حدیث پژوهی
کیوان احسانی؛ فاطمه احمدی
چکیده
تاریخگذاری مأثورات در نگاه مستشرقان ـ علیرغم گذشت یک سده ـ از مباحث نوین درحدیثپژوهی معاصر تلقی میشود؛ به گونهای که بازشناسی شیوه آنان در تحلیل روایات از ضرورت این امر گواهی میدهد؛ زیرا قبول یا طرد نتایج آنان فارغ از آشنایی با شیوه حدیثپژوهان غربی میسر نخواهد بود. پژوهش حاضر نیز با نگاهی مشترک بر سند و متن گزاره "لَقَدْ ...
بیشتر
تاریخگذاری مأثورات در نگاه مستشرقان ـ علیرغم گذشت یک سده ـ از مباحث نوین درحدیثپژوهی معاصر تلقی میشود؛ به گونهای که بازشناسی شیوه آنان در تحلیل روایات از ضرورت این امر گواهی میدهد؛ زیرا قبول یا طرد نتایج آنان فارغ از آشنایی با شیوه حدیثپژوهان غربی میسر نخواهد بود. پژوهش حاضر نیز با نگاهی مشترک بر سند و متن گزاره "لَقَدْ جِئْتُکُمْ بِالذَّبْحِ"، در پی ارزیابی این پرسش است که تعیین حلقه مشترک، کدامین دوره را نخستین خاستگاه زمانی ترویج روایت معرفی میدارد. لذا این پژوهش با نظر به فقدان مطالعات حدیثی پیرامون تاریخگذاری روایت مذکور در مجامع فریقین، برآن است تا ازگذار پاسخ به سؤال فوق مبتنی بر نتایج حاصل از تحلیل ترکیبی، کاستیهای موجود را برطرف نماید. گفتنی است این نوشتار با بهرهوری از شیوه توصیفی ـ تحلیلی بدین رهیافت نایل آمد که تحلیل سندی و دلالی روایت بر مبنای مستندات نقلی و کلامی، تماماً از ضعف روایت و گسترش بیرویه آن در عصر فتوحات خلفا حکایت مینماید. نقل منفرد گزاره در مصادر شیعی و انتقال آن در مکتوبات "راوندی" و "طبرسی"، در قیاس با نخستین ورود روایت در سیره "إبنإسحاق" و انعکاس آن با تعدد طرق در منابع متاخرتر، از جمله مهمترین برآیند حاصله از تحلیل ترکیبی روایت است .
حدیث پژوهی
محمد شریفی؛ حسن یعقوبی
چکیده
یکی از مهمترین مباحث انسانشناسی و اخلاق، مسئلهی "خشونت" است. زیرا، از یکطرف دشمنان دین همواره سعی در معرفی چهرهای خشن و ناخوشایند از دین و پیشوایان آن داشته و از طرفی، در تعالیم دینی، گاه انسان حق إعمال خشونت را ندارد و گاهی هم، باید ابراز خشم و خشونت کند. این رویکَرد دوگانهی دین و آموزههای اسلامی به مبحث خشونت و ترسیم چهرهای ...
بیشتر
یکی از مهمترین مباحث انسانشناسی و اخلاق، مسئلهی "خشونت" است. زیرا، از یکطرف دشمنان دین همواره سعی در معرفی چهرهای خشن و ناخوشایند از دین و پیشوایان آن داشته و از طرفی، در تعالیم دینی، گاه انسان حق إعمال خشونت را ندارد و گاهی هم، باید ابراز خشم و خشونت کند. این رویکَرد دوگانهی دین و آموزههای اسلامی به مبحث خشونت و ترسیم چهرهای خشن از دین توسط مخالفان و اسلامستیزان در سالهای اخیر، نویسندگان مقاله را بر آن داشت تا به بررسی مبحث خشونت در نهجالبلاغه بپردازند. پژوهش حاضر، به هدف بررسی معنا و مفهوم خشونت در کلام امام علی(ع) با تأکید بر گسترهی معنایی آن در نهجالبلاغه، با روش توصیفی-تحلیلی سامان پذیرفته و به این نتایج دست یافت که أولاً؛ خشونت با تعدادی واژگان دیگر در این کتاب شریف ارتباط و ترادف معنایی آشکار دارد که هر یک، معنا و کارکردهای خاص خود را دارند و با وجود داشتن اتّحاد موضوعی، کاربردهای متفاوتی مییابند و ثانیاً؛ مراتب، کاربردها و بالتّبع کارکردهای متفاوت خشونت، شناخت دقیق و کاربست صحیح آنها را ضرورتی اجتنابناپذیر ساخته و ثالثاً؛ میتوان با شناخت هرچه دقیقتر و کاملتر آن مفاهیم، ضمن رفع اتهامِ خشونتگرایی از دین اسلام، کاربردها و کارکردهای درست آن-از جمله: دفع و رفع ظلم از جامعه و دفاع از مظلوم- را در ساحت جامعهی دینی و انسانی به نظاره نشست.
قرآن پژوهی
مریم صادری؛ محمود طباطبایی؛ علیرضا حیدرزادگان؛ محمدجواد عنایتی راد؛ محمدجواد اصغری ابراهیم آباد
چکیده
خودشیفتگی در قرآن رذیلتی اخلاقی و مشمول مذمت و عقوبت است اما در روانشناسی نوعی اختلال شخصیتی است. پرسش اولیه: تفاوت خودشیفته در قرآن با روانشناسی چیست. چالش بین توصیف خودشیفتگی چونان اختلالی شخصیتی و واجد سویههای ناخودآگاه و ناارادی در روانشناسی با آن در مقام رذیلتی اخلاقی در قرآن (که با اراده و آگاهی التزام قطعی دارد)، اهمیت ...
بیشتر
خودشیفتگی در قرآن رذیلتی اخلاقی و مشمول مذمت و عقوبت است اما در روانشناسی نوعی اختلال شخصیتی است. پرسش اولیه: تفاوت خودشیفته در قرآن با روانشناسی چیست. چالش بین توصیف خودشیفتگی چونان اختلالی شخصیتی و واجد سویههای ناخودآگاه و ناارادی در روانشناسی با آن در مقام رذیلتی اخلاقی در قرآن (که با اراده و آگاهی التزام قطعی دارد)، اهمیت و ضرورت این پژوهش را آشکار میسازد زیرا خداوند حکیم، قصد تربیت و هدایت دارد، پس فرد دارای اختلال غیرارادی را مشمول سرزنش و عقوبت قرار نمیدهد. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد کتابخانهای، وجوه اشتراک و افتراق خودشیفتگی را در این دو حوزه نسبتسنجی کرده است. یافتهها حاکی از وحدت در مفهوم و نشانهها و تباین در سبب و منشأ بود. مستنبط از سیاق آیات مرتبط، سبب خودشیفتگی، ضعف معرفت توحیدی است که با استناد به بافتار عقلانی وحی، آن را عملی آگاهانه و ارادی و لذا مشمول مذمت و عقوبت میتوان دانست؛ اما در روانشناسی، فرد در ایجاد اختلال شخصیتی، نقشی ندارد اما چون اینها عموماً در کارکردهای اساسی روانی این افراد و بالتبع، قدرت اراده و تمییز در آنها خللی ایجاد نمیکند، طبق روانشناسی نیز فرد خودشیفته نسبت به اعمالش مسئول است و داشتن اختلال خودشیفتگی، موجب سلب مسئولیت از کسی نمیشود.
قرآن پژوهی
فاطمه دست رنج؛ زهرا عباسی
چکیده
با توجه به اقتضائات عصری رسانه علت ایجاد برخی از تحولات تاریخی و اجتماعی است و تا جایی پیش میرود که در صورت بندیهای فرهنگی از عناصر کلیدی به شمار میآید. از این رو ارزیابی نظریههای رسانه بر اساس الگوی قرآنی میتواند به فهم درست این تحولات و ارزشگذاری این نظریات کمک نماید. برای نیل به نتیجه در بررسی این نظریات از رویکرد معرفتشناسانه ...
بیشتر
با توجه به اقتضائات عصری رسانه علت ایجاد برخی از تحولات تاریخی و اجتماعی است و تا جایی پیش میرود که در صورت بندیهای فرهنگی از عناصر کلیدی به شمار میآید. از این رو ارزیابی نظریههای رسانه بر اساس الگوی قرآنی میتواند به فهم درست این تحولات و ارزشگذاری این نظریات کمک نماید. برای نیل به نتیجه در بررسی این نظریات از رویکرد معرفتشناسانه بهره برده میشود. در واقع در این پژوهش ما بر آن شدیم تا بازخوانی برخی از نظریات حوزه رسانه و ارتباطات به ارزیابی این نظریات از حیث صدق و توجیه معرفتشناسانه بپردازیم. اساس این ارزیابی الگوی گفتمان قرآنی در باب رسانه و عنایت به قرآن به مثابه رسانه است. از میان نظرات صدق و توجیه، انطباقگرایی، کارکردگرایی و انسجامگرایی در این نوشتار مورد ارزیابی قرار گرفت و این نتیجه حاصل آمد که از میان هشت نظریه مورد بررسی در این نوشتار نظریات مارشال مک لوهان، برجستهسازی و کاشت، دارای انطباق هستند و نظریاتی هستند که میتوانند در گفتمان قرآنی کارکرد داشته باشند و قادر هستند در کنار یکدیگر باورهای منسجمی را توجیه نمایند. در حالی که نظریه تزریقی، مارپیچ سکوت، استفاده و رضامندی، اقتدارگرا و نیز رمزگشایی و دریافت، در سه حوزه انطباقگرایی، کارکردگرایی و انسجام گرایی در گفتمان قرآنی پذیرفته نیستند و محل اشکال میباشند.
قرآن پژوهی
رحیم آقایی
چکیده
کلمات مقترن یا مصاحب، همان واژگانی هستند که معمولاً در کنار یکدیگر آمده و از نظر زبانشناسی اجتماع، این دو عنصر دارای تمایلی به همراهی و ظاهر شدن در کنار یکدیگر هستند که قابل پیشبینی است. یکی از معجزات قرآن، استفاده مناسب از کلمات و چینش آنها بر مبنای قواعد زبان، فرهنگ و ادبیات عربی است که کلمات مصاحب یا مقترن نمونه بارز این ادعا ...
بیشتر
کلمات مقترن یا مصاحب، همان واژگانی هستند که معمولاً در کنار یکدیگر آمده و از نظر زبانشناسی اجتماع، این دو عنصر دارای تمایلی به همراهی و ظاهر شدن در کنار یکدیگر هستند که قابل پیشبینی است. یکی از معجزات قرآن، استفاده مناسب از کلمات و چینش آنها بر مبنای قواعد زبان، فرهنگ و ادبیات عربی است که کلمات مصاحب یا مقترن نمونه بارز این ادعا هستند. این کلمات یکی از راههای نمایانسازی روابط و مقاصد و مفهومهای دینی، استخراج احکام و حتی توصیف معنوی از خدا، صفات و شناخت او عالم ماوراء برزخ و قیامت است. با استفاده از کلمات مصاحب، این راه برای عناصر و مخاطبان هموار میشود و حتی استفاده از جملات مقترن و انواع دستوری آنها، در بیان تعالیم گسترده و تفسیر آیات، کمک مؤثری انجام میدهد. این مقاله به بررسی کلمات مقترن یا مصاحب و انواع آنها میپردازد و در پایان، کاربردهای همآیی در عبارات و جملات مورد ارزیابی قرار میگیرد.واژگان کلیدی: کلمات مصاحب (مقترن)، باهم آیی، زبان شناسی، هم نشینی
قرآن پژوهی
محبوبه موسائی پور
چکیده
کاوش در حوزه معنایی واژگان و تامل در کاربست قرآنی آنان با دقت در سیاق آیات، از ساحت های مهم در تفسیرقرآن است که در فهم آیات نقش بسزایی دارد؛ چرا که هر معنا بازخورد و نتیجه تفسیری و گاه فقهی متفاوت در حوزه انحصاری خویش دارد.فراز" فَأَمْسِکُوهُنَّ " در سه آیه از آیات قرآن تکرار گردیده است و یک مورد آن که در آیه 15 سوره نساء، با عبارت " فَأَمْسِکُوهُنَّ ...
بیشتر
کاوش در حوزه معنایی واژگان و تامل در کاربست قرآنی آنان با دقت در سیاق آیات، از ساحت های مهم در تفسیرقرآن است که در فهم آیات نقش بسزایی دارد؛ چرا که هر معنا بازخورد و نتیجه تفسیری و گاه فقهی متفاوت در حوزه انحصاری خویش دارد.فراز" فَأَمْسِکُوهُنَّ " در سه آیه از آیات قرآن تکرار گردیده است و یک مورد آن که در آیه 15 سوره نساء، با عبارت " فَأَمْسِکُوهُنَّ فِی الْبُیُوتِ " آمده، محل مناقشه فراوان قرار دارد. عموم مفسران آن را به معنی حبس در خانه و به عنوان حدی که بعدها منسوخ شده، دانستهاند. این پژوهش با درنگ درمعنای لغوی فراز و توجه به گستره معنایی آن در قرآن و نیز با تامل در سیاق آیات به کنکاش در فهم دقیق آن پرداخته است. نتیجه حاصل، نشان میدهد که این فراز همچون دو فراز دیگر و نیز در اشتراک معنایی با دیگر مشتقات قرآنی خود، در معنای نگهداشت و مراقبت با توجه، کاربرد داشته و در آیه مورد بحث نیز با تایید سیاق آیات قبل و بعد و بافت سوره، به همین معنا جهت حفظ خانواده اسلامی از فروپاشی با اولین خطا و خیانت به کار رفته است. این معنا تصریحی در اثبات حد بودن فراز یاد شده نداشته و صرفا جنبه پیشگیرانه دارد؛ به همین جهت هیچ نسخی نیز اتفاق نیفتاده است.
قرآن پژوهی
حامد دژآباد
چکیده
آیه مودت از جمله آیاتی است که درباره فضیلت اهلبیت پیامبر(ص) و موقعیت ویژه آنان نازل شده و لزوم مودت ورزیدن به آنان را متذکر می شود.همچنین برخی این آیه را از جمله دلایل امامت و افضلیت حضرت علی(ع) شمردهاند. اما برخی از مفسران اهل سنت ذیل این آیه شریفه سعی نموده اند ضمن داخل نمودن محبت صحابه در کنار محبت اهل بیت(ع)، با طرح ادعاهایی فقط ...
بیشتر
آیه مودت از جمله آیاتی است که درباره فضیلت اهلبیت پیامبر(ص) و موقعیت ویژه آنان نازل شده و لزوم مودت ورزیدن به آنان را متذکر می شود.همچنین برخی این آیه را از جمله دلایل امامت و افضلیت حضرت علی(ع) شمردهاند. اما برخی از مفسران اهل سنت ذیل این آیه شریفه سعی نموده اند ضمن داخل نمودن محبت صحابه در کنار محبت اهل بیت(ع)، با طرح ادعاهایی فقط اهل سنت را اهل نجات معرفی نمایند. فخر رازی بعد از ذکر روایاتی در فضایل اهل بیت (ع) و لزوم محبت به ایشان با استناد به حدیث «سفینه نوح» و حدیث «اصحابی کالنجوم» ادعا می کند که برای رهایی از امواج شبهات و شهوات علاوه بر سفینه مطمئن، محتاج به راهنمایی ستارگان درخشان نیز هستیم و اهل سنت چون بر سفینه اهل بیت (ع) قرار گرفته و چشم به ستارگان صحابه دوخته اند، اهل نجات و سعادت دنیوی و اخروی هستند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی با تاکید بر آیاتی که درباره ویژگی های سفینه و ماجرای طوفان نوح صحبت میکند در صدد رد ادعای فخررازی است و نتیجه می گیرد که با توجه به اوصافی که در قرآن کریم برای سفینه نوح ذکر شده و نیز نظر به عدم اعتبار سندی و دلالی روایت «اصحابی کالنجوم» تمسک واقعی به اهل بیت (ع)، موجب نجات و عدم آن، مساوی با هلاکت می باشد.
حدیث پژوهی
محبوبه قبادپور؛ حسین شاهبازپور
چکیده
چکیدهسازوکار و چگونگی بررسی و تبیین دلالتهای متن و فهم حدیث از جمله مباحثی است که جهتدهی مطالعات دانشمندان علوم قرآن و حدیث معاصر را طی سالهای اخیر عهدهدار بوده است. دستیابی به فرایند و سازوکار چگونگی فهم متن حدیث و تبیین دلالتهای آن در مطالعات حدیثپژوهی آیتالله جوادی آملی، هدف اصلی نگاشت پیش رو است(هدف). اکنون این پرسش ...
بیشتر
چکیدهسازوکار و چگونگی بررسی و تبیین دلالتهای متن و فهم حدیث از جمله مباحثی است که جهتدهی مطالعات دانشمندان علوم قرآن و حدیث معاصر را طی سالهای اخیر عهدهدار بوده است. دستیابی به فرایند و سازوکار چگونگی فهم متن حدیث و تبیین دلالتهای آن در مطالعات حدیثپژوهی آیتالله جوادی آملی، هدف اصلی نگاشت پیش رو است(هدف). اکنون این پرسش طرح میشود که روش فقهالحدیثی آیتالله جوادی آملی در مطالعات حدیث پژوهی ایشان چیست(سؤال)؟ نوع تحقیق بنیادین و توسعهای است و از روش توصیف و تحلیل برای کشف و تبیین ابعاد و بخشهای مختلف مسئلۀ پژوهش بهره میبرد(روش). یافتههای پژوهش حاضر نشان میدهد که روش آیتالله جوادی آملی در فهم حدیث و تبیین دلالتهای آن از یک مدل فرایندی، نظاممند و وابسته به مفاهیم قرآنی بهره میبرد که وابستگی مستقیم مراد استعمالی و مراد جدی حدیث و تطبیق هردو بر اصول و مفاهیم محکم قرآنی، برای کشف معنای صحیح حدیث، ترسیمکنندۀ پایههای اصلی ساختار آن است(یافتههای پژوهش).
قرآن پژوهی
عباس اسماعیلی زاده؛ سیدابوالقاسم موسوی؛ سیده فرناز اتحاد
چکیده
بررسی معناشناختی واژگان قرآن کریم، برای درک بهتر مضامین عالی آن از اهمیّت زیادی برخوردار است. با توجّه به اهمیت این امر، پژوهش حاضر به دنبال ترسیم سِیری منطقی، جهت معرفی الگویی کاربردی و پیادهسازی آن بهمنظور معناشناسی واژگان قرآن کریم است که منجر به فهم معنای دقیق آیات و همچنین رفع شبهات پیرامون عدم فرازمانی بودن قرآن کریم شود. ...
بیشتر
بررسی معناشناختی واژگان قرآن کریم، برای درک بهتر مضامین عالی آن از اهمیّت زیادی برخوردار است. با توجّه به اهمیت این امر، پژوهش حاضر به دنبال ترسیم سِیری منطقی، جهت معرفی الگویی کاربردی و پیادهسازی آن بهمنظور معناشناسی واژگان قرآن کریم است که منجر به فهم معنای دقیق آیات و همچنین رفع شبهات پیرامون عدم فرازمانی بودن قرآن کریم شود. پژوهشِ پیشِرو، با روش تحلیلی - توصیفی، با استناد به کتابهای لغت، احادیث و روایات و همچنین دیدگاه مفسران، مترجمان و قرآنپژوهان، دادههای مورد نظر را استخراج و تحلیل و بررسی نموده است. بر این مبنا، تبیین شده است که معنای کانونی واژگان چه کارکردی در فهم مفردات قرآن کریم دارد و چه ابزار و عواملی میتوانند در این زمینه نقش مؤثر و محوری داشته باشند. نتایج پژوهش با این رویکرد که «هریک از مشتقات یک ماده به چه معنایی بهکار رفته و ارتباط آن با ماده اصلی، چگونه است؟» حاکی از آن است که بین معنا و مفهوم همه واژگان برگرفته از یک ماده، ارتباط مشترک و معناداری وجود دارد که این مفاهیم و عناصر در تمامی واژگان برگرفته از آن ماده وجود دارند؛ اما در طول زمان و به دلایل گوناگون از جمله کثرت استعمال، مفاهیم برآمده از یک ماده بر یک واژه خاص غلبه معنایی پیدا کرده و حتی به عنوان یک اسم برای آن تبدیل شده است
قرآن پژوهی
عسگر بابازاده اقدم؛ مهدی شفایی؛ محرم قربانی
چکیده
معنا شناسی واژگان قرآنی یکی از روش های نوین پژوهش در قرآن است . میادین معنایی وسیع کتاب جاویدان بعد از انتخاب واژگان با ارتباط سیستمی کلمات پیرامونش بررسی می شود و برخی لایه های پنهان معانی آیات ظاهر می گردد. رویکرد معنا شناسانه واژگان ترس در قرآن ، معارف نهفته در باطن آیات را با بررسی عبارات همنشین کشف کرده و نظام دار بودن آن معارف ...
بیشتر
معنا شناسی واژگان قرآنی یکی از روش های نوین پژوهش در قرآن است . میادین معنایی وسیع کتاب جاویدان بعد از انتخاب واژگان با ارتباط سیستمی کلمات پیرامونش بررسی می شود و برخی لایه های پنهان معانی آیات ظاهر می گردد. رویکرد معنا شناسانه واژگان ترس در قرآن ، معارف نهفته در باطن آیات را با بررسی عبارات همنشین کشف کرده و نظام دار بودن آن معارف را تقویت می کند. در این جستار قصد بر این است لایه های معنایی کلمات « ترس » را که عبارتند از : خشیة ، خوف ، رهب ، تقوی ، وجل ، ، فزع ، رعب و جبن ، با توجه به روابط همنشینی در قرآن مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. ابتدا معنای هر واژه را از منابع معتبر لغت جستجو ، سپس ذیل هر کلمه منتخبی از آیات قرآنی مربوط به بافت و سیاق آیات ، از تفسیرهای معتبر روشن نموده و در این راستا از محور هم نشینی در فهم معنا و مصداق آیات استفاده شده است . به عنوان مثال : خشیة عبارت است از ترسی که تعظیمی با آن همراه باشد و در بیشتر موارد این امر از آگاهی نیست به آنچه که از آن می ترسد ، ناشی می گردد. تفاوت « خشیة » و « خوف » در یقین صادق نسبت به عظمت پروردگار و به سبب تسلط و قهر و وحشت از چیزی است .
قرآن پژوهی
علی رجب زاده آلمالو؛ محمد ولی اسدی
چکیده
اضطراب منشأ بسیاری از بیماریهای روانی است. روانشناسان جهت ایجاد سلامت روان راه هایی را پیشنهاد نموده اند لکن برخلاف تلاش آنان امروزه یکی از رنجوری انسان ها، از ناحیه اضطراب و ناراحتی های متعدد روانی است. روشن شدن علت اساسی عدم توفیق کامل راههای توصیه شده برخی مشاوره روانشناسی در پیشگیری، دغدغه این مقاله است. بدین جهت، در این مقاله ...
بیشتر
اضطراب منشأ بسیاری از بیماریهای روانی است. روانشناسان جهت ایجاد سلامت روان راه هایی را پیشنهاد نموده اند لکن برخلاف تلاش آنان امروزه یکی از رنجوری انسان ها، از ناحیه اضطراب و ناراحتی های متعدد روانی است. روشن شدن علت اساسی عدم توفیق کامل راههای توصیه شده برخی مشاوره روانشناسی در پیشگیری، دغدغه این مقاله است. بدین جهت، در این مقاله ضمن بیان روشهای پیشنهادی برخی مشاوران روانشناس، نظر اسلام، درپیش-گیری ازاضطراب و بیماریهای روان بررسی شده و معلوم شده است که اسلام با لحاظ بعد روحانی انسان، تحقق امنیت روان را تنها در بعد جسمانی توصیه نمی کند بلکه روش هایی را که بر اساس ایمان بوده و تقویت کننده بعد شخصیت انسانی و روحانی انسان است مانند: دوری از ظلم ، یاد خدا ،توکل و... توصیه می کند. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی با مقایسه روشهای پیشنهادی برخی مشاوران روانشناس در برخی تارنماهای مشاوره روانشناسی با روشهای کاربردی اسلام در ایجاد آرامش روان به شیوه کتابخانه ای انجام گرفته است. یافته تحقیق این است که در ایجاد امنیت روان، به جهت عدم جامع نگری بر انسان و تنها مبتنی بر بعد جسمانی وی نا کافی و گمراه کننده می باشند اما روش های مبتنی بر بعد معنوی انسان که در آموزه های اسلام بیان شده اند، واقع بینانه و تجربه شده اند.
قرآن پژوهی
مجتبی مصلح؛ فاطمه فلاح تفتی؛ سید سجاد ایزدهی
چکیده
امنیت نظامی یکی از اجزای کلیدی امنیت ملی کشورهای مختلف به شمار میآید و همواره به عنوان اولویتی اساسی مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر با رویکردی تفسیری-فقهی به تحلیل آیه 60 سوره انفال پرداخته است تا با تأکید بر مؤلفههای قدرت، به چگونگی تأمین امنیت نظامی در اندیشه اسلامی بپردازد. این مطالعه با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف استخراج ...
بیشتر
امنیت نظامی یکی از اجزای کلیدی امنیت ملی کشورهای مختلف به شمار میآید و همواره به عنوان اولویتی اساسی مورد توجه قرار گرفته است. پژوهش حاضر با رویکردی تفسیری-فقهی به تحلیل آیه 60 سوره انفال پرداخته است تا با تأکید بر مؤلفههای قدرت، به چگونگی تأمین امنیت نظامی در اندیشه اسلامی بپردازد. این مطالعه با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف استخراج آموزههای قرآنی در خصوص قدرت نظامی و نقش آن در حفظ امنیت و صلح انجام شده است.یافتههای پژوهش نشان میدهد که آیه 60 سوره انفال و تفاسیر مرتبط با آن، بر لزوم تقویت قدرت نظامی به عنوان عاملی بازدارنده تأکید دارند. در این راستا، عوامل متعددی از جمله قدرت کمی (نیروی انسانی و تجهیزات)، قدرت کیفی (تکنولوژی و تاکتیکهای نظامی)، قدرت اطلاعاتی (جاسوسی، رمزنگاری و جنگ نرم)، قدرت لجستیکی و قدرت مالی به عنوان مؤلفههای اصلی قدرت نظامی شناسایی شدهاند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که تقویت قدرت نظامی در اندیشه اسلامی، نه به معنای آغاز جنگ و تجاوز، بلکه به عنوان ابزاری برای حفظ امنیت، دفع تجاوز و ایجاد توازن قوا در روابط بینالملل تلقی میشود. به عبارت دیگر، قدرت نظامی در اسلام، ابزاری دفاعی و بازدارنده است که در صورت لزوم برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی به کار گرفته میشود.
حدیث پژوهی
زهرا مواظبی؛ ابراهیم ابراهیمی
چکیده
کنشگفتاری یا کارگفت مفهومی، کلیدی در زبانشناسی و فلسفهی کاربردشناسی زبان است که به بررسی عملکرد و معنای افعال در گفتگو با توجه به موقعیت اجتماعی و روابط بین گوینده و شنونده میپردازد و تلاش میکند کارکردهای زبان را به صورت نظاممند توضیح دهد. این پژوهش با رویکرد زبانشناسی کاربردی و بهرهگیری از دســتهبندی جــان ســرل در ...
بیشتر
کنشگفتاری یا کارگفت مفهومی، کلیدی در زبانشناسی و فلسفهی کاربردشناسی زبان است که به بررسی عملکرد و معنای افعال در گفتگو با توجه به موقعیت اجتماعی و روابط بین گوینده و شنونده میپردازد و تلاش میکند کارکردهای زبان را به صورت نظاممند توضیح دهد. این پژوهش با رویکرد زبانشناسی کاربردی و بهرهگیری از دســتهبندی جــان ســرل در نظریــه کنشهــای گفتــار بــه تحلیــل دعای ابوحمزه ثمالی میپردازد تا قواعد معنایی استفاده از زبان برای دستیابی به اعمال گفتاری شناسایی و گفتمان دعای ابوحمزه در رابطه انسان با خدا بازنمایی شود. بدین منظور متن دعا به واحدهای معنایی کوچکتر تقسیم و بر اساس نظریه سرل تحلیل شده است. یافتهها نشان میدهد که در دعای ابوحمزه شامل انواع مختلف کنشهای گفتاری (اظهاری، ترغیبی، عاطفی و تعهدی) است که هر یک برای بیان هدفی خاص به کار رفتهاند. بیشترین تأکید بر کنشهای اظهاری با بسامد (53%) و پس از آن کنشهای ترغیبی با بسامد (35%) قرار دارند. کنشهای عاطفی با بسامد (11%) نیز حضور قابل توجهی دارند، اما از کنشهای تعهدی(1%) بسیار کم استفاده شده است. نتیجه این بسامدگیری نشان میدهد که تمرکز اصلی گوینده بر ارائه باورها، بیان حقایق و انگیزش مخاطبان است. در مجموع، این پژوهش نشان داد که تحلیل کنش گفتاری میتواند ابزاری قدرتمند برای درک ساختار زبانی و کارکردهای مختلف دعا باشد. این روش نه تنها به روشن شدن معانی و مفاهیم نهفته در متن دعا کمک میکند، بلکه به شناخت بهتر ساختار ارتباطی در متون مذهبی میانجامد.
قرآن پژوهی
محمد کاظم شاکر
چکیده
چکیدهآیا تمام آنچه به عنوان قرآن کریم بر حضرت محمد صلی الله علیه و آله نازل شده در زمان حیات آن حضرت به قید کتابت درآمده است؟ این مقاله در نظر دارد تنها با استشهاد به آیات قرآن کریم به این پرسش پاسخ دهد. در قرآن کریم، کتابت و نگارش و اهمیت آن مورد تأکید قرار گرفته و آیات قرآن نشان میدهد که نگارش در عصر و مصر نزول قرآن امری رایج و متداول ...
بیشتر
چکیدهآیا تمام آنچه به عنوان قرآن کریم بر حضرت محمد صلی الله علیه و آله نازل شده در زمان حیات آن حضرت به قید کتابت درآمده است؟ این مقاله در نظر دارد تنها با استشهاد به آیات قرآن کریم به این پرسش پاسخ دهد. در قرآن کریم، کتابت و نگارش و اهمیت آن مورد تأکید قرار گرفته و آیات قرآن نشان میدهد که نگارش در عصر و مصر نزول قرآن امری رایج و متداول بوده است. همچنین نگارش برخی از موضوعات نظیر مطالب غیبی و وحیانی مورد انتظار تلقی شده است. علاوه بر این، به نگارش برخی از موضوعات مانند دَین دستور اکید داده شده است تا اختلافی در مورد آن بین افراد به وجود نیاید. گذشته از همه این موارد، قرآن کریم از صحیفههای قرآنیِ به مثابهی یک واقعیت تاریخی گزارش داده است. این مقاله همهی آیات مربوط به نگارش در قرآن را با روش توصیفی-تحلیلی و با بهرهگیری از روش معناشناختی مورد بررسی قرار داده است. بر پایهی این تحلیلهای معناشناختی نتیجه گرفته شده که نگارش تمام قرآن در عصر نزولش مورد انتظار بوده است، هر چند که اکنون نسخهای کامل از صحیفههای قرآنی که در مکه یا مدینه توسط یاران پیامبر به نگارش درآمده است در دسترس نباشد.
حدیث پژوهی
یاسر تک فلاح
چکیده
یکی از راهبردهای اولیه برای پیشگیری از جرم، پیشبینی عقوبت برای مرتکب میباشد که منطق اثرگذاری آن، سنگینی هزینههای ارتکاب عمل در برابر فوائد آن است. در این پژوهش در صدد آن هستیم، نظام مجازاتی که توسط شارع مقدس از طریق آیات و روایات به مکلفین ابلاغ گردیده است، چه تاثیری در پیشگیری از جرائم دارد. نتایجی که با روش توصیفی- تحلیلی بدست ...
بیشتر
یکی از راهبردهای اولیه برای پیشگیری از جرم، پیشبینی عقوبت برای مرتکب میباشد که منطق اثرگذاری آن، سنگینی هزینههای ارتکاب عمل در برابر فوائد آن است. در این پژوهش در صدد آن هستیم، نظام مجازاتی که توسط شارع مقدس از طریق آیات و روایات به مکلفین ابلاغ گردیده است، چه تاثیری در پیشگیری از جرائم دارد. نتایجی که با روش توصیفی- تحلیلی بدست آمد این بود که نظام مجازات اسلامی با رویکردی جامع، مجازاتها و عقوبتهایی را برای مجرمان پیشبینی کرده است که جنبة دنیوی و اخروی را بهطور مشخص و هماهنگ به همراه دارند. عقوبتهای دنیوی، گاه جنبة طبیعی دارند و گاه به صورت مجازاتهای شرعی گناهان جلوهگر شدهاند. عقوبتهای دنیوی طبیعی، در واقع نتایجی از اعمال گناهکارانة افراد هستند که در طبیعت این اعمال نهاده شدهاند و پس از ارتکاب بهطور طبیعی دامنگیر فرد میشوند. مجازاتهای شرعی نیز قسم دیگری از عقوبتهای دنیوی هستند که شارع مقدس با رویکرد بازدارندگی آنها را وضع نموده که اجرای آن را برای حکومت اسلامی به عنوان تکلیف قرار داده است. جنبة بازدارندگی مجازاتهای شرعی که شامل حدود، قصاص، دیات و تعزیرات میشوند، با سه رویکرد حتمیت مجازاتها که شک و تردید را در خصوص اجرای آن در ذهن مرتکب از بین میبرد، شدت مجازاتها که هزینة جسمی و روحی انجام گناه را برای مرتکب افزایش میدهد و دقت و ظرافتی که در اجرای مجازات و نحوة ثبوت گناه پیشبینی گردیده، وضع شده است.
قرآن پژوهی
سیدمحمدحسن مومنی
چکیده
تکالیف و وظائف شرعی از نگاه عقلی در محدوده قدرت مکلف تعریف میشود. قدرت مکلف در موارد تزاحم با کاستی مواجه میشود و مکلف در امتثال یکی از دو طرف تزاحم نسبت به طرف دیگر با عجز رو به روست و در صورت وجود اهمیت یک طرف باید بر اساس ملاک صحیح به ترجیح آن طرف بر طرف دیگر اقدام کرد. برای این منظور در علم اصول قاعده باب تزاحم ترسیم شده است. یکی ...
بیشتر
تکالیف و وظائف شرعی از نگاه عقلی در محدوده قدرت مکلف تعریف میشود. قدرت مکلف در موارد تزاحم با کاستی مواجه میشود و مکلف در امتثال یکی از دو طرف تزاحم نسبت به طرف دیگر با عجز رو به روست و در صورت وجود اهمیت یک طرف باید بر اساس ملاک صحیح به ترجیح آن طرف بر طرف دیگر اقدام کرد. برای این منظور در علم اصول قاعده باب تزاحم ترسیم شده است. یکی از موضوعاتی که در چالش اینچنینی میتواند گرفتار آید مقوله تعظیم شعائر الهی است که در آیه سی و دوم سوره حج مورد توجه قرار گرفته است. شعائر الهی که در آیات متعددی مورد توجه قرار گرفته در تفاسیر و تطبیقات مختلفی تعریف شده است. نظر مختار، عنوانی جامع در حکایت از هر امری است که یادآور حق تعالی باشد؛ اعم از احکام دینی، امور شرعی و هر موضوع دیگری در این رابطه. از جمله موضوعاتی که ذیل شعائر دینی در چالش تزاحم باید مورد ارزیابی قرار گیرد اقامه مجالس جشن و سرور مذهبی، و محافل حزن و اندوه دینی است. مثل توارد مناسبت میلاد و شهادت در تاریخ واحد. پژوهش حاضر با روش اجتهادی مرسوم در فقه امامیه و شیوه کتابخانهای با بررسی مفاد آیه مذکور و نظرات اهل تفسیر و اعمال اجتهادی قاعده تزاحم به نتیجه ترجیح رعایت شئون مناسبت مراسم حزن بر شئون شادی دست یافته است.
حدیث پژوهی
حمیدرضا بصیری؛ زهرا زارعی مدوئیه
چکیده
علم رجال، که وظیفۀ راویشناسی را بر عهده دارد، در فرآیند بررسی حدیث همواره به عنوان یک علم مقدمهای که نتایج خود را در اختیار مصطلحالحدیث قرار میدهد و تنها با آن ارتباط مستقیم دارد،مورد توجه بوده است.اما تأمل در روایاتی که در فرآیند فهم حدیث به وجود راویان با خصوصیات و درجات متفاوت توجهدادهاند و همچنین معیارهایی در باب حل ...
بیشتر
علم رجال، که وظیفۀ راویشناسی را بر عهده دارد، در فرآیند بررسی حدیث همواره به عنوان یک علم مقدمهای که نتایج خود را در اختیار مصطلحالحدیث قرار میدهد و تنها با آن ارتباط مستقیم دارد،مورد توجه بوده است.اما تأمل در روایاتی که در فرآیند فهم حدیث به وجود راویان با خصوصیات و درجات متفاوت توجهدادهاند و همچنین معیارهایی در باب حل تعارض با توجه به ویژگیهای راویان ارائه دادهاند،دیدگاهی را تقویت میکند که علم رجال نمیتواند تنها به عنوان یک علم مقدمهای مطرح باشد،بلکه میتواند در فقهالحدیث نیز به صورت مستقیم،و نه با واسطه مصطلحالحدیث،مؤثر باشد.با نظر به این دیدگاه،چه بسا بیتوجهی به اوصاف و احوال راوی در مواردی میتواند مانع درک معنای صحیح از حدیث شود.با این تأمل،مسئلۀ اصلی قابل طرح در پژوهش حاضر این است که شناخت احوال رجالی راویان چگونه میتواند بر فهم حدیث اثرگذار باشد. این مسئله در پژوهشهایی تنها به طور ضمنی،و نه مستقل، مورد تحلیل قرار گرفته است.در این مقاله که به روش توصیفیـتحلیلی صورت گرفته، بر آنیم تا تبیین کیفیت این اثرگذاری،نقش شناخت احوال رجالی راوی بر فهم حدیث را با ذکر نمونهها تبیین کنیم. جستجوها نشانگر آن است که آگاهی از اموری مانند درجه معرفتی راوی،جایگاه علمی راوی،مذهب راوی،قوت و ضعف راوی و محل سکونت راوی از مسائلی است که در فرآیند فهم حدیث مؤثر بوده و نقشآفرین است و بدینسان،نقش علم رجال را از علمی مقدماتی خارج کرده، بسان پسزمینهای در سیر فهم حدیث حرکت میدهد.
قرآن پژوهی
پروین شناسوند؛ محسن قاسمپور
چکیده
دین به مثابه مجموعه ای از تعالیم ومضامین والای فردی واجتماعی از سوی خداوند بزرگ وتوسط برگزیدگان او برای نیل بشر به سعادت آورده شده و از اهدافی بلند برخوردار است بسیاری از عالمان دین بر فایده ولزوم دین که دارای پشتوانه های عقلانی است تاکید ورزیده اند . در کنار فواید ی که دین برای انسان به ارمغان آورده باید به جنبه های فردی واجتماعی آن ...
بیشتر
دین به مثابه مجموعه ای از تعالیم ومضامین والای فردی واجتماعی از سوی خداوند بزرگ وتوسط برگزیدگان او برای نیل بشر به سعادت آورده شده و از اهدافی بلند برخوردار است بسیاری از عالمان دین بر فایده ولزوم دین که دارای پشتوانه های عقلانی است تاکید ورزیده اند . در کنار فواید ی که دین برای انسان به ارمغان آورده باید به جنبه های فردی واجتماعی آن توجه داشت .آموزه های فراوانی در قرآن وجود دارد که به جنبه های اجتماعی دین پرداخته ومفسران قرآن نیز به این مهم عنایت داشته اند .از جمله این مفسران در دوره معاصر مرحوم مغنیه است که به تفسیر اجتماعی به عنوان یک رویکرد عصری اهتمام ویژه ای داشته است . از جلوه های بارز این رویکرد کاربست عنصر اقناع در تفسیر است . به نظر این مفسر از آنجا که هدف دین، ارائه شیوۀ صحیح زندگی برای نیل به سعادت جاودانه است ؛تحقق چنین سعادتی در گرو رعایت وظایف فردی واجتماعی یک انسان است . با توجه به مدنی الطبع بودن انسان وضرورت زیست اجتماعی انسان تأکید مفسّر در این خصوص بر خیرخواهی دین برای نوع انسان است؛ نه صرفاً متدیّنان و یا فقط مسلمانان. به دیگر سخن، تعالیم این دین معطوف به خیرخواهی، کرامت مداری و سعادت طلبی همۀ انسانهاست. دستاورد این تحقیق که به روش توصیفی وتحلیلی است از این قرار است : به عقیده مرحوم مغنیه مفسّر قرآن می باید برای تبیین و تفسیر آموزه های اجتماعی قرآن و رسیدن و درک و تفهیم این غایتِ استوار به مخاطبان،
