراکنده است. همچنین با عنایت به حضور یهودیان در مدینه، داستان بنیاسرائیل بر سایر داستانها در سورههای مدنی غلبه دارد. از سوی دیگر در سیاق روایتگری داستان، واژگانی اختصاصی و تکامد بهکاررفته که زمینه بیشتر آن، داستانهای بنیاسرائیل است. دو خطاب اختصاصی آیات نیز متوجه ایشان است.
قرآن پژوهی
حامد دژآباد
چکیده
برخی از مفسران اهل سنت سعی نمودهاند ضمن داخل نمودن محبت صحابه در کنار محبت اهلبیت (ع)، با طرح ادعاهایی فقط اهل سنت را اهل نجات معرفی نمایند. فخر رازی بعد از ذکر روایاتی در فضایل اهلبیت (ع) و لزوم محبت به ایشان با استناد به حدیث «سفینه نوح» و حدیث «اصحابی کالنجوم» ادعا میکند که برای رهایی از امواج شبهات و شهوات علاوه بر ...
بیشتر
برخی از مفسران اهل سنت سعی نمودهاند ضمن داخل نمودن محبت صحابه در کنار محبت اهلبیت (ع)، با طرح ادعاهایی فقط اهل سنت را اهل نجات معرفی نمایند. فخر رازی بعد از ذکر روایاتی در فضایل اهلبیت (ع) و لزوم محبت به ایشان با استناد به حدیث «سفینه نوح» و حدیث «اصحابی کالنجوم» ادعا میکند که برای رهایی از امواج شبهات و شهوات علاوه بر سفینه مطمئن، محتاج به راهنمایی ستارگان درخشان نیز هستیم و اهل سنت چون بر سفینه اهلبیت (ع) قرارگرفته و چشم به ستارگان صحابه دوختهاند، اهل نجات و سعادت دنیوی و اخروی هستند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی با تأکید بر آیاتی که درباره ویژگیهای سفینه و ماجرای طوفان نوح صحبت میکند درصدد رد ادعای فخر رازی است و نتیجه میگیرد که با توجه به اوصافی که در قرآن کریم برای سفینه نوح ذکرشده و نیز نظر به عدم اعتبار سندی و دلالی روایت «اصحابی کالنجوم» تمسک واقعی به اهلبیت (ع)، موجب نجات و عدم آن، مساوی با هلاکت میباشد.
قرآن پژوهی
فاطمه دست رنج؛ زهرا عباسی
چکیده
با توجه به اقتضائات عصری رسانه علت ایجاد برخی از تحولات تاریخی و اجتماعی است و تا جایی پیش میرود که در صورتبندیهای فرهنگی از عناصر کلیدی به شمار میآید. ازاینرو ارزیابی نظریههای رسانه بر اساس الگوی قرآنی میتواند به فهم درست این تحولات و ارزشگذاری این نظریات کمک نماید. برای نیل به نتیجه در بررسی این نظریات از رویکرد معرفتشناسانه ...
بیشتر
با توجه به اقتضائات عصری رسانه علت ایجاد برخی از تحولات تاریخی و اجتماعی است و تا جایی پیش میرود که در صورتبندیهای فرهنگی از عناصر کلیدی به شمار میآید. ازاینرو ارزیابی نظریههای رسانه بر اساس الگوی قرآنی میتواند به فهم درست این تحولات و ارزشگذاری این نظریات کمک نماید. برای نیل به نتیجه در بررسی این نظریات از رویکرد معرفتشناسانه بهره برده میشود. درواقع در این پژوهش ما بر آن شدیم تا بازخوانی برخی از نظریات حوزه رسانه و ارتباطات به ارزیابی این نظریات از حیث صدق و توجیه معرفتشناسانه بپردازیم. اساس این ارزیابی الگوی گفتمان قرآنی در باب رسانه و عنایت به قرآن بهمثابه رسانه است. از میان نظرات صدق و توجیه، انطباقگرایی، کارکردگرایی و انسجامگرایی در این نوشتار مورد ارزیابی قرار گرفت و این نتیجه حاصل آمد که از میان هشت نظریه موردبررسی در این نوشتار نظریات مارشال مک لوهان، برجستهسازی و کاشت، دارای انطباق هستند و نظریاتی هستند که میتوانند در گفتمان قرآنی کارکرد داشته باشند و قادر هستند در کنار یکدیگر باورهای منسجمی را توجیه نمایند. درحالیکه نظریه تزریقی، مارپیچ سکوت، استفاده و رضامندی، اقتدارگرا و نیز رمزگشایی و دریافت، در سه حوزه انطباقگرایی، کارکردگرایی و انسجام گرایی در گفتمان قرآنی پذیرفته نیستند و محل اشکال میباشند.
قرآن پژوهی
علی رجب زاده آلمالو؛ محمد ولی اسدی
چکیده
اضطراب منشأ بسیاری از بیماریهای روانی است. روانشناسان جهت ایجاد سلامت روان راههایی را پیشنهاد نمودهاند لکن برخلاف تلاش آنان امروزه یکی از رنجوری انسانها، از ناحیه اضطراب و ناراحتیهای متعدد روانی است. روشن شدن علت اساسی عدم توفیق کامل راههای توصیهشده مشاوره روانشناسی در پیشگیری، دغدغه این مقاله است. بدینجهت، در ...
بیشتر
اضطراب منشأ بسیاری از بیماریهای روانی است. روانشناسان جهت ایجاد سلامت روان راههایی را پیشنهاد نمودهاند لکن برخلاف تلاش آنان امروزه یکی از رنجوری انسانها، از ناحیه اضطراب و ناراحتیهای متعدد روانی است. روشن شدن علت اساسی عدم توفیق کامل راههای توصیهشده مشاوره روانشناسی در پیشگیری، دغدغه این مقاله است. بدینجهت، در این مقاله ضمن تحلیل روشهای پیشنهادی برخی مشاوران روانشناس، نظر اسلام، در پیشگیری از اضطراب و بیماریهای روان بررسیشده و معلوم شده است که اسلام با لحاظ بعد روحانی انسان، تحقق امنیت روان را در بعد جسمانی توصیه نمیکند بلکه روشهایی را که بر اساس ایمان بوده و تقویتکننده بعد شخصیت انسانی و روحانی انسان است مانند دوری از ظلم، یاد خدا، توکل و... توصیه میکند. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی با تحلیل روشهای پیشنهادی برخی مشاوران روانشناس در برخی تارنماهای مشاوره روانشناسی و با بیان روشهای کاربردی اسلام در ایجاد آرامش روان به شیوه کتابخانهای انجام گرفته است. یافته تحقیق این است که در ایجاد امنیت روان، به جهت عدم جامعنگری بر انسان و تنها مبتنی بر بعد جسمانی وی ناکافی و گمراهکننده میباشند اما روشهای مبتنی بر بعد معنوی انسان که در آموزههای اسلام بیان شدهاند، واقعبینانه و تجربه شدهاند.
قرآن پژوهی
شیرین رشیدی
چکیده
انسان موجودی مرکب از روح و بدن است و بخش اصیل وجود انسان، روح غیرمادی اوست. بر اساس متون اسلامی تکامل روح به معنای تقویت خودآگاهی انسان است. خودآگاهی در قرآن کریم به معنای بازیابی حقیقت خویش بهواسطه پرورش استعدادهای فطری است. خداوند تمام عالم را دارای شعور و آگاهی میداند. هدف پژوهش حاضر، تبیین مبانی فلسفی خودآگاهی در ...
بیشتر
انسان موجودی مرکب از روح و بدن است و بخش اصیل وجود انسان، روح غیرمادی اوست. بر اساس متون اسلامی تکامل روح به معنای تقویت خودآگاهی انسان است. خودآگاهی در قرآن کریم به معنای بازیابی حقیقت خویش بهواسطه پرورش استعدادهای فطری است. خداوند تمام عالم را دارای شعور و آگاهی میداند. هدف پژوهش حاضر، تبیین مبانی فلسفی خودآگاهی در قرآن کریم و انعکاس تربیتی خودآگاهی در سبک زندگی اسلامی است. این مقاله از نوع تحقیقات کاربردی است و با رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوا از نوع قیاسی، مبتنی بر مطالعه اسنادی (کتابخانهای) انجامشده است. بر این اساس ابتدا به ایضاح خودآگاهی و مبانی فلسفی آن از منظر قرآن پرداخته شد و درنهایت انعکاس تربیتی خودآگاهی در سبک زندگی اسلامی استنباط شد ازجمله پذیرش مسئولیت در زندگی، تمرین عزم و پرورش اراده، خویشتن بانی در مواجهه با چالشهای زندگی، خروج از غفلتها در زندگی، دستیابی به نشاط.
قرآن پژوهی
باقر ریاحی مهر؛ سید محمد حسینی پور
چکیده
تفسیر به مثابه یک علم، در طول تاریخ گسترده خود، همانند دیگر علوم، ساختاری عمدتاً قابل استفاده برای دانشمندان داشته و استدلال، بیان آرای موافقان و مخالفان، و نقد، بخشی از شاکله آن را تشکیل داده است. تفسیر واعظانه، نامی نوآشنا اما گرایشی کهن از تفسیر قرآن کریم است که تا کنون مطالعه دقیقی پیرامون چیستی و جایگاه آن در میان تفاسیر انجام ...
بیشتر
تفسیر به مثابه یک علم، در طول تاریخ گسترده خود، همانند دیگر علوم، ساختاری عمدتاً قابل استفاده برای دانشمندان داشته و استدلال، بیان آرای موافقان و مخالفان، و نقد، بخشی از شاکله آن را تشکیل داده است. تفسیر واعظانه، نامی نوآشنا اما گرایشی کهن از تفسیر قرآن کریم است که تا کنون مطالعه دقیقی پیرامون چیستی و جایگاه آن در میان تفاسیر انجام نشده است. این نوع تفسیر با انگیزه تبیین قرآن و همراه با وعظ و اندرز مخاطبان، به منظور تأثیرگذاری آموزههای قرآنی بر ایشان، با استفاده از ابزارهایی همچون شعر، حکایت، امثال، اشارات عرفانی و مأثورات روایی، به تفسیر آیات میپردازد. تفسیر واعظانه، تفسیری همسو با روح قرآن، یعنی هدایت و موعظه، است و شواهد و قراین نشان میدهد که رگههایی از آن به عصر نزول بازمیگردد. با این حال، در شکل مصطلح خود، با تفسیر حسن بصری آغاز شد و با ترجمه تفسیر طبری ادامه یافت تا سرانجام با تفسیر ابوالفتوح رازی به یک تفسیر کامل با نشانههای تفسیری که از آن به «واعظانه» یاد میشود، نمود جدی در جهان تفسیر پیدا کرد. برخلاف تفاسیر اجتهادی-علمی که گرایش تنها نخبگان جامعه را به سوی خود جلب میکند، تفسیر واعظانه مانند خود قرآن، قابل استفاده علمی، تربیتی و اخلاقی برای عموم مردم بوده و هست؛ با این حال، با تفاسیر تربیتی و هدایتی تفاوتهایی دارد. این نوع تفسیر میتواند فاصله میان دانش تفسیر و توده مسلمان را کاهش داده و به پیوند بیشتر عامه مردم با مفاهیم قرآنی منتهی گردد. در این مقاله، با بهکارگیری روش توصیفی-تحلیلی و شیوه منبعیابی کتابخانهای، جایگاه تفسیر واعظانه بین گونههای مختلف تفاسیر، معنا و چیستی آن با عنایت به مفردات و معناشناسی وعظ تبیین و برای نخستین بار، تعریف کاملی از آن ارائه شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که تفسیر واعظانه، تلفیقی از تفاسیر نقلی و عرفانی به حساب میآید که ادبیاتی سرشار از بدیع و آمیخته با شعر، داستان و امثال دارد. همچنین به دلیل ورود متنی از یک یا چند منبع بیرونی و غیر از تحلیل مفسر، جایگاه این نوع تفسیر را در بین تفاسیر توسعهای قرار میدهد.
قرآن پژوهی
محمد کاظم شاکر
چکیده
آیا تمام قرآن در زمان حیات حضرت محمد (ص) به کتابت درآمد؟ این مقاله تنها با استشهاد به آیات قرآن به این پرسش پاسخ میدهد. قرآن، نگارش و اهمیت آن را مورد تأکید قرار داده و نشان میدهد که نگارش در عصر و مصر نزول قرآن امری رایج و متداول بوده است. همچنین نگارشِ برخی از موضوعات نظیر مطالب غیبی و وحیانی مورد انتظار تلقی میشده است. علاوه بر ...
بیشتر
آیا تمام قرآن در زمان حیات حضرت محمد (ص) به کتابت درآمد؟ این مقاله تنها با استشهاد به آیات قرآن به این پرسش پاسخ میدهد. قرآن، نگارش و اهمیت آن را مورد تأکید قرار داده و نشان میدهد که نگارش در عصر و مصر نزول قرآن امری رایج و متداول بوده است. همچنین نگارشِ برخی از موضوعات نظیر مطالب غیبی و وحیانی مورد انتظار تلقی میشده است. علاوه بر این، در مورد برخی موضوعات مانند دَین دستور اکید دادهشده که بنگارند تا اختلافی در مورد آن بین افراد به وجود نیاید. گذشته از همة این موارد، قرآن از صحیفههای قرآنیِ به مثابة یک واقعیت تاریخی گزارش ارائه داده است. این مقاله همة آیات مربوط به نگارش در قرآن را با روش توصیفی-تحلیلی و با بهرهگیری از روش معناشناختی موردبررسی قرار داده است. بر پایة این تحلیلهای معناشناختی نتیجه گرفتهشده که نگارش تمام قرآن در عصر نزولش مورد انتظار بوده است، هرچند که اکنون نسخهای کامل از صحیفههای قرآنی که در مکه یا مدینه توسط یاران پیامبر به نگارش درآمده است در دسترس نباشد.
قرآن پژوهی
محمدرضا شاهسنایی؛ عباس شریفی
چکیده
ازجمله آیاتی که معرکه آراء مفسران گشته و تفاسیر متضادی از آن ارائهشده، آیات 34 و 35 سوره ص درباره حضرت سلیمان (ع) است. تکیه بر روایات تفسیری ساختگی و غفلت از سیاق موجب شده برخی از مفسران نسبتهای نادرست و ناپسندی که مغایر با عصمت انبیاء است به آن حضرت روا دارند و ایشان را مستوجب عقوبت الهی بدانند و برخی دیگر از مفسران، با اعتقاد به ترک ...
بیشتر
ازجمله آیاتی که معرکه آراء مفسران گشته و تفاسیر متضادی از آن ارائهشده، آیات 34 و 35 سوره ص درباره حضرت سلیمان (ع) است. تکیه بر روایات تفسیری ساختگی و غفلت از سیاق موجب شده برخی از مفسران نسبتهای نادرست و ناپسندی که مغایر با عصمت انبیاء است به آن حضرت روا دارند و ایشان را مستوجب عقوبت الهی بدانند و برخی دیگر از مفسران، با اعتقاد به ترک اولی و غفلت آن حضرت از خداوند ایشان را مستوجب آزمایشهای بسیار سخت و حوادث ناگواری بدانند. وجه مشترک هر دو تفسیر، عدم پاسخگویی و توانایی در برقراری ارتباط فرازهای آیات مذکور با یکدیگر است. این پژوهش توصیفی تحلیلی که بر اساس منابع کتابخانهای انجامگرفته، باهدف دفاع از ساحت حضرت سلیمان، ضمن بررسی و نقد دیدگاه مفسران با تکیه بر مفاهیم واژگان «فتنه»، «اناب»، «اوّاب» و «غفران» و سیاق آیات 30 تا 40 سوره شریفه ص، به بیان ارتباط بین اوصاف «نعمالعبد» و «اوّاب» با مواجهه آن حضرت با جسد و همچنین ارتباط مواجهه مذکور با استغفار آن حضرت و درخواست «ملکا لا ینبغی ...»، پرداخته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد، حضرت سلیمان (ع) در مواجهه با جسد فرزندش، به خداوند رجوع نموده و از خداوند به جهت اینکه آرزویش با حکمت خداوند تطبیق نداشته طلب آمرزش نمود و از خداوند خواست تا در مقابل از دست دادن فرزندی که سرمایه او جهت تداوم حکومت الهیاش بود، حکومتی ویژه به او عنایت فرماید تا موانع سر راه او ازجمله کارشکنی شیاطین، در اهداف آن خللی ایجاد ننماید.
قرآن پژوهی
محمد شریفی؛ محمد مکتوبیان
چکیده
الفاظی که در قرآن کریم به کار رفته، با اینکه به زبان عربی روشن هستند ولی مراد خداوند از برخی از آنها برای مخاطب واضح و روشن نبوده و معرکه آراء مفسران شدهاند؛ یکی از این واژگان، واژه «تقویم» در ترکیب «أحسن تقویم» است؛ پژوهش حاضر با روش توصیفی_تحلیلی به نقد و بررسی آراء مفسران درباره این واژه در آیه چهارم سوره تین پرداخته ...
بیشتر
الفاظی که در قرآن کریم به کار رفته، با اینکه به زبان عربی روشن هستند ولی مراد خداوند از برخی از آنها برای مخاطب واضح و روشن نبوده و معرکه آراء مفسران شدهاند؛ یکی از این واژگان، واژه «تقویم» در ترکیب «أحسن تقویم» است؛ پژوهش حاضر با روش توصیفی_تحلیلی به نقد و بررسی آراء مفسران درباره این واژه در آیه چهارم سوره تین پرداخته است. نتایج پژوهش، گویای این است که «تقویم» مصدر فعل «قوّم» بوده که در لغت به معنای «عَدَّلَ» و به معنای «اعتدال و سامان دادن» است؛ مفسران برای خلقت انسان به صورت «أحسن تقویم»، دو قول کلّی بیان کردهاند: 1-خلقت ظاهری؛ 2-خلقت ظاهری و باطنی؛ با توجه به اطلاقِ عبارت «أحسن التقویم» در آیه 4، سیاق و بافت کلامی آیات 4 تا 7 سوره تین و ظهور حرف «إلّا» در متصله بودن در آیه 6، وجه دوم از قوت بیشتری برخوردار است؛ ولی با در نظر گرفتن روایات تفسیری و آراء مفسران و همچنین قاعده «استعمال لفظ در بیشتر از یک معنی»، میتوان قائل به وجه سومی شد که جامع این دو قول است؛ یعنی خداوند یک عبارت به کار برده ولی دو معنا به صورت همزمان اراده کرده است؛ به این صورت که عبارت «أحسن تقویم» در هر دو معنای مذکور به کار رفته و ترکیب «أسفل سافلین» که در آیه بعد است، در دو معنای «آتش جهنم» و «دوران پیری»، همزمان استعمال شده و حرف «الّا» در آیه ششم، در آن واحد دارای دو معنای مستقل «استدراک» و «استثناء» است.
قرآن پژوهی
محمود طباطبایی؛ مریم صادری؛ علیرضا حیدرزادگان؛ محمدجواد عنایتی راد؛ محمدجواد اصغری ابراهیم آباد
چکیده
خودشیفتگی در قرآن به عنوان یک رذیلت اخلاقی محسوب میشود که مشمول مذمت و عقوبت است، در حالی که در روانشناسی به عنوان نوعی اختلال شخصیتی تعریف میشود. پرسش اصلی این است که تفاوت خودشیفتگی در قرآن و روانشناسی چیست؟ چالش میان توصیف خودشیفتگی به عنوان اختلالی شخصیتی که دارای سویههای ناخودآگاه و ناارادی است و در مقابل آن، رذیلتی اخلاقی ...
بیشتر
خودشیفتگی در قرآن به عنوان یک رذیلت اخلاقی محسوب میشود که مشمول مذمت و عقوبت است، در حالی که در روانشناسی به عنوان نوعی اختلال شخصیتی تعریف میشود. پرسش اصلی این است که تفاوت خودشیفتگی در قرآن و روانشناسی چیست؟ چالش میان توصیف خودشیفتگی به عنوان اختلالی شخصیتی که دارای سویههای ناخودآگاه و ناارادی است و در مقابل آن، رذیلتی اخلاقی در قرآن که با اراده و آگاهی همراه است، اهمیت و ضرورت این پژوهش را نمایان میسازد. به این دلیل که خداوند حکیم قصد تربیت و هدایت انسانها را دارد، فردی که دچار اختلال غیرارادی است، مشمول سرزنش و عقوبت نمیشود. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با رویکرد کتابخانهای، وجوه اشتراک و افتراق خودشیفتگی را در این دو حوزه مورد بررسی قرار داده است. یافتهها نشاندهنده وحدت در مفهوم و نشانهها و تباین در سبب و منشأ خودشیفتگی هستند. از سیاق آیات مرتبط، میتوان نتیجه گرفت که سبب خودشیفتگی، ضعف معرفت توحیدی است؛ این موضوع با استناد به بافتار عقلانی وحی، به عنوان عملی آگاهانه و ارادی تلقی میشود و بنابراین مشمول مذمت و عقوبت خواهد بود. اما در روانشناسی، فرد در ایجاد اختلال شخصیتی نقشی ندارد. با این حال، از آنجا که این اختلال معمولاً در کارکردهای اساسی روانی افراد و به تبع آن، در قدرت اراده و تمییز آنها خللی ایجاد نمیکند، طبق اصول روانشناسی، فرد خودشیفته نیز نسبت به اعمال خود مسئول است و داشتن اختلال خودشیفتگی، موجب سلب مسئولیت از او نمیشود.
قرآن پژوهی
ابراهیم فلاح؛ سید محمدحسین عمادی منش
چکیده
ترجمه واژه به واژه قرآن کریم ممکن است مانع از انتقال مفاهیم عمیق آن شود. به همین دلیل، مترجمان گاهی ناچارند افزودههایی به متن ترجمه اضافه کنند تا شفافسازی معنایی و ساختاری متن بهخوبی انجام گیرد. در ترجمههای فارسی معاصر قرآن کریم، افزودههای تفسیری جایگاه ویژهای دارند و بسیاری از مترجمان معاصر، این افزودهها را بهصورت داخل ...
بیشتر
ترجمه واژه به واژه قرآن کریم ممکن است مانع از انتقال مفاهیم عمیق آن شود. به همین دلیل، مترجمان گاهی ناچارند افزودههایی به متن ترجمه اضافه کنند تا شفافسازی معنایی و ساختاری متن بهخوبی انجام گیرد. در ترجمههای فارسی معاصر قرآن کریم، افزودههای تفسیری جایگاه ویژهای دارند و بسیاری از مترجمان معاصر، این افزودهها را بهصورت داخل پرانتز یا بهصورت جداگانه در مورد ترجمه برخی آیات مطرح کردهاند. پژوهش حاضر در صدد است تا با اتخاذ روش توصیفی-تحلیلی، به گونهشناسی افزودههای تفسیری مترجمان معاصر در دو جزء پایانی قرآن کریم بپردازد. بررسیها نشان میدهد که بیان معنای برخی حروف مقطعه قرآن، بیان سبب نزول آیات بهصورت افزودههای تفسیری، بیان مصداق برخی گزارههای قرآنی، بسط معنایی برخی واژگان، بهرهگیری از سیاق آیات در ترجمه و تأویل صفات متشابه خداوند از مهمترین گونههای افزودههای تفسیری در ترجمههای معاصر فارسی به شمار میروند.
قرآن پژوهی
محسن قاسمپور؛ پروین شناسوند؛ امیر توحیدی
چکیده
دین بهمثابه مجموعهای از تعالیم و مضامین والای فردی و اجتماعی از سوی خداوند بزرگ و توسط برگزیدگان او برای نیل بشر به سعادت آورده شده و از اهدافی بلند برخوردار است بسیاری از عالمان دین بر فایده و لزوم دین که دارای پشتوانههای عقلانی است تأکید ورزیدهاند. در کنار فوایدی که دین برای انسان به ارمغان آورده باید به جنبههای فردی و اجتماعی ...
بیشتر
دین بهمثابه مجموعهای از تعالیم و مضامین والای فردی و اجتماعی از سوی خداوند بزرگ و توسط برگزیدگان او برای نیل بشر به سعادت آورده شده و از اهدافی بلند برخوردار است بسیاری از عالمان دین بر فایده و لزوم دین که دارای پشتوانههای عقلانی است تأکید ورزیدهاند. در کنار فوایدی که دین برای انسان به ارمغان آورده باید به جنبههای فردی و اجتماعی آن توجه داشت. آموزههای فراوانی در قرآن وجود دارد که به جنبههای اجتماعی دین پرداخته و مفسران قرآن نیز به این مهم عنایت داشتهاند. تبیین این فوائد گاهی با بهکارگیری روشهای اقناعی توسط مفسران در تفاسیر خود انجام یافته است. و جلوهای بارز از رویکرد اجتماعی و ارائه الگویی همهفهم برای مخاطبان خود به منصه ظهور گذارده است. ازجمله این مفسران در دوره معاصر مرحوم مغنیه است که به تفسیر اجتماعی بهعنوان یک رویکرد عصری اهتمام ویژهای داشته است که از جلوههای بارز این رویکرد کاربست عنصر اقناع در تفسیر است. به نظر این مفسر ازآنجاکه هدف دین، ارائه شیوۀ صحیح زندگی برای نیل به سعادت جاودانه است؛ تحقق چنین سعادتی درگرو رعایت وظایف فردی و اجتماعی یک انسان است. به باور این مفسر ازآنجاکه انسان مدنی الطبع است لذا ضرورت زیست اجتماعی انسان اقتضا میکند که آموزههای قرآنی بر خیرخواهی نوع انسان فارغ از هر آیین و مذهب معطوف گردد، نه صرفاً متدیّنان و یا فقط مسلمانان. این مهم درگرو توجه به عنصر اقناع در مقام تفسیر آیات قرآنی و برجسته نمودن این شیوه قرآنی است. بدینسان هدف از این جستار توجه به اهمیت و جایگاه این شیوه از تبیین قرآنی توسط مفسری همچون مغنیه است. دستاورد این تحقیق که به روش توصیفی و تحلیلی است ازاینقرار است: به عقیده مرحوم مغنیه مفسّر قرآن میباید برای تبیین و تفسیر آموزههای اجتماعی قرآن و رسیدن و درک و تفهیم این غایتِ استوار به مخاطبان، از شیوهای ویژه بهرهگیری نمود که ازنظر وی، عبارت است از اقناع و سادهسازی مطالب؛ بهگونهای که با کاربست اسلوب متناسب با فهم و شرایط فکری و اجتماعی و روانشناختی مخاطبان همسان باشد. اقناع مخاطب به معنای نادیده گرفتن جنبههای استدلالی در تفسیر نیست بلکه از مؤلفههای تفسیر عصری تأکید بر این رویکرد اقناعی است. این جستار در پی بررسی چراییِ اولویت شیوۀ اقناعی در تفسیر و ذکر برخی چالشهای بحث استدلالی در تفسیر قرآن از منظر این مفسر است.