قرآن پژوهی
کریم علی محمدی؛ عبدالمجید علیمحمدی
چکیده
اهتمام به عبرتدهی، پرهیز از کلیگویی و ذکر مصادیق عینی برای تبیین حقایق الهی از شیوههای رایج قرآن کریم است. قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت و رهانیدن بشر از انحطاط اخلاقی، تربیت دینی را عامل رهایی بشر از تاریکیهای جهل، معرفی میکند و نه تنها سرگذشت پیشینیان، بلکه هر آنچه پیرامون انسان قرار دارد را مایه عبرت معرفی میکند تا ...
بیشتر
اهتمام به عبرتدهی، پرهیز از کلیگویی و ذکر مصادیق عینی برای تبیین حقایق الهی از شیوههای رایج قرآن کریم است. قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت و رهانیدن بشر از انحطاط اخلاقی، تربیت دینی را عامل رهایی بشر از تاریکیهای جهل، معرفی میکند و نه تنها سرگذشت پیشینیان، بلکه هر آنچه پیرامون انسان قرار دارد را مایه عبرت معرفی میکند تا صاحبان بصیرت از این طریق، سعادت ابدی را از شقاوت ابدی، تمییز داده و راه حق و اولیاءالله را انتخاب کنند. نوشتار پیشرو، پژوهشی است که کارآمدی عبرتدهی و نقش اساسی آن را در رسیدن به تربیت اسلامی، اثبات کرده و این شیوه را از مرتبه نظری خارج دانسته و به عنوان راهکار عملیاتی معرفی میکند. در این مقاله، آسیبهای معرفی نمادهای منفی جهت عبرت و راهکارهای قرآن برای برونرفت از این آسیبها، مورد پژوهش قرار گرفته، سپس شیوه عبرتدهی قرآن کریم، تبیین میشود تا همواری این شیوه در نیل به تربیت اثر گذار، مورد کنکاش قرار گیرد.
حسین زارع؛ رحمتالله روحی
چکیده
برقراری اتحاد، برادری و صلح یکی از ویژگیهای دین مبین اسلام است. از آن رو، همزیستی مسالمتآمیز به عنوان یکی از مهمترین مؤلفههای زندگی در جوامع اسلامی مطرح است. در این رابطه، تعاملی که بین مسلمانان با اقلیّتهای دینی بر مبنای قرارداد ذمّه شکل گرفته، از مصادیق مهم صلحجویی دین مبین اسلام است. بیگمان اثبات ادعای عدالتجویی و ...
بیشتر
برقراری اتحاد، برادری و صلح یکی از ویژگیهای دین مبین اسلام است. از آن رو، همزیستی مسالمتآمیز به عنوان یکی از مهمترین مؤلفههای زندگی در جوامع اسلامی مطرح است. در این رابطه، تعاملی که بین مسلمانان با اقلیّتهای دینی بر مبنای قرارداد ذمّه شکل گرفته، از مصادیق مهم صلحجویی دین مبین اسلام است. بیگمان اثبات ادعای عدالتجویی و صلحطلبی دین اسلام در برخورد با همپیمانان خود، تنها با اثبات حقوق مسلّم اقلیتهای دینی در جامعة اسلامی میسّر است. با این رویکرد، مقالة حاضر بر آن است تا با کنکاش در سخنان امام علی(ع) در نهجالبلاغه به ارزیابی حقوق اقلیّتهای دینی در جامعة اسلامی بپردازد و اثبات کند کههمزیستی مسالمتآمیز با پیروان سایر ادیان و رعایت حقّ حیات جانی و مالی، آزادی اندیشه و بیان، برابری با رعایت اصل ابراز محبت به همة مردم، اصل تساوی در برابر قانون و حقوق اجتماعی و اصل احترام به سنّتها و قوانین دیگر ادیان، یک اندیشة اصیل اسلامی در سیرة آن بزرگوار است و در گفتار و کردار آن حضرت نمایان و مشهود استکه این حسن سلوک و رفتار احترامآمیز در ارتباط با همة اقلیتها بهخوبی تحقق یافتهاست.
مریم فرهادی
چکیده
قرآن کریم به عنوان هادی و راهنمای بشر در همهی مراحل زندگی، تمامی نیازهای بشر را مدِّ نظر خود قرار داده و آنها را به شکل کامل بیان فرموده است. یکی از این نیازهای بشر، نیاز به داشتن آرامش در مسیر زندگی است. این نیاز در دوران حاضر به قدری مورد توجّه بشر قرار گرفته است که بسیاری از تلاشهای خود را بدان سو معطوف کرده و هزینههای بسیاری نیز ...
بیشتر
قرآن کریم به عنوان هادی و راهنمای بشر در همهی مراحل زندگی، تمامی نیازهای بشر را مدِّ نظر خود قرار داده و آنها را به شکل کامل بیان فرموده است. یکی از این نیازهای بشر، نیاز به داشتن آرامش در مسیر زندگی است. این نیاز در دوران حاضر به قدری مورد توجّه بشر قرار گرفته است که بسیاری از تلاشهای خود را بدان سو معطوف کرده و هزینههای بسیاری نیز برای آن میپردازد. قرآن نیز به این نیاز مهمّ بشر بیتوجّه نبوده و تمام مراتب و انواع آن را به شکل کامل و قدم به قدم برای تمامی مراتب زندگی انسان بیان کرده است. یکی از این آرامشهای مورد توجّه قرآن کریم سکینهی الهی است. قرآن در بیان این آرامش خاص نگاه دقیقی داشته، آن را اوّلاً از ناحیهی خداوند بیان میکند، ثانیاً آن را آرامشی میداند که در لحظههای خاص و بر قلوب مؤمنانی خاصِّ خداوند متعال نازل میکند. هدف این مقاله بررسی این آرامش خاصِّ الهی و مواقفی است که این آرامش بر قلوب مؤمنین از سوی خداوند نازل گشته است
بتول واعظ
چکیده
در این مقاله نخست، مقولهی مهم سیر و سلوک عرفانی و اسفار اربعه که اساس مکتب عرفان بر آن استوار است، از منظر کلام الهی بررسی و تحلیل شده است. در این بخش، با استناد به آیات بسیاری از قرآن کریم که در آنها بهطور صریح یا ضمنی به سیر آفاقی و انفسی انسان برای کمال اشاره شده، ریشه و مبنای قرآنیِ سلوک عرفانی قابل اثبات است. سپس بحث معرفتشناسانهی ...
بیشتر
در این مقاله نخست، مقولهی مهم سیر و سلوک عرفانی و اسفار اربعه که اساس مکتب عرفان بر آن استوار است، از منظر کلام الهی بررسی و تحلیل شده است. در این بخش، با استناد به آیات بسیاری از قرآن کریم که در آنها بهطور صریح یا ضمنی به سیر آفاقی و انفسی انسان برای کمال اشاره شده، ریشه و مبنای قرآنیِ سلوک عرفانی قابل اثبات است. سپس بحث معرفتشناسانهی ولایت و انواع آن اعم از عام و خاص، مقیّده و مطلقه و تکوینیّه و تشریعیّه از نصّ صریح قرآن کریم یا معنای باطنی آن، همچنین از خلال احادیث نبوی استخراج شده و مورد تحلیل قرار گرفته است و در سه بخش ولایت خدا، ولایت انسان کامل و ولایت انبیاء و اولیای الهی ارائه شده است. در بخش سوم مقاله به بحث تأویل هرمنوتیکی عرفا (بهویژه، مولوی) پرداخته شده که بهموجب آن، آنچه عرفا در تأویل آیات قرآن و احادیث براساس اندیشهی تأویلگرای خود ارائه میدهند، مستند به آیاتی است که در آنها به لفظ تأویل اشاره شده است. همچنین، مورد استناد آنها در رویکرد تأویلی قرآن، حدیثی از پیامبر اکرم (ص) است که بهموجب آن، قرآن دارای مرتبهی ظاهر یا تنزیل و مرتبهی تأویل دانسته شده است: «اِنّ للقرآن ظهراً و بطناً و لبطنه إلی سبعة أبطن و لبطنه بطناًإلی سبعة أبطن».
حسن مجیدی؛ مدینه قشقایی
چکیده
یکی از ویژگی های مثبت انسان که هم در رشد و تکامل خود او نقش مهمی دارد و همپایه و اساس روابط اجتماعی می باشد خوش بینی است. خوش بینی نیک انگاری درباره خداوند، فعل و انفعالات جهان و نیز پندار و گفتار و کردار انسان ها و خود است. از آنجا که امید، نشاط، آرامش در زندگی و جامعه و سلامتی دین در سایه خوش بینی حاصل می شود به این موضوع از منظر قرآن به ...
بیشتر
یکی از ویژگی های مثبت انسان که هم در رشد و تکامل خود او نقش مهمی دارد و همپایه و اساس روابط اجتماعی می باشد خوش بینی است. خوش بینی نیک انگاری درباره خداوند، فعل و انفعالات جهان و نیز پندار و گفتار و کردار انسان ها و خود است. از آنجا که امید، نشاط، آرامش در زندگی و جامعه و سلامتی دین در سایه خوش بینی حاصل می شود به این موضوع از منظر قرآن به عنوان یک کتاب کامل و آسمانی و از منظر حضرت علی ع به عنوان یک امام معصوم پرداخته می شود. این مقاله در نظر دارد با کمک علم روان شناسی به بررسی و تحلیل خوش بینی در قالب اقسام خوش بینی، فرق آن با ساده لوحی، آثار و نتایج خوش بینی و بدبینی، ویژگی افراد مثبت اندیش و روش های تقویت خوش بینی بپردازد.
علی سروری مجد؛ امیر حسن علم الهدی
چکیده
پژوهش حاضر جستاری است در خصوص اسرار لفظی و معنوی ذکر شریف «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» که به اعتقاد اکثریّت دانشمندان شیعه و اهل سنّت از بهترین و مفیدترین اذکار برای یک مسلمان میباشد. پژوهشگر با شناختی که در زمینة علوم قرآن و حدیث دارد، با بهرهگیری از قرآن و عترت که دو یادگار گرانبهای بهجا مانده از پیغمبر اکرم (ص) است، سعی در اثبات ...
بیشتر
پژوهش حاضر جستاری است در خصوص اسرار لفظی و معنوی ذکر شریف «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» که به اعتقاد اکثریّت دانشمندان شیعه و اهل سنّت از بهترین و مفیدترین اذکار برای یک مسلمان میباشد. پژوهشگر با شناختی که در زمینة علوم قرآن و حدیث دارد، با بهرهگیری از قرآن و عترت که دو یادگار گرانبهای بهجا مانده از پیغمبر اکرم (ص) است، سعی در اثبات مدّعای خود دارد. در زمینة اعجاز عددی «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» تحقیقات زیادی شده که بیشتر آنهاسلیقه و ذوق شخصی است و پشتوانة معتبر علمی ندارد، ولی آیا اسرار این ذکر تنها محدود به مسائل عددی است یا جنبههای مختلف از اعجاز را در برمیگیرد. دانشمندان با بررسی دقیق دو منبع قرآن و سنّت جنبههای مختلفی از اعجاز را برای این ذکر در نظر میگیرند. در این پژوهش سعی شده با نگاهی جامع پیرامون منابع متعدّد شیعه و سنّی دربارة این ذکر تا حدِّ امکان از اسرار آن پرده بردارد.
کریم علی محمدی
چکیده
با توجّه به آثار علاّمه قاضی روشن میشود که ایشان تفسیر قرآن را با روش «تفسیر قرآن به قرآن» انجام میدادند و در این روش فهم جمعی آیات قرآن و تبیین برخی آیات فرعی توسّط آیات اصلی و محوری انجام میگیرد و این همان روشی است که رسول اکرم (ص) و امامان معصوم، علیهمالسّلام، به عنوان مبیِّن قرآن اِعمال میکردند و فقها و اصولیین در مباحث ...
بیشتر
با توجّه به آثار علاّمه قاضی روشن میشود که ایشان تفسیر قرآن را با روش «تفسیر قرآن به قرآن» انجام میدادند و در این روش فهم جمعی آیات قرآن و تبیین برخی آیات فرعی توسّط آیات اصلی و محوری انجام میگیرد و این همان روشی است که رسول اکرم (ص) و امامان معصوم، علیهمالسّلام، به عنوان مبیِّن قرآن اِعمال میکردند و فقها و اصولیین در مباحث آیاتالاحکام بر همین مبنا عمل میکنند. بر همین اساس، در تمسّک به عامّ و مطلق از وجود مخصّص و مقیّد، تفحّص میکنند. علاّمه طباطبائی روش تفسیری و فقهالحدیثی خود را مدیون شاگردی مرحوم قاضی میداند و روش ایشان در«المیزان» بر اساس تفسیر قرآن به قرآن میباشد. با بررسی شرح دعای سمات و اشعار غدیریّه مرحوم قاضی روشن میگردد که ایشان ادیبی متبحّر و مفسّر عقلی بودند که این مطلب از بیانات گوناگونش نیز آشکار میگردد.
حمیدرضا بصیری؛ مینا شریعتی
چکیده
در تقسیمات قرآنی، «سوره» بیشترین اهمیّت را دارد؛ زیرا خداوند تمام انسانها را برای آوردن یک سوره به مبارزه دعوت کرده، ولی دربارۀ حدّی کمتر از سوره، ادّعای عجز نشده است. تقسیم قرآن به سوره خاستگاه بشری ندارد، بلکه پیامبر (ص) مطابق اقراء خداوند و دستور فرشتۀ وحی، نزول هر بسملهای را آغاز فصلی جدید در وحی تلقّی میکرد و معاصران ...
بیشتر
در تقسیمات قرآنی، «سوره» بیشترین اهمیّت را دارد؛ زیرا خداوند تمام انسانها را برای آوردن یک سوره به مبارزه دعوت کرده، ولی دربارۀ حدّی کمتر از سوره، ادّعای عجز نشده است. تقسیم قرآن به سوره خاستگاه بشری ندارد، بلکه پیامبر (ص) مطابق اقراء خداوند و دستور فرشتۀ وحی، نزول هر بسملهای را آغاز فصلی جدید در وحی تلقّی میکرد و معاصران نزول، مخصوصاً کاتبان وحی، با این امر آشنا بودهاند. این پرسش وجود دارد که سوره چه ویژگیی دارد که خداوند برای تحدّی با مخالفان، آوردن آن را مطالبه کرده است؟! چرا یک یا چند آیه میتواند کلام بشر باشد، ولی آوردن سوره، حتّی اگر مانند سورۀ کوثر تنها سه آیه باشد، از توان بشر خارج است؟ آیا چینش آیات درون سورهها حکیمانه و برای غرض خاصّی است؟ اگر پاسخ به این سؤال مثبت است، حکمت قرار گرفتن مجموعهای از آیات در ساختاری به نام سوره چیست؟ چرا تقسیمبندی کلّ آیات قرآن به 114 سوره، موضوعمحور و مطابق با اسلوب متداول کُتُب علمی نیست؟ به عنوان مثال، چرا ابتدا سورههای اعتقادی با موضوع توحید، نبوّت، معاد و ... جدا از قصص و احکام و سایر موضوعات مطرح نگردیده است؟ این مقاله با روش توصیفی در صدد پاسخ به این سؤالات است. هر سوره مشتمل بر حکمتی الهی است که انسان را در مسیر کمال هدایت میکند.امکان ندارد سوره حکمتی داشته باشد، امّا آیات آن در راستای تحقّق آن حکمت نقشی ایفا نکنند. لذا سوره مجموعهای هدفمند و منسجم است. خداوند با شناختی که از انسان، استعدادها و نیازهای وی دارد، برنامهای کامل برای سعادت او ارائه داده است. لذا سخن او مخاطبمحور و هدایتی است که بشر با علم محدودش نسبت به خویش و خدا و طریق رسیدن به او، هرگز توان آوردن چنین چیزی را ندارد.
علی راد؛ پریسا عطایی
چکیده
طبق رویکرد قرآن کریم، حیات انسانی آمیخته با آزمون است و تعالی و تکامل انسانی رابطهای متقابل با آن دارد. پیامبران اُسوههای عینی ابتلاءهای الهی بودند و گزارش ابتلاء ایشان در قرآن با گزینشی هوشمندانه انجام شدهاست. برابر فرضیة این پژوهش، پدیداری ابتلای پیامبران رابطهای متقابل با شرایط فردی و اجتماعی آنان دارد. بنابراین، آزمون ...
بیشتر
طبق رویکرد قرآن کریم، حیات انسانی آمیخته با آزمون است و تعالی و تکامل انسانی رابطهای متقابل با آن دارد. پیامبران اُسوههای عینی ابتلاءهای الهی بودند و گزارش ابتلاء ایشان در قرآن با گزینشی هوشمندانه انجام شدهاست. برابر فرضیة این پژوهش، پدیداری ابتلای پیامبران رابطهای متقابل با شرایط فردی و اجتماعی آنان دارد. بنابراین، آزمون پیامبران متناسب با گفتمان جامعة روزگار آنان بودهاست و شناخت این گفتمان در تفسیر این ابتلاءها امری ضروری است. از این رو، تحلیل شرایط فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعة زیستی پیامبران، در تشخیص زمینههای اجتماعی ابتلاء ایشان کارآمد است و به دنبال آن، تصویری دقیقتر از چرایی، چگونگی و توجیه تنوع گونههای ابتلاء آنان در اختیار ما قرار میدهد. مسئلة اصلی این پژوهش، تحلیل زمینههای اجتماعی مؤثر در پدیداری ابتلاءهای قرآنی حضرت ابراهیم(ع) به منزلة اُسوة عینی فرازمندی در آزمونهای الهی است. بدین منظور، پس از تبیین چیستی ابتلاء و مؤلفههای آن، با بررسی فضای حاکم بر جامعة عهد ابراهیم(ع)، زمینههای پدیداری ابتلاءهای وی را ذیل نهادهای اجتماعی مرتبط با آن تبیین میکند. این پژوهش، پیوند میان گونة ابتلاء و شرایط اجتماعی عصر ابراهیم(ع) را نشان میدهد و نسبتسنجی ویژگیهای عصر پیامبران با ابتلاء ایشان را روشی برای تحلیل ابتلاء اجتماعی پیامبران در قرآن میداند.
مهدی نصرتیان اهور
چکیده
سه معنا برای روایت «مَا بَعَثَ اللّهُ أَنْبِیَائَهُ وَ رُسُلَهُ إِلَی عِبَادِهِ إِلّا لِیَعْقِلُوا عَنِ اللّهِ» ارائه شده است. مطابق احتمال اوّل، هدایتکردن وظیفهی انبیاء تلقی شده است. مطابق احتمال دوم، هدایتکردن از جملهی افعال خداوند است. طبق احتمال سوم نیز هدایت به مردم منتسب است. مردم هستند که هدایت را میپذیرند. در ...
بیشتر
سه معنا برای روایت «مَا بَعَثَ اللّهُ أَنْبِیَائَهُ وَ رُسُلَهُ إِلَی عِبَادِهِ إِلّا لِیَعْقِلُوا عَنِ اللّهِ» ارائه شده است. مطابق احتمال اوّل، هدایتکردن وظیفهی انبیاء تلقی شده است. مطابق احتمال دوم، هدایتکردن از جملهی افعال خداوند است. طبق احتمال سوم نیز هدایت به مردم منتسب است. مردم هستند که هدایت را میپذیرند. در این نوشتار به نقد و بررسی این احتمالات پرداخته شده است و سعی بر آن است تا در نقد و بررسی معانی مذکور، هم از سیاق درونی - معناشناسی - و هم از سیاق بیرونی - موارد استعمال، خانوادهی حدیث و استعمالات عرفی - کمک گرفته شود. هرچند احتمال اوّل از جهت سیاق درونی ممکن است مورد قبول باشد، ولی با سیاق بیرونی سازگار نیست. احتمال دوم نیز با سیاق درونی و با سیاق بیرونی هیچ تناسبی ندارد، ولی احتمال سوم با هر دو سیاق سازگاری دارد.
محمد شریفی؛ حجت علی نژاد
چکیده
بیشک یکی از مهمترین منابع تفسیری بعد از قرآن کریم، بهرهگیری از احادیث معصومان(ع) میباشد. در هر دورهای میزان بهرهگیری مفسرین از این احادیث دارای فرازوفرودهایی بوده است. در دوران معاصر بهرهگیری از احادیث در تفسیر با توجه به پرسشهای جدید، از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. ازجمله تفاسیری که با این رویکرد به تفسیر قرآن کریم ...
بیشتر
بیشک یکی از مهمترین منابع تفسیری بعد از قرآن کریم، بهرهگیری از احادیث معصومان(ع) میباشد. در هر دورهای میزان بهرهگیری مفسرین از این احادیث دارای فرازوفرودهایی بوده است. در دوران معاصر بهرهگیری از احادیث در تفسیر با توجه به پرسشهای جدید، از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. ازجمله تفاسیری که با این رویکرد به تفسیر قرآن کریم پرداخته است، تفسیر نمونه میباشد. حال، این پرسش مطرح است که کمیّت و کیفیّت بهرهگیری این تفسیر از احادیث معصومان(ع) تا چه اندازهای است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی با نگاهی به تفسیر نمونه و مطالعه موردی سوره مبارکه آلعمران، این نتیجه حاصل گردید که ایشان در موارد ذیل از احادیث معصومان(ع) بهره گرفته است: بیان فضایل و اهمیت موضوع سوره و آیه، شأن نزول آیات، تأیید دیدگاه تفسیری مفسر، تعیین و توسعه معنای واژه، بیان مصادیق آیه، رفع ابهام از آیه و بهرهگیری از احادیث در ترجیح یک تفسیر، بوده است. ایشان با بهرهگیری از این احادیث توانسته است غذای معنوی و فکری مناسب و مفیدی برای نسل کنونی فراهم آورد.
رسول محمدجعفری؛ مرضیه حیدری
چکیده
التفات از صنعتهای علوم بلاغت است که یادگیری آن به فهم عمیقتر اعجاز بلاغی قرآن و ساختار کلام خداوند و درک صحیح آیات الهی نایل میسازد. شناخت التفات، اقسام و اهداف آن سبب رفع ابهام در پارهای از آیات میشود. تفسیر «التحریر و التنویر» ابن عاشور، از جمله تفاسیری است که به این مهم پرداخته است. وی 188 مرتبه با نام التفات و 28 نوبت با ...
بیشتر
التفات از صنعتهای علوم بلاغت است که یادگیری آن به فهم عمیقتر اعجاز بلاغی قرآن و ساختار کلام خداوند و درک صحیح آیات الهی نایل میسازد. شناخت التفات، اقسام و اهداف آن سبب رفع ابهام در پارهای از آیات میشود. تفسیر «التحریر و التنویر» ابن عاشور، از جمله تفاسیری است که به این مهم پرداخته است. وی 188 مرتبه با نام التفات و 28 نوبت با نام عدول، با شیوه ایجابی - که در پی اثبات التفات بوده است- و شیوه سلبی- که در پی اثبات عدم التفات بوده است- التفات را در ضمایر و عدد تبیین کرده است. وی همچنین در تفسیر خود کوشیده است به نکات تفسیری التفات در ضمایر: مخاطب به غایب، غایب به مخاطب، متکلم به مخاطب، متکلم به غایب، غایب به متکلم، اسم ظاهر به متکلم و ضمیر به اسم ظاهر و التفات و در عدد: التفات از مفرد به جمع و از جمع به مفرد، اشاره کرده و آنها را تبیین کند.
حمیدرضا بصیری؛ مریم گوهری
چکیده
یکی از عوامل غیرقابل انکار در سرنوشت انسان، قانون وراثت است. خصوصیّات روحی و اخلاقی همچون ویژگیهای جسمانی از طریق عوامل وراثتی (ژنها) از والدین به فرزندان منتقل میشود. برخی قایل به نقش انحصاری وراثت در تعیین سرنوشت انسانمیباشند، ولی از منظر برخی دیگر، قانون وراثت تنها به منزلة یک بستر است و به نحو اقتضا در اعمال فرد اثر دارد ...
بیشتر
یکی از عوامل غیرقابل انکار در سرنوشت انسان، قانون وراثت است. خصوصیّات روحی و اخلاقی همچون ویژگیهای جسمانی از طریق عوامل وراثتی (ژنها) از والدین به فرزندان منتقل میشود. برخی قایل به نقش انحصاری وراثت در تعیین سرنوشت انسانمیباشند، ولی از منظر برخی دیگر، قانون وراثت تنها به منزلة یک بستر است و به نحو اقتضا در اعمال فرد اثر دارد نه به نحو علّیّت تامّه. از این رو، تحت تأثیر عوامل محیطی به خصوص شیوههای تربیتی قابل تقویت یا تضعیف است، مضاف بر آنکه ارادة انسان نیز تأثیر بسزایی در سعید یا شقی شدن او دارد. در این تحقیق تلاش شده تا جایگاه وراثت در سرنوشت انسان از دیدگاه دانش ژنتیک، قرآن و روایات بررسی شود و این نتیجه حاصل شده که عامل وراثت حاکم بر سرنوشت انسان نیست و نقش انحصاری در تعیین آن ندارد و در نتیجه، افراد با هر نوع وراثتی قابل تربیت و مکلّف است و یکی از اهداف بعثت انبیاء نیز تقویت سرمایههای موروثی پسندیده و اصلاح زمینههای موروثی ناپسند میباشد.
حسام الدین خلعتبری؛ مهری رحمانی
چکیده
چکیده«سِحر»درلغتبهمعنىهرکارییاچیزىاستکهمأخذآنمخفىوپنهانباشد، ولىدر عرفعامغالباًبههمانکارهاىخارقالعادهاىمىگویندکه بااستفادهازوسایلمختلفانجاممىشود.سِحر امری آموختنىاستو منشاء آن ابلیس است، لذاکسانی که از سِحر استفاده میکنند، با شیاطین در ارتباط هستند.باتوجّهبهتصریحخداونددرآیاتقرآن در باب مسألة سِحر، ...
بیشتر
چکیده«سِحر»درلغتبهمعنىهرکارییاچیزىاستکهمأخذآنمخفىوپنهانباشد، ولىدر عرفعامغالباًبههمانکارهاىخارقالعادهاىمىگویندکه بااستفادهازوسایلمختلفانجاممىشود.سِحر امری آموختنىاستو منشاء آن ابلیس است، لذاکسانی که از سِحر استفاده میکنند، با شیاطین در ارتباط هستند.باتوجّهبهتصریحخداونددرآیاتقرآن در باب مسألة سِحر، میتوانبهایننتیجهرسیدکهبرخیازشعبههایسِحرازامورواقعیاست، ولی اسلام،رفتن به سوی این امور و استفاده از آن را به شدّت نهی میکند. همانگونه که در دین یهود نیز سِحر مورد نهی فراوان قرار گرفته، هرچند که قوم یهود بسیار مرتکب این گناه میشوند. البتّه یادگیری سِحر به طور کُل حرام نیست و مردان خاصّ خود را میطلبد (؛ زیرا درغیر این صورت، آثار مخرّب فردی و اجتماعی یا حتّی خانوادگی به بار میآورد).در این تحقیق، پس از بررسی معنای لغوی و اصطلاحی سِحر و واژه های مرتبط با آن، سِحر از دیدگاه اسلام و یهود مورد توجّه قرار میگیرد و سعی خواهد شد ضمن بیان شعبههای مختلف آن، موارد واقعی از غیرواقعی بازشناسی شود و مصادیق و نیز حُکم آن از منظر اسلام و تورات تبیین شود.
محمد شعبانپور
چکیده
در میان علوم لازم برای دانش فقه، سنّت و احادیث اهل بیت(ع)مهمترین منبع و علوم مورد نیاز بعداز قرآن کریم و به عنوان یکی از پایههای ضروری اجتهاد به شمار میآید.با توجّه به نقش عمدة آن در فقه، مقالة پیش رو درصدد است تا با تکیه بر سنّت و احادیث موجود و مطالعة دانش فقه به کارکردهای سنّت در این دانش دست یابد. بدین منظور، ضمن تبیین برخی از ...
بیشتر
در میان علوم لازم برای دانش فقه، سنّت و احادیث اهل بیت(ع)مهمترین منبع و علوم مورد نیاز بعداز قرآن کریم و به عنوان یکی از پایههای ضروری اجتهاد به شمار میآید.با توجّه به نقش عمدة آن در فقه، مقالة پیش رو درصدد است تا با تکیه بر سنّت و احادیث موجود و مطالعة دانش فقه به کارکردهای سنّت در این دانش دست یابد. بدین منظور، ضمن تبیین برخی از مبادی تصوّری و تصدیقی دانش فقه، تحقیق و تتبّع خود را در دو حوزة فقه و فقها به عنوان کاربران و کارشناسان مسائل فقهی و به تبع آن، در اصول فقه به عنوان مسائل فقهی غیرمنصوص متمرکز کردیم و کارکرد سنّت در هر یک از حوزهها را مورد بررسی قرار دادیم و در پایان، این نتیجه به دست آمد که سنّت و حدیث در حوزة فقها توانست نظام مرجعیّت فقهی شیعه را پایهگذاری و تثبیت کند و در حوزة فقه و مسائل فقهی منصوص، کاملاً نقش اثباتی و اعانتی ایفا نماید، ولی این نقش در حوزة اصول فقه و مسائل فقهی غیرمنصوص، متقابل بوده است؛ یعنی گاه اعانتی و گاهی استعانتی بوده است.
محمدعلی مهدوی راد؛ مهدی حبیباللّهی؛ سعید آخوندی یزدی
چکیده
کتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن1 اثر برویس فاج (Bruce fudge) از جملة مهمترین آثار خاورشناسان دربارة تفسیر مجمعالبیان به حساب میآید. بررسی کتاب نشان میدهد که با وجود ابتکار و تلاش نویسنده در خلق برخی مطالب، کاستیها و اشکالات مهمی نیز به چشم میخورد. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی فاج و آثار وی، گزارشی از محتوای کتاب ...
بیشتر
کتاب هرمنوتیک قرآنی، طبرسی و مهارت تفسیر قرآن1 اثر برویس فاج (Bruce fudge) از جملة مهمترین آثار خاورشناسان دربارة تفسیر مجمعالبیان به حساب میآید. بررسی کتاب نشان میدهد که با وجود ابتکار و تلاش نویسنده در خلق برخی مطالب، کاستیها و اشکالات مهمی نیز به چشم میخورد. در این نوشتار، پس از معرفی اجمالی فاج و آثار وی، گزارشی از محتوای کتاب ارائه شده است و در مقام بررسی، آرای وی در دو بخش نقد محتوایی و نقد منابع ارزیابی شده است. بر اساس بخشهایی از کتاب، نویسنده بر این باور است که طبرسی آیات قرآنی را مطابق با عقیدة خویش تفسیر کرده است و باورهای وی نقش تعیینکنندهای در تفسیر مجمعالبیان دارد. در ادعایی دیگر نیز مجمعالبیان را رونوشت و کپیبرداری از تبیان شیخ طوسی دانسته که غالباً همان کلمات با اندک تغییری جایگزین شدهاند. در این مقاله، به نقد و بررسی ادعاهای مذکور پرداخته شده است.
محسن نیل فروش زاده
چکیده
حدیث، پس از قرآن کریم، به عنوان دومین منبع اساسى کشف و تبیین مـعارف الهى، بشمار میرود. مهمترین چالش حدیثی، مساله اختلاف میان روایات و روش برخورد صحیح و اصلاح آنها میباشد. از این رو در این مقاله به بررسی تطبیقی روش محدثین متقدم، در رفع تعارض اخبار با استفاده از روش تحلیل اسنادی پرداخته شده و به نتایج ذیل دست یافتهاست: شیخ کلینی(ره) ...
بیشتر
حدیث، پس از قرآن کریم، به عنوان دومین منبع اساسى کشف و تبیین مـعارف الهى، بشمار میرود. مهمترین چالش حدیثی، مساله اختلاف میان روایات و روش برخورد صحیح و اصلاح آنها میباشد. از این رو در این مقاله به بررسی تطبیقی روش محدثین متقدم، در رفع تعارض اخبار با استفاده از روش تحلیل اسنادی پرداخته شده و به نتایج ذیل دست یافتهاست: شیخ کلینی(ره) اغلب از روش ترجیح و تخییر و توقف استفاده نموده، بدون آنکه دلایل خاص انتخابش را ذیل احادیث متعارض بیان کند؛ شیخ صدوق(ره) علاوه بر دو روش فوق، از روش جمع نیز استفاده نموده، لذا ایشان را میتوان اولین جامع نویس متقدم شیعی دانست، که به جمع بین روایات متعارض پرداخته، براهین تجمیع خود را در ذیل پارهای از آنها بیان نمودهاست؛ شیخ طوسی(ره) نیز، اساس و بنیان کار خود را بر ارائه دلایل منطقی جهت رفع اختلاف احادیث قرار داده، رفع تعارض اخبار را قانون مند و روشمند نمود؛ و پایهگذار ساختاری جامع و علمی جهت حل معضل فوق در آن زمان و همچنین آموزش روش برخورد با این موضوع و مباحث مشابه، جهت آیندگان گردید.
صمد عبدالهی عابد؛ جمشید بیات
چکیده
چکیده علی بن محمّد خزّاز رازی قمی، از محدّثان، عالمان و فقیهان برجسته و دانشمندان نامدار شیعه در نیمة دوم سدة چهارم و اوائل سدة پنجم هجری است. وی دارای آثار فراوانی در زمینة دانشهای مختلف دینی است. در این میان، کتاب کفایة الأثر فی النّص علی ائمّة الأثنی عشر به دلیل دلبستگی وی به ولایت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از جایگاه ویژهای برخوردار ...
بیشتر
چکیده علی بن محمّد خزّاز رازی قمی، از محدّثان، عالمان و فقیهان برجسته و دانشمندان نامدار شیعه در نیمة دوم سدة چهارم و اوائل سدة پنجم هجری است. وی دارای آثار فراوانی در زمینة دانشهای مختلف دینی است. در این میان، کتاب کفایة الأثر فی النّص علی ائمّة الأثنی عشر به دلیل دلبستگی وی به ولایت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) از جایگاه ویژهای برخوردار است؛ زیرا در این کتاب که از دیدگاه مکتب تشیّع در موضوع «خلافت و امامت ائمّه(ع)» نوشته شده، بسیاری از نصوص و احادیث مربوط به «امامت و مسئلة عصمت» بیان شده است و هدف از تألیف این کتاب بنا بر گفتة خود مؤلّف، روشن و برطرف ساختن تحیّر عوام، بلکه خواصّ شیعه و شبههافکنیهای گروه معتزله از اهل سنّت دربارة امامت و خلافت ائمّه(ع) بعد از پیامبر(ص) میباشد. لذا در این پژوهش سعی شده به بررسی محتوایی این روایات پرداخته شود. به همین منظور، بعد از ذکر احادیث دالّ بر عقیدة عصمت و آوردن احادیث هممضمون با این روایات از کتب معتبر حدیثی شیعه و اهل سنّت، به بررسی محتوایی و متنی روایات با تأکید بر «عقیدة عصمت» پرداخته شده است. روش ما در این مقاله، بررسی روایات هشتگانة کتاب کفایةالأثر و تبیین آن با روایات همراستا با آنها در کتب شیعه و اهل سنّت است که با بررسی این روایات میتوان پی برد امامانی که وارث علم پیامبر(ص) و ایمان، نور و ... معرّفی شدهاند، نمیتوانند معصوم نباشند که خود این روایات نیز بر این امر با واژههای «مطهّرون» و «معصمون» اشاره نمودهاند.
اسماعیل تاج بخش
چکیده
منظور از معانی ثانوی جملات ـ اعم از خبری یا انشایی ـ مقاصد و غرضهایی است که گوینده به خاطر آنها جمله را ایراد میکند و این غیر از معنی و مفهوم ظاهری جمله است؛ مثلاً در آیهی شریفهی «ربّ إِنّی وضعتُها أُنثی» که از زبانِ مادر حضرت عیسی(ع) بیان شده است، معنی ظاهری آیه، دختر بودن نوزاد است و منظور نهایی آن اظهار تحسّر و اندوهِ گوینده ...
بیشتر
منظور از معانی ثانوی جملات ـ اعم از خبری یا انشایی ـ مقاصد و غرضهایی است که گوینده به خاطر آنها جمله را ایراد میکند و این غیر از معنی و مفهوم ظاهری جمله است؛ مثلاً در آیهی شریفهی «ربّ إِنّی وضعتُها أُنثی» که از زبانِ مادر حضرت عیسی(ع) بیان شده است، معنی ظاهری آیه، دختر بودن نوزاد است و منظور نهایی آن اظهار تحسّر و اندوهِ گوینده است از تولّد چنین نوزادی. در این مقاله آیات سورهی مبارکهی بقره از این دیدگاه مورد بررسی و کاوش قرار گرفتهاند.
روحالله نصیری
چکیده
چکیدهبیان صریح بعضی از معانی خوشایند نیست، ولی به وسیلة کنایه، همان معانی را میتوان با اسلوبی مؤثّر و بلیغ بیان نمود. کنایه از تصریح بلیغتر است، چراکه کنایه مانند ادّعای مفهومی است با ارائة دلیل. کنایه ذکر ملازم معنایی است تا ذهن مخاطب را از آنچه در کلام آمده، به آنچه نیامده منتقل کند. استفاده از کنایه در کلام علل گوناگونی دارد که ...
بیشتر
چکیدهبیان صریح بعضی از معانی خوشایند نیست، ولی به وسیلة کنایه، همان معانی را میتوان با اسلوبی مؤثّر و بلیغ بیان نمود. کنایه از تصریح بلیغتر است، چراکه کنایه مانند ادّعای مفهومی است با ارائة دلیل. کنایه ذکر ملازم معنایی است تا ذهن مخاطب را از آنچه در کلام آمده، به آنچه نیامده منتقل کند. استفاده از کنایه در کلام علل گوناگونی دارد که از جملة آنها میتوان به رعایت ادب، تصویرگری، استدلال، تزیین سخن و یا جذابیّت بخشیدن به کلام اشاره کرد. قرآن به تمام قواعدی که به سخن، زیبایی و عمق میبخشد، توجّه نموده است. یکی از صنایع لفظی و معیارهای زیبایی سخن، «کنایه» است که قرآن از آن بهرة فراوان برده است و در موارد گوناگون و به انگیزههای متفاوت، تعابیر کنایی دارد. در مقالة حاضر، به روش توصیفی ـ تحلیلی و با بررسی موردی 16 آیه از آیات قرآن کریم، کاربردهای مختلف این شیوة بیانی بررسی شده است.verses have been referred to. Books, publications and the internet have been the instruments of this research نای لغوی آرزو و امید، به ذکر آیات و احادیثی که انواع آرزو را بیان فرموده، نیز افرادی که آرزوی آنها در قرآن آمده، پرداخته شده است. ضمن پرداختن به آثار و نتایج آرزوهای مذموم و بیان آرزوهای برتر، انواع متعلّقِ آرزو و آیات مربوط به هر یک ذکر شده است. در این تحقیق، ابزار مورد استفادة نشریّات، کُتُب و اینترنت میباشد.
صمد عبدالهی عابد؛ مهری قبادی
چکیده
چکیدهدر دنیای امروز که ابزار تولید و توزیع پیشرفت کرده، روابط اقتصادی به شدّت پیچیده شده است و هر کشوری برای بهبود وضع اقتصادی خود تلاش میکند، به طوریکه هر روز عرصه را برای رقیبان خود تنگتر میسازد و اهمیّت این امر وقتی مشخّص میشود که تأثیرهای اقتصاد را بر سیاست و فرهنگ مشاهده کنیم. در جامعة جهانی امروز کشوری که اقتصاد آن ضعیف ...
بیشتر
چکیدهدر دنیای امروز که ابزار تولید و توزیع پیشرفت کرده، روابط اقتصادی به شدّت پیچیده شده است و هر کشوری برای بهبود وضع اقتصادی خود تلاش میکند، به طوریکه هر روز عرصه را برای رقیبان خود تنگتر میسازد و اهمیّت این امر وقتی مشخّص میشود که تأثیرهای اقتصاد را بر سیاست و فرهنگ مشاهده کنیم. در جامعة جهانی امروز کشوری که اقتصاد آن ضعیف باشد، ناچار در مواردی مجبور است زیر بار تهاجم سیاسی و فرهنگی صاحبان اقتصاد باشد. در این مورد، کشورهایی که اقتصاد ضعیف دارند، دو کار اساسی باید انجام دهند و آن، تقویت تولید و استحکام بُنیههای اقتصادی و نیز مقاومت در برابر فشارهای سیاسی و فرهنگی رقیبان برای حفظ هویّت خود است. حال هدف ما این است که بررسی کنیم، چگونه میتوان با استفاده از مؤلّفههایی که قرآن به جامعه ارائه میدهد، اقتصادی موفّق داشته باشیم و تمدّن اسلامی معاصر را شکل دهیم و به صورت عملی مورد استفاده قرار دهیم. بنابراین، در این جستار سعی خواهد شد تا پیشنهادهایی از قرآن کریم و روایات ارایه شود تا بر مشکلات اقتصادی جامعه فایق آییم.
حسن مجیدی؛ پروین تیموری
چکیده
در قرآن کریم، آیات بسیاری در قالب قصر بیان شده که اسلوب قصر و حصر از بابهای مهم علم معانی در میان اقسام علم بلاغت است. قرآن کریم این آرایة ادبی را با روشهای گوناگون بهکار گرفتهاست. این پژوهش با روش بلاغی به بررسی شیوههای مهم قصر و راههای آن و تقسیمهای مختلف آن، اعمّ از قصر موصوف، صفت بر حقیقتی و اضافی و بالعکس و نیز تقسیم آن ...
بیشتر
در قرآن کریم، آیات بسیاری در قالب قصر بیان شده که اسلوب قصر و حصر از بابهای مهم علم معانی در میان اقسام علم بلاغت است. قرآن کریم این آرایة ادبی را با روشهای گوناگون بهکار گرفتهاست. این پژوهش با روش بلاغی به بررسی شیوههای مهم قصر و راههای آن و تقسیمهای مختلف آن، اعمّ از قصر موصوف، صفت بر حقیقتی و اضافی و بالعکس و نیز تقسیم آن بر اساس مقتضای حال مخاطب، یعنی افراد، تعیین و قلب به استناد کتب بلاغی و تفسیری میپردازد. مهمترین هدف این تحقیق، دست یافتن به دقایق و نکات قصر در سورة نجم است. شناخت شیوة بلاغی قصر در فهم آیات قرآنی ضرورت تام دارد و بدون توجه به آن، بسیاری از معانی آیات الهی در پرده میماند.
قرآن پژوهی
سید حمیدرضا رئوف
چکیده
موضوع شناخت خداوند و صفات او در قرآن، صورتهای متعددی از تشبیه و تنزیه را بر مسلمین آشکار میکرد که فهم و توضیح آن، نگرشهای کلامی تشبیهی و تنزیهی متقدم را پدید آورد. در این میان، رویکرد تشبیهی و موسوم به اهل تشبیه از سدة اول اسلامی با تحولات متعددی همراه شد و پس از مقاتلبن سلیمان و محمدبن کرّام به ابنتیمیه رسید که نمایندة حنابله ...
بیشتر
موضوع شناخت خداوند و صفات او در قرآن، صورتهای متعددی از تشبیه و تنزیه را بر مسلمین آشکار میکرد که فهم و توضیح آن، نگرشهای کلامی تشبیهی و تنزیهی متقدم را پدید آورد. در این میان، رویکرد تشبیهی و موسوم به اهل تشبیه از سدة اول اسلامی با تحولات متعددی همراه شد و پس از مقاتلبن سلیمان و محمدبن کرّام به ابنتیمیه رسید که نمایندة حنابله در روزگار خود بود. ابنتیمیه در تفسیر همانند اهل حدیث متقدم، صورت آیات را مبنا قرار میدهد و این باور را با نوعی تعطیل عقلی همراه میسازد. استنادهای حدیثی ابنتیمیه نیز مبتنی بر احادیثی است که تنها از سوی اهلحدیث رواج یافتهاست. بر این اساس، تنها زمانی میتوان به اندیشة وی روی آورد که اولاً مانند او قائل به تعطیلی تعقّل در باب جمع جسمانیت خدا با اوصاف تنزیهی او در قرآن باشیم. ثانیاً با رویکرد حدیثی وی به سراغ احادیث برویم و از آنان تأیید بگیریم. در غیر این صورت، با فرض اینکه فردی از اهل سنت باشد، اما به مبانی ابنتیمیه قائل نباشد، نخواهد توانست مانند او فکر کند و به آنچه او مدعی است، ایمان آورد.
قرآن پژوهی
غلامعلی مقدم؛ نبی اله صدری فر
چکیده
معارف قرآن، درجات و مراتب متفاوت در ظهور و بطون دارد، به تبع مفسران نیز با لایههای متعددی از فهم قرآن روبرو هستند. به همین سبب باگذشت بیش از 14 قرن از نزول قرآن کریم هنوز این کتاب آسمانی تازه و مشتمل بر مضامین عالیه و جدید است و چنانکه در روایات آمده همواره تازه خواهد ماند. تفسیر قید «مِنْ غَیرِ سُوءٍ» که برای معجزه ید بیضاء حضرت ...
بیشتر
معارف قرآن، درجات و مراتب متفاوت در ظهور و بطون دارد، به تبع مفسران نیز با لایههای متعددی از فهم قرآن روبرو هستند. به همین سبب باگذشت بیش از 14 قرن از نزول قرآن کریم هنوز این کتاب آسمانی تازه و مشتمل بر مضامین عالیه و جدید است و چنانکه در روایات آمده همواره تازه خواهد ماند. تفسیر قید «مِنْ غَیرِ سُوءٍ» که برای معجزه ید بیضاء حضرت موسی در برخی آیات قرآن کریم ذکر شده، از مصادیق همین تنوع فهم است. عمده مفسران قید سوء را به نحو درونی و ناظر به بیماری برص و پیسی یا ضرر در دست حضرت موسی قلمداد کردهاند، برخی نیز این قید را به نحو بیرونی و مربوط به نفی سوء نسبت به دیگران تفسیر نموده اند، مساله تحقیق این است که آیا میتوان ضمن تبیین و تحلیل مهمترین دیدگاهها، وجه جمعی مقبول، برای دیدگاههای مطرح در این مساله ارائه کرد. در این مقاله به شیوه تحلیلی، ضمن بررسی دیدگاهها به نگرشی جامع میان آنها حکم کرده و با اقامه قرائن و شواهد نشان دادهایم که این وجه جمع میتواند غالب دیدگاهها را در خاستگاه خود پذیرا باشد. پس فرضیه تحقیق با تمسک به اطلاق سوء این است که «سُوءٍ» شامل همه ضررها وآسیب ها به اعضاء و جوارح آورنده، اعضاء و جوارح بیننده و حتی خلل در نفوس و اوهام مشاهده کننده میشود و میان نگرشهای درونی و برونی در این مساله تعارضی نیست.
علیرضا انصاری منش؛ محمد حسین خوانین زاده
چکیده
انسان از ابتدای خلقت با مسألۀ«جنگ و جهاد» مواجه بوده و ادیان سهگانۀ یهود، مسیحیت و اسلام نیز به-طورکلی آن را پذیرفتهاند. عبارات عهدین اصل جهاد را پذیرفته و آیات قرآنکریم، با ارائه تقییداتی به آن تکامل کیفی دادهاست. مقالۀ حاضر با روش توصیفی تطبیقی با ابزارکتابخانهای نگارش یافته و درصدد است بیانکند که تعابیر جنگ و جهاد ...
بیشتر
انسان از ابتدای خلقت با مسألۀ«جنگ و جهاد» مواجه بوده و ادیان سهگانۀ یهود، مسیحیت و اسلام نیز به-طورکلی آن را پذیرفتهاند. عبارات عهدین اصل جهاد را پذیرفته و آیات قرآنکریم، با ارائه تقییداتی به آن تکامل کیفی دادهاست. مقالۀ حاضر با روش توصیفی تطبیقی با ابزارکتابخانهای نگارش یافته و درصدد است بیانکند که تعابیر جنگ و جهاد در عهدین به صورت مطلق و بدون هیچ قیدی و در آیات قرآنکریم با تکامل آن و افزودن قوانین بازدارنده بیان شدهاست. «پذیرش اصل جهاد، اهمیت و دستور به جهاد و مبارزه، نترسیدن از بسیاری دشمن، شدت عمل در جنگ در صورت لزوم و جهاد با نفس» از اشتراکات جهاد در قرآنکریم و عهدین است. «گستردگی کیفی آیات جهاد در قرآنکریم، اقسام جهاد در قرآن، مقید بودن و مطلق نبودن فرمان به جنگ در قرآنکریم، وظایف مجاهدان در جنگ و شدت عمل در کنار بندگی و عبادت خداوند» از افتراقات و افتخارات آیات جهاد در قرآن کریم نسبت به عهدین است.