قرآن پژوهی
محسن میری
چکیده
د ر طول تاریخ، محوری ترین موضوعی که انبیای الهی کوشیده اند مردم را به سوی آن سوق دهند اصل توحید و نفی شرک بوده است.از جمله این تلاش ها، رویکرد های استدلالی و عقلانی حضرت ابراهیم علیه السلام است که در قرآن کریم منعکس شده است. وی در مواجهه فکری با مشرکان زمان خود برای نفی ربوبیت ستارگان و ماه و ... و اثبات توحید ربوبی ، از برهان بهره می گیرد.از ...
بیشتر
د ر طول تاریخ، محوری ترین موضوعی که انبیای الهی کوشیده اند مردم را به سوی آن سوق دهند اصل توحید و نفی شرک بوده است.از جمله این تلاش ها، رویکرد های استدلالی و عقلانی حضرت ابراهیم علیه السلام است که در قرآن کریم منعکس شده است. وی در مواجهه فکری با مشرکان زمان خود برای نفی ربوبیت ستارگان و ماه و ... و اثبات توحید ربوبی ، از برهان بهره می گیرد.از این برهان ، تبیین های مختلفی صورت گرفته است.یکی از این تبیین ها ارجاع این استدلال به برهان حدوث است.این تبیین ،از سوی متفکرانی مورد انتقاد قرار گرفته است. این پژوهش با روش استنادی- تحلیلی- استنباطی ، ابتدا به تبیین مزبور از برهان و نیز انتقادات وارده بر آن می پردازد و سپس این انتقادات را مورد ارزیابی قرار داده و در ادامه ، تبیین جدیدی از برهان مذکور با ارجاع مفهوم "افول" به " نقص و نیازمندی" ارایه کرده است به گونه ای که از آن انتقادات مصون باشد.
قرآن پژوهی
محمد شریفی؛ هوشنگ بیگی یارولی
چکیده
چکیده ترجمه، بازسازی یک کلام در زبان دیگر است، به طوری که تمام معانی و مقاصد صاحب کلام در زبان مقصد بازگو گردد. از این رو، متن ترجمه، آیینه تمام نمای متن اصلی است. مهم‌تریم مسأله در ترجمه، رعایت اصلی است که مترجم برای جایگزنی معادل واژه‌ها باید در دستور کار خود قرار دهد؛ به طوری که متن ترجمه، برابر و همسان متن مبدأ باشد. توجه به مؤلفه‌های ...
بیشتر
چکیده ترجمه، بازسازی یک کلام در زبان دیگر است، به طوری که تمام معانی و مقاصد صاحب کلام در زبان مقصد بازگو گردد. از این رو، متن ترجمه، آیینه تمام نمای متن اصلی است. مهم‌تریم مسأله در ترجمه، رعایت اصلی است که مترجم برای جایگزنی معادل واژه‌ها باید در دستور کار خود قرار دهد؛ به طوری که متن ترجمه، برابر و همسان متن مبدأ باشد. توجه به مؤلفه‌های مختلف معنایی واژه، امری کاملاً ضروری است. هرچند در پاره‌ای از موارد، شاید نتوان عملاً به این مقصود، دست یافت؛ اما باید برای یافتن نزدیک‌ترین و دقیق‌ترین معادل، نهایت تلاش خود را به کار بست. هدف از این مقاله پاسخ به این پرسش است که آیا مترجمان کلام وحی، هنگام ترجمه به اجزاء و عناصر تشکیل دهنده و مؤلفه‌های معنای واژه‌های قرآن در فرایند ترجمه، توجه و دقت داشته‌اند و در ترجمه‌های خود، آن را منعکس کرده‌اند یا نه؟ از این رو، نگارندگان در این نوشتار، ترجمه تنی چند از مترجمان را براساس کتب لغت و تفسیر، مورد نقد و بررسی قرار داده‌اند. بررسی ترجمه‌های ارائه شده از برخی آیات کلام وحی، نشان دهنده عدم توجه کافی مترجمان به اصل واژه‌یابی‌دقیق و نیز عدم لحاظ مؤلفه‌های معنایی زبان مبدأ است؛ همچنین عموم مترجمان از لایه‌ها و طبقات معنایی که در الفاظ کلام وحی، نهفته است غفلت ورزیده‌اند.
قرآن پژوهی
حسن مجیدی؛ پروین تیموری
چکیده
در قرآن کریم آیات بسیاری در قالب قصر بیان شده است، اسلوب قصر و حصر از بابهای مهم علم معانی در میان اقسام علم بلاغت می باشد قرآن کریم این آرایه ادبی را با روش‌های گوناگون به کار گرفته است. این پژوهش با روش کتابخانه ای به بررسی شیوه های مهم قصر و راه های آن و تقسیمات مختلف آن اعم از قصر موصوف صفت بر حقیقتی و اضافی و بالعکس و تقسیم آن براساس ...
بیشتر
در قرآن کریم آیات بسیاری در قالب قصر بیان شده است، اسلوب قصر و حصر از بابهای مهم علم معانی در میان اقسام علم بلاغت می باشد قرآن کریم این آرایه ادبی را با روش‌های گوناگون به کار گرفته است. این پژوهش با روش کتابخانه ای به بررسی شیوه های مهم قصر و راه های آن و تقسیمات مختلف آن اعم از قصر موصوف صفت بر حقیقتی و اضافی و بالعکس و تقسیم آن براساس مقتضای حال مخاطب یعنی افراد و تعیین و قلب به استناد کتب بلاغی و تفسیری می پردازد. مهم‌ترین هدف این تحقیق، دست یافتن به دقایق و نکات قصر در سوره نجم سامان یافته است و به این منتج شده است که شناخت شیوه بلاغی قصر در فهم آیات قرآنی ضرورت تام دارد و بدون توجه به این شیوه بلاغی بسیاری از معانی آیات الهی در پرده می ماند.مهم‌ترین هدف این تحقیق، دست یافتن به دقایق و نکات قصر در سوره نجم سامان یافته است و به این منتج شده است که شناخت شیوه بلاغی قصر در فهم آیات قرآنی ضرورت تام دارد و بدون توجه به این شیوه بلاغی بسیاری از معانی آیات الهی در پرده می ماند.
قرآن پژوهی
حمیده شورگشتی؛ محمدعلی رضایی اصفهانی
چکیده
از آنجا که خداوند حکیم قرآن را به عنوان چراغ راه بندگانش نازل فرموده تا ایشان با تمسّک به این گوهر عظیم راه سعادت و کمال خود را طی کنند، لذا شایسته است تا هرچه بیشتر و بهتر در راه رسیدن به این هدف، از ژرفای آیات این کتاب الهی پرده برداشته شود. یکی از مسائلی که در این کتاب نورانی به آن پرداخته شده بحث سنّت های الهی است. یکی از سنّت های مطرح ...
بیشتر
از آنجا که خداوند حکیم قرآن را به عنوان چراغ راه بندگانش نازل فرموده تا ایشان با تمسّک به این گوهر عظیم راه سعادت و کمال خود را طی کنند، لذا شایسته است تا هرچه بیشتر و بهتر در راه رسیدن به این هدف، از ژرفای آیات این کتاب الهی پرده برداشته شود. یکی از مسائلی که در این کتاب نورانی به آن پرداخته شده بحث سنّت های الهی است. یکی از سنّت های مطرح شده در قرآن، خلقت زوجی در عالم است و تا آنجا اهمیّت دارد که خداوند از آن به عنوان نشانه خود در زمین یاد می کند. این نکته در آیه 21 سوره روم مطرح گردیده است. در باب تفسیرقرآن، کارهایی در قالب کتاب های تفسیر، مقاله و پایان نامه های قرآنی انجام گرفته است. امّا آنچه در این پژوهش به آن پرداخته شده نگاه مسأله محور به آیه با توجّه به نظرات بیشتر مفسّران شیعه و اهل سنّت است که تاکنون به این جامعیّت کاری صورت نگرفته است. روش این مقاله نقلی- تحلیلی است. چون زوجیّت، قانونى فراگیر در میان همه مخلوقات و جانداران بویژه انسان است، ما قائل به تعمیم این سنّت به همه افراد جامعه شده ایم یعنی زوجیّت فکری، روحی، جسمی و سبب بودن آن برای ایجاد سکن و مودّت و رحمت.
قرآن پژوهی
الهه هادیان رسنانی
چکیده
در این تحقیق به روش مطالعه توصیفی – تحلیلی، به این سوال پاسخ داده می شود که چه مولفه هایی بر کمال علمی و عملی انسان تاثیر نهاده و موجب می شود تا از فرصت زندگی در این دنیا که بهترین و بلکه تنها زمان برای برای رشد و پرورش روح است استفاده نماید ؟ و راهکارهای قرآن و عرفان درباره این مسئله چیست ؟ پس از گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و ...
بیشتر
در این تحقیق به روش مطالعه توصیفی – تحلیلی، به این سوال پاسخ داده می شود که چه مولفه هایی بر کمال علمی و عملی انسان تاثیر نهاده و موجب می شود تا از فرصت زندگی در این دنیا که بهترین و بلکه تنها زمان برای برای رشد و پرورش روح است استفاده نماید ؟ و راهکارهای قرآن و عرفان درباره این مسئله چیست ؟ پس از گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل آن ها به روش تحلیل محتوا این نتایج به دست آمده است: نگاه حضرت امام خمینی (ره) و آیت الله جوادی آملی (حفظه الله) به گونه ای است که بر خلاف برخی دیگر از اهل عرفان، در تقسیم بندی اولیّه ی خویش ، انسان را به دو قسم انسان کامل و انسان حیوان ، تقسیم نمی نمایند ؛ بلکه انسان را برخلاف حیوانات ، دارای دو مقام دانسته ؛ که به جهت داشتن مقام عنداللهی ،برای دور شدن از خوی حیوانی ، می بایستی سیر استکمالی داشته باشد ، چنان که هدف از خلقت نیز چنین بوده است . از نگاه ایشان، انسان به دلایل متعددی نسبت به دیگر موجودات از کرامت برخوردار است که از جمله این دلایل می توان به موضوع جانشینی و خلافت انسان بر روی زمین و نیز قوس نزول و صعود او و بودن انسان کامل به عنوان وجه باقی خداوند در روی زمین اشاره کرد .انسان دارای مقامات و درجات متعدد و فراوانی می باشد و در سیر تکاملی خویش غیر متناهی است .
قرآن پژوهی
کریم علی محمدی؛ عبدالمجید علیمحمدی
چکیده
اهتمام به عبرت دهی، پرهیز از کلی گویی و ذکر مصادیق عینی برای تبیین حقائق الهی، از شیوه‌های رایج قرآن کریم است. قرآن کریم، به عنوان کتاب هدایت و رهانیدن بشر از انحطاط اخلاقی، تربیت دینی را عامل رهایی بشر از تاریکی‌های جهل، معرفی میکند و نه تنها سرگذشت پیشینیان بلکه هر آنچه پیرامون انسان قرار دارد را مایه عبرت معرفی میکند تا صاحبان ...
بیشتر
اهتمام به عبرت دهی، پرهیز از کلی گویی و ذکر مصادیق عینی برای تبیین حقائق الهی، از شیوه‌های رایج قرآن کریم است. قرآن کریم، به عنوان کتاب هدایت و رهانیدن بشر از انحطاط اخلاقی، تربیت دینی را عامل رهایی بشر از تاریکی‌های جهل، معرفی میکند و نه تنها سرگذشت پیشینیان بلکه هر آنچه پیرامون انسان قرار دارد را مایه عبرت معرفی میکند تا صاحبان بصیرت، از این طریق سعادت ابدی را از شقاوت ابدی، تمییز داده و راه حق و اولیاء الله را انتخاب کنند. نوشتار پیش رو پژوهشی است که کارآمدی عبرت دهی و نقش اساسی آن را در رسیدن به تربیت اسلامی، اثبات کرده و این شیوه را از مرتبه نظری خارج دانسته و به عنوان راهکار عملیاتی معرفی میکند. در این مقاله، آسیب‌های معرفی نمادهای منفی جهت عبرت و راهکارهای قرآن برای برون رفت از این آسیبها، مورد پژوهش قرار گرفته، سپس شیوه عبرت دهی قرآن کریم، تبیین میگردد تا همواری این شیوه در نیل به تربیت اثر گذار، مورد کنکاش قرار گیرد.
قرآن پژوهی
حسن رضایی هفتادر؛ صفر نصیریان؛ حسین علوی مهر
چکیده
آغاز تفسیر از جمله مباحث مهمی است که در تاریخ تفسیر بدان توجه شده‌است. خاورپژوهان هم توجه ویژه‌ای به این مسئله دارند. قسمتی از مقالة «تفسیر در دوران صدر اسلام و سده‌های میانه» اثر ژیلیو، خاورپژوه معاصر، دربارة آغاز تفسیر و اعتبارسنجی آن است. در این اثر، ژیلیو پیشینة تفسیر روایی دورة نخستین را به طور ویژه بررسی کرده‌است. از دیدگاه ...
بیشتر
آغاز تفسیر از جمله مباحث مهمی است که در تاریخ تفسیر بدان توجه شده‌است. خاورپژوهان هم توجه ویژه‌ای به این مسئله دارند. قسمتی از مقالة «تفسیر در دوران صدر اسلام و سده‌های میانه» اثر ژیلیو، خاورپژوه معاصر، دربارة آغاز تفسیر و اعتبارسنجی آن است. در این اثر، ژیلیو پیشینة تفسیر روایی دورة نخستین را به طور ویژه بررسی کرده‌است. از دیدگاه او، دوران نخستین تفسیر روایی به صورت شفاهی و مکتوب عبارتند از: 1ـ تفسیر پیامبر(ص) که نقطة عزیمت است. 2ـ تفسیر صحابه که دَه تن از آنان جزو مفسران مشهور هستند. 3ـ تفسیر تابعان که مثل دورة صحابه، دَه تن از آنان جزو مفسران مشهورند. 4ـ آغاز نگارش تفسیر که متأخر از سه دورة پیشین است. ژیلیو معتقد است تفسیر سه دورة اول، دورة شفاهی تفسیر بوده که مصادف با سدة نخست هجری است و از نظر کمیت روایات تفسیری و کیفیت طرق آن‌ها اعتبار چندانی ندارد. همچنین، از دیدگاه او، تفسیر دورة چهارم، یعنی دورة کتابت تفسیر روایی، از سدة دوم آغاز می‌شود. از این رو، اعتبار تفسیر روایی از نظر مکتوب بودن نیز ضعیف است. اما بر اساس منابع اسلامی، تفسیر روایی دوران نخستین، برخلاف دیدگاه ژیلیو ویژگی‌های زیر را دارد: 1ـ تفسیر شفاهی که شامل سه دورة اول است، از نظر کمیت روایات، تعداد راویان و طرق روایات، وسیع‌تر و موثق‌تر از آن چیزی است که ژیلیو ادعا میکند. 2ـ زمان شروع تفسیر مکتوب روایی به قبل از سدة دوم، یعنی سدة نخست بازمی‌گردد.
قرآن پژوهی
حمزه علی بهرامی
چکیده
در منابع دینی شیعه و سنی، سفارش‌های فراوانی برای قرائت قرآن با ترتیل و صدای بلند وارد شده‌است. پیرو همین توصیه‌ها در جوامع اسلامی، قرائت‌های فردی و دسته‌جمعی مرسوم بود و هست. قرائت فردی قرآن به اجماع مسلمانان جایز و سنت است. اما در این میان، سلفیان تکفیری به عنوان فرقه‌ای از فرق اسلامی، راهی متفاوت‌تر از دیگر فرق امت در پیش گرفته‌اند. ...
بیشتر
در منابع دینی شیعه و سنی، سفارش‌های فراوانی برای قرائت قرآن با ترتیل و صدای بلند وارد شده‌است. پیرو همین توصیه‌ها در جوامع اسلامی، قرائت‌های فردی و دسته‌جمعی مرسوم بود و هست. قرائت فردی قرآن به اجماع مسلمانان جایز و سنت است. اما در این میان، سلفیان تکفیری به عنوان فرقه‌ای از فرق اسلامی، راهی متفاوت‌تر از دیگر فرق امت در پیش گرفته‌اند. این جریان فکری افزون بر اینکه جمع‌خوانی قرآن را جایز و مباح نمیدانند، بلکه آن را بدعت میانگارند. در این میان، سؤالی که به ذهن متبادر می‌شود، این است که آیا واقعاً چنین سبکی از قرائت قرآن بدعت است؟ پژوهش پیش رو در راستای پاسخگویی به این سؤال با روشی اسنادی و تحلیلی با نظر در منابع اهل سنت و سلفیان، ابتدا حکم جمع‌خوانی قرآن را در دیدگاه علمای اهل سنت مطالعه میکند و آنگاه به تبیین و تحلیل دیدگاه سلفیان میپردازد و در انتها به این نتیجه میرسد که دیدگاه سلفیان در بدعتانگاری قرائت جمعی قرآن فاقد مستند شرعی و عقلی و نیز خلاف اجماع مسلمان شیعه و سنی است. از دیگر یافتههای نوشتار حاضر این است که قرائت جمعی قرآن جایز و مشروع و دلایلی از قرآن و سنت و سیرة صحابه و مسلمین، این عمل را تأیید میکند.
قرآن پژوهی
صدیقه موسوی کیانی؛ سید محمود طیب حسینی
چکیده
قرآن کریم معجزه جاودان ادب و بلاغت است. در مباحث بلاغی، ایجاز از اهمیت خاصی برخوردار است. تضمین نوعی از ایجاز است که کلمه، ضمن حفظ معنای خود، به شیوه استعمالِ کلمه دیگر ازنظر تعدّی و لزوم به‌کاررفته و معنای آن کلمه را نیز به معنای خود اضافه میکند و به این ترتیب به شکلی موجز بر هر دو معنا دلالت میکند. تضمین از نوع حقیقت است نه مجاز، ...
بیشتر
قرآن کریم معجزه جاودان ادب و بلاغت است. در مباحث بلاغی، ایجاز از اهمیت خاصی برخوردار است. تضمین نوعی از ایجاز است که کلمه، ضمن حفظ معنای خود، به شیوه استعمالِ کلمه دیگر ازنظر تعدّی و لزوم به‌کاررفته و معنای آن کلمه را نیز به معنای خود اضافه میکند و به این ترتیب به شکلی موجز بر هر دو معنا دلالت میکند. تضمین از نوع حقیقت است نه مجاز، چراکه در این اسلوب، واژهای حذف شده و معنای محذوف و مذکور هردو مدّ نظر گوینده می‌باشد. قیاسی بودن تضمین با رعایت شرایط آن میتواند قابلقبول باشد. در موارد متعددی از آیات قرآن اسلوب تضمین به‌کاررفته که در صورت عدم توجه به آن هنگام ترجمه، می‌توان گفت ترجمه دقیقی از آیه ارائه نشده است. این نوشتار با روش توصیف و تحلیل در پی پاسخ به این سؤال است که ترجمه‌های فارسی قرآن در چنین آیاتی از چه میزان دقتی برخوردارند. بررسیهای انجام شده نشان داد، بیشتر این ترجمهها جز در موارد اندک، به معنای تضمین شده در کلمه به‌کاررفته در آیات موردبحث، بیتوجه بودهاند.
قرآن پژوهی
طاهره محسنی؛ خدیجه احمدی بیغش
چکیده
یکى از علومی که در فهم، ترجمه و تفسیر کلام الهى تأثیر مستقیم دارد، «علم قرائات قرآن کریم» است. به همین سبب، این علم از دیرباز، موردتوجه مفسران قرآن بوده و تلاش جمعىِ ایشان بر این بوده که با توجه به قرائت‌های مختلف و تأثیر دادن آن‌ها در فهم قرآن، بتوان بهترین برداشت را مطابق قرائت مقبول عرضه نمود. همین اثرگذارى، در تفسیر نیز خود ...
بیشتر
یکى از علومی که در فهم، ترجمه و تفسیر کلام الهى تأثیر مستقیم دارد، «علم قرائات قرآن کریم» است. به همین سبب، این علم از دیرباز، موردتوجه مفسران قرآن بوده و تلاش جمعىِ ایشان بر این بوده که با توجه به قرائت‌های مختلف و تأثیر دادن آن‌ها در فهم قرآن، بتوان بهترین برداشت را مطابق قرائت مقبول عرضه نمود. همین اثرگذارى، در تفسیر نیز خود را مینمایاند. پرسشی که این پژوهش درصدد پاسخگویی به آن است آنکه اختلاف قرائات در فهم و تفسیر برخی از آیات سوره بقره چه تأثیری دارد؟ لذا پس از مرور بر تعاریف و عناوین پایهای، فرش الحروف آیات سوره بقره که اختلاف قرائات از میان هفت قرائت مشهور (قرائات سبع)، بر تفسیر آنان تأثیر دارند شمارش و مورد بررسی و مقایسه قرارگرفته است. از رهگذر این بررسى و مقایسه، میزان تطابق برخی تفاسیر با روایت حفص از عاصم بهعنوان مشهورترین قرائت در میان مسلمانان مشخص خواهد شد.
قرآن پژوهی
زهره قربانی مادوانی
چکیده
ا انسجام از جمله علومی است که مختص به قرآن کریم می‌باشد و علما برای آن اهمیت زیادی قائل شده‌اند؛ و انواع متفاوت آن را از قرآن کریم استخراج کرده‌اند. ابوالعلاء معری به تأثیر از آن دو نوع از انواع انسجام را در نثر خود به‌کار برده است؛ بنابراین آنچه از انسجام در کتاب معری دیده می‌شود ابداع نیست بلکه تقلیدی محض از قرآن کریم می‌باشد. ...
بیشتر
ا انسجام از جمله علومی است که مختص به قرآن کریم می‌باشد و علما برای آن اهمیت زیادی قائل شده‌اند؛ و انواع متفاوت آن را از قرآن کریم استخراج کرده‌اند. ابوالعلاء معری به تأثیر از آن دو نوع از انواع انسجام را در نثر خود به‌کار برده است؛ بنابراین آنچه از انسجام در کتاب معری دیده می‌شود ابداع نیست بلکه تقلیدی محض از قرآن کریم می‌باشد. این مقاله در پی آن است تا این دو نوع انسجام را در نزد معری بررسی نماید سپس تفاوتهای آن با انسجام در قرآن کریم را بیان نماید؛ که یکی هماهنگی بین اسلوب‌های خبر از صفات خداوند با جملههای قبل از آن می‌باشد که بر خلاف قرآن کریم که همه صفات خداوند بر دو وزن فعول و فعیل آمده است و معری همه آن‌ها را بر وزن اسم فاعل ذکر کرده است؛ و به نظر میآید بازی او با کلمات و واژگان، عاملی است که او را به سمت آوردن صفاتی برای خداوند متفاوت از آنچه در قرآن کریم دیده می‌شود، سوق داده است؛ و انسجام دوم، آغاز کردن یک رجع با موضوعی است که رجع قبلی با آن خاتمه یافته است؛ بنابراین یک هماهنگی بین آغاز یک رجع در نزد معری و پایان رجع قبلی وجود دارد آنگونه که در قرآن کریم مشاهده می‌شود که یک سوره با موضوعی ادامه مییابد که سوره قبلی با آن موضوع پایان یافته است.
قرآن پژوهی
بهجت السادات حجازی
چکیده
توجّه بیشتر پژوهشگران حوزه بلاغت قرآن به رابطۀ وجوه ادبی و مذهبی این کتاب مقدس آسمانی و سازگاری یا عدم سازگاری این وجوه باهم معطوف شده است. قرآن در جایگاه معجزۀ ختمیّه از یک سو منشاء شکوفایی بلاغت ادبی در زبان فارسی بوده است و از سوی دیگر به لحاظ ادبی نیز تقلید ناپذیر می‌باشد. از‌این‌رو دقیقاً نمونه‌های آرایه‌های ادبی چون تشبیه، ...
بیشتر
توجّه بیشتر پژوهشگران حوزه بلاغت قرآن به رابطۀ وجوه ادبی و مذهبی این کتاب مقدس آسمانی و سازگاری یا عدم سازگاری این وجوه باهم معطوف شده است. قرآن در جایگاه معجزۀ ختمیّه از یک سو منشاء شکوفایی بلاغت ادبی در زبان فارسی بوده است و از سوی دیگر به لحاظ ادبی نیز تقلید ناپذیر می‌باشد. از‌این‌رو دقیقاً نمونه‌های آرایه‌های ادبی چون تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، تمثیل و... در قرآن، همسانی ماهوی با همین آرایهها در متون ادبی شعری یا منثور زبان فارسی ندارند. این موضوع در مورد آرایۀ تشخیص یا انسان انگاری در قرآن، بیش از همه آرایهها صدق میکند. در تفکر اسطورهای آنیمیستی، انسان انگاری سایر موجودات نوعی تخیّل و فرض ذهنی تلقّی می‌شود. همۀ زیباییهای بلاغی و ادبی در قرآن در خدمت انتقال معانی ژرف به ذهن آدمی است؛ ولی این اندیشه و استدلال که گزیری برای تمسّک به آرایه‌های ادبی و بلاغی در قرآن جهت درک مجهولات عالم غیب نیست؛ در مورد آرایۀ انسان انگاری صدق نمیکند. پرسش اساس این جستار این است که آیا زبان مجازی به معنای عام که در اکثر زیباییهای ادبی از جمله تشخیص یا انسان انگاری مشاهده می‌شود، در کلام قرآن چگونه قابل توجیه است؟
قرآن پژوهی
محمدحسین بیات
چکیده
«شفاعت» به معنی «واسطه‌گری برای آمرزش گناه گناهکاران»، پیوسته مورد توجه فرقه‌های گوناگون اسلامی بوده‌است. اگر شفاعت به معنایی که در اذهان مردم است، در دستگاه الهی وجود داشته باشد، هم با عدل الهی در تعارض است، هم موجب نقض قوانین الهی می‌شود. از سوی دیگر، خداوند رحمان در قرآن مجید در آیات 48 و 123 سورة بقره، شفاعت زر و زور ...
بیشتر
«شفاعت» به معنی «واسطه‌گری برای آمرزش گناه گناهکاران»، پیوسته مورد توجه فرقه‌های گوناگون اسلامی بوده‌است. اگر شفاعت به معنایی که در اذهان مردم است، در دستگاه الهی وجود داشته باشد، هم با عدل الهی در تعارض است، هم موجب نقض قوانین الهی می‌شود. از سوی دیگر، خداوند رحمان در قرآن مجید در آیات 48 و 123 سورة بقره، شفاعت زر و زور را در دستگاه الهی مردود اعلان فرمودهاست، لیکن در بسیاری از آیات، به‌ویژه آیة 44 سورة زمر، به صحت شفاعت تصریح نمودهاست و آن را منحصر به خداوند و کار گزاران او میداند. در این جستار، نویسنده نخست مفهوم‌شناسی شفاعت را از منظر آیات و روایات تبیین نموده، آنگاه دیدگاه علامه طباطبائی و برخی از متفکران اسلامی دیگر را به روش تحلیلی بررسی نمودهاست.
قرآن پژوهی
عیسی علیزاده منامن؛ فرزاد دهقانی؛ سروش شهریاری نسب
چکیده
علما در مطالعة نظم قرآن به عنوان یک بحث اعجازین آن اتفاق نظر ندارند. متقدمان نظم را در معنای لغوی، نحوی و بلاغی دانسته‌اند و به صرف و نحو محدود کرده‌اند، اما متأخران آن را با اضافه کردن اسلوبیه و تناسب گسترش داده‌اند و به اتحاد کلّ سوره و در انتها، کلّ قرآن پرداخته‌اند. در این راستا، مخالفان و موافقان در حین بحث از اعجاز قرآن به بحث ...
بیشتر
علما در مطالعة نظم قرآن به عنوان یک بحث اعجازین آن اتفاق نظر ندارند. متقدمان نظم را در معنای لغوی، نحوی و بلاغی دانسته‌اند و به صرف و نحو محدود کرده‌اند، اما متأخران آن را با اضافه کردن اسلوبیه و تناسب گسترش داده‌اند و به اتحاد کلّ سوره و در انتها، کلّ قرآن پرداخته‌اند. در این راستا، مخالفان و موافقان در حین بحث از اعجاز قرآن به بحث نظم پرداخته‌اند. اما قرآن به عنوان یک متن پیاممحور که در آن زبانشناسی به نحو اعلایی به بررسی نظم در بین تکتک واژه‌ها و آیهها میپردازد و در ادامة سوره و کلّ قرآن، دو شیوة «بینافردی» و «کارکرد متنی» مد نظر است که به ترتیب در اولی، زبان در خدمت برقراری و حفظ روابط اجتماعی قرار دارد و در دومی، کاربرد زبان برای تولید متون گفتاری یا مکتوب است. هدف پژوهش حاضر این است که با ذکر دیدگاههای مختلف دربارة نظم، به شیوة درونمتنی و توصیفی‌ـ تحلیلی، سیر تطور مفهوم نظم را در طول تاریخ نشان دهد و مفهوم حقیقی و ملموسی از واژة نظم قرآن را اتخاذ کند.
قرآن پژوهی
سیده فاطمه سلیمی؛ زهرا علی نتاج
چکیده
از جمله سازوکارهای شناختی در حوزة معناشناسی شناختی، «طرحوارة تصویری» است که ساختی مفهومی و زیربنایی استعاری دارد. این شکل از مفهوم‌سازی از معانی نوین کدگشایی می‌نماید و بر مراد اصلی متن می‌افزاید. در فرهنگ قرآنی، مفهوم‌سازی مفاهیم ارزشی و ضد ارزشی تربیت اخلاقی، در قالب طرحواره‌های حجمی، حرکتی و قدرتی نمود یافته‌است. ...
بیشتر
از جمله سازوکارهای شناختی در حوزة معناشناسی شناختی، «طرحوارة تصویری» است که ساختی مفهومی و زیربنایی استعاری دارد. این شکل از مفهوم‌سازی از معانی نوین کدگشایی می‌نماید و بر مراد اصلی متن می‌افزاید. در فرهنگ قرآنی، مفهوم‌سازی مفاهیم ارزشی و ضد ارزشی تربیت اخلاقی، در قالب طرحواره‌های حجمی، حرکتی و قدرتی نمود یافته‌است. جستار حاضر با تکیه بر روش توصیفی‌ـ تحلیلی، شیوة مفهوم‌سازی آیات حوزة تربیت اخلاقی را با سازوکار طرحوارة تصویری واکاوی میکند تا الگویی جامع از انسان کامل و شاخصههای آن ارائه دهد. از مهم‌ترین رهیافت‌های این جستار، تجلّی اصالت تعبیر در قرآن و تبلور تعابیر پنهان زبانی آیات تربیت اخلاقی است. گفتنی است دو رذیلۀ «بخل» و «بهتان» در قالب طرحوارة حجمیـ قدرتی به ترتیب به شکل «زنجیر» و «بار سنگین» آمدهاست که صحنههایی ناخوشایند را به تصویر میکشد. طرحوارة حرکتیـ جهتی پایین نیز در صفت حسنة «فروبردن خشم» به شکل «آتشی خاموش» بیان شده‌است تا انسان را به غلبه بر آن فراخواند؛ زیرا مفهوم‌سازی خشم در جهت بالا، عواقب ناگوار جسمی ـ روحی به دنبال خواهد داشت.
قرآن پژوهی
سید سجاد غلامی؛ علی حاجی خانی
چکیده
بی‌شک قرآن کریم کتابی است مقدس که برای هدایت بشر نازل گشته تا راه و روش زندگی و نیل به کمال را به او نشان دهد و افزون بر این، کتابی است که فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین اسلوب‌های بیانی در آن به‌کار رفته‌است. واضح است که تدقیق در این روش‌های بیانی در فهم و درک بهتر آیات قرآن بسیار مؤثراست؛ از جملة این روش‌ها که به‌وفور در قرآن به‌کار رفته، ...
بیشتر
بی‌شک قرآن کریم کتابی است مقدس که برای هدایت بشر نازل گشته تا راه و روش زندگی و نیل به کمال را به او نشان دهد و افزون بر این، کتابی است که فصیح‌ترین و بلیغ‌ترین اسلوب‌های بیانی در آن به‌کار رفته‌است. واضح است که تدقیق در این روش‌های بیانی در فهم و درک بهتر آیات قرآن بسیار مؤثراست؛ از جملة این روش‌ها که به‌وفور در قرآن به‌کار رفته، استعاره است. در این میان، مترجم قرآن باید تلاش کند با آگاهی کافی، موضوع استعاره و استفاده از نظرات علمای بلاغت و مفسران و نیز محققان قرآنی و با بهرهگیری از روش‌های مناسب ترجمه، نسبت به انتقال شایستة آن به زبان مقصد مبادرت نماید. این تحقیق بر آن است تا ضمن بررسی روش‌های ترجمة استعاره در برخی از مشهورترین ترجمه‌های فارسی معاصر قرآن (مکارم شیرازی، مشکینی، گرمارودی، فولادوند، معزّی، صفارزاده، قمشهای، انصاریان، خرمشاهی و صادقی تهرانی)، آن‌ها را نقد و ارزیابی نماید تا پس از بیان نکات ضعف و قوّت هر یک، شاخصترین روش ترجمه را در صنعت استعاره معرفی نماید.
قرآن پژوهی
محمد شریفی؛ قاسم فائز
چکیده
برخی از آیات قرآنی با قواعد مشهور علم نحو همخوانی ندارد. از‌این‌رو، نحوی‌ها در توجیه آن‌ها آرای گوناگونی اظهار کرده‌اند و همین امر سبب شده‌است که دشمنان اسلام اِعراب این کلمات را دستاویز قرار دهند و اعلام کنند این کتاب، آسمانی نیست و ساختۀ دست بشر است و ایرادهای نحوی فراوانی دارد. این مقاله به روش توصیفی‌ـ تحلیلی درصدد آن شد که ...
بیشتر
برخی از آیات قرآنی با قواعد مشهور علم نحو همخوانی ندارد. از‌این‌رو، نحوی‌ها در توجیه آن‌ها آرای گوناگونی اظهار کرده‌اند و همین امر سبب شده‌است که دشمنان اسلام اِعراب این کلمات را دستاویز قرار دهند و اعلام کنند این کتاب، آسمانی نیست و ساختۀ دست بشر است و ایرادهای نحوی فراوانی دارد. این مقاله به روش توصیفی‌ـ تحلیلی درصدد آن شد که توجیه صحیح اِعراب این کلمات را بیان نماید. از‌این‌رو، به نقد و بررسی آرای دشمنان و نیز نحویهای بزرگ و قرائت‌های قرآن پرداخت و به این نتایج دست یافت که هیچ یک از ایرادهای گرفتهشده به وسیلة مخالفان وارد نیست و همۀ آن‌ها طبق قواعد و فرهنگ زبانی عرب جاهلی است و توجیهات زبان‌شناختی دارند. هیج گزارش تاریخی از صدر اسلام، به‌ویژه قبل از هجرت نداریم که بلیغی از بلغای جاهلی، خاصه آنان که در صف دشمنان بودند (مثل مغیره) از این اِعرابها ایراد گرفته باشد و کسانی که از اِعراب قرآن ایراد گرفته‌اند، از منکران، نصاری و مستشرقان هستند و زبان عربی را خوب نمیشناسند و از ظرایف آن آگاه نیستند که هدف آنان، ایجاد شبهه در بین مسلمانان نسبت به کتاب آسمانی ایشان است.
قرآن پژوهی
محمد پارسائیان
چکیده
کیفیت نزول و تجلی قرآن کریم از مسائل مهم در علوم قرآنی است که از همان ابتدای نزول قرآن مورد پرسش مسلمانان و یهودیان قرار گرفته‌است و آیاتی از قرآن کریم نیز برای تبیین این مسئله نازل شده‌است. اما در این بین، ظاهر برخی از آیات قرآن اثبات‌کنندة نوعی نزول دفعی برای آن در شب قدر است که این مسئله با برخی آیات دیگر و نیز مسلمات تاریخی سازگاری ...
بیشتر
کیفیت نزول و تجلی قرآن کریم از مسائل مهم در علوم قرآنی است که از همان ابتدای نزول قرآن مورد پرسش مسلمانان و یهودیان قرار گرفته‌است و آیاتی از قرآن کریم نیز برای تبیین این مسئله نازل شده‌است. اما در این بین، ظاهر برخی از آیات قرآن اثبات‌کنندة نوعی نزول دفعی برای آن در شب قدر است که این مسئله با برخی آیات دیگر و نیز مسلمات تاریخی سازگاری ندارد. مفسران در طول تاریخ برای جمع بین این دو مجموعهآیات، آرای متعدد و مختلفی ارائه کرده‌اند که برخی با نفی نزول دفعی و تأویل آیات آن و برخی با اثبات و تبیین ماهیتی از نزول دفعی در پرتو روایات تلاش داشته‌اند محملی برای این آیات بیابند که با مجموعة آیات هماهنگ باشد. نگارنده در این مقاله تلاش دارد تا با بیان تفصیلی نظرات گذشتگان و نقد آن‌ها، با بهرهگیری از آیات قرآن، تبیینی از ماهیت نزول دفعی قرآن ارائه دهد و شبهات مطرح در این زمینه را نیز پاسخگو باشد.
قرآن پژوهی
وحیده شهریاری؛ حسین خاکپور
چکیده
هر یک از سه دین توحیدی (اسلام، یهودیت و مسیحیت) کتب مقدس خاص خود را دارند و کتاب‌های آسمانی از زمان آدم(ع) تا زمان پیامبر(ص) برنامة واحدی را ارائه داده‌اند که دعوت به توحید است. همچنین، این کتاب‌ها اصول و مشترکاتی دارند؛ به عنوان نمونه از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ذکر داستان انبیاء اشاره کرد. بنابراین، مفسران قرآن کریم در تفسیرهایی ...
بیشتر
هر یک از سه دین توحیدی (اسلام، یهودیت و مسیحیت) کتب مقدس خاص خود را دارند و کتاب‌های آسمانی از زمان آدم(ع) تا زمان پیامبر(ص) برنامة واحدی را ارائه داده‌اند که دعوت به توحید است. همچنین، این کتاب‌ها اصول و مشترکاتی دارند؛ به عنوان نمونه از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ذکر داستان انبیاء اشاره کرد. بنابراین، مفسران قرآن کریم در تفسیرهایی که از قرآن ارائه داده‌اند، از مطالب عهدین نیز بهره جستهاند و در واقع، شناخت رویکردهای مفسران در بهرهگیری از عهدین سبب می‌شود تا بدانیم مفسران در برابر مطالب عهدین و استفاده از آن در تفسیر خود چه موضعی دارند. مقالة حاضر با روش توصیفی‌ـ تحلیلی به بررسی رویکردهای مفسران در بهرهگیری از عهدین پرداخته‌است و نتیجه میگیرد که مفسران در بهرهگیری از عهدین چهار رویکرد اثباتی حداکثری، اثباتی حداقلی، نفیی و دوگانه دارند و هر یک به گونههای مختلف از مطالب عهدین استفاده کرده‌اند، به طوری که برخی از آنان مطالب عهدین را آوردهاند و به نقد کشیدهاند و برخی نیز برای تبیین و توضیح مطالب از عهدین بهره جستهاند.
قرآن پژوهی
محمدتقی دیاری بیدگلی؛ سید محمد تقی موسوی کراماتی
چکیده
نوشتار حاضر به نقش انگاره‌های زبان‌شناختی قرآن در تکوین رهیافت‌های سه‌گانة فراحداکثری، حداقلی و حداکثری جامعیت قرآن پرداخته‌است. در این پژوهش، روشن می‌شود که چگونه انتخاب هر یک از آرائی که در این عرصه است، ساختاری متفاوت از موضوع جامعیت قرآن می‌آفریند. در ارزیابی‌هایی که میان انگاره‌های مختلف زبان‌شناختی همچون زبان رمزی، ...
بیشتر
نوشتار حاضر به نقش انگاره‌های زبان‌شناختی قرآن در تکوین رهیافت‌های سه‌گانة فراحداکثری، حداقلی و حداکثری جامعیت قرآن پرداخته‌است. در این پژوهش، روشن می‌شود که چگونه انتخاب هر یک از آرائی که در این عرصه است، ساختاری متفاوت از موضوع جامعیت قرآن می‌آفریند. در ارزیابی‌هایی که میان انگاره‌های مختلف زبان‌شناختی همچون زبان رمزی، عرفی، ترکیبی و فطری انجام پذیرفت، سرانجام این نتیجه به دست آمد که رهیافت حداکثری با وجود اختلاف نظر در ارائة انگارهای واحد از زبان قرآن، نگرشی واقعبینانه و پذیرفتنی از زبان قرآن به دست دادهاست. اما آنچه میتواند شکل کاملتری از این انگاره بیافریند، آن است که بنای جامعیت قرآن جز بر پایة نظریهای که تلفیقی از زبان فطری و زبان ترکیبی باشد، استوار نخواهد آمد. زبان فطری فرازمانی بودن جامعیت قرآن را تأمین می‌نماید و زبان ترکیبی، همگانی بودن آن را محقق میسازد.
قرآن پژوهی
مهنوش اسکندری
چکیده
ترجمة متون دینی، به‌ویژه قرآن، یعنی کتابی که در فصاحت و بلاغت سرآمد تمام متون است، بسیار دشوار می‌باشد، حال اگر مترجم در برگردان این کتاب مقدس به تغییرناپذیرها برخورد کند، این کار پیچیده‌تر خواهد شد. مترجم باید پیش از ترجمه به شناخت و نحوة مواجهه با آن‌ها بپردازد؛ چراکه در صورت اتخاذ رویة نامناسب در ترجمه، از آنجاکه خوانندة روس ...
بیشتر
ترجمة متون دینی، به‌ویژه قرآن، یعنی کتابی که در فصاحت و بلاغت سرآمد تمام متون است، بسیار دشوار می‌باشد، حال اگر مترجم در برگردان این کتاب مقدس به تغییرناپذیرها برخورد کند، این کار پیچیده‌تر خواهد شد. مترجم باید پیش از ترجمه به شناخت و نحوة مواجهه با آن‌ها بپردازد؛ چراکه در صورت اتخاذ رویة نامناسب در ترجمه، از آنجاکه خوانندة روس با متن قرآن آشنایی ندارد، برداشت و تصور نادرستی از آیات قرآن در ذهن او ایجاد خواهد شد. در این مقاله برآنیم ابتدا با تغییرناپذیرهای زبانی و راههای برگرداندن آن‌ها آشنا شویم. سپس به بررسی برگردان بیست مورد از تغییرناپذیرها در ترجمة روسی کولی‌یف خواهیم پرداخت. خواهیم دید مترجم نتوانسته چنان‌که شایسته است، حق مطلب را ادا کند و فهم آیات را برای روسزبانان غیرممکن ساختهاست. شناخت راههای مواجهه با تغییرناپذیرها و اتخاذ رویة یکسان در برگردان آن‌ها میتواند به جلوگیری از این مسئله کمک شایانی کند.
قرآن پژوهی
سید حمیدرضا رئوف
چکیده
موضوع شناخت خداوند و صفات او در قرآن، صورت‌های متعددی از تشبیه و تنزیه را بر مسلمین آشکار می‌کرد که فهم و توضیح آن، نگرش‌های کلامی تشبیهی و تنزیهی متقدم را پدید آورد. در این میان، رویکرد تشبیهی و موسوم به اهل تشبیه از سدة اول اسلامی با تحولات متعددی همراه شد و پس از مقاتل‌بن سلیمان و محمدبن کرّام به ابن‌تیمیه رسید که نمایندة حنابله ...
بیشتر
موضوع شناخت خداوند و صفات او در قرآن، صورت‌های متعددی از تشبیه و تنزیه را بر مسلمین آشکار می‌کرد که فهم و توضیح آن، نگرش‌های کلامی تشبیهی و تنزیهی متقدم را پدید آورد. در این میان، رویکرد تشبیهی و موسوم به اهل تشبیه از سدة اول اسلامی با تحولات متعددی همراه شد و پس از مقاتل‌بن سلیمان و محمدبن کرّام به ابن‌تیمیه رسید که نمایندة حنابله در روزگار خود بود. ابن‌تیمیه در تفسیر همانند اهل حدیث متقدم، صورت آیات را مبنا قرار میدهد و این باور را با نوعی تعطیل عقلی همراه میسازد. استنادهای حدیثی ابن‌تیمیه نیز مبتنی بر احادیثی است که تنها از سوی اهلحدیث رواج یافته‌است. بر این اساس، تنها زمانی می‌توان به اندیشة وی روی آورد که اولاً مانند او قائل به تعطیلی تعقّل در باب جمع جسمانیت خدا با اوصاف تنزیهی او در قرآن باشیم. ثانیاً با رویکرد حدیثی وی به سراغ احادیث برویم و از آنان تأیید بگیریم. در غیر این صورت، با فرض اینکه فردی از اهل سنت باشد، اما به مبانی ابن‌تیمیه قائل نباشد، نخواهد توانست مانند او فکر کند و به آنچه او مدعی است، ایمان آورد.
قرآن پژوهی
سیده زینب رضوی‌کیا (بام‌زد)؛ راضیه اخلاقی
چکیده
«صدُّ عن سبیل‌الله» یکی از پرکاربردترین مفاهیم قرآنی است که به‌شدت در قرآن نهی شده‌است و شناخت تمام جوانب آن نیز منجر به بازشناسی بسیاری از معارف اسلامی می‌شود و به‌رغم جایگاه تعیین‌کننده‌ای که در معارف قرآنی و اخلاقی و یا حتّی ارتباطی که با مباحث فقهی و کلامی دارد، چنان‌که باید و شاید، بازشناخته نشده‌است. «صدّ عَنْ ...
بیشتر
«صدُّ عن سبیل‌الله» یکی از پرکاربردترین مفاهیم قرآنی است که به‌شدت در قرآن نهی شده‌است و شناخت تمام جوانب آن نیز منجر به بازشناسی بسیاری از معارف اسلامی می‌شود و به‌رغم جایگاه تعیین‌کننده‌ای که در معارف قرآنی و اخلاقی و یا حتّی ارتباطی که با مباحث فقهی و کلامی دارد، چنان‌که باید و شاید، بازشناخته نشده‌است. «صدّ عَنْ سبیل‌الله» به معنای «اِعراض از راه خدا و منع و جلوگیری از راه خدا» به‌کار رفته‌است و شامل گفتارها، رفتارها و کردارهایی است که باعث بازداشتن مردم از راه خدا می‌شود. از مصادیق «صدّ عَنْ سَبیلِاللَّهِ»، ظلم است. در آیات قرآن نیز آنان که «صدّ عن سبیل‌الله» میکنند، ظالم دانسته شده‌اند. بازداشتن از راه خدا آثار و پیامدهایی دارد. پیامدهای دنیوی آن، مکافات اعمال این افراد است که در همین دنیا، گریبان بازدارندگان از راه خدا را میگیرد و پیامدهای اُخروی آن عبارتند از انواع عذابهای الهی و سزا و کیفر نهایی این افراد.
